Zarządzanie ryzykiem

RYZYKO-wymierna niepewność co do osiągnięcia zaplanowanego celu (prawdopodobieństwo niezrealizowania założonego celu) lub prawdopodobieństwo niepożądanego zdarzenia, którego konsekwencje są negatywne.
RYZYKO KREDYTOWE- niebezpieczeństwo , iż kredytobiorca nie spełni zobowiązań i warunków zawartej z bankiem umowy, narażając go na poniesienie straty.
ŹRÓDŁA RYZYKA:
1)determinanty makroekonomiczne
a) inflacja- wzrost kosztów, nadwyżka popytu nad podażą, powoduje spadek siły nabywczej pieniądza. Inflacja skutkuje najwyższym wzrostem cen konsumpcyjnych, cen inwestycyjnych. Inflacja powoduje ucieczkę od pieniądza krajowego do zagranicznego. Stopa % wyższa od inflacji musi być stosowana zasada realnej dodatniej stopy%. W warunkach inflacji przepływ kapitału jest nie do określenia.
b) koniunktura i warunki gospodarowania- wzrost koniunktury powoduje wzrost inwestycji, zaopatrzenia a na końcu wzrost konsumpcyjny.
2)Determinanty mikroekonomiczne (wewnętrzne czynniki)
a) specyfika działu i sektora gospodarczego- dynamika inwestowania (sektory w których następuje szybki postęp technologiczny, tym bardziej jest ryzykowny) energochłonność, przestawialnosć majątku( im bardziej specyficzny majątek tym mniej transformowany, mniej ryzyka)
b) specyfika firmy(banku)
-ryzyko operacyjne związane ze sprzedażą, koszty stałe-amortyzacja, podatki lokalne, im wyższe koszty stałe tym wyższe ryzyko.
-ryzyko finansowe im wyższy udział kapitału własnego tym mniejsze ryzyko, kapitał własny jest najdroższym źródłem finansowania.
PODSTAWY WOBEC RYZYKA
1)awarsja (niechęć) podstawy konserwatywne, zachowawcze.
2) neutralność postawy aktywne zasada złotego środka.
3)preferowanie ryzyka postawy ryzykowne spekulacyjne.
DETERMINANTY RYZYKA W DZIAŁALNOŚCI BANKU;
1)zewnętrzne
a) ogólnosystemowe i ogólnogospodarcze te czynniki sprowadzają się do tego jaka jest polityka gospodarcza,
b) społeczne ,
c) polityczne,
d) demograficzne,
e) techniczne infrastrukturalne,
2) wewnętrzne
a)jakość systemu zarządzania,
b)kwalifikacje kadr,
c)techniczne organizacyjne
d) wyposażenie w kapitał własny,
RODZAJE RYZYKA:
-ryzyko systematyczne( zewnętrzne) –określone przez siły zewnętrzne, pod wpływem podmiotu; siły przyrody warunki makroekonomiczne,
-ryzyko specyficzne/niesystematyczne (wewnętrzne) określane przez działanie samego podmiotu kontrolowane przez podmiot.
RODZAJE RYZYKA SYSTEMATYCZNEGO:
-r. stopy % -wahania niestabilność,
-r. walutowe- zmienność kursów walutowych,
-r. rynku- wycena akcji na rynku,
-r. siły nabywczej- inflacja,
-r. polityczne- efekt w decyzji rządu,
RODZAJE RYZYKA NIESYSTEMATYCZNEGO;
-r. niedotrzymanie warunków,
-r. zarządzania
-r. biznesu-zmienność dochodu z biznesu,
-r. finansowe
-r. bankructwa,
-r. płynności finansowej.
GŁÓWNE KATEGORIE RYZYKA PRZEDS.
