Rachunkowość finansowa

Rachunkowość finansowa stanowi podsystem informacyjny przedsiębiorstwa. Jest to system ewidencji gospodarczej , który ujmuje w odpowiednich przekrojach, wyrażone wartościowo: majątek, źródła jego finansowania, stopień jego wykorzystanie, przebieg procesów gospodarczych i wynik działalności gospodarczej. Efekty procesu ewidencji prezentowane są w sprawozdawczości finansowej (bilans, rachunek zysków i strat i inne sprawozdania).
Tradycyjnie wymienia się następujące części składowe rachunkowości:
1) księgowość ? część ewidencyjna rachunkowości
2) rachunek kosztów ? ewidencja, kalkulacja i analiza kosztów
3) sprawozdawczość finansowa
4) analiza finansowa- pozwala na interpretowanie prezentowanych danych liczbowych w sprawozdawczości finansowej.
Najczęściej wykorzystywaną metodą w rachunkowości jest metoda bilansowa ( z łac. Podwójność). Zastosowanie tej metody przejawia się w ewidencji operacji gospodarczych na dwóch różnych kontach po przeciwstawnych stronach. Cechą charakterystyczną tej metody jest ciągłe poszukiwanie równowagi między stroną rzeczową i finansową. Najważniejszą częścią sprawozdawczości finansowej jest bilans. Bilans to wartościowe zestawienie majątku i źródeł jego finansowania podmiotu gospodarczego sporządzone na określony dzień w ściśle określonej przez normy prawnej formie. Przedstawiony jest on w formie tabeli.
Skrócony schemat bilansu:

Bilans przedsiębiorstwa ?X? na 31.12.1999
Aktywa Pasywa
1.majątek trwały
2.majątek obrotowy 1.kapitały własne
2.kapitały obce
? 1 2
A= ? 1 2
=P

Wartości bilansu nie można przedstawiać w wartościach naturalnych, nawet dla zagranicznych firm przestawia się go w polskich złotych. Bilans można sporządzić praktycznie na każdy dzień ale najczęściej sporządza się go na koniec miesiąca, kwartału, roku, a także w przypadkach przekształcenia, upadłości, przekwalifikowania itp. Układ bilansu wynika z ustawy o rachunkowości z dnia 29 IX 1994 opublikowanej u DU 121/94. Są to 3 wzory bilansów. Pierwszy dotyczy bilansu przedsiębiorstwa przemysłowego, drugi banków a trzeci ubezpieczycieli.
Majątek trwały charakteryzuje się następującymi cechami:
-posiada stosunkowo wysoką wartość
-zużywa się stopniowo w toku procesu produkcyjnego przekazując swoja wartość wytwarzanym produktom lub procesom
-wyrazem stopniowego zużywania się majątku trwałego są odpisy amortyzacyjne
-okres użytkowania przekracza 1 rok
-jego podgrupy to: rzeczowy majątek trwały i wartości niematerialne i prawne.
Majątek obrotowy różni się od majątku trwałego tym że w stosunkowo krótkim czasie następuje zmiana jego postaci naturalnej (jakościowe przekształcenie w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej). Cechą charakterystyczną przedsiębiorstwa produkcyjnego jest to, że w strukturze zapasów stosunkowo dużo posiada surowców. Do majątku obrotowego zaliczamy zapasy, środki pieniężne i należności.
Kapitał własny to cześć stała kapitału (kapitał podstawowy) i część zmienna. W zależności od formy podmiotu gospodarczego kapitały przybierają rożną postać. Umownie dzielimy kapitał na 2 części.

Forma podmiotu gospodarczego Kapitał (fundusz) podstawowy Kapitały uzupełniające (finansowania)
Spółka z.o.o. Kapitał udziałowy Zapasowy i rezerwowy
Spółka akcyjna Kapitał akcyjny Zapasowy i rezerwowy
Spółdzielnia Fundusz udziałowy Zasobowy
Przedsiębiorstwo państwowe Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa

Kapitały obce wyrażają wielkość środków którymi dysponuje dany podmiot gospodarczy a które są własnością innych podmiotów gospodarczych. Podlegają one zwrotowi . do czasu zwrotu stanowią one zobowiązania.
Wśród zobowiązań wyliczamy zobowiązania:
-z tytułu dostaw, materiałów, usług (rozliczenia z kontrahentami)
-kredyty bankowe
-rozrachunki publicznoprawne
-dla pracowników 9wynagrodzenia)
kapitały podstawowe, inaczej założycielskie są rejestrowane w sądzie są one względnie stałe. Kapitały finansowania są tworzone najczęściej z zysków i pożądaną tendencją jest aby się one zwiększały.

Wskaźnik zadłużenia= zobowiązania / kapitały własne

Aktywa bilansu są pogrupowane według zbliżonej treści ekonomicznej, podobnie pasywa. Aktywa są pogrupowane według rosnącej płynności tj. możliwości spieniężenia składników majątkowych podmiotu gospodarczego. Pasywa są uporządkowane wg rosnącego stopnia wymagalności tj. pilności ich zwrotu.

Operacje gospodarcze, konta i ich wykorzystanie w rachunku.
Każdy podmiot prowadzi działalność gospodarczą na którą składają się różne operacje. Operacje gospodarcze to te zdarzenia, które powodują wartościowe zmiany w składnikach majątkowych podmiotu gospodarczego i źródłach jego finansowania. Np. jeżeli jesteśmy kredytobiorcami to samo złożenie wniosku nie jest operacją gospodarczą jest nią natomiast faktyczne zaciągnięcie kredytu.
Konto księgowe jest to podstawowe urządzenie służące do rejestracji operacji gosp. a więc do wszelkich zmian kapitałowych i majątkowych.
Schemat teowy konta:

Nazwa konta
Debet (winien) Dt (Wn) Kredyt Ct (Ma)

Szczególne cechy konta:
-każde konto ma swoją nazwę
-ma dwie kolumny służące do ewidencji zmian
-w wyniku ewidencji operacji gospodarczych każde konto wykazuje obroty
-w dowolnym czasie istnieje możliwość ustalenia stanu konta
Otwarcie konta polega na wpisaniu na podstawie bilansu salda początkowego posiadanego majątku lub źródeł jego finansowania na odpowiednią stronę konta. Saldo początkowe aktywów wpisuje się na lewej stronie konta, pasywów na prawej.
Ogólne zasady ewidencji na kontach bilansowych przedstawiają schematy:

Konta aktywów (aktywne) konta pasywów (pasywne)
Dt Ct Dt Ct
Saldo początkowe Saldo początkowe
Zwiększenia Zmniejszenia Zmniejszenia Zwiększenia


Innym rodzajem kont są konta procesowe (wynikowe). Wyróżniamy konta wynikowe ?kosztów, -dochodów, -strat i zysków nadzwyczajnych. Na podstawie informacji pochodzących z tych kont sporządzany jest rachunek zysków i strat. Wynik finansowy to zysk lub strata. Jeśli więcej jest kosztów niż przychodów to mamy stratę.


Dt Wynik finansowy Ct

Dt Koszty Ct Dt Przychody Ct
Poniesione koszty Zmniejszenia kosztów Zmniejszenie przychodów Uzyskane przychody
Przeniesienie kosztów na Przeniesienie przychodów
wynik finansowy na wynik finansowy

Dt Straty nadzwyczajne Ct Dt Zyski nadzwyczajne Ct
Poniesione straty Zmniejszenia strat Zmniejszenia zysków nadzw. Osiągnięte zyski nadzw.
Przeksięgowanie strat na Przeniesienie zysków nadzw.
wynik finansowy na wynik finansowy


Koszty i przychody są związane z normalną działalnością jednostki gospodarczej. Do kosztów zalicza się celowe zużycie środków materialnych, usług obcych, wypłacone wynagrodzenie pracownicze, podatki i opłaty.
Przychody są realizowane ze sprzedaży towarów, produktów i usług. Straty i zyski nadzwyczajne są związane z niepowtarzalnymi i losowymi zdarzeniami zaistniałymi w podmiocie gospodarczym ? np. kradzież, pożar, ugoda.
Pomiędzy kontami występuje ścisły związek. Powiązanie to nazywamy korespondencją kont. Np. jeśli pobieramy pieniądze z rachunku do kasy, kontami korespondującymi będą kasa i rachunek. W śród kont wymieniamy także konta syntetyczne i analityczne. Syntetyczne odzwierciedlają ogólne dane o sytuacji majątkowej i finansowej oraz o wynikach działalności gospodarczej jednostki. Konta analityczne to urządzenia księgowe służące do szczegółowej ewidencji danych podlegających na kontach syntetycznych. Rozbudowy analitycznej wymagają konta: rozrachunków, środków trwałych, kapitałów. Kontem syntetycznym generalnie będzie konto przychodów np. operacyjne, finansowe, zyski nadzwyczajne.
Innym kryterium klasyfikacyjnym jest podział kont na -rozliczeniowe i -rozrachunkowe. Rozrachunkowe dotyczą zobowiązań np. z budżetem, kontrahentami. Rozliczeniowe natomiast są kontami przejściowymi między określonymi kontami.
Wyróżniamy także konta korygujące np. ?umorzenie środków? trwałych jest kontem korygującym konto ?środki trwałe? i pozwala określić nam środki netto.
Korekta (storno)
Sposobem poprawiania błędnych zapisów na koncie jest storno. Storno dokonywane jest jako storno czarne lub czerwone.
Np. podjęto gotówkę z banku do kasy w wysokości 100zł i gotówkę tą zaewidencjonowano, zapis jednak jest błędny.
1) za pomocą storna czarnego korygujemy:

