Psychologia ogólna - opracowanie do egzaminu

1. Psychologia jako nauka.
Psychologię jako naukę zaczęto traktować dopiero w roku 1879. W tym roku w Lipsku powstało pierwsze laboratorium psychologiczne, założone przez Niemca Wundta. Psychologia wywodzi się z filozofii. Psychologia jako nauka jest wtedy nauką, kiedy może eksperymentalnie udowadniać swoje tezy. Musi mieć swój podmiot badań oraz specyficzny język, musi posiadać specyficzne metody a także prawa i prawidłowości. Psychologia jest to naukowe studium zachowania i doświadczania. Przedmiotem psychologii jest problem przystosowania człowieka, jego zachowań, życia psychicznego człowieka i analiza źródeł jego postępowania.

2. Główne dziedziny badań w psychologii.
Psychologia posiada 5 głównych podejść : fizjologiczne, psychoanalityczne, behawiorystyczne, poznawcze i humanistyczne. Pierwsze z nich szuka metod opisu i wyjaśnienia funkcji psychicznych w biologii ( badania układu nerwowego, systemu hormonalnego ). Podejście fizjologiczne jest próbą zrozumienia i wyjaśnienia biologicznych podstaw zachowania. Podejście psychoanalitczne - wyrasta z teorii nieświadomości przedstawionej przez Freuda. Podejście behawiorystyczne ( teoria uczenia się ) - bada uwarunkowania środowiskowe pomijając to wszystko co dzieje się wewnątrz organizmu. Bada w jakich warunkach powstaje określone zachowanie. Podejście poznawcze - uważa ono, żeby dobrze zrozumieć dobrze zachowanie człowieka trzeba najpierw zbadać co się dzieje u niego we wnętrzu. Podejście humanistyczne - stara się ono by pomimo ograniczeń indywidualnych osiągnąć maksimum osobistego rozwoju. Psychologia humanistyczna powinna skoncentrować się na świadomym i subiektywnym doświadczeniu jednostki. Głównymi dziedzinami badań w psychologii jest problem przystosowania człowieka, jego zachowań, życia psychicznego oraz analiza źródeł postępowania.

3. Behawioryzm jako koncepcja człowieka.
John Watson sformułował nową koncepcję psychologii, proponując porzucenie badań świadomości i wewnętrznego życia psychicznego na rzecz badania zachowania. Behawioryzm nie neguje istnienia świadomości czy psychiki. Behawioryści podkreślają niemożność badania zjawisk tego typu, co opisujące je pojęcia pozbawia. Zachowanie jest kształtowane przez doświadczenie, z tego powodu jego wizja badań opierała się na warunkowaniu klasycznym zapoczątkowanym przez Pawłowa. Chociaż zachowanie jest zjawiskiem złożonym, może być jednak, jak sądzili behawioryści, rozłożone i przeanalizowane jako pary skojarzeń bodziec - reakcja. Behawioryzm oparty na pracach Watsona i jego następców, zyskał znaczną popularność, a jego zasady i wypracowane metody badań stały się integralną częścią psychologii.

4. Psychologia głębi
Wyodrębniła się na przełomie 18 i 19 wieku. Wiąże się z nazwiskiem Zygmunta Freuda. Szukał on sposobu na pomoc w histerii, rozbudował system hipnozy. Doszedł do wniosku, że podświadomość jest tym co powinniśmy badać, żeby poznać człowieka. Jest to główna teza psychologii Freuda, nazwaną psychoanalizą. Założeniami typowymi dla psychoanalizy były: podświadomość to przede wszystkim instynkt seksualny i działania zmierzające do jego realizacji ( dążenie do przyjemności seksualnej nazwanej libido ). Sfery Freuda - sfera id ( pochodzenia biologicznego ), sfera superego – przeciwstawna sferze id. Superego jest pochodzenia społecznego, jest to cała sfera norm i zachowań, które człowiek powinien przestrzegać. Istnieje ja realne czyli „ego”, które pomaga zaradzić konfliktowi pomiędzy superego a id. Ego wytwarza mechanizmy obronne, pomagające sobie radzić w sytuacjach konfliktu pomiędzy id a superego. Pierwszym ze sposobów dotarcia do naszej podświadomości według Freuda jest badanie naszych wspomnień z dzieciństwa. Inną metodą jest sposób omyłkowy, a jeszcze inna metoda swobodnych skojarzeń.