-r.rynkowe- ryzyko przeniesienia straty na skutek zmiany wartości aktywów,
-r. kredytowe- prawdopodobieństwo niewypłacalności,
-r. operacyjne- poniesione straty na skutek niesprawnych systemów zarządzania
-r. prawne- r. poniesienia satrat na skutek przekroczenia norm prawa
-r. biznesowe- związane z działalnością gospodarczą,
ELEMENTY SYSTEMU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM:
-identyfikacja, rozpoznanie ryzyka,
-pomiar, szacowanie mierzenie ryzyka,
- akceptacja odrzucenie ryzyka,
-finansowanie ryzyka
- kontrola, monitoring ryzyka,
-administroawnie ryzykiem.
Pasywne zarządzanie ryzykiem- bierność bez prób ograniczenia ryzyka, na skutek braku kwalifikacji.
Aktywne zarządzanie- podejmowanie działań przeciwdziałających w zakresie źródeł i skutków ryzyka.
AKTYWNE ZARZĄDZANIE RYZYKIEM;
-unikanie ryzyka-niepodejmowanie ryzyka ogranicza inicjatywę i przedsiębiorczość
-kontrola ryzyka- działanie dla obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych zdarzeń i ich skutków:
*zapobieganie stratom-działania prewencyjne,
*redukowanie możliwych strat
*rozproszenie ryzyka
*działania reorganizacyjno-formalne
-zatrzymanie ryzyka- świadoma decyzja co do przyjęcia na siebie ryzyka.
-transfery ryzyka- przeniesienie ryzyka na inny podmiot, ubezpieczenie, ochrona,
Kredyt towarowy- otrzymanie płatności z tytułu transakcji handlowej.
Kredyt bankowy- udzielany przez instytucje bankowe( tworzenie pieniądza bankowego –bezgotówkowego)
BANKI osoby prawne utworzone zgodnie z przepisami ustaw, funkcjonujące na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Udzielanie kredytów oraz udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych to czynność tylko dla banku. Kredytowymi produktami banku, choć oferowanymi także przez instytucje pozabankowe są pożyczki, factoring, leasing, poręczenia.
KREDYT A POŻYCZKA- różnice
-Przepisy regulacyjne: -prawo bankowe i kodeks cywilny - kodeks cywilny,
-Przedmiot umowy: -środki pieniężne -środki pieniężne lub rzeczy,
-Forma udostępnienia: -oddanie śr.pieniężnych do czasowej dyspozycji -przeniesienie własności przedmiotu pożyczki
-Udzielający: -zawsze bank -osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych,
-cele wykorzystania najczęściej ściśle określony -dowolny,
-Oprocentowanie: -z reguły występuje - nie jest konieczne,
-Termin zwrotu: -ściśle określony -brak obligatoryjności terminu zwrotu
-Form umowy: -zawsze pisemna -w formie ustnej do5tys zł a powyżej pisemnej
-Przeznaczenie: -ściśle określony -nie musi być określony,
RODZAJE KREDYTÓW BANKOWYCH:
1)wg. Podmiotowej klasyfikacji dla:
-osób krajowych i zagranicznych,
-podmiotów sektora prywatnego(osób fizycznych, przedsiębiorstw, banków)oraz podmiotów sektora publicznego(budżet centralny),
-małych i średnich przedsiębiorstw oraz dużych przeds.
2)wg. Przedmiotu kredytowania
-kredyty obrotowe-finansowanie bieżącej działalności gospodarczej zwykle krótko lub średnio terminowe na pokrycie przejściowych potrzeb w zakresie kapitału obrotowego
-kredyty inwestycyjne- długoterminowe lub średnioterminowe- źródło finansowania wydatków inwestycyjnych
4)wg formy przekazywania śr. Pieniężnych
-kredyty gotówkowe –przekazanie srodków pieniężnych bezpośrednio z kasy banku lub przelewem na rachunek bankowy
-kredyty bezgotówkowe- kwota przelewna an rachunek kontrahenta
5)wg sposobu przekazania śr. Pieniężnych z kredytu
-jednorazowe-w całości w ustalonym terminie,
-transzowe- sukasywnie w ściśle określonych transzach i terminach,
- ciągnione- wykorzystanie kredytu jest autonomiczną decyzję kredytobiorcy,
6)wg formy
-kredyty w r-ku otwartym-saldo debetowe na r-ku bieżącym kredytobiorcy do z góry ustalonego limitu, dla podmiotów o niepowtarzalnej wiarygodności kredytowej i wysokość limitu ustala się na podstawie wartości kilkudniowych wpływów na r-ek bankowy
-kredyt w r-ku kredytowym –wydzielony r-ek kredytowy dla ewidencjonowania wykorzystania i spłaty udzielonego kredytu
-kerdyty anulowane- bank wielokrotnie przedłuża tu termin spłaty kredytu
-kredyty pomostowe- przejściowo finansuja potrzeby kredytowane z następującego po nich kredytu zasadniczego, który stanowi tez źródło ich spłaty.