Dt Rachunek bankowy Ct Dt Kasa Ct

1) 100 100 (1a 1a) 100 100 (1
100 (1b 1b) 100

1) błędny zapis
1a) storno błędnego zapisu
1b) zapis prawidłowy

2) za pomocą storna czerwonego korygujemy:

Dt Rachunek bankowy Ct Dt Kasa Ct
1) 100 100 (1b 1b) 100 100 (1
1a) 100 lub 100 lub (1a



100 lub oznacza minus

Storno czerwone zapewnia przejrzystość zapisów i nie zawyża obrotów. W szczególności jest stosowane do korygowania ewidencji sprzedaży gdy jest ona prowadzona na jednym koncie.

Zasady i metody rachunkowości.
Podstawowe reguły postępowania w rachunkowości obejmujące zasadnicze koncepcje, konwencje i procedury zostały określone jako reguły rachunkowości.
- Zasada memoriałowa wg której przychody uważa się za osiągnięte w momencie ich wystąpienia a nie wpływu kasowego. Zgodnie z tą zasadą należy w księgach rachunkowych ująć wszystkie osiągnięte i przypadające na rzecz jednostki gospodarczej przychody i obciążające ją koszty.
- Zasada współmierności- koszty odnoszące się do danych przychodów zaliczane są do tego samego okresu sprawozdawczego, w ewidencji wydziela się koszty i przychody przyszłych okresów.
- Zasada kontynuacji działania- zakłada że jednostka w najbliższej przyszłości nie ulega likwidacji lub też nie nastąpi istotne zmniejszenie działalności gospodarczej. Konsekwencją tej zasady jest odmienny sposób wyceny majątku jednostki, która kontynuuje działalność od wyceny majątku firmy która wkrótce zaprzestanie prowadzić działalność.
- Zasada ciągłości- oznacza stosowanie w kolejnych latach jednakowych zasad: grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów. Bilans zamknięcia roku poprzedniego staje się bilansem otwarcia roku bieżącego.
- Zasada ostrożnej wyceny- przy ustalaniu wartości majątku, przychodu, kosztów, zobowiązań, należy przyjmować realną wartość na dzień wyceny np. środki trwałe wykazuje się po uwzględnieniu umorzenia, papiery wartościowe zmniejsza się o trwałą stratę ich wartości na skutek zmian ich kursów na giełdzie.

4 typy gospodarczych operacji bilansowych:
1) jeden składnik zwiększa się o daną wartość a drugi zmniejsza o tę samą wartość, po stronie pasywów nic się nie dzieje, suma bilansowa pozostaje bez zmian ?A=A1 (A2 Q) (A3 ?Q) ... A n ?A =?P
2) zmiana następuje tylko po stronie pasywów, jeden składnik się zwiększa a drugi zmniejsza o tę samą wartość , suma bilansowa pozostaje bez zmian ?A=P1 (P2 Q) (P3 ?Q) ... P n ?A =?P
3) jeden składnik pasywów rośnie o taką samą kwotę o jaką rośnie jeden składnik pasywów, suma bilansowa wzrasta o daną wartość Q
A1 (A2 Q) ... A n = P1 (P2 Q) ... P n ?A Q =?P Q
4) jeden składnik aktywów zmniejsza się o wartość Q i jeden składnik pasywów zmniejsza się o tę samą wartość, suma bilansowa maleje o wartość Q
A1 (A2-Q) ... A n = P1 (P2-Q) ... P n ?A-Q =?P-Q

Środki pieniężne to najbardziej płynne środki bilansu. Każda jednostka gospodarcza posiada niezbędne zasoby gotówkowe. Jeśli firma jest nowa to sam właściciel wyposaża ją w środki, potem już pochodzą one z działalności np. sprzedaży. Zapasy zamieniają się w środki pieniężne. Do środków pieniężnych są zaliczane; środki pieniężne w kasie w walucie krajowej i zagranicznej ? w skrócie ?kasa?, środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych (rachunek bieżący, rachunki lokat terminowych, rachunki inwestycyjne w biurze maklerskim), inne środki pieniężne (obce weksle i obce czeki tzn. przyjęte przez firmę w wyniku rozliczeń). Środki pieniężne mają wpływ na płynność i wypłacalność każdej jednostki gospodarczej. Obrót środkami pieniężnymi odbywa się w formie bezgotówkowej i gotówkowej.
Obrót gotówkowy realizowany jest za pośrednictwem kasy, w której występują znaki pieniężne w walucie krajowej i zagranicznej, jak również substytuty znaków pieniężnych (czeki gotówkowe). Maksymalny zapas gotówki w kasie ustala kierownik jednostki organizacyjnej uwzględniając posiadane warunki zabezpieczenia gotówki jak również wielkość obrotu gotówkowego i możliwości bezpiecznego transportowania gotówki z i do banku. W naszej gospodarce obrót gotówkowy zmniejsza się na rzecz obrotu bezgotówkowego. Osobą materialnie odpowiedzialną za pobraną gotówkę jest kasjer. Wszelkie operacje finansowe, każdy przychód gotówki do kasy powinien być potwierdzony dokumentem ?kasa przyjmie? KP. Także kasjer gdy przywozi pieniądze z banku musi wystawić dokument KP. Kasjer może dokonać wypłaty gotówki na podstawie: -faktury VAT , -rachunku uproszczonego, -listy płac, -wniosku o zaliczkę. Jeśli brak tych dokumentów źródłowych to dopuszczalny jest dokument zastępczy ?kasa wypłaci? KW. Wówczas gdy kasjer odprowadza gotówkę do banku dowodem tego jest bankowy dowód wpłaty. Na koniec każdego dnia operacyjnego kasjer sporządza raport kasowy w którym podaje saldo początkowe kasy, przychody, rozchody z kasy a także saldo końcowe. Saldo końcowe dzisiaj staje się saldem początkowym jutro. Ewidencja gotówki w kasie prowadzona jest na koncie środki pieniężne w kasie (kasa). Stan początkowy oraz wpłaty gotówki są księgowane po stronie debetowej a wydatki po stronie kredytowej. Po stronie debetowej zawsze musi być więcej obrotów niż po stronie kredytowej.

Dt Kasa Ct Dt Kasa Ct

Sp Sp 50
Wpłaty wypłaty 100 120

150 120
--- 30 Sk -przechodzi do bilansu jako środki
150 150 pieniężne w kasie

Konto kasa ma konto zawsze debetowe informujące nas o stanie gotówki w kasie.
Konto kasa koresponduje z następującymi kontami:

Dt Kasa Ct

Dt R-k bankowy Ct Dt R-k bankowy Ct
1a 2b
Dt Pozostałe rozrach. z pracow. Ct Dt Pozostałe rozrach. z pracow. Ct

1b 2b

Dt Inne środki pien. Ct Dt Rozrach. z dostawcami Ct
1c 2c

Dt Sprzedaż Ct Dt Rozrach. publ- prawne Ct

1d 2d

Dt Przychody przyszłych okresów Ct Dt Rozrach. z tytułu wynagrodz. Ct
1e 2e


1) Wpływy gotówki do kasy
a) podjęcie gotówki z banku na podstawie czeku gotówkowego
b) wpłata rozliczonej zaliczki
c) zdyskontowanie weksla obcego ? kwota otrzymana
d) wpływy z tytułu sprzedaży gotówkowej
e) zaliczka na poczet przyszłych dostaw

2) Wypłaty gotówki z kasy
a) odprowadzenie gotówki do banku
b) wypłata zaliczki pracownikom
c) uregulowanie zobowiązania względem kontrahenta
d) uregulowanie zobowiązań wobec budżetu


Niedobory, nadwyżki kasowe.
Przynajmniej raz w roku zgodnie z prawem powinna być przeprowadzona inwentaryzacja kasy i szczegółowe przeliczenie gotówki. Ujawnione w wyniku inwentaryzacji niedobory lub nadwyżki kasowe są ujmowane na kontach ? rozliczenia niedoborów i szkód? względnie ?rozliczenia nadwyżek?.