5. Psychoanaliza Freuda.
Twórcą tego terminu jest Zygmunt Freud, austriacki Żyd o bogatej praktyce psychiatrycznej. Człowiek stanowi dynamiczny system energetyczny, który w wyniku ciągłego oddziaływania świata zewnętrznego znajduje się w stanie chwiejnej równowagi. Źródłem aktywności ludzkiej są wrodzone popędy. Popędy te mają charakter seksualny i nazywają się LIBIDO. Energia libidarna poprzez dążność do zaspokojenia jakiejś rozkoszy dynamizuje działania człowieka. Nieświadome i dziedziczne popędy składają się na strukturę ID ( podświadomość ). Pobudzone popędy domagają się natychmiastowego zaspokojenia, ID rządzi się zasadą przyjemności. W miarę dorastania człowieka rozwija się u człowieka struktura EGO ( JA ). Jest to część osobowości odpowiedzialna za kierowanie zachowaniem człowieka w sposób społecznie akceptowany. Po osiągnięciu dojrzałości EGO panuje nad ID, ale dochodzi do konfliktów, jeśli zwycięży ID tu ulegamy popędom. Trzecią strukturą jest SUPEREGO ( SUMIENIE ). Powstaje ono na bazie doświadczeń z dzieciństwa, kontroluje czy działanie jednostki są zgodne z ideałem nowego Ja. Według Freuda człowiek przechodzi przez trzy fazy rozwoju, zaspokajane przez popęd libidarny : faza oralna, faza analna, faza genitalna. Potem jest faza utajenia zwana latentną, potem zaś faza genitalna wtórna ( kompleks Edypa i Elektry ). Neopsychoanaliza była praktykowana przez uczniów Freuda, głównie przez Junga i Adlera, lecz różniła się od poglądów mistrza.

6. Psychologia humanistyczna - podstawowe cechy.
Psychologia humanistyczna skupia się na subiektywnym i świadomym doświadczaniu jednostki. Podkreśla wyjątkowość człowieka i jego wolność w wyborze własnej drogi życiowej. Psychologia ta zakłada, że metod nauk przyrodniczych nie można stosować do badania człowieka. Głównym celem tej psychologii jest dopomożenie człowiekowi w wykorzystaniu potencjału jego psychicznego rozwoju. Psychologię humanistyczną charakteryzuje optymizm. Dla niej ludzie walczą o wykorzystanie swoich możliwości, po to by mimo ograniczeń indywidualnych osiągnąć maksimum osobistego rozwoju. Dwaj wiodący teoretycy podejścia humanistycznego to Carl Rogers i Abraham Maslov. Podejście humanistyczne przyczyniło się do zainteresowania psychologów subiektywnym doświadczeniem jednostki oraz znaczeniem samoakceptacji dla poprawnego funkcjonowania psychicznego. Psychologowie humanistyczni mają duży wkład w psychologiczną praktykę, rozwijając metody badania obrazu „ja” i techniki terapii podwyższające stopień samoakceptacji i autonomii jednostki. Psychologia humanistyczna odrzuca determinizm na rzecz wolnej woli, interpretując działania ludzi jako pochodną ich wyborów. Odrzuca ona eksperyment jako metodę badania jednostki uznając ją za dehumanizującą i redukcjonistyczną.

7. Główne pojęcia w psychologii.

8. Metody badań w psychologii.
Eksperyment – badacz rozmyślnie izoluje i zmienia jeden z czynników, zwany zmienną niezależną, tak by móc zmierzyć lub zaobserwować wpływ tej zmiany na inny czynnik – zmienną zależną, bez zakłócającego wpływu zmiennych ubocznych. Istnieją różne rodzaje eksperymentów prowadzonych w różnych warunkach – laboratoryjny, polowy i naturalny. Obserwacja – podstawowa metoda psychologiczna, polegająca na świadomym, planowanym i celowym spostrzeganiu zachowania się człowieka i rejestrowaniu przebiegu zjawisk i zdarzeń. Rozróżniamy obserwację : kontrolowaną – bezpośrednią, brak w tej obserwacji manipulowania zmiennymi, badacz obserwuje i dokonuje pomiarów; obserwacja naturalna – prowadzona w naturalnym środowisku, powoduje utratę mniejszej lub większej kontroli; obserwacja uczestnicząca – badacz staje się członkiem grupy, która stanowi przedmiot obserwacji. Sondaż – metoda polegająca na zebraniu obszernego zestawu pytań, które zadaje się następnie danej osobie z określonej populacji. Wyżej opisane rodzaje badań są opisane jako nomotetyczne. Metoda studium przypadku – szczegółowe studium jednostki lub pojedynczej grupy, np. rodziny ( metoda idiograficzna ). Poprzednie metody oparte były na analizie ilościowej, ta zaś oparta jest na analizie jakościowej. Korelacja – metoda statystyczna stosowana szeroko do zbadania stopnia związku między zjawiskami. Psychometria – polega na opracowaniu i stosowaniu testów mierzących inteligencję, twórczość, osobowość itp.

