Telepraca jako nowa forma zatrudnienia

Telepraca to nowa forma świadczenia pracy, której powstanie jest wynikiem rozwoju technologii oraz nowych form komunikacji.

Telepraca nazywana jest także:
Teledojazdy
Praca na odległość
Praca elastyczna
Praca mobilna
e-praca


I. Definicje TELEPRACY:

1) Telepraca – jest to praca wykonywana z dala od siedziby firmy, biura. Polega ona na wykorzystywaniu nowoczesnych narzędzi telekomunikacji sieci komputerowych, szybkich transmisji danych czy telefonii komórkowej. Najogólniej mówiąc jest to praca zdalna, na odległość, w dowolnych warunkach, w dowolnym miejscu i czasie.
2) Telepraca – „metoda organizowania i wykonywania pracy, w którym pracownik pracuje poza miejscem pracy pracodawcy przez znaczną część swojego czasu pracy dostarczając do pracodawcy wyniki (rezultaty) pracy przy wykorzystaniu technologii informacyjnych oraz technologii przekazywania danych, zwłaszcza Internetu” /definicja wg Komisji Europejskiej/
3) Telepraca – „jest nią każdy rodzaj zastępowania podróży związanych z pracą techniką informatyczną (np. telekomunikacją i komputerem); przemieszczenie pracy do pracowników zamiast pracowników do pracy” /definicja wg Jack’a Nilles’a /

II. Terminologia wynikająca z faktu powstania telepracy:

1) Telepracownik – to osoba, która wykonuje pracę na odległość
2) Telecentrum – to miejsce, gdzie pracownik posiada lub wynajmuje stanowisko do telepracy z odpowiednim wyposażeniem (komputer, łącze internetowe); istnieją także telecentra komercyjne, utrzymywane przez firmy lub tworzone przez samych telepracowników;
3) Telechata – telecentrum, którego oferta jest skierowana do lokalnej społeczności, zlokalizowane na terenach zurbanizowanych i wiejskich, o słabo rozwiniętej infrastrukturze teleinformatycznej;
4) Off-shore telework – przeniesienie wykonywania pracy za granicę w celu wykorzystania różnic w wysokości wynagrodzenia za pracę (np. firma w Anglii zleca wykonanie zadania pracownikowi w Indiach)



III. Historia i geneza telepracy

Pojęcie telepracy jest pojęciem stosunkowo nowym. Sam termin „telework” został użyty po Ra pierwszy w 1972 roku przez Jacka Shiffaba ba lamach gazety :Washington Post” i od tego czasu wszedł do powszechnego użycia w krajach anglojęzycznych. Jack M. Nilles, uznawany za twórcę telepracy, podkreśla, ze zaczęło się od pytania, jakie kiedyś zadał mu pewien człowiek: „Jeżeli ludzie potrafią stanąć na księżycu, to dlaczego nie potrafią poradzić sobie z korkami ulicznymi?”. Analiza problemu doprowadziła go do innego pytania: „czy wszyscy musimy chodzić do pracy, skoro istnieją możliwości techniczne, które powalają większości z nas na wykonywanie wielu prac w domu lub w jego pobliżu?”. Z tego punktu widzenia podstawową przyczyną stosowania telepracy było podatkowo dążeniem do ograniczenia korzystania ze środków transportu przez pracowników, zastępując je telekomunikacją, która umożliwia przesyłanie efektów pracy zamiast fizycznego przemieszczania ludzi mających tę pracę wykonać.

Warunki globalne, które sprzyjały rozwojowi telepracy:
Wzrastająca liczba ludności
Zanieczyszczenie powietrza spalinami samochodowymi
Wzrost kosztów transportu i pogorszenie codziennych warunków dojazdu do pracy
Wzrost kosztów mieszkań w miastach, powodujący szukanie przez rodziny coraz bardziej odległych i tańszych miejsc zamieszkania
Polityczna nieustabilizowana sytuacja na Środkowych Wschodzie, wymuszająca konieczność oszczędności energii,
Upowszechnienie Internetu
Zastosowanie nowych rozwiązań techniki, zwłaszcza komputerowej i telekomunikacyjnej

IV. Kto wykonuje telepracę...

Do najczęściej wymienianych zawodów telepracowników należą:
Tłumacz
Projektant stron internetowych
Analityk finansowy
Księgowy
Architekt, projektant
Telemarketer
Doradztwo przez Internet, help-line
Biura podróży, sprzedaż biletów
Obsługa klientów, sprzedaż przez telefon
Inne prace informatyczne, np. grafik komputerowy, przepisywanie, redagowanie tekstów

V. Korzyści z telepracy

Telepraca jako nowa forma zatrudnienia przynosi wiele korzyści

1) Dla pracodawcy

• ograniczenie kosztów stałych (wynajem pomieszczeń biurowych, parkingów),
• redukcja kosztów związana z adaptacją pracowników i szkoleniami,
• wzrost efektywności i wydajności pracy (pracownicy sami organizują swoją pracę, lepiej koncentrują się na tym, co robią),
• możliwość zatrudniania pracowników z regionów o niższym poziomie płac,
• ograniczenie absencji chorobowych,
• redukcja godzin nadliczbowych,
• poprawa wizerunku firmy (postrzeganie jako firmy nowoczesnej, społecznie zaangażowanej).