Dt Kasa Ct

Dt Rozliczenie nadwyżki Ct Dt Rozliczenia niedoborów i szkód Ct
1a 1b


Operacja (1a) to ujawnienie nadwyżki kasowej, wystawiamy wtedy dokument KP. Operacja (1b) to stwierdzenie niedoboru kasowego, wystawiamy dokument KW.

Ewidencja zagranicznych środków pieniężnych.
Środki pieniężne w walucie obcej wykazuje się w księgach rachunkowych wg wartości nominalnej przeliczonej na wartość złotową po kursie zakupu lub sprzedaży danej waluty. Środki pieniężne w zagranicznej walicie ewidencjuje się na koncie dwuwalutowym.
Dt Kasa DEM Ct Dt Kasa PLN Ct Dt Pozost. koszty finans. Ct Dt Przychody finans. Ct
1) 1000 1) 2.395 100 (3 3) 100 5 (2
2) 5
różnice kursowe
1)dzień zakupu 1DEM=2,395
2)na dzień bilansowy 1DEM= 2,400
3)na dzień bilansowy 1DEM=2,300
Jeżeli waluta wzrośnie lub spadnie to na koniec miesiąca należy urealnić wartość.

Obrót bezgotówkowy
Formy rozliczeń bezgotówkowych:
-polecenie przelewu
-czeki rozrachunkowe
-akredytywa
Polecenie przelewu to najczęściej stosowana forma rozliczeń między kontrahentami. Wystawca przelewu zleca swemu bankowi by obciążył jego konto określoną sumą i przekazał ją do banku wierzyciela.
Czek rozrachunkowy jest również dyspozycją dla banku przelania wymienionej kwoty przelewu z konta wystawcy na konto wierzyciela. Otrzymany czek od dłużnika wierzyciel przekazuje do swojego banku, który to uznaje rachunek wierzyciela zwykle po 2,3 dniach. W tym przypadku wierzyciel składa czek.
Akredytywa- polega na wydzieleniu na wniosek dłużnika określonej kwoty na odrębnym rachunku bankowym.
Obrót bezgotówkowy dokonywany jest za pośrednictwem rachunku bankowego. Ewidencję środków pieniężnych w banku prowadzi się na koncie rachunek bieżący. Stan początkowy oraz wpływy księguje się po stronie winien, wypłaty środków pieniężnych po stronie Ma. W przypadku posiadania kilku rachunków bieżących należy prowadzić ewidencję analityczną na poszczególne rachunki.
Ewidencja

Powiązania księgowe konta rachunek bieżący:

Dt Rachunek bieżący Ct

Dt Kasa Ct Dt Kasa Ct
1a 2a


Dt Kredyt bankowy Ct Dt Rozrachunki z dostawcami Ct
1b 2b


Dt Inne środki pieniężne Ct Dt Rozrachunki publiczno -prawne Ct
1c 2c


Dt Rozrachunki z odbiorcami Ct Dt Koszty finansowe Ct
1d 2d



Dt Przychody finansowe Ct Dt Zobowiązania wekslowe Ct
1e 2e


Dt Kredyty bankowe Ct
2f

1-wpływy na rachunek bieżący
a- wpłata (odprowadzenie) gotówki do banku
b- otrzymany kredyt bankowy
c- realizacja weksla (czeku) obcego
d- wpływa należności od odbiorców
e- uzyskane odsetki od środków na rachunku, otrzymane dywidendy i przychody ze sprzedaży papierów wartościowych
2-wydatki z rachunku bieżącego
a- podjęcie gotówki z banku na podstawie czeku
b- zobowiązania z tytułu dostaw
c- przelew podatków, składek na rzecz ZUS
d- zapłacone odsetki od kredytu bankowego
e- zapłata weksla własnego
f- spłata zaciągniętego kredytu bankowego

Konto rachunek bieżący może wykazywać 2 salda:
-jeżeli podmiot gospodarczy posiada środki
-gdy jednostka gospodarcza korzysta z kredytu bankowego w rachunku bieżącym
Operacje przeprowadzane za pośrednictwem rachunku bankowego są udokumentowane następującymi dokumentami:
-bankowym dowodem wpłaty
-czekiem gotówkowym
-czekami rozrachunkowymi
-notami bankowymi
-poleceniami przelewu (gdy firma dokonuje zapłaty)

Stwierdzone błędy na rachunku bankowym umieszczane są na koncie pozostałe rozrachunki do czasu wyjaśnienia z bankiem.
Specyficznym rodzajem obrotu bezgotówkowego jest obrót wekslowy.
Weksel to bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty (uregulowania) sumy wekslowej w określonym miejscu i czasie. Bezwarunkowy charakter weksla polega na tym, że każda osoba umieszczona na wekslu jest dłużnikiem, wystarczy jedynie jej podpis.
Wyróżniamy weksle:
a) własne (proste lub weksle sola). Występują tutaj 2 osoby; wystawca weksla i remitent, czyli osoba na rzecz której ma być dokonana zapłata.
b) Obce (trasowane) . Występują przynajmniej 3 osoby (podmioty gospodarcze): wystawca weksla zwany trasantem, trasat czyli osoba która ma dokonać zapłaty- zsy7kle jest nim bank ale niekoniecznie i osoba trzecia- remitent, osoba otrzymująca sumę wekslową.
Remitent może zachować weksel do terminu jego wykupu a może wcześniej, przed terminem płatności zamienić go na gotówkę oddając weksel do dyskonta w banku. Bank wypłaca posiadaczowi weksla należność niższą od sumy wekslowej o pobrane dyskonto (odsetki) za okres złożenia weksla do banku do czasu jego płatności. Dyskonto zapłacone księgujemy zawsze w kosztach finansowych a otrzymane w przychodach finansowych.

Typowe powiązania księgowe:

Dt Inne środki pieniężne Ct

Dt Rozrachunki z odbiorcami Ct Dt Rachunek bieżący Ct
X 7500 1a,b 2a,b 3800


Dt Pozostałe przychody finansowe Ct Dt Pozostałe koszty finansowe Ct
b b
500 200

2c Pozostałe rozrachunki z dostawcami
1000

Pozostałe koszty operacyjne
2d
2000
1-przyjęcie weksla obcego o wartości nominalnej 8000
a- wartość należności od odbiorcy 7500
b- otrzymane dyskonto
2-zdyskontowanie weksli obcych o wartości nominalnej 4000
a- kwota uzyskana
b- zapłacone dyskonto
c- uregulowanie zobowiązania wekslem obcym o wartości nominalnej 1000
d- spisanie weksli nieściągalnych lub przedawnionych

Sprzedaż może być realizowana pod względem finansowym poprzez:
- gotówka (która wpłynie do kasy)
- czek rozrachunkowy (księgujemy na Inne środki pieniężne)
- należności (wpływają przelewem na rachunek bankowy)
- weksel obcy (inne środki pieniężne)
Weksle są wystawiane zwykle z terminem płatności 3 miesiące. Weksle przekazane innemu podmiotowi gospodarczemu są w drodze indosu ewidencjonowane na koncie pozabilansowym , które służy do ewidencji naszych zobowiązań abyśmy nie zapomnieli że mamy za ten weksel zapłacić. Konto to nazywa się zobowiązania z tytułu weksli. Po stronie Ma ewidencjuje się wartość oddanych weksli do dyskonta lub indosowanych.

Biorąc pod uwagę czas papiery wartościowe dzielimy na krótko i długoterminowe. Podstawowym wyróżnikiem określającym do której grupy należy je zaewidencjonować jest ich przeznaczenie a więc określenie czy mają charakter handlowy czy są zakupywane z zamiarem przejęcia kontroli nad drugim podmiotem gosp. Zwykle w tym drugim przypadku zaliczamy je do długoterminowych. Do krótkoterminowych zaliczamy: obligacje, bony skarbowe, akcje.
Obligacje są papierami wartościowymi o charakterze dłużnym tzn. że jeżeli mamy określić ich miejsce w bilansie to firma emitująca obligacje umieszcza je po stronie pasywów w zobowiązaniach. Obligacja jest to papier wartościowy w którym emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w określonym z góry terminie wraz z należnymi odsetkami. Obligacje mogą być jednoroczne, dwu lub trzy letnie. Obligacje 1-roczne są indeksowane stopą inflacji, natomiast w tych dłuższych odsetki są wypłacane co 3 miesiące.
Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki. Uprawnia do udziału w zyskach w formie dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Każda akcja posiada 3 ceny:
-wartość nominalna , określona w świadectwie depozytowym lub też występuje na akcji w przypadku akcji imiennych
-cenę emisyjną, cena oferowana nabywcom akcji
-cenę bieżącą (rynkową), cena ukształtowana pod wpływem popytu i podaży na giełdzie.
Bony skarbowe, stanowią instrument umożliwiający zaciągnięcie przez Skarb Państwa krótkoterminowego kredytu na finansowanie długu publicznego. To poprzez nie Skarb Państwa zaciąga od społeczeństwa, firm kredyt na sfinansowanie deficytu publicznego. Termin ich wykupu określony jest w tygodniach. Sprzedaż dokonywana jest z dyskontem w formie przetargów bądź sprzedaży aukcyjnej. W sprzedaży pośredniczy NBP. Nabywamy je także w obrocie maklerskim.