9. Eksperyment w psychologii.

10. Testy psychologiczne.
Są to pewne próby, zadania jakie stawiamy badanym i na podstawie wyników rozwiązania wnioskujemy o nasileniu danej cechy. Testami nazywamy tylko te próby, które są wystandaryzowane i obiektywne, a ich wyniki można ująć liczbowo. Standaryzacja to inaczej unormowanie testu, które pozwala na porównywanie wyników uzyskanych przez różnych ludzi. Znając normy możemy ocenić, kto uzyskuje wyniki wysokie, a kto niskie. Obiektywność polega na tym, że wynik uzyskany w badaniu jest niezależny od eksperymentatora.

11. Rozmowa i wywiad psychologiczny.
Rozmowa to bezpośredni kontakt, z wywiad to zasięgnięcie opinii u osób trzecich. Rozmowa musi być wcześniej zaplanowana i przygotowana. Przeprowadzana jest w celu zebrania danych o przejawach zachowania albo faktach lub zdarzeniach, które są niedostępne w bezpośredniej obserwacji. Trzeba mieć dokładnie zarysowany plan rozmowy, trzeba stworzyć atmosferę szczerości i zainteresowania, przez co można zdobyć zaufanie badanego. Cały czas prowadzimy obserwację rozmówcy, zwracamy uwagę na przejawy lęku, nieśmiałości czy agresji. Podobnie zaplanowany i prowadzony musi być wywiad. Rozróżniamy wywiady : środowiskowy – warunki życia, kliniczny – o stanach chorobowych, anamnestatyczny – o całokształcie życia.

12. Czynniki a rozwój człowieka.

13. Funkcjonowanie obwodowego i autonomicznego układu nerwowego.
Układ nerwowy składa się z trzech części : układu ośrodkowego ( centralnego ) – mózg i rdzeń kręgowy, obwodowego układu nerwowego składającego się z nerwów mózgowych i rdzeniowych oraz z autonomicznego układu nerwowego – dzieli się on na układ sympatyczny ( działa na całość ) oraz parasympatycznego ( nie zawsze działa na całość ).

14. Budowa i funkcjonowanie centralnego układu nerwowego
Centralny układ nerwowy ( ośrodkowy ) składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy mieści się w kręgosłupie i ma kształt długiej cewki o bardzo grubych ściankach i niewielkiej szczelinie. Rdzeń łączy się za pomocą bardzo wielu nerwów z obwodowym układem nerwowym. Ośrodki nerwowe znajdujące się w rdzeniu umożliwiają regulację czynności mięśni i kierują prostymi ruchami narządów wewnętrznych. W rdzeniu znajdują się włókna nerwowe, jedne z nich przewodzą impulsy nerwowe do mózgu, inne przenoszą impulsy przetworzone w korze na obwód do narządów efektorycznych. Mózg składa się z pnia mózgu oraz z trzech odgałęzień pnia – móżdżku i dwu półkuli mózgowych. Pień mózgu składa się z rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i międzymózgowia. Reguluje i zawiaduje czynnościami odruchowymi. W pniu mózgu znajdują się ośrodki podkorowe. Ważnym czynnikiem podkorowym jest układ siatkowy rozmieszczony w różnych częściach pnia mózgu. Jego funkcja polega na regulowaniu aktywności całego mózgu. Inne ośrodki podkorowe odgrywają ważną rolę w procesach emocjonalnych i motywacyjnych. Móżdżek spełnia funkcje odruchowe, jego zadaniem jest koordynacja ruchów mięśni i równowagi ciała. Półkule mózgowe pokrywa kora mózgowa, która ma najważniejsze znaczenie dla wyższych czynności mózgowych . Kora mózgowa umożliwia precyzyjną analizę bodźców dzięki której reguluje najbardziej skomplikowane rodzaje działania. Każda półkula dzieli się na cztery płaty : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. Półkule mózgowe ułożone są symetrycznie, jedna leży po prawej druga po lewej stronie. Funkcje prawej strony organizmu regulowane są przez lewą półkulę i na odwrót. Pewne części kory mózgowej mają ogromne znaczenie dla przebiegu określonych procesów. Części te nazywamy okolicami projekcyjnymi kory mózgowej. Ich rozmieszczenie : płaty czołowe – funkcje ruchu; płaty potyliczne – funkcje wzrostu; w półkuli lewej w płacie czołowym i skroniowym – ośrodek mowy.