2) Dla pracownika
• dostęp do najnowszych technologii teleinformatycznych,
• dostęp do specjalistycznego wyposażenia stanowiska pracy,
• zwiększenie zdolności adaptacyjnej pracownika
• minimalizacja barier społecznych,
• wyciągnięcie z izolacji społecznej,
• elastyczność czasu pracy,
• ograniczenie czasu i kosztów dojazdu do pracy,
• większa swoboda w pracy i samodzielność,
• możliwość pracy dla kilku pracodawców jednocześnie.

Pracownikom telepraca oferuje głównie niespotykaną przy tradycyjnym modelu zatrudnienia elastyczność czasu pracy, elastyczność miejsca pracy, elastyczność umowy o pracę, brak potrzeby dojeżdżania do miejsca pracy (oszczędność czasu i pieniędzy), przestaje być istotny wygląd i wiek pracownika a liczą się tylko umiejętności i wydajność.

W przypadku kobiet istotnym atutem tego typu zatrudnienia jest praktyczne zniwelowanie dylematu „ kariera czy macierzyństwo” – ze względu na niesłychaną elastyczność telepracy kobiety korzystające z tego modelu pracy mogą bez żadnych konfliktów czy rozterek realizować się zawodowo bez zmniejszenia uwagi i czasu polecanego dziecku.

VI. Plusy i minusy telepracy

Większość potencjalnych i aktualnych telepracowników dostrzega zarówno jej pozytywne jak i negatywne strony.

Mocne strony telepracy wiążą się ściśle z metodą telepracy, pozwalającą na wykonywanie pracy w miejscu i czasie wybranym przez pracownika. Tak rozumiana telepraca dla jednych jest jedyną lub dodatkową możliwością zarabiania pieniędzy, dla innych wymarzoną formą pracy pozwalającą na harmonijne połączenie życia zawodowego z życiem prywatnym, rodzinnym. Według różnych źródeł telepraca powoduje wzrost wydajności pracowników o 15-30 %.

Wskazywane przez respondentów negatywne strony dotyczą najczęściej, nie tyle telepracy jako nowej metody pracy, co zawodów i zajęć z nią kojarzonych - takich jak akwizycja, chałupnictwo, wprowadzanie danych do komputera.

Drugim ważnym źródłem krytyki telepracy jest nietrwały charakter zawieranych umów z telepracownikami. Telepracodawcy bardzo rzadko decydują się na zatrudnienie telepracownika na umowę o pracę. W rezultacie, telepracownicy postrzegają swoją pracę jako niestałą, niepewną. Skarżą się na nieregularny przypływ zarobków.

Ambiwalentny stosunek do telepracy, a w niektórych przypadkach zdecydowanie negatywny częściej posiadają osoby gorzej wykształcone i gorzej wykwalifikowane. Osoby te silniej podkreślają negatywne aspekty również samej metody telepracy, takie jak: izolacja społeczna lub trudności z rozdzieleniem czasu pracy od czasu wolnego.

Zdecydowanie więcej pozytywnych aspektów dostrzegają w telepracy osoby lepiej wykształcone oraz lepiej wykwalifikowane. Posiadają ciekawszą, bardziej satysfakcjonującą, lepiej płatną telepracę.

Ich umiejętności i zawodowe kompetencje pozwalają im na pełniejsze wykorzystanie możliwości nowoczesnych technologii informatycznych. Potrafią pracować dla kilku telepracodawców równocześnie lub wymóc na jednym telepracodawcy umowę gwarantującą stałość zleceń. W efekcie mają większe poczucie bezpieczeństwa pracy.


VII. Ryzyko wynikające z telepracy

1) Dla pracownika

Przy licznych zaletach telepracy pojawiają się również pewne problemy. Podstawowym z nich jest brak uregulowań prawnych dotyczących tego typu stosunków pracy. Jeżeli pracodawca i pracobiorca działają w obrębie jednego państwa to nie ma jeszcze tak dużego problemu, lecz gdy obu dzieli granica państw to zaczynają się komplikacje wynikające z różnic przepisów pracy w różnych państwach.