Dt Krótkoterminowe papiery wartościowe Ct

Dt Pozostałe rozrachunki Ct Dt Koszty finansowe Ct

5000 1a 2a 3000

Dt Środki pieniężne Ct Dt Rachunek bankowy Ct
6000 1b 3800

Pozostałe przychody finansowe 2b

3800

moment zainkasowania należności w cenie sprzedaży

1a- zakup bonów skarbowych, obligacji, akcji na subskrypcje (zapisy) według ceny nabycia 5000
1b- gotówkowy zakup lub na podstawie polecenia przelewu według ceny nabycia 6000
2a- sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych w cenie nabycia 3000
2b- sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych według ceny sprzedaży 3800

Rozrachunki
Między poszczególnymi podmiotami gospodarczymi ciągle zawierane są umowy. Moment zakupu nie zawsze pokrywa się z momentem zapłaty i stąd powstają należności i zobowiązania.
Należności- powstają w związku ze sprzedażą dóbr i usług i poprzedzają wpływ środków do kasy bądź na rachunek bieżący.
Zobowiązania- wynikają z zawartych umów zakupu składników majątkowych i poprzedzają zwykle wydatek środków pieniężnych z kasy bądź rachunku bieżącego.
Ogół zobowiązań i należności wraz z przebiegiem ich rozliczeń nazywamy rozrachunkami.
Podział rozrachunków uwzględniający kryterium podmiotowe:
I Rozrachunki z odbiorcami
II rozrachunki z dostawcami
III rozrachunki publiczno- prawne
IV rozrachunki z pracownikami
V pozostałe rozrachunki
VI rozrachunki wykazywane w ewidencji pozabilansowej

W rachunkowości może być prowadzone wspólne konto dla rozliczeń z dostawcami i odbiorcami. Takim samym kontem aktywno -pasywnym jest konto zakupy. Jeżeli podzielimy to konto na dwa oddzielne to mówimy wtedy o podzielności pionowej konta. Podzielność pozioma natomiast na np. podzielenie konta rozrachunki z odbiorcami na rozrachunki z odbiorcami krajowymi i rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi. Podzielność ta polega głównie na tworzeniu kont analitycznych.
Na kontach sprzedaży ewidencjonujemy wartości netto, czyli bez podatku.

Dt Rozrachunki z odbiorcami krajowymi Ct

Dt Sprzedaż produktów Ct Dt R-k bieżący Ct
1 4
2000 1500

Dt Sprzedaż towarów Ct Dt Weksle obce Ct
2 5
1000 400

Dt VAT (22%) Ct Dt Pozostałe koszty operacyjne Ct
1000 6
440 300
220

1- wystawienie faktury dla odbiorcy krajowego za sprzedane produkty, wartość 2000
2- wystawienie faktury za sprzedane towary, wartość 1000
3- VAT należny od sprzedaży z operacji 1 i2 obliczony według stawki 22%
4- Zapłata należności przelewem, kwota 1500
5- Przyjęcie weksla obcego na pokrycie należności, kwota 400
6- Odpisanie należności przedawnionych i nieściągalnych
Rozrachunki z dostawcami powstają w związku z zakupami składników majątkowych. Konto to ma charakter pasywny.

Dt Rozrachunki z dostawcami Ct
Dt R-k bieżący Ct Dt Rozliczenie zakupu Ct
2 1 a b
2000 4000

Dt Zobowiązania wekslowe Ct Dt VAT naliczony Ct
3 b
1000 880

Dt Weksle obce Ct
4
500

Dt Pozostałe przychody operacyjne Ct
5
60

1- zaakceptowanie faktury od dostawcy, łącznie z podatkiem VAT, wartość 4880 w tym podatek 880
2- zapłata zobowiązania
3- wystawienie weksla własnego na pokrycie zobowiązań, wartość 1000
4- przekazanie weksla obcego na pokrycie zobowiązań, wartość 500
5- odpisanie operacji przedawnionych, wartość 60
Ewidencję zaliczek na poczet przyszłych dostaw wykazuje się w bilansie w ramach tych składników których dotyczą, np. zaliczki na zakup oprogramowania będą wykazane w zaliczkach na poczet wartości niematerialno- prawnych.
Rozrachunki publiczno ?prawne obejmują rozliczenia z tytułu: podatków, ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń majątkowych, opłat skarbowych i ceł.
W małym przedsiębiorstwie istnieje tylko jedno konto rozliczenia publiczno ?prawne; natomiast w przedsiębiorstwie średniej wielkości w ramach podzielności poziomej konta rozrachunki publ.- prawne można wyróżnić 3 konta:
1) rozrachunki z budżetami
2) rozrachunki z ZUS
3) pozostałe rozrachunki publiczno- prawne
Ad 1
Zakres rozrachunków z budżetem obejmuje rozliczenia z tytułu:
- podatków i opłat obciążających koszty działalności podmiotu gospodarczego (np. podatek od gruntów, nieruchomości, środków transportu, opłaty skarbowe)
- podatki obciążające przychody ze sprzedaży (VAT, podatek akcyzowy)
- podatki obciążające wynik finansowy brutto (podatek osobowy od osób prawnych, dywidenda płacona przez przedsiębiorstwa państwowe)
- podatki zwiększające wartość zakupionych materiałów z importu (np. cło)
Istotny tytuł rozliczeń z budżetem stanowi podatek od towarów i sług ( w skrócie VAT) wprowadzony ustawą od 1 lipca 1993. Podmiotem opodatkowania jest sprzedaż produktów zaliczonych do towarów, sprzedaż usług, import usług a także inne czynności np. przekazanie składników majątkowych w darowiźnie, przekazanie towarów na potrzeby osobiste pracowników czy akcjonariuszy, zamiana towarów np. przejęcie towarów przez bank, przekazanie towarów na cele reprezentacji i reklamy.
Towarami w rozumieniu ustawy są różne postacie energii (cieplna, gazowa, elektryczna), budynki, budowle. Podatek ten pobierany jest we wszystkich ogniwach podmioty gospodarczego.
Do ustalenia podatków prowadzi się ewidencję analityczną w formie rejestrów zakupu i sprzedaży. Dane w rejestrach są ujmowane wg stawek podatkowych: 0%, 2%, 7% i 22%.
Są pewne grupy usług zwolnione z opodatkowania np. wszelkie usługi komunalne jak wywóz śmieci, usługi pogrzebowe, usługi na rzecz rolnictwa. Jeżeli firma ma rzecz zwolniona z opodatkowania to nie ma możliwości odliczenia podatku naliczonego przy zakupach. Jednak od eksportu towarów przy którym jest stawka 0% można odliczyć podatek naliczony.
Stawka 2% stosowana jest głównie na leki; 7% na usługi prawnicze i notarialne i 22% naliczana na większości usług.

Sposób rozliczenia podatku VAT z urzędem skarbowym:

Dt Rozliczenie z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT Ct

Dt VAT naliczony Ct Dt VAT należny Ct

1a) 1000 1500 (2a
1b) 100 500 (2b
1c) 200 3 4
1300 2000

1 a, b, c ? ewidencja VAT-u naliczona w fakturach zakupu ( na podstawie rejestrów zakupu)
2- ewidencja podatku należnego na podstawie wystawionych faktur sprzedaży ( rejestr sprzedaży)
3- przeniesienie podatku naliczonego w danym miesiącu na konto rozrachunkowe
4- przeniesienie należnego podatku za dany miesiąc
Na koniec miesiąca salda kont VAT naliczony i VAT należny muszą być zerowe. Rozliczenia z tytułu podatku VAT ustala się na podstawie konta Rozliczenie z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT.
Każde konto rozliczeniowe wskazuje nam na dalszy tok postępowania.
Ad 2
Rozrachunki z ZUS są skutkiem pozapłacowych kosztów pracy jak np. koszty ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia te mają charakter obowiązkowy. Pracodawca przekazuje do ZUS składki ok. 22%. Odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne odprowadzane są w ciężar kosztów świadczenia na rzecz pracowników. W przypadku nie zapłacenia składek ZUS upoważniony jest do prowadzenia egzekucji.
ZUS finansuje następujące świadczenia społeczne:
-świadczenia emerytalno- rentowe ( przy udziale państwa)
-zasiłki macierzyńskie, opiekuńcze, pielęgnacyjne
-świadczenia rehabilitacyjne
Inne składniki kosztów obciążające pracodawcę w związku z zatrudnieniem pracowników:
-składki na rzecz funduszu pracy
-odpisy na rzecz PFRON
Ad 3
Rozliczenia z tytułu ubezpieczeń majątkowych i zobowiązania wobec urzędu celnego zaliczane są do pozostałych rozrachunków publiczno- prawnych.