15. Pojęcie odruchu warunkowego, bezwarunkowego i instynktu.
Odruch – odpowiedź organizmu na bodziec, dochodząca dzięki aktywności określonej części układu nerwowego. Odruch bezwarunkowy – podstawowy mechanizm zapewniający równowagę między organizmem a środowiskiem. Są one wrodzoną reakcją organizmu na bodźce bezwarunkowe, których zdobycie lub uniknięcie stanowi biologiczną konieczność. Są realizowane za pośrednictwem rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Mogą być obronne ( cofnięcie ręki od gorąca ), pokarmowe ( ssanie mleka matki przez niemowlę ), płciowe ( podniecenie ), orientacyjne. Odruch warunkowy – relacje nabyte w toku życia, wywołują je bodźce, które same przez się nie mają dla organizmu znaczenia biologicznego, lecz sygnalizują zjawiska ważne dla jego życia ( doświadczenie Pawłowa ). Instynkt – działanie skierowane na zaspokojenie potrzeb biologicznych, najistotniejszych dla utrzymania przy życiu jednostki i dla zachowania gatunku. Jest to działanie składające się z całej sekwencji czynności. Czynność instynktowna składa się z trzech członów : gnostyczny – rozpoznanie jakości podniety życiowo ważnej, zapewnia wybiórcze reagowanie organizmu; aktywność własna – dążność gatunkowa, prymitywne poczucie przyjemności lub przykrości; dziedziczny wzór złożonych ruchów.

16. Rodzaje wrażeń i ich charakterystyka.
Wrażenia – odzwierciedlenie się poszczególnych cech zmysłowych obiektów działających na nasze receptory takie jak barwa, kształt, twardość, szorstkość. Można je podzielić na dwie główne grupy zależnie od tego czy odzwierciedlają cechy przedmiotów i zjawisk znajdujących się w otoczeniu człowieka, czy też stan jego organizmu i ruchy ciała. Podział w zależności od receptorów :
- eksteroreceptory – odbierają bodźce z pewnej odległości ( telereceptory wzrokowe, słuchowe, bólowe, węchowe ), bądź przy bezpośrednim kontakcie z przedmiotem ( kontaktoreceptory dotykowe, smakowe, bólowe )
- interoreceptory dostarczające informacji co dzieje się w naszym organizmie, a także informują nas o zmianie położenia człowieka. Wśród wrażeń odbieranych przez interoreceptory najwięcej informacji o własnościach przedmiotów i zjawisk świata zewnętrznego dostarczają człowiekowi wrażenia słuchowe i wzrokowe. Wzrokowe – bodźcami są fale świetlne o długości fal 390 – 760 milimikronów; słuchowe – bodźcami są fale dźwiękowe powstałe wskutek drgań w powietrzu lub innych substancjach. Granica od 16 – 20000 drgań na sekundę, najlepsza rozróżnialność to 155 – 2200 drgańsekundę.