Ze strony pracownika występuje też pewnego ryzyko trafienia na nieuczciwego pracodawcę - ale takie przypadki występują również w tradycyjnym modelu świadczenia pracy. Jednak na oszustwo jest znacznie bardziej narażony telepracownik, który nawet nie widział swego pracodawcy, opierając się jedynie na zleceniu przesłanym mailem, które według polskiego prawa nie jest dokumentem wiążącym.

W warunkach polskich telepracownik powinien się we własnym zakresie zabezpieczyć na wypadek oszustwa - początkowo można przyjmować tylko zlecenia nie pochłaniające wiele nakładu pracy. Gdy telepracownik pisze jakiś program może napisać program działający jedynie przez ograniczony czas, a gdy otrzyma zapłatę wysłać pełną, funkcjonalną wersję.

Telepracodawcy nie podpisują z telepracownikami umów o pracę, w efekcie czego telepracownikom brakuje poczucia bezpieczeństwa, nie mają bowiem gwarancji regularnych dochodów. Następna przeszkoda jest pochodną samej natury tej formy zatrudnienia - telepraca charakteryzuje się ograniczoną liczbą ofert pracy, dość często dostępne są jedynie prace niskopłatne i mało prestiżowe. Ponadto, zdaniem telepracowników, telepracodawcy uważają ich za pracowników drugiej kategorii, nie ufają im i dlatego nie podpisują z telepracownikami umów o pracę, a czasami nawet ich oszukują (nie wypłacają albo bardzo opóźniają wypłacenie należnych telepracownikom pieniędzy). Zdalni pracownicy obawiają się też izolacji społecznej, na skutek ograniczenia lub utraty kontaktów międzyludzkich.


2) Dla pracodawcy

Głównym problem dla pracodawcy, który rozpoczyna współpracę z telepracownikiem jest brak jakichkolwiek gwarancji wykonania pracy ze strony pracownika. Pracodawca nie ma praktycznie żadnej kontroli nad pracownikiem, nie jest w stanie określić przed zawarciem umowy, czy pracownik spełnia jego oczekiwania co do umiejętności oraz kwalifikacji. Kontakt pracodawca - pracobiorca jest bardzo ograniczony, co wpływa na niekorzyść pracodawcy.

Na początku współpracy zarówno pracownik jak i pracodawca muszą wykazać dobrą wolę, gdy jeden ani drugi nie zdecyduje się na "pierwszy krok" z obawy, żeby nie dać się oszukać. Pracownik musi najpierw włożyć trochę pracy żeby pokazać pracodawcy na co go stać, a pracodawca musi na początku w ograniczony sposób zaufać że pracownik dobrze wykona powierzone mu zadanie.

Istotą telepracy jest to, iż pracodawca skupia się na rezultatach pracy, nie na nadzorowaniu konkretnych czynności lub obecności telepracownika. W gruncie rzeczy nie ma znaczenia, czy pracownik śpi, czy też nie, pod warunkiem, że dostarcza końcowy produkt - np. raport, tłumaczenie, artykuł, opracowanie, program, grafikę itp. - na czas i zgodnie z wytycznymi. Oczywistym jest, iż wszystko zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Zadaniowy czas pracy sprawdza się gdy mamy do czynienia z analitykiem finansowym lub autorem instrukcji obsługi. W przypadku zaś pracy polegającej na kontaktach z klientami obowiązki nie pozwalają na swobodny wybór czasu pracy.

Telepracodawcy nie ufają telepracownikom, mają bowiem z nimi dość sporadyczne kontakty a nad bieżącym wykonywaniem obowiązków mają tylko ograniczoną kontrolę. Pracodawcy też z uwagi na chęć obniżenia kosztów pracy oraz brak zaufania do telepracownika unikają podpisywania z nim umowy o pracę.

VIII. Narzędzia niezbędne do świadczenia telepracy

Nie każde stanowisko telepracy musi posiadać najnowocześniejsze i najdroższe wyposażenie (sprzęt komputerowy i telekomunikacyjny, oprogramowanie, szybkie łącza). Minimalne wymagania techniczne do wykonywania telepracy to linia telefoniczna i, co wydaje się oczywiste, telefon. Bardziej zaawansowane jej formy wymagają już posiadania komputera oraz połączenia z siecią korporacyjną lub Internetem. O wyborze odpowiedniej techniki decyduje rodzaj telepracy, w następnej kolejności przewidywane koszty.

Oprócz sprzętu i usług o różnym stopniu wyspecjalizowania rynek informatyczny oferuje coraz częściej oprogramowanie, zaprojektowane specjalnie z myślą o telepracy. Dotychczas w sprzedaży pojawiały się pakiety do telepracy wykonywanej w drodze (tzw. telepracy mobilnej). Istnieją również produkty do telepracy stacjonarnej z funkcjami monitorowania pracownika zdalnego, analizy jego wyników i optymalizacji jego pracy.