Składki na ubezpieczenia społeczne są kosztem dla pracodawcy. Podlegają one naliczeniu i odprowadzeniu w określonych terminach to jest trzeciego, ósmego i piętnastego dnia każdego miesiąca. Z dniem 1 stycznia br. Został wprowadzony specjalny formularz na przekazywanie składek. W zreformowanym systemie ubezpieczeniowym pracodawca opłaca następujące składki: na ubezpieczenie emerytalne 9,76%; ubezpieczenie rentowe 6,5%; wypadkowe 2,03%. Razem 18,29% od płacy ubruttowionej. Innym elementem składowym kosztów pracy rozliczanym w ramach rozliczeń publiczno- prawnych z ZUS są narzuty z tytułu wynagrodzenia, obejmujące odpisy na fundusz pracy w wysokości 3%.
Fundusz Pracy (FP) jest instytucją finansującą bezrobocie poprzez zbieranie składek od wszystkich podmiotów gospodarczych.
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP); składka 0,08%. Zapewnia wypłaty pracownikom w razie bankructwa przedsiębiorstwa; jest on scentralizowany.
Wszystkie wyżej wymienione składki stanowią element kosztów działalności gospodarczej i są księgowane w ciężar konta kosztów rodzajowych na koncie ?świadczenia na rzecz pracowników?.
We wzajemnych stosunkach pomiędzy podmiotem gospodarczym a ZUS określono, że przedmiotem rozliczeń na koniec miesięcznego okresu są:
-wypłacone pracownikom w imieniu ZUS kwoty przysługiwanych świadczeń z tytułu zasiłków macierzyńskich, pielęgnacyjnych, opiekuńczych , wychowawczych a także należne ZUS-owi składki na ubezpieczenia społeczne.
Zobowiązania powstają wtedy gdy naliczymy wszystkie świadczenia wobec pracowników.
Przebieg rozliczeń z ZUS ilustruje schemat:
Rozrachunki publiczno- prawne ? ZUS
Koszty rodzajowe
Kasa Świadczenia na rzecz pracodawcy
500 3 1 1829

R-k bieżący 2 308
1637 4 i 5


Założono, że wynagrodzenie miesięczne brutto wynosi 10000zł.
1- naliczenie składek na ubezpieczenie społeczne obciążających koszty działalności podmiotu gospodarczego 10000 * 18,29%
2- naliczenie składki na FP i FGŚP obciążających koszty działalności podmiotu gospodarczego 10000* 3,08%
3- obciążenie ZUS za wypłacone pracownikom zasiłki i inne świadczenia, kwota 500
4- przelew do ZUS różnicy pomiędzy naliczonymi składkami a wypłaconymi zasiłkami i innymi świadczeniami; kwota 1329zł
5- przekazanie składek na FP i FGŚP, kwota 308zł
Trzecią grupą rozrachunków są rozrachunki z pracownikami:
Mogą one dotyczyć dwóch dziedzin:
-rozrachunki z tytułu wynagrodzeń za pracę
-rozrachunki z pozostałych tytułów.
Wynagrodzenie spełnia jednocześnie i funkcję dochodową i kosztową. Dochodową gdyż jest źródłem przychodów dla pracowników. Kosztową gdyż jest częścią składową kosztów dla pracodawców.
Umowy o pracę o charakterze kosztowym to umowy wymienione przede wszystkim w Kodeksie Pracy tzn. umowa o pracę na czas określony, nieokreślony, próbny, ; a także określone w Kodeksie Cywilnym umowa o dzieło czy umowa zlecenia.
Podstawowym dokumentem odzwierciedlającym zobowiązanie pracodawcy wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń jest lista płac. W liście płac wykazuje się wynagrodzenie brutto w przekroju każdego pracownika oraz potrącenia, które mogą mieć charakter
-obligatoryjny, a więc składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracodawca i pracownik płaci po tyle samo, na za wypadkowe płaci pracodawca, a na chorobowe pracownik. Charakter obligatoryjny ma podatek dochodowy od osób fizycznych (PDOF) a także egzekucje, zajęcie wynagrodzenia pracownika przez komornika lub ZUS.
-dobrowolny charakter mają potrącenia na które pracownik wyraził zgodę na piśmie np. składki na rzecz związków zawodowych, pracowniczej kasy zapomogowo- pożyczkowej PZKP, ubezpieczenia zbiorowe a także spłaty zaciągniętych kredytów.
Księgowe ujęcie listy płac przedstawia schemat:
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

Rozrachunki publ.- prawne- ZUS Koszy rodzajowe
3742 2a Wynagrodzenia

1219 2b
1 20000
Rozr. publ.-prawne ? Urząd skarbowy
3075 2c

Pozostałe rozrachunki

1800 3a,b,c

Kasa
9169 4


1- zaksięgowanie listy płac wykazującej wynagrodzenie brutto 20000
2- potrącenia obligatoryjne:
a) składki na ubezpieczenie emerytalne 9,76%, rentowe 6,5% i chorobowe 2,45%, razem18,71%; 20000*18,71%
b) składka na ubezpieczenie zdrowotne, 7,5%*16258 =1219 20000-3742 =16258
c) zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych aby ustalić dochód należy wziąć wynagrodzenie brutto = 20000; odjąć od tego składki na ubezpieczenie społeczne 3742 i koszty uzyskania przychodu 74,06 a następnie pomnożyć przez odpowiednią stawkę podatku np. 19% 20000-3742 ?74,06 = 16184 16184*19% =13109
3- potrącenie dobrowolne suma 1800
a) składki na rzecz Związków Zawodowych 500
b) składki na rzecz PKZP 1000
d) składki na rzecz PZU- ubezpieczenia dobrowolne 300
4- wypłata wynagrodzeń suma 9169
Ćwiczenie do powyższego: ustalić stan zobowiązań wobec pracowników, saldo końcowe zobowiązań wobec pracowników.

W podmiocie gospodarczym występuje także wynagrodzenie nie mające charakteru kosztowego np. wynagrodzenia wypłacane z zysku (nagrody z zysku, dywidendy).
Drugą podgrupą rozrachunków z pracownikami są pozostałe rozrachunki z pracownikami. Obejmują one:
1) zaliczki pobierane przez pracowników na delegacje służbowe, zaliczki na drobne zakupy administracyjno- biurowe
2) należności od pracowników z tytułu niedoborów i szkód w składnikach majątkowych podmiotu gospodarczego.
Powyższe tytułu obciążają konto pozostałe rozrachunki z pracownikami, są one księgowane po stronie Wn. Natomiast uznanie tego konta ma miejsce w przypadku rozliczenia pobranych zaliczek, opłacenia przez p5racowników drobnych zakupów i świadczeń wykonanych przez kontrahentów. W związku z powyższym saldo to może mieć dwustronne saldo, debetowe i kredytowe.
Ostatnia grupa rozrachunków to pozostałe rozrachunki; zaliczamy do nich:
1) rozrachunki z udziałowcami i akcjonariuszami obejmujące dwa konta, jedno to należne wpłaty na poczet kapitału ; konto to występuje sporadycznie, zazwyczaj w spółkach akcyjnych w momencie tworzenie spółki i organizowaniu kapitału akcyjnego. Drugie konto to pozostałe rozrachunki z udziałowcami i akcjonariuszami; dotyczy ono tworzenia kapitału zapasowego i rozliczeń dywidend wypłaconych akcjonariuszom z zysku netto.

Należne wpłaty Kapitał akcyjny R-k bankowy
na poczet kapitału Kasa
100000 80000 100000 80000 100000
- 20000 Sk -20000 Sk
100000 100000 80000

2) Pożyczki zaciągnięte, otrzymane, krótkoterminowe i długoterminowe, udzielone pożyczki krótkoterminowe.
3) Roszczenia sporne, należności będące przedmiotem sporu skierowane na drogę postępowania sądowego
4) Rozrachunki wewnątrzzakładowe
Inwentaryzacja rozrachunków polega na wysłaniu do kontrahentów pisemnego potwierdzenia salda w ciągu 30 dni. Gdy kontrahent po upływie 30dni nie potwierdzi salda, uznaje się je za zgodne.
Przedawnienie należności i roszczeń według Kodeksu wynosi 10 lat, a dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą 3 lata. Chyba że przepisy stanowią inaczej.

Podmioty gospodarcze mają obowiązek tworzenia rezerw na należności nieprawidłowe w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych lub finansowych. Należności nieprawidłowe mogą dotyczyć: - należności spornych; -należności od dłużników postawionych w stan upadłości lub likwidacji.