17. Spostrzeganie jako proces poznawczy. Spostrzeganie – proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu w naszej świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe. Przedmioty oddziałują na nasze receptory jako bodźce złożone – widząc jabłko odczuwamy jego smak, zapach itp. Podział spostrzeżeń : wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, inne – uzależnione od narządów zmysłowych dominujących przy odzwierciedlaniu danego przedmiotu. Spostrzeżenia polisensoryczne – mają charakter wielozmysłowy; spostrzeżenia monosensoryczne – mają charakter jednozmysłowy. Możemy podzielić spostrzeżenia ze względu na rodzaj zjawisk rzeczywistości odzwierciedlanych w spostrzeżeniu : przedmiotów; przestrzeni i stosunków przestrzennych między przedmiotami; czasu i stosunków czasowych; ruchów istot, przedmiotów oraz własnego ciała. Podstawową cechą spostrzeżeń jest stałość, która polega na tym, iż mimo zmiany warunków spostrzegania ( w pewnych granicach ) spostrzegamy jako stałe pewne cechy przedmiotów : stałość barwy ( kartka papieru jest dla nas biała mimo różnego światła ), stałość wielkości ( do pewnej odległości obrazy spostrzeganych przedmiotów zachowują tą samą wielkość, mimo iż wraz z ich oddalaniem się zmniejsza się ich odbicie w siatkówce ); stałość kształtu ( spostrzegamy przedmioty zgodnie z ich rzeczywistym kształtem, mimo, że kształt obrazu danego przedmiotu zmienia się na siatkówce wraz z każdym zmienieniem kata widzenia ).
18. Uwaga jako cecha procesów poznawczych.
Uwaga – swoista cecha wszystkich procesów poznawczych, polega na skierowaniu świadomości na określony przedmiot, własne przeżycia pełnią dwie zasadnicze funkcje : selekcjonowanie różnorodnych czynności człowieka; ukierunkowanie ich na osiągnięcie celu. Funkcje te spełnia :
- uwaga mimowolna ( reaktywna ) – wywołana przez właściwości bodźców i sytuacji bez wysiłku ze strony człowieka ( przykładem może być odruch orientacyjny stanowiący wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe )
- uwaga dowolna ( kognitywna ) – wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli. Koncentrujemy się na danym przedmiocie lub zadaniu mimo iż początkowo nie jesteśmy nim zainteresowani. Cechy uwagi :
- zakres – zależy od własności spostrzeganych przedmiotów i jest na ogół stały ( obejmuje od czterech do sześciu przedmiotów w polu widzenia )
- natężenie zakres łączy się z natężeniem, jeżeli silnie koncentrujemy na czymś uwagę, zawężamy jej zakres.
- Podzielność – oznacza możliwość jednorazowego skupienia się na kilku przedmiotach, przeżutność oznacza szybkie przechodzenie od jednego obiektu do drugiego.
- Roztargnienie – brak koncentracji przez dłuższy czas na jakimś obiekcie.

19. Etapy pamięci ich charakterystyka.
Pamięć – właściwość psychiczna umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie człowieka. Dzięki tej właściwości nabywamy różnorodne informacje, przyswajamy wiedzę o świecie oraz umiejętności i sprawności. Wyróżniamy trzy po sobie następujące etapy :
- zapamiętywanie – spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych. Może to trwać bardzo krótko i ograniczyć się do jednego spostrzeżenia jakiegoś bodźca pozostawiającego ślad pamięciowy w komórkach nerwowych, albo też stanowić złożoną czynność człowieka ( np. nauka jazdy na nartach, posługiwanie się jakimś narzędziem ).
- Przechowywanie – zmiany te utrzymują się nadal, mimo, że wywołujące je bodźce przestały już działać. Czas trwania przechowywania waha się od krótkiego momentu do wielu lat, a pamięć niektórych faktów i zdarzeń zachowujemy przez całe życie ( utajone ).
- Przypominanie – dzięki owym zmianom reprodukujemy w pamięci obrazy i zdarzenia które je kiedyś wywołały. Polega to na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. To co człowiek potrafi odtworzyć po pewnym czasie z zasobów swej pamięci jest zarazem miernikiem tego co zapamiętał i przechował w swej świadomości.

20. Cechy procesów pamięciowych.
- Trwałość – zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia. Ludzie różnią się znacznie pomiędzy sobą pod względem tej cechy pamięci. Czasami ma ona charakter wybiórczy, tzn dotyczy jednej dziedziny, np. tej którą się interesujemy. Trwałość może się łączyć lub też nie mieć związku z szybkością zapamiętywania. Na ogół ten co szybko zapamiętuje przechowuje długo to czego się nauczył, bywa jednak też przeciwnie.
- Gotowość – zdolność do szybkiego odtwarzania doświadczenia. Cecha ta ma szczególne znaczenie w procesie uczenia się. Umiejętność przypominania na zawołanie potrzebnych faktów jest cechą analogiczną do giętkości i plastyczności myślenia i często łączy się z tą właściwością umysłu.
- Wierność – ma również duże znaczenie zarówno przy uczeniu się jak też podczas stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Przejawem tej cechy jest dokładne odtwarzanie zapamiętanych treści. Człowiek który posiada pamięć wierności przypomina sobie rozmaite fakty i zdarzenia zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Przy odtwarzaniu materiału wyuczonego popełnia niewiele błędów, reprodukuje go w sposób dokładny.