Dzięki możliwości wykorzystywania nowoczesnych technik informatycznych i telekomunikacyjnych bezpośrednia wymiana informacji jak i również dostarczenie efektów pracy nie jest już problemem, niezależnie od odległości miejsca wykonywania pracy. Ponieważ dużo osób ma własne komputery, dysponują dostępem do Internetu, a także innymi urządzeniami teleinformatycznymi, może więc w domu wykonywać identyczną pracę jak w biurach.

IX. Telepraca w Polsce

W Polsce ten model organizacji pracy jest nadal słabo znany lub jeszcze niedoceniany przez większość firm.
Wynika to głównie z:
Mentalności pracodawców i zarządzających firmami
Tradycyjnego sposobu zarządzania (pozytywny wyjątek stanowią firmy związane z Internetem)
Niskiego poziomu zastosowania nowoczesnych technologii informatycznych i komunikacyjnych w polskich przedsiębiorstwach.

Telepraca nie znajdzie szerszego zastosowania, jeśli praca nie przestanie być mierzona liczba godzin spędzonych w biurze, a zacznie być oceniana według produktywności pracownika. Nie można jednak zapomnieć o tym, że nie bez znaczenia pozostają wciąż stosunkowo wysokie koszty usług telekomunikacyjnych i nowoczesnego wyposażenia stanowiska pracy. W Polsce istnieją branże, gdzie ta praca zostaje wdrażana – głównie w branży IT, finansowej praz medialnej i marketingowej.



X. Telepraca na świecie

Ponieważ w różnych krajach przyjmuje się różne definicje telepracy, a badania przeprowadzane przez ośrodki mogą dotyczyć tylko jakiejś formy telepracy, to wyniki badań bywają bardzo zróżnicowane i częstokroć są nieporównywalne. Poza tym, istnieje bardzo szeroka gama metod badawczych, dlatego do wszelkich liczb, jakie są podawane w wynikach badań dotyczących telepracy należy podchodzić dość ostrożnie. Jednak wedle wszystkich badań telepraca staje się także coraz bardziej powszechna w wielu krajach Europy, Kanady, krajach Wschodniej Azji i Australii. Z pewnością nie doczekamy się dnia, kiedy wszyscy będziemy pracować w domu, jednak czasy chodzenia do biura pięć dni w tygodniu, stopniowo odchodzą do lamusa. Szacuje się, że na całym świecie na odległość pracuje już kilkadziesiąt milionów osób: około 30 mln w USA i prawie tyle samo w Europie. Niektóre prognozy przewidują, że do 2007 r. liczba telepracowników zwiększy się do 40 mln. Wśród krajów UE telepraca podejmowana jest najczęściej w Skandynawii: w Szwecji i Finlandii zatrudnieni w tej formie stanowią ok. 15% całej siły roboczej, w Danii - 11%. Również w krajach Beneluksu telepracownicy stanowią znaczący procent siły roboczej: w Holandii - 14%, w Belgii - 11%. Telepraca jest najmniej popularna w Hiszpanii, Portugalii i Grecji (ok. 2% siły roboczej). Również we Francji istnieje niski odsetek telepracowników, tylko ok. 1%. W nowych państwach UE telepraca jest jeszcze słabo rozwinięta. Ocenia się, że rozwój tej formy zatrudnienia w Europie Środkowej i Wschodniej jest obecnie na etapie, na jakim był w krajach Europy Zachodniej ok. 5-10 lat temu.

Telepraca w wybranych krajach Unii Europejskiej
Telepraca domowa Regularna telepraca łącznie z pracą w domu Regularna i okazjonalna telepraca Udział procentowy w zatrudnieniu ogółem
Finlandia 142.000 229.000 355.000 16,8
Szwecja 207.000 313.000 594.000 15,2
Holandia 285.000 593.000 1.044.000 14,5
Dania 121.000 176.000 280.000 10,5
Wielka Brytania 630.000 1.273.000 2.027.000 7,6
Niemcy 538.000 1.562.000 2.132.000 6,0
Irlandia 14.000 26.000 61.000 4,4
Włochy 315.000 584.000 720.000 3,6
Francja 272.000 499.000 635.000 2,9
Hiszpania 162.000 259.000 357.000 2,8
Źródło: ECaTT Final Report, Benchmarking Progress on New Ways of Working and New Forms of Business Across Europe 2000, s. 25-32

Bibliografia:

1) „Informacja w walce z bezrobociem” - Agnieszka Szewczyk
2) „Praca i zarządzanie w sieciach” - Andrzej Matczewski
3) Internet