7)wg sposobu spłat kredytu:
-kredyty spłacone jednorazowo w całości w ustalonym terminie
-kredyty ratalne spłacane w równych/rosnących lub malejących kwotach kapitału, równych ratach spłaty długu,
-kredyty spłacane sukcesywnie z wpływów na rachunek bankowy-każdorazowy wpływ reguluje zadłużenie
8)wg formy zabezpieczania spłaty;
-niezabezpieczone
-zabezpieczone w tym zabezpieczenie osobiste(poręczenie) zabezpieczenie rzeczowe( kredyty lombardowe) ,
9)ze względu na walutę:
-kredyty w walucie krajowej
-kredyty w walucie obcej,
-kredyty denominowane( przyznawany w walucie krajowej o równowartości określonej kwoty waluty obcej)
10)z punktu widzenia kredytobiorcy
-kredyty udzielane przez pojedynczy bank,
-kredyty konsorcjalne(syndykalne)
11) wg zastosowania lub rozwiązań preferencyjnych:
-kredyty komercyjne-na ogólnych warunkach rynkowych
-kredyty preferencyjne- korzystniejsze warunki(niższe oprocentowanie, możliwość umorzenia części długu dogodniejsze warunki uruchomienie)
12)wg zasad oprocentowania
-stałym oprocentowaniem w okresie kredytowania,
-o zmiennym oprocentowaniu(indeksowanym stopą inflacji)
13) wg zasad polityki kredytowej banku na;
-kredyty akceptowalne-teoretycznie są to kredyty niezagrożone,
-kredyty nieakceptowane –zasadniczo dla nowych wnioskodawców są to kredyty zaliczane do zagrożonych
14) wg potencjału ryzyka czy też jakości kredytu na działalność gospodarczą;
-k. nominalne,
-k. „pod obserwacją”
-k. „poniżej standardu”
-k. „wątpliwe”
-k. „stracone”
Pojęcie ekspozycji kredytowych-bilansowe należności z tytułu :kredytów i pożyczek, skupionych wierzytelności, czeków i weksli, zrealizowanych gwarancji oraz warunkowe produkty bankowe obciążone ryzykiem kredytowym.
MIKROEKONOMICZNA ROLA KREDYTU BANKOWEGO:
1)zwiększa zasoby dostępnego kapitału dla finansowania działalności gosp.,
2)poprzez wykorzystanie systemów nadzoru i kontroli w zakresie uruchomienia i obsługi kredytu wspiera ogólną dyscyplinę finansową w gospodarce,
3) finansuje innowacje, zwłaszcza MSP których dostęp do pozostałych źródeł zasilania jest zwykle ograniczony,
4) w warunkach rygorów bankowych wobec niesolidnych dłużników w następstwie procesu kredytowania dochodzi do pożądanej eliminacji z rynku nieefektywnych podmiotów gosp. Oraz reakcji uwolnionych zasobów kap.
ZEWNĘTRZNE DETERMINANTY RYZYKA
●determinanty koniunkturalno-rynkowe
Rynki wschodzące- brak pełnego cyklu koniunkturalnego dodatkowe elementy niepewności.