21. Co to jest myślenie.
Termin myślenie ma bardzo szeroki zakres i wiele znaczeń. Myślimy zarówno wtedy, gdy zastanawiamy się nad jakimś problemem jak i wówczas gdy przychodzą nam do głowy różne myśli, których bieg jest luźny i nieuporządkowany. Taki „luźny” strumień myśli w psychologii nazywamy myśleniem asocjacyjnym, czyli skojarzeniowym. Przeciwstawnym rodzajem myślenia jest myślenie ukierunkowane zmierzające do określonego celu i wyniku. Przejawia się ono przede wszystkim w procesie rozwiązywania problemów w życiu codziennym, podczas nauki czy też pacy zawodowej. Składnikami myślenia ukierunkowanego są rozmaite czynności umysłowe – operacje, które prowadzą bas do rozwiązania zadania, a tym samym do poszerzenia naszej wiedzy o rzeczywistości. Operacje dokonywane w procesie myślenia są zarazem najwyższymi czynnościami poznawczymi, które umożliwiają optymalną regulację wzajemnych stosunków między człowiekiem a światem zewnętrznym. Myślenie stanowi charakterystyczna dla istot ludzkich formę odzwierciedlenia rzeczywistości w ich psychice. Swoistość myślenia jako procesu poznawczego polega na tym, że w odróżnieniu od wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń – odzwierciedlenie otaczającego świata dokonuje się w sposób pośredni. Charakterystyczną cechą myślenia jest odzwierciedlenie stosunków pomiędzy składnikami rzeczywistości : stosunki przestrzenne, funkcjonalne i logiczne. Inną cechą odróżniającą myślenie od bezpośredniego poznawania rzeczywistości we wrażeniach i spostrzeżeniach jego uogólniony charakter. Czynności umysłowe umożliwiają nam odzwierciedlenie w świadomości nie tylko jednostkowych konkretnych przedmiotów, lecz także tego co jest typowe dla całej ich grupy. Dzięki posługiwaniu się w procesie myślenia symbolami i znakami nie zaś wyłącznie obrazami i wyobrażeniami nasze poznanie dotyczy ogólnych cech wycinka rzeczywistości, ja również reguł i praw rządzących zjawiskami.

22. Rozwój myślenia u człowieka. Teoria Piageta.

23. Charakterystyka operacji umysłowych.
Różne rodzaje czynności umysłowych wykonywanych w procesie myślenia nazywamy operacjami umysłowymi. Najważniejsze operacje jakich dokonujemy w umyśle, aby dojść do rozwiązania określonego zadania to : analiza, synteza, porównywanie, klasyfikacja, abstrahowanie i uogólnianie. Analiza i synteza - są to dwie podstawowe operacje w każdym procesie myślenia. Analiza polega na rozkładaniu całości na jej części składowe, na wyodrębnieniu w przedmiocie jego elementów, własności i cech. Dokonując syntezy łączymy wyodrębnione w procesie analizy składniki w jednolitą całość, ujmujemy je w ich wzajemnych proporcjach i zależnościach. Analiza i synteza uzupełniają się wzajemnie. Porównywanie polega na wyszukiwaniu podobieństw i różnic pomiędzy przedmiotami lub pojęciami i sądami. Wyszukiwanie podobieństw i różnic pomiędzy przedmiotami jest podstawą ich klasyfikacji czyli podziału na grupy i podgrupy według jakiejś zasady. Abstrahowanie i uogólnianie są podstawą wytwarzanie się w umyśle różnorodnych pojęć. Abstrahowaniem lub procesem abstrakcji nazywamy czynność oddzielania w myśli różnych cech, jakby odrywanie ich od konkretnego przedmiotu. Abstrakcja pozytywna - wyodrębnienie cech istotnych dla danego pojęcia. Abstrakcja negatywna - polega na pominięciu cech nieistotnych. Dla wytworzenia pojęcia oprócz abstrakcji należy dokonać uogólnienia tzn., ująć jako wspólne cechy przysługujące wszystkim egzemplarzom danego pojęcia, przedmiotom należącym do jego zakresu. Uogólnienie prowadzi nie tylko do kształtowania pojęcia, lecz również do wykrywania praw rządzących zjawiskami oraz do ujmowania typowych i powszechnych związków między nimi. Taki charakter mają również prawa psychologiczne, np. prawo indukcji procesów nerwowych.

