Biblijne i mitologiczne inspiracje w literaturze.

... Mitologia i Biblia wiecznie żywe ...

BIBILIJNE I MITOLOGICZNE INSPIRACJE W LITERATURZE



Wstęp.
Biblia jak i Mitologia są to dwie księgi starożytne, w których spisane są dzieje i prawa boskie. Różnią się między innymi wartościami religijnymi jakie zawierają. Biblia inaczej zwana Pismem Świętym jest to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa, w niej mowa jest o jednym Bogu, nazywamy to monoteizmem. Natomiast Mitologia jest to zbiór mitów opowiadających o losach bogów, przygodach herosów i wyjaśniająca różne zjawiska w przyrodzie, tu występuje wielu bogów czyli politeizm. Jest wiele rzeczy, które różni te dwie księgi, ale jest też jedna moim zdaniem najważniejsza cecha która je łączy, jest to kultura śródziemnomorska. Biblia i Mitologia są źródłami kultury Europejskiej, wspólnej dla wszystkich mieszkańców starego kontynentu, jest czynnikiem integrującym poszczególne kultury narodowe. Należy też dodać że jest to żywa kultura ponieważ wielu malarzy, pisarzy artystów czerpało i czerpać będzie z ich źródeł. Wielcy pisarze nawiązują w swych działach do Biblijnych i Mitologicznych motywów literackich, najpopularniejsze motywy to bardzo popularny w średniowieczu Vanitas, inne motywy to motyw winny i kary oraz apokalipsy. Z Mitologii największe „wzięcie” maja motywy: Prometeusza, Syzyfa i o Ikarze i Dedalu. Mitologia i Biblia są wiecznie żywe. Udowodnić mogę to wieloma przykładami z życia codziennego. Ja jednak chcę przedstawić to przykładami literarury z różnych epok, które zaczerpnęły swój sens ze Starożytności ...

Rozwinięcie.
I. Inspiracje Biblijne w literaturze:
a) motyw Vanitas
„Vanitas" czyli inaczej motyw marności (łac. „Vanitas vanitatum et on mia vanitas”) znaczy: Marność nad marnościami wszystko marność). Jest to motyw mający swoje źródło w Księdze Koheleta (ST), która należy do ksiąg mądrościowych. Dotyczy pesymistycznego obrazu człowieka, istoty kruchej i przemijającej.
„Rozmowa Mistrza Policarpa ze Śmiercią”
• utwór jest napisany prze anonimowego autora, jest to najdłuższy polski wiersz średniowieczny, charakter moralizatorski
• utwór przedstawia spotkanie i rozmowę Mistrza ze śmiercią ukazaną jako kobieta, opis jest z elementami turpizmu (z oczu krew ,nie ma ust, same żebra) ukazana w dosadny sposób by ludzie się jej bali, by pamiętali o śmierci - memento mori-
• śmierć mówi ze przed nią nikt się nie uchroni nawet źli księża nie będzie zważała na status społeczny, będzie karała ludzi złych i grzesznych
• wszyscy podlegają śmierci, ale powinni się jej bać ludzie którzy czynią zło
• człowiek przemija i jest sadzony za swoje czyny, wobec śmierci jest marny, musi się jej podać, nie może się jej sprzeciwić.




„Bakczysaraj” Adam Mickiewicz
• utwór należy do cyklu sonetów zwanych „Sonety Krymskie”, napisał je Mickiewicz podczas emigracji, na której odwiedził min. Półwysep Krymski.
• Bakczysaraj to miasto, które dawniej tętniło życiem, było ośrodkiem potencji, teraz jest ruiną
• miejsce mieszkańców dawniej tam żyjących zajęła przyroda, która jest wieczna, nieśmiertelna i władcza
• człowiek wobec potęgi natury jest marny , kruchy, mały bezsilny

„Padlina” Charles Baudlaire
• jest to utwór napisany w epoce Młodej Polski, jej autor jest uznawany za prekursora symbolizmu, co widzimy w tym wierszu.
• utwór opowiada historie pewnej pary, która na jednym z swych spacerów napotyka leżącą padlinę.
• poeta bardzo dokładnie opisuje rozkładając się zwierzę, obraz ten jest odrażający, wstrętny
• widok tej padliny składnia podmiot liryczny do rozważań nad życiem i śmiercią
• życie ludzkie jest ulotne i szybko przemija, śmierci nikt nie ucieknie, dosięgnie każdego, brzydkiego i pięknego (z tym zwraca się do kobiety) przeznaczeniem człowieka jest umrzeć.