Globalizacja- tj. scalanie międzynarodowych więzi i rynków handlowych, finansowych, swobodny przepływ: pracy, towarów, kapitału, informacji.
-neutralizację(+) zagrożenia np. dostęp do tańszego kapitału zagranicznego, sprzyjające warunki kredytowania, wejście na rynki międzynarodowe.
-generują (-) np. szybkie zmiany gospodarcze, innowacje produktowe, wyścig technologiczny.
Deficyt wpływa na obniżenie inwestycji w sektorze prywatnym, spadek inwestycji prowadzi do spadku PKB, zmniejszony PKB wpływa na dochody budżetowe i wzrasta deficyt.
Tendencje inwestycyjne –zmienność kursów walut stóp% wzrost niepewności co do: kierunków alokacji kapitału, zachowań konsumentów i inwestorów, kierunku zmian struktury cen i siły ich wpływu na wynik finansowy przeds. Długoterminowe opłacalności inwestycji kształtują default risk.
Determinanty polityczno-systemowe
Ryzyko kraju układy polityczno-rządowe legislacyjno-organizacyjne (prawo handlowe, antymonopolowe, podatkowe, ubezpieczeniowe, bankowe itp.)
Liberalizacja i ..... gospodarki i rynków w tym finansowych: łagodzenie i uchylanie restrykcji (norm prawno-organizacyjnych) zmniejszanie ceł, ujednolicanie standardów funkcjonowanie banków. Większa swoboda działania w sferze ryzyka kredytowe trendu do podejmowania decyzji przez bank zwiększonego ryzyka w zakresie uwarunkowań.
Instytucje parabankowe „wypłukiwenia”
Tworzenie się nowych struktur społ-gospo UE: (+stabilność regulacji prawnych, zobiektywizowanie uwarunkowań gosp., politycznych, -zagrożenia: wzrost konkurencyjności, ekspansja kapitału obcego; powstanie międzynarodowych boldingów i konglomeratów finansowych o nieprzejrzystych strukturach organizacyjnych-szacowanie ryzyka.
Tendencja do wprowadzania nowych regulacji ostrożnościowych (bazylea II) +lepsze narzędzia ograniczenia i kontroli ryzyka, - poluzowanie rygorów kredytowania, ekspansja kredytowa.
Rozwiązania w zakresie ewidencji, sprawozdawczości finansowe- jednostki MSSF identyfikacja ryzyka kredytowego.
Determinanty społeczno-domograficzne:
-skłonność do oszczędzania
-preferowanie gotówkowych form rozliczeń
-awersja lub nadmierna skłonność do zadłużania się w banku
-brak dyscypliny w spłacie długu
-nieufność w kontaktach z bankiem
czynniki demograficzne-struktura zdolności wg wieku, płci, niektórych cech społecznych, ruch naturalny-małżeństwa, wędrówki-migracja. Dane z dłuższych szeregów czasowych: stan cywilny, miejsce i stabilność zamieszkania, zatrudnienie, wykształcenia, zawód, zamożność.
Determinanty techniczne:
Rozwój technologii informatycznej (JT) innowacje w zakresie produktów finansowych-dodatkowe elementy ryzyka, stworzenie szansy, dodatkowych możliwości, zysków, 9zautomatyzowany elektroniczny dostęp klienta do banku, spadek pracochłonności i kosztów) zagrożenie utraty dotychczasowych klientów.
Instrumenty pochodne futures, forwaerds, swapy opcja (derywatywy kredytowe)
Pozostałe determinanty: zdarzenia losowe, siła wyższa, problem ochrony środowiska naturalnego-koszty.
WEWNĘTRZNE determinanty ryzyka kredytowego
Dla kredytobiorcy zależny (dla banku obiektywny) charakter mają specyficzne dla danego sektora gospodarczego właściwości (ryzyko inwestowania): bariery wejścia do sektora, poziom konkurencji, wrażliwość na cykl koniunkturalny, energochłonność, presja postępu technicznego, wrażliwość na zmiany technologiczne, kosztów, transformalność (mobilność majątku), stopień deregulacji sektora.