Obrót materiałowy
Obrót materiałowy to cykl działań związanych z zakupami materiałów, ich magazynowaniem oraz z ich wydawaniem do zużycia. Charakteryzują się one niskim spośród środków obrotowych stopniem płynności finansowej dlatego też nadrzędnym celem każdego podmiotu gospodarczego powinno być dążenie do zapewnienia ciągłości produkcji, ustalenie optymalnego zapasu materiałowego, dążenie do obniżenia kosztów magazynowania materiałów. Trzy fazy obrotu to : zakup, magazynowanie i rozchód.
Materiały są to rzeczowe składniki majątku obrotowego.
Zalicza się do nich:
- surowce które zużywają się w procesie produkcji i stanowią substancję produkowanego wyrobu
- półfabrykaty stanowiące część składową produkowanego towaru stanowiące jego nieodłączną całość np. słoiki, tuby
- materiały pomocnicze zużywane w trakcie procesu produkcyjnego, nadające określone właściwości produktowi np. opakowania wykorzystywane do zbiorczego pakowania
- części samochodowe
- paliwo a także benzyny
W ewidencji materiałów występuje trójszczeblowość. Przedsiębiorstwa prowadzą ewidencję ilościową, którą prowadzi się oddzielnie w przekroju każdego materiału i magazynu przez magazyniera. Ewidencja wartościowa która zwykle prowadzona jest na syntetycznym koncie ?materiały?. Prowadzą ją służby księgowe. I ewidencja ilościowo- materiałowa; prowadzona w dziale księgowości materiałowej.

Dokumentacja obrotu materiałowego:
a) dokumenty przychodowe
b) dokumenty rozchodowe

Ad a)
Przychody są efektem zakupów dokonywanych u kontrahentów bądź też wewnętrznych przesunięć w ramach danej jednostki organizacyjnej
Pz ?oznacza przychód zewnętrzny, wystawiany przy przyjęciu materiałów do magazynu
Zw ? zwrot wewnętrzny np. wydział produkcyjny oddaje do magazynu niepotrzebne, niezużyte materiały
Mm ? przesunięcie między jednym magazynem a drugim
Po ? przyjęcie odpadów poprodukcyjnych

Ad b)
Wz ?wydanie zewnętrzne
Rw ?rozchód wewnętrzny
Karta limitu materiałowego- jest zbiorczym dokumentem upoważniającym zwykle pracownika produkcji do pobrania produktów do ustalonego limitu

Wycena materiałów ? uzależniona jest i ściśle związana z zasadą ostrożnej wyceny u podstaw której leży założenie kontynuacji działania podmiotu gospodarczego. W przypadku założenia kontynuacji wycena zapasów może odbywać się według różnych systemów wyceny bądź też według cen rynkowych. Wśród tych systemów wyceny wyróżnia się system wyceny według sposobu rozliczenia kosztów zakupu. Do wyceny przychodu i rozchodu mogą być stosowane ceny zakupu lub ceny nabycia.
Cena zakupu występuje w fakturze dostawy bez podatku VAT. Może być ona stosowana w podmiotach gospodarczych w przypadku niskiej wartości kosztów zakupu i rytmiczności dostaw; oznacza to, że przy danym systemie ewidencyjny koszty zakupu są ewidencjonowane jako koszty usług obcych.
Cena nabycia- jest wyższa w stosunku do ceny zakupu o koszty transportu, załadunku, wyładunku i ubezpieczenia.
Ze względu na sposób przychodu i rozchodu materiałów wyróżniamy:
1) system zmiennych cen ewidencyjnych ? przychody ewidencjonowane są w kolejności chronologicznej zakupów.
Przy wycenie rozchodu materiałów stosowane są następujące metody:
-metoda ceny średnioważonej; cena średnia
-metoda FIFO; pierwsze weszło pierwsze wyszło
-metoda LIFO; ostatnie weszło pierwsze wyszło
Zakup odbywa się przy użyciu dwóch kont : rozrachunki z dostawcami i magazyn.

Rozrachunki z dostawcami Materiały
1
250 100
250 2 250

2) System cen stałych- przyjmuje się cenę ewidencyjną. Jest to cena przyjęta do ewidencji wartościowej rzeczowego składnika majątkowego. Dla materiałów cenami ewidencyjnymi mogą być ceny zakupu i nabycia przyjęte z poprzedniego okresu. Wykorzystuje się tutaj konto pośredniczące ? rozliczenie zakupu materiałów?.


Rozliczenie zakupu materiałów

Rozrachunki z dostawcami Materiały
1 2
1000 1000 1050 1050
50 1900
4
Odchylenia od cen ewidencyjnych
2a 50
1900
2000 3 2000 100 4a 100



1- zaakceptowanie faktury od dostawcy (bez VAT) wartość 1000
2- przyjęcie materiałów do magazynu według ceny ewidencyjnej; 1050
2a- zaksięgowanie odchyleń kredytowych; 50
3- zaakceptowanie faktury od dostawcy , bez VAT, 2000
4- przyjęcie materiałów do magazynu według ceny ewidencyjnej; 1900
4a- zaksięgowanie odchyleń debetowych
Do ustalenia stanu zapasów według rzeczywistej wartości służą dwa konta: saldo końcowe materiałów i saldo końcowe odchylenia od cen ewidencyjnych.
W ciągu okresu sprawozdawczego (miesiąca) następuje wyksięgowanie odchyleń proporcjonalnie do przekazanych materiałów do celu zużycia.
I-szym etapem jest ustalenie wskaźnika narzutu odchyleń; obliczamy go ze wzoru:
Wn= Odchylenia początkowe (Op) odchylenia badanego okresu (Obz)
Zapas początkowy (Zp) przychody bieżące (Pbz)

OR= R*Wn OR ? odchylenie rozchodu R ? rozchód

Materiały Odchylenia od cen ewiden. Zużycie
Sp 10000 800 Sp 1000 3000 800
2000 200 48 48
3000 1200 3048
15000 800 - 852 Sk
- 14200 Sk 1200 1200
15000 15000


Wn= (1000-100)*100% = 6% OR= 800*6% =48
10000 5000
Odchylenia mają charakter debetowy więc powinny podwyższać nam cenę materiałów i zużycie. Realne zużycie w powyższym przypadku wynosi 848.
Materiały wykazane w bilansie wynoszą 14200 852 = 15052

Często jest tak że moment otrzymania faktury i dostawy towarów nie jest taki sam, stąd korzystamy z dwóch kont: materiały w drodze i dostawy niefakturowane.
Zakup materiałów to dwie odrębnie udokumentowane czynności: przyjęcie materiałów do magazynu i otrzymanie faktury od dostawcy. Obie powyższe operacje często nie występują jednocześnie. Faktury nie mające potwierdzenia w przyjęciu dostawy stanowią saldo debetowe ?rozliczenie zakupu materiałów? i są określane jako ?materiały w drodze?. Dostawy przyjęte do magazynu lecz nie potwierdzone fakturami stanowią saldo kredytowe tego konta i określane są mianem ?dostaw niefakturowanych?. W związku z tym ?rozliczenia zakupu materiałów? zamyka się dwoma saldami.

Obrót towarowy
Towary ? rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte w celu dalszej odsprzedaży. To wary stanowią najistotniejszą pozycję aktywów w przedsiębiorstwach handlowych ( także w przemysłowych-towary własnej produkcji przekazane do sprzedaży w sklepach, w gastronomii są to art. Spożywcze sprzedawane w bufetach, posiłki sprzedawane w barach).
Obrót towarowy to ruch towarów ze swojej produkcji do swojej produkcji realizowany w formie kupna-sprzedaży. Sprzedaż towarów w dużych ilościach na rzecz osób prawnych i fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą nazywamy obrotem hurtowym. Natomiast sprzedaż niewielkich ilości towarów indywidualnym konsumentom, jest obrotem detalicznym.
Na pokrycie kosztów działalności gosp., przedsiębiorstwa handlowe stosują marże hurtowe i detaliczne. Marża to różnica między ceną sprzedaży i ceną zakupu.
Zasady ewidencji zakupu towarów są zbliżone do zasad ewidencji materiałów. Towary są ewidencjonowane w księgach rachunkowych jedn. handlowych w cenach ewidencyjnych.
Najczęściej stosowanymi cenami ewidencyjnymi towarów są ceny sprzedaży. W związku z tym, odchylenia od cen ewidencyjnych w jednostkach handlu detalicznego mają charakter kredytowy.
Cena sprzedaży w detalu zawiera i odchylenie i marżę zakupu towarów
Ewidencję zakupu towarów przedstawia następujący schemat :

Rozr. z dostawcami Rozl. Zakupu towarów VAT naliczony Odchylenie od cen Towary
ewidencyjnych mater.
2440 (1 1a) 2000 2600 (2 1b) 440 2) 2600
3) 600 600 (3

