Neopsychoanaliza

NEOPSYCHOANALIZA

Neopsychoanaliza jest to nurt, jaki ukształtował się na skutek zainteresowania antropologów, filozofów i socjologów problematyką psychoanalizy rozwiniętej przez Zygmunta Freuda. Główne różnice pomiędzy Freudem a zwolennikami neopsychoanalizy polegały na określeniu, czy rozwój człowieka ma charakter psychoseksualny, czy psychospołeczny. Freud akcentując seksualność, popędy i instynkt traktował człowieka przede wszystkim jako istotę biologiczną, natomiast przedstawiciele neopsychoanalizy zwracali głównie uwagę na znaczenie dla osobowości ludzkiej środowiska społecznego. Człowiek rodzi się z pewnymi predyspozycjami, które podlegają rozwojowi w procesie wychowania, a w idealnych warunkach, jednostka i społeczeństwo są od siebie wzajemnie zależne, tzn., że jednostka pomaga społeczeństwu w osiąganiu kolejnych celów, natomiast społeczeństwo umożliwia jednostce urealniać jej plany. Człowiek stwarza więc takie społeczeństwo, które będzie najbardziej odpowiednie w korzystaniu z jego usług. Jednak wizja tak idealnego współżycia jednostki ze społeczeństwem jest nierealna, gdyż popełniane błędy utrudniają rozwój osobowości. Neopsychoanaliza ma za zadanie ukazać podstawowe kierunki zmian mogących ustrzec przed tymi błędami. Przedstawiciele tego kierunku nie zgadzają się z Freudem, który twierdził, że człowiek z natury jest aspołeczny i zły - jeśli taki jest, to jedynie z uwagi na warunki społeczne w jakich żyje, niesprawiedliwości i niewłaściwego wychowania. Mimo iż społeczeństwo jako pewnego rodzaju organizm stara się rządzić ludźmi, to jednostki zachowują w pewnym zakresie swoją niezależność, która pozwala im na dokonywanie zmian społecznych. Albowiem człowiek wie, czego chce i potrafi o to zawalczyć. Głównym przedstawicielem tego nurtu był Erich Fromm, który wbrew Freudowi uważał, że natura ludzka jest wytworem historii i kultury, a podstawowymi elementami psychiki człowieka są jego potrzeby społeczne, takie jak miłość czy współczucie. Człowiek wg Fromma nie jest samowystarczalny (jak uważał z kolei Freud) i powinien liczyć się z innymi ludźmi. Posiada on także dwojaką naturę: jako istota posiadająca pewne potrzeby fizjologiczne oraz jako istota posiadająca samowiedzę, rozum i wyobraźnię. Aby wychować człowieka i budować doskonałe społeczeństwo, niezbędne jest zrozumienie psychiki ludzkiej, analiza jej potrzeb. Fromm wymienia pięć podstawowych potrzeb człowieka:
1. potrzeba więzi – człowiek tworzy stosunki społeczne oparte na miłości, odpowiedzialności, zrozumieniu i szacunku
2. potrzeba transcendencji – nakazuje ona wznoszenie się ponad zwierzęcą naturę oraz rozwój własnych twórczych sił
3. potrzeba zakorzenia w świecie – człowiek jest integralną częścią świata i potrzebuje czuć, iż do niego należy
4. potrzeba tożsamości osobowej – czyli zachowanie swojej odrębności
5. potrzeba światopoglądu – umożliwia ona rozumienie świata.
Wszystkie wymienione potrzeby są wrodzone, a sposób, w jaki będą zaspokajane zależy od warunków społecznych.
Kolejnym przedstawicielem neopsychoanalizy była Karen Horney, która podobnie jak Fromm, starała się skorygować błędne poglądy ojca psychoanalizy - Freuda - na psychikę ludzką. Według tej myślicielki, chora osobowość człowieka jest wynikiem lęku, który jest podstawowym przeżyciem opuszczonego i bezradnego dziecka. Lęk ten powstaje, gdy dziecko traci swoje poczucie bezpieczeństwa w relacji ze swoimi rodzicami, a chcąc się od niego uwolnić stosuje różne strategiczne wybiegi, takie jak wrogość, agresywność i mściwość, lub uległość i pokora w celu odzyskania względów rodziców, czy też wytwarza sobie wyidealizowany świat, wolny od realnych problemów. Takie zachowania dziecka mogą stać się potrzebami, które rozwiążą problematykę stosunków z innymi ludźmi.

Karen wymienia dziesięć takich potrzeb:
1. potrzeba współczucia i uznania
2. potrzeba przychylnego partnera
3. potrzeba zacieśnienia życia
4. potrzeba władzy
5. potrzeba eksploatowania innych
6. potrzeba prestiżu
7. potrzeba własnego udoskonalenia
8. potrzeba osobistego podziwu
9. potrzeba samowystarczalności i niezależności
10. potrzeba nieskazitelności
Niestety, nie jest możliwe zupełne zaspokojenie tych potrzeb, dlatego też mogą się one stać źródłem wewnętrznych konfliktów. Horney dokonała w późniejszym czasie podziału powyższych potrzeb na trzy grupy:
• potrzeby mające na względzie ludzi
• potrzeby nie liczące się z ludźmi
• potrzeby wrogie dla ludzi
W każdym człowieku zachodzą konflikty, a ich skala zależy od doświadczeń z wczesnych lat życia. Osoba normalna rozwiązuje te konflikty poprzez godzenie w sobie tych trzech postaw, zaś osoba chora ucieka się do sztucznych i irracjonalnych rozwiązań.