RYZYKO-wymierna niepewność co do osiągnięcia zaplanowanego celu (prawdopodobieństwo nie zrealizowania założonego celu).
RYZYKO KREDYTOWE- niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków zawartej z bankiem umowy narażając go na poniesienie strat.
Zakres ryzyka kredytowego:
-udzielenie kredytu i pożyczki
-przyznanie, a nie pobranie kredytu
-gwarancje i akcepty bankowe
-akredytywy
-lokaty miedzybankowe
-instrunenty rynku kapitałowego ( operacje dewizowe, transakcje na rynku instrumentów pochodnych, akcje, obligacje, bony skarbowe, obrót materiałami szlachetnymi).
Klasyfikacja ryzyka kredytowego:
-ryzyko aktywne (czynne) ryzyko nie spłacenia przez kredytobiorcę płatności kredytowych, (rat, odsetek) w ustalonej w umowie kredytowej wysokości i terminie. Dotyczy tez operacji pozabilansowych: poręczeń, gwarancji, akredytyw, gdzie bank stanowi stronę czynną.
-ryzyko pasywne (bierne)zagrożenie wcześniejszego wycofania środków lub zagrożenie nie uzyskania kredytów refinansowych od instytucji finansowych. Wpływ banku ograniczony-strona bierna umowy, decydentami co do lokat lub udzielonych kredytów refinansowych-deponęci (ludność, jednostki gospodarcze, samorządowe, bank centralny i banki komercyjne).
Elementy indywidualnego ryzyka kredytowego:
-r. niewypłacalności
-r. terminu
-r. spłaty
-r. zabezpieczenia
-r. wartości pieniądza (inflacji)
-ryzyko solidności- r. niewypłacalności, r. terminu,
Ryzyko kredytobiorcy+ryzyko transakcji+łączne ryzyko jednostkowe
Zagregowane ryzyko solidności i zabezpieczeń tworzą tzw. Aktywne ryzyko kredytowe(właściwe ryzyko kredytu).
1)wg. Pokrycia ryzyka
-r. zabezpieczone i niezabezpieczone
-r. kredytobiorcy częściowo lub w całości niwelowane przez zabezpieczenia spłaty kredytu
2)pierwotne źródła generowania ryzyka
-egzogeniczne
-endogeniczne
Determinanty wewnętrzno-subiektywne: specyfika działalności czy system zarządzania bankiem np. niesprawność systemów podejmowania decyzji, słabość mechanizmów oceny i monitorowania ryzyka kredytowego, niewłaściwy podział kompetencji, niejawny zakres odpowiedzialności.
3)wg obszaru geograficznego
-r. kraju i regionu
ocena ryzyka kraju: agencja na podstawie danych ilościowych (wymiernych) i jakościowych (niewymiernych) ocenia wiarygodność krajów przez rynki finansowe wg przestrzegania ilościowych norm z umowy z Mastricht (poziom inflacji, stopy%, zadłużenie, deficyt, kursy walut), oraz kryteria jakościowe np. stopień wdrażania reform.
ryzyko regionu: zagrożenia alokacji środków kredytowych w regionach geograficznych kraju o znacznym ryzyku inwestycyjnym (słaby potencjał gospodarczy, brak wykwalifikowanej siły roboczej).
4)dostępność do źródeł informacyjnych służących rozpoznaniu ryzyka
-r. rozpoznane-sytuacja komfortowa pełna dostępność do informacji rzetelnej i aktualnej
-nierozpoznane-stan niedoborów informacyjnych w skrajnych przypadkach oznacza niepewność
5)kryterium szacowania ryzyka
-r.ilościowe (wymierne) charakter stricte mierzalny (dane ze sprawozdań finansowych)
-r.jakościowe (opisowe-trudno wymierne) ograniczona mierzalność, kryteria jakość zarządzania firmą, stan koniunktury, pozycja na rynku.