24. Etapy rozwiązywania problemów.
1.postawienie problemu ( sformułowanie go )
2. analiza warunków zadania ( uświadomienie jego treści i danych jakie mamy do dyspozycji )
3. dobór środków prowadzących do celu.
W pracy naukowej istotną rzeczą jest postawienie jednej lub kilku hipotez. Hipoteza jest to przypuszczalne rozwiązanie zagadnienia, którego słuszności trzeba dopiero dowieść. Sprawdzania hipotez dokonuje się na drodze doświadczalnej lub bezpośrednio w praktyce. W procesie nauczania istotne jest przy rozwiązywaniu zadań wykrycie zasady lub reguły, na której zadanie jest oparte. Przeszkody utrudniające rozwiązywanie problemów :
n sztywne nawyki postępowania przy określonej metodzie rozwiązywania problemów
n fiksacja funkcjonalna - trudności w wykorzystaniu przedmiotu do innego celu niż ten, do którego bywa zwykle przeznaczony.
Strategie rozwiązywania problemów :
Strategia - zbiór reguł postępowania, określający jednoznacznie wybór kolejnych ruchów zależnie od wytworzonej sytuacji. Psychologia rozróżnia strategie myślenia i działania tj. Zespół reguł i zasad, które określają wybór ciągu czynności i operacji umysłowych podczas rozwiązywania problemu. W sytuacji problemowej istnieje zwykle kilka możliwości działania, dlatego zastosowanie takiej a nie innej strategii wymaga podjęcia decyzji. Procesy decyzyjne i wybór strategii zależą od rodzaju sytuacji. Inaczej myślimy i działamy w sytuacjach pewnych inaczej w sytuacjach niepewnych, gdy liczba informacji jest niewystarczające, lub są one dwuznaczne, albo tylko prawdopodobne. Procesy decyzyjne przebiegają też odmiennie w zależności od tego czy problemy rozwiązywane są grupowo w zespole, czy też indywidualnie. W pierwszym przypadku powstaje większa możliwość zaistnienia sytuacji konfliktowych.

25. Cechy emocji człowieka.
Każdy proces emocjonalny zawiera trzy cechy :
a. znak emocji
b. intensywność problemów emocjonalnych
c. treść emocji
Ad. a) - znak emocji - emocje dodatnie są wtedy gdy jednostka osiąga zamierzony cel, emocje ujemne - są wtedy, gdy procesy regulacyjne ulegają zakłóceniom : wszystko co utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie potrzeb jednostki wzbudza emocje i uczucia negatywne. Uczucia negatywne wywoływane są także przez sytuacje zagrożenia ( gniew powoduje atak, lęk - ucieczkę ).
Ad. b) - intensywność przeżywania emocji wynika z określonego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, czyli aktywacji. Od skrajnego podniecenia emocjonalnego, którego przejawami są np. napad wściekłości, panika do zupełnego braku podniecenia, np. stan śpiączki czy też sen. Wysoki czy też niski stan aktywności nie zawsze uzewnętrznia się w zachowaniu, wzrost podniecenia może prowadzić do wzmożonej ruchliwości, może także wywoływać stan pozornej obojętności i spokoju.
Ad. c) - treść emocji - w toku nabywania doświadczenia indywidualnego jednostka uczy się świadomego odzwierciedlania przeżyć emocjonalnych, uczy się kojarzyć szczegóły z uruchomieniem określonych mechanizmów regulacyjnych. Tym samym uczy się różnicować emocje w aspekcie treściowym. Wraz z rozwojem doświadczenia człowiek uczy się uświadamiać sobie i odzwierciedlać procesy wywołane ludzkimi potrzebami takimi jak miłość, szacunek, władza, sukces. Procesy emocjonalne wpływają na aktywność człowieka