1- zaksięgowanie faktury VAT otrzymanej od dostawcy; wartość brutto 2440
1a- w cenie zakupu netto 2000
1b- podatek VAT 22%; 440
2- przyjęcie towarów do magazynu według ceny ewidencyjnej; wartość 2600
3- zaksięgowanie odchyleń

Powiązania dotyczące konta ?towary? i ?odchylenia? :
Konto ?towary? wykazuje saldo 2600. Jest to wartość zapasu towarów w cenie ewidencyjnej wyższej od ceny zakupu. Pozycją korygującą ewidencyjną wartość zapasu jest saldo Ma konta ?odchylenia od cen ewidencyjnych towarów?. Po uwzględnieniu tej korekty, tzn. 2600-600 otrzymuje się wartość rzeczywistą towarów w cenie zakupu. Konto ?rozliczenia zakupu towarów? w omawianym przykładzie nie wykazuje żadnego salda, ponieważ operacja zakupu została w całości rozliczona na podstawie faktury i dowodu przyjęcia towaru do magazynu. Sytuacja zmieni się gdy zaakceptowanie faktury, jej zaksięgowanie jest wcześniejsze od przyjęcia towarów lub przyjęcie towarów jest wcześniejsze od zaakceptowania faktury. Oba wymienione przypadki powodują powstanie sald na koncie ?rozliczenie zakupu towarów?. Jeżeli jest faktura bez dowodu przyjęcia towaru to na tym koncie wystąpi saldo debetowe które oznacza wartość towarów w drodze. Przyjęcie towarów bez faktury powoduje że na koncie ?rozliczenie zakupu towarów? pojawi się saldo kredytowe które oznacza wartość dostaw niefakturowanych. Oba salda (towary w drodze i dostawy niefakturowane) zwiększają wartość pozycji bilansowych. Towary w drodze zwiększają wartość towarów wykazywanych w bilansie na koniec okresu sprawozdawczego. Dostawy niefakturowane zwiększają wartość zobowiązań wykazywanych w bilansie na koniec okresu sprawozdawczego.

Rozrachunki z dostawcami Rozliczenia zakupu towarów Towary
2000 (1 1) 2000 2000 (1a 1a) 2000
4500 (2 2) 4500 3000 (3 3) 3000
- 6500 6500 5000 5000 -
Sk 6500 - Sk 3000 4500 Sk - 5000
6500 6500 9500 9500 5000 5000

Wartość towarów wykazanych w bilansie to 9500 na co złoża się salda końcowe konta ?towary?=5000 i ?towarów w drodze? z rozliczenia zakupu towarów =4500. W zobowiązaniu należy wykazać 6500 3000; saldo końcowe ?rozrachunki z dostawcami? 6500 i saldo końcowe konta ?rozliczenie zakupu towarów? (dostawy niefakturowane) 3000. W powyższym przypadku nie ma odchyleń; gdyby były kwoty nie byłyby takie same.
Przedsiębiorstwa handlowe sprzedają towary w ilościach hurtowych lub detalicznych. W zależności od charakteru sprzedaży inaczej odbywa się jej udokumentowanie. Przy sprzedaży hurtowej stosuje się faktury VAT lub rachunki uproszczone; natomiast przy sprzedaży detalicznej sprzedaż udokumentowana jest raportami kasowymi. W jednostkach detalicznych ewidencja odbywa się za pomocą kas fiskalnych. Podmioty sprzedając towary do 80tys są zwolnione z podatku. Duże i średnie jednostki handlowej gastronomiczne są zobowiązane do prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących z pamięcią fiskalną.
Do odzwierciedlenia procesów sprzedaży towarów są stosowane konta: ?wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu (nabycia)?i ?przychody ze sprzedaży towarów?. Pierwsze konto służy do ustalenia kosztu własnego sprzedaży, drugie do ujęcia przychodu netto ze sprzedaży. W końcu roku salda obu kont są przenoszone na konto "wynik finansowy" , czyli są to konta pozabilansowe (wynikowe).
Ewidencję typowych operacji sprzedaży towarów pokazuje schemat:
Towary Wartość towarów w cenie nabycia Odchylenie od cen ewidencyj. towarów Obr 80000 60000 (1 1) 60000 18000 (2 2) 18000 24000 Obroty

Wn = 24000 100% = 30% Or = 0,3*60000 =18000

Przychody ze sprzedaży towarów Kasa, Rozr. z odbiorcami VAT należny
60000 (3a 3c) 73200 13200 (3b


1- zaksięgowanie rozchodu towarów wg ceny ewidencyjnej ustalonej na poziomie ceny sprzedaży; wartość 60000
2- zaksięgowanie odchyleń przypadających na sprzedane towary, kwota 18000
3- zaksięgowanie faktury VAT wystawionej dla odbiorcy
3a)- wartość towarów w cenie sprzedaży netto, 60000
3b)- VAT należny 22%*60000= 13200
3c)- wartość w cenie sprzedaży brutto, 73200

Koszty, produkcja, przychody
Koszty- użycie pracy żywej i uprzedmiotowionej. W rachunkowości są to wyrażone w pieniądzu, celowo zużyte składniki majątku i usługi obce, wynagrodzenie za pracę i nakłady czysto pieniężne (podatki, opłaty, składki ubezpieczeniowe i ZUS) ; związane z normalną działalnością jednostki gospodarczej.
Ewidencja kosztów może być prowadzona w 3 układach:
-tylko rodzajowym (zespół IV )
-tylko w układzie funkcjonalno- kalkulacyjnym (zespół V )
-w obu układach jednocześnie, jest to wówczas pełna ewidencja, rozwinięty rachunek kosztów

Układ rodzajowy kosztów obejmuje 7 grup:
1) zużycie materiałów i energii ? materiały i surowce podstawowe, półfabrykaty, materiały biurowe, gospodarcze, reklamowe, materiały pomocnicze, części zapasowe, opakowania stanowiące nieodłączną całość produktu, paliwa płynne, stałe i gazowe, woda, obca energia elektryczna, gazowa i cieplna, ubytki naturalne materiałów mieszczące się w granicach norm.
2) Usługi obce- remontowe, transportowe i sprzętowe, budowlano- montażowe, najmu i dzierżawy, łączności, pralnicze, wydawnicze.
3) Koszty z tytułu podatków i opłat- podatek akcyzowy i VAT naliczony nie podlegający zwrotowi, podatek od nieruchomości, środków transportowych, opłaty skarbowe i lokalne.
4) Koszty wynagrodzeń- wypłaty pieniężne za wykonaną pracę, wartość świadczeń w naturze (deputat węglowy i śniadaniowy), ekwiwalenty pieniężne (pranie odzieży)
5) Koszty świadczeń na rzecz pracowników- składki na ZUS, na Fundusz Pracy FP, Fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych FGŚP, odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych ZFŚS, szkolenie pracowników, dopłaty do biletów, wydatki związane z BHP.
6) Koszty amortyzacji- obejmują amortyzację środków trwałych i wartości niematerialno- prawnych
7) Pozostałe koszty rodzajowe- koszty podróży służbowej, reprezentacji i reklamy, koszty ubezpieczeń społecznych, opłaty za zanieczyszczenie środowiska naturalnego nie mające charakteru sankcyjnego.

Układ funkcjonalno- kalkulacyjny- grupuje koszty wg rodzajów działalności i miejsc ich powstawania. Zaliczamy tutaj koszty działalności podstawowej (bezpośrednie i pośrednie koszty, działalność pomocniczą i socjalną) koszty zarządu (administrowanie ogólne) koszty operacyjne.
Poza kosztami związanymi z typową działalnością gospodarczą ustawa podatkowa wprowadza dodatkowe kategorie kosztów takich jak: koszty operacyjne, finansowe, straty nadzwyczajne.

Pozostałe koszty operacyjne powstają z tytułu: likwidacji lub sprzedaży środków trwałych, wartości niematerialno- prawnych oraz rozpoczętych inwestycji takich które nie przyniosły zamierzonego efektu gospodarczego, nie umorzone część środków trwałych i wartości niematerialno- prawnych, utworzenie rezerwy na należności z odpisania przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych należności (wyjątkiem są rezerwy utworzone dla operacji finansowych), dokonanie nieplanowanych odpisów amortyzacyjnych, poniesione koszty postępowania spornego, zapłacone kary, grzywny, odszkodowania, przekazanie nieodpłatnie rzeczowych i pieniężnych składników majątku (darowizny).

Koszty finansowe wynikają ze : sprzedanych akcji, papierów wartościowych, udziałów, odsetek od emitowanych obligacji, odsetek os środków trwałych przyjętych w leasing , rezerw tworzonych na operacje finansowe, odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek, odsetek za zwłokę (nieterminowe uregulowanie zobowiązań), dyskonta zapłacone przy przekazaniu weksli obcych, z tytułu ujemnych różnic kursowych i innych kosztów finansowych nie związanych bezpośrednio z działalnością jednostki.