6)natężenia ryzyka
-ostre-więcej przesłanek do wnioskowania o negatywnym rozwoju, sytuacji kredytobiorcy,
-utajnione-firmy z niezachwianym ratingiem, prawdopodobieństwo pogorszenia standingu kredytobiorcy.
7)kryterium granic akceptowalności
-r.akceptowalne i nieakceptowalne.
Każdy bank wg polityki kredytowej ma własne kryteria oceny oraz linie poziomu akceptowalnego, oraz okoliczności i warunki jego ewentualnego przekroczenia. Zmienne w czasie i przestrzeni.
8)wg wymagań NUK subkategorie
-r. zdarzeń-prawdopodobieństwo niepowodzenia przedsięwzięcia
-r.terminu-powiązane z poprzednim typem ryzyka, prawdopodobieństwo wypadku w kazdym momencie
-r.odzysku-prawdop. Odzyskania zaangażowanego kapitału przez bank w sytuacji niewypłacalności lub bankructwa kredytobiorcy
-r.korelacji rynkowych-zagrożenia wynikające ze współzależności miedzy ruchem cen rynkowych a zjawiskami nie wywiązanie się z umowy kredytowej
-r.korelacji sytuacji defaut-prawdopodobieństwo współzależnego nie wywiązania się z umowy kredytowej kilku kredytobiorców, zagrożenie upadkiem powiązanych ze sobą podmiotów gosp.
Polityka ryzyka kredytowego-zarządzanie ryzykiem:
1)identyfikacja, oszacowanie i akceptacja ryzyka
2)monitoring ryzyka
3)finansowanie ryzyka
4)administracja ryzykiem
-restrukturyzacja-zmiana warunków umowy
-windykacja-odzyskanie kredytu
Ograniczenia prawne działalności kredytowej:
a)wymagania kapitałowe (5mln euro, wskaźnik wypłacalności banku)
b)koncentracje kredytowe (gwarancja kredytu indywidualnego 25% produkcji własnych banku)
c)duże kredyty (obowiązek informowania NBP o każdym kredycie powyżej 500tys zł, suma kredytów dużych mniej niż 800% funduszy własnych banku)
Mechanizmy i instrumenty zabezpieczenia się przed ryzykiem:
1)unikanie ryzyka
2)redukcja ryzyka-ocena zdolności kredytowej: osób prawnych/instytucji, osób fizycznych/instytucji, project finance
3)monitoring-sygnały wczesnego ostrzegania systemu stałego bieżącego weryfikowania, sprawdzania zdolności kredytowej oraz stanu zobowiązań.
4)zabezpieczenie i ubezpieczenie kredytu
ZABEZPIECZENIA:
-osobowe- kredytobiorca odpowiada całym majątkiem
*poręczenie, gwarancje, współprzejęcie długu, weksel własny in blanco
-rzeczowe-prawo banku tylko do składników aktywów
*zastosowane na rzeczach lub prawach, przewłaszczenie na zabezpieczenie, cesja wierzytelności, blokada środków, hipoteka.
5)dzielenie ryzyka (alokacja) rozłożenie ryzyka na kilka banków/wierzyciel-duże transakcje kredytowe.
6)rekompensata za ryzyko: tworzenie kas ryzyka, selekcja kredytobiorców, koszty rezerw celowych na zagrożenie kredytu, premia za ryzyko(cześć marzy odsetkowej),
7)system rezerw celowych (zabezpieczeń bilansowych)
8)dywersyfikacja ryzyka kredytowego – cel-zróżnicowanie ilościowe i jakościowe kredytów:
-rzeczowe(wielkość, rodzaj, branża)
-czasowe(krótko, średnio, długookresowe)
-regionalne(kraj, region)
-jakościowe(klasy ryzyka kredytów)
9)przedsięwzięcia organizacyjno-kredytowe
-rewizja wewnętrzna i nadzór
-baza informacyjna banku
-dobór kadry i szkolenia
-zasada podwójnej weryfikacji ryzyka