Straty nadzwyczajne wynikają z odpisania wartości składników majątku trwałego oraz obrotowego na skutek zdarzeń losowych (kradzież z włamaniem, powódź, pożar), kosztów usuwania skutków zdarzeń losowych, zaniechanie lub zawieszenie działalności w tym zmiana metod produkcji, sprzedaż zorganizowanej części jednostki (ośrodek wczasowy, magazyn), przeprowadzenie postępowania układowego lub naprawczego u kontrahentów, i inne operacje nie kwalifikujące się do kosztów finansowych lub pozostałych kosztów operacyjnych.

Wyżej wymienione tytuły kosztów znajdują odzwierciedlenie w sprawozdaniu ?rachunek zysków i strat?.

Przychody
Najważniejszą grupą przychodów są przychody ze sprzedaży produktów, towarów i usług. Ewidencja analityczna do konta ?przychody ze sprzedaży? jest prowadzona z uwzględnieniem wyżej wymienionych przychodów ze sprzedaży. Za moment sprzedaży uważa się moment wydania produktu bądź wykonania usługi bez względu na termin zapłaty. Sprzedaż może być prowadzona dla kontrahentów krajowych oraz zagranicznych. Ze sprzedażą składników majątkowych wiążą się dwa etapy; wydanie składnika majątkowego (rozchód) który jest księgowany w ciężar odpowiedniego konta kosztów i jednocześnie na uznanie konta danego składnika majątkowego (np. sprzedaż produktów, Wn- koszt utworzenia sprzedanych produktów, Ma- produkty). Drugi etap to zaewidencjonowanie przychodów ze sprzedaży poprzez uznanie konta ?przychody ze sprzedaży? i obciążenie konta rozrachunków bądź środków pieniężnych ( Wn- środki pieniężne w kasie, banku; Ma- sprzedaż produktów).
Ponadto w podmiotach gospodarczych występują przychody operacyjne, finansowe i zyski nadzwyczajne.

Przychody operacyjne: sprzedaż, likwidacja środków trwałych i wartości niematerialno- prawnych, umorzone lub przedawnione zobowiązania, rozwiązanie rezerw na należności które zostały zapłacone, otrzymane odszkodowania, kary, grzywny, darowizny, dotacje (subwencje i dopłaty).

Zasady ewidencji kosztów w układzie rodzajowym.

Koszty układu rodzajowego

Umorzenie śr. Trwałych Wynik finansowy
Umorzenie wartości niemat.-prawnych
1 7

Rozr. z tytułu wynagrodzeń Rozliczenie kosztów
2 8

Rozr. publicznoprawne
3

Materiały
4

Środki pieniężne
5

Fundusze specjalne
6



1- odpisy amortyzacyjne
2- koszty wynagrodzeń
3- pochodne ( narzuty) na wynagrodzenia
4- zużycie materiałów, usług a także VAT-u naliczonego
5- wydatki pieniężne obciążające koszty
6- odpisy na ZFŚS
7- przeniesienie w końcu roku obrotowego kosztów rodzajowych na wynik finansowy przy porównawczym rachunku zysków i strat
8- przeniesienie w końcu roku obrotowego kosztów rodzajowych na konto rozliczenie kosztów przy kalkulacyjnym rachunku zysków i strat

Przy pełnej ewidencji kosztów rodzajowych (zespół IV ) na koszty według typów działalności (zespół V) następuje przy zastosowaniu konta rozliczenie kosztów (490).

Rozliczenie kosztów

Koszty produkcji podstawowej
1

Koszty produkcji pomocniczej
2

Koszty zarządu
3



Rozliczenie kosztów rodzajowych dotyczących:
1- działalności produkcyjnej
2- działalność pomocniczej
3- kosztów zarządu

Ponoszone przez jednostkę gospodarczą koszty zmieniają się w produkty pracy. Do produktów pracy zalicza się: wyroby gotowe (produkty) oraz wykonane usługi, półfabrykaty, produkcję w toku i rozliczenia międzyokresowe kosztów.
Wyroby gotowe- produkty których proces technologiczny został zakończony i zostały one przekazane do magazynu produktów gotowych. W przypadku usług zostały one przekazane zamawiającemu.
Półfabrykaty- własne produkty pracy które mają postać półproduktów wchodzących w skład wyrobów gotowych i są przeznaczone do dalszego przerobu.
Produkcja nie zakończona- wyraża tę część kosztów przypadających na wytworzenie produktów które na koniec okresu sprawozdawczego znajdują się w możliwym do ustalenia stadium procesu technologicznego.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości produkty pracy wycenia się według technicznego kosztu wytworzenia obejmującego koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Koszty bezpośrednie jest to zużycie materiałów i pracy. Koszty pośrednie to koszty wydziałowe. W związku z tym że techniczny koszt wytworzenia znany jest na koniec okresu sprawozdawczego konieczne jest zastosowanie cen ewidencyjnych. Ceną ewidencyjną jest planowany koszt wytworzenia. Koszt planowany rożni się od rzeczywistego kosztu a różnicę tę określa się mianem odchyleń. Rzeczywisty koszt wytworzenia= planowany koszt wytworzenia / - odchylenia.

Ewidencja obrotu produktami gotowymi przedstawia się następująco:

Rozliczenie kosztów produkcji (580)

Koszty produkcji Produkty Koszt wytworzenia
2 1 sprzedanych produktów
5500 5500 6000 6000 4800
500 4 4800

Odchylenie od cen ewidencyjnych produktów 5) 400

500 3

400 5)


5) Wn= (Op Ob.) / (Zp Pb) = (500/ 600) *100 = 8,33%

Os= 4800*8,33% = 400

1- przyjęcie 100 sztuk wyrobów gotowych do magazynu według planowanego technicznego kosztu wytworzenia 60zł/ szt.
2- Przeksięgowanie rzeczywistego kosztu produktów 100szt po 55zł/ szt. Ustalenie rzeczywistego kosztu produktów na podstawie kalkulacji
3- Przeksięgowanie odchyleń księgowych; koszt planowany wyższy od rzeczywistego
4- Wydanie odbiorcy na podstawie WZ 80szt produktów po cenie 60zł/szt.
5- Przeksięgowanie odchyleń przypadających na sprzedane produkty

Produkcja w toku to saldo końcowe konta koszty produkcji. Wycena produktów w bilansie to saldo końcowe konta produkty plus (minus) Sk odchylenia od cen ewidencyjnych.
Rzeczywisty koszt wytworzenia to Sk koszty wytworzenia sprzedanych produktów.
Konto rozlicznie kosztów produkcji powinno się w całości rozliczyć.
Rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów obejmują; rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne , rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne i przychody przyszłych okresów.
Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów polegają na wyłączeniu z kosztów działalności tych kwot kosztów które dotyczą przyszłych okresów sprawozdawczych, koszty te są wykazywane w bilansie po stronie aktywów, konto to może wykazywać saldo debetowe np. koszty remontu rozliczane w czasie, prenumerata czasopism zapłaconych z góry, ubezpieczenie rzeczowe zapłacone w styczniu za cały rok, podatek od nieruchomości za pierwsze półrocze. Najpierw więc występuje wydatek wysokiego rzędu np. płacimy za ubezpieczenie za cały rok z góry 60000. Potem co miesiąc rozliczamy 1/12 tej całej kwoty aż do całkowitego rozliczenia.

Srodki pieniężne Rozliczenie międzyokresowe kosztów Koszty rodzajowe

60000 60000 5000 I 5000
5000 II 5000
........ ......
5000 XII 5000

Rozliczenie międzyokresowe bierne polega na tworzeniu rezerwy w ciężar kosztów na wydatki przyszłych okresów. Obejmują one sumy zaliczane do kosztów działalności bieżącego okresu których pokrycie nastąpi w przyszłości. Zazwyczaj występują w ciągu roku. Na koniec roku występują tylko określone koszty w bilansie po stronie pasywów. Rozliczenie takie polega na samodzielnym ustaleniu wydatków np. za energię sami możemy odczytać stan i obliczyć jaką kwotę należy przekazać jeszcze przed przyjściem faktury.
Przychody przyszłych okresów obejmują otrzymane faktury za które świadczenia zastaną wykonane w przyszłych okresach sprawozdawczych (zaliczka mniej niż 50%), (odsetki za zwłokę podwyższają wartość roszczenia. Przychody przyszłych okresów nie rozliczone w końcu roku stanowią saldo które ujawniane jest w bilansie po stronie pasywów.

Rzeczowe i zrównane z nimi składniki majątku trwałego
Do środków trwałych zaliczamy : zużywające s