Wnioski z Vanitas.
Jak widać motyw marności przewija się przez wiele epok. Wielu pisarzy z niego korzystało w swych dziełach rozważając nad kruchością ludzkiego istnienia. Pisali oni ze człowiek jest marny i że przemija, ze zawsze czeka na niego śmierć i nie może przed nią uciec, nic go nie jest w stanie uratować nawet pozycja czy też uroda. Śmierć przyjdzie po każdego. Jedyna wieczna siła jest natura, przyroda która zawsze jest wkoło nas nigdy nie przemija jest wieczna. Człowiek wobec jej potęgi jest bezsilny.

b) motyw Winy i Kary
Po raz pierwszy motyw ten pojawiła się w Księdze Rodzaju (ST). Pierwsi ludzie na Ziemi, Adam i Ewa, stworzenie przez Boga żyli w raju, gdzie mieli wszystkiego pod dostatkiem. Bóg jedynie zakazał im zrywania owoców z drzewa poznania dobra i zła. Lecz kobieta złamała ten zakaz i skuszona przez węża zerwało jabłko i poczęstowała nim Adama. Złamali jedyny zakaz, za co Pan ich pokarał i wyrzucił ich z raju.

„Hamlet” William Szekspir
• utwór napisany(w renesansie) przez wybitnego angielskiego pisarza, służył królowej Elżbiecie pisząc wspaniałe sztuki teatralne w tym Hamleta.
• dramat ten opowiada historie, która ma miejsce na zamku króla Danii, opowiada o przeżyciach księcia Hamleta po śmierci jego ojca (króla), wszyscy na dworze knują spiski, każdy chce tam każdego zabić, z tej strasznej plątaniny w ostatniej scenie pojawia się kara. Wszyscy Ci co zasłużyli giną .
• w tym utworze wyraźnie widać, kary za grzechy. Los nie szczędził nikogo, wszyscy którzy zasłużyli zostali ukarani. Wszystkie zbrodnie wyszły na jaw, stawało się nawet tak że winowajcy gineli od własnej broni. Chęć władzy zemsty i pożądania zostały ukarane.



„Lilie” Adam Mickiewicz
• utwór ten pochodzi z cyklu „Ballady i romanse” , datę wydania tego cyklu uznaję się za początek epoki romantyzmu w Polsce.
• ballada ta opowiada historie pewnej kobiety, która zdradziła męża podczas jego nieobecności, ze strachu przed kara zabija go. Na jego grobie sadzi lilie. Po jakimś czasie o rękę wdowy starają się bracia zmarłego. Maja upleść wianki i przynieść na ołtarz, którego lepszy za tego wyjdzie. Wianki były z kwiatów które rosły na grobie zmarłego. Do cerkwi przybywa upiór zmarłego i sprawia ze cerkiew się zapada.
• od kary nigdy nie można uciec, prędzej czy później będzie ona wymierzona, ukaranie Braci za nie poszanowanie śmierci brata
• zostały tu złamane surowe zasady moralne „nie ma zbrodni bez kary”

„Zbrodnia i Kara” Fiodor Dostojewski
• utwór napisany w okresie pozytywizmu, powieść ta jest realistyczna i pochodzi z Rosji gdzie w okresie pozytywizmu tworzyło najwięcej realistów.
• książka opowiada historie Raskolnikowa, który zabija dla pieniędzy, żył w biedzie i na utrzymaniu matki i siostry.
• uważał ze jego zbrodnia jest doskonała, ze wszystko idealnie zaplanował, i nikt nigdy się niczego nie domyśli, miał zbyt słaba psychikę, która nie uciągnęła tak wielkiego ciężaru, bohater wciąż myślał o swym czynie, i to go właśnie zgubiło
• jego zbrodnia wychodzi na jaw, on sam przeżywa moralne katusze, jego sumienie go straszliwie dręczy, nie może się z nim pogodzić
• kara dla niego jest zesłanie na Sybir, moim zdaniem gorsza kara dla niego są wyrzuty sumienia, które będą go dręczyć do końca życia, upadły jego morale, i idee.

Wnioski z Winy i Kary
Już od stworzenia ludzi towarzyszy nam motyw Winny i Kary. Człowiek zawsze był kuszony do robienia rzeczy złych, niegodziwych i niemoralnych. Lecz zawsze tez człowieka czyniącego tak spotykała kara. Była ona wymierzana w różny sposób, ale nikt przed nią nie uciekł. Cała prawda zawsze wychodzi na jaw, wszystko prędzej czy później zostaje odkryte. „Nie ma winy bez kary”.

c) motyw Apokalipsy
Słowo apokalipsa (z gr apokalipsis) oznacza odsłonięcie, objawienie. Jest to ostatnia księga biblii opisująca koniec świata i sąd ostateczny. Została napisane przez jednego z ewangelistów św Jana, na którego Bóg zesłał wizje.

„Nie Boska Komedia” Zygmunt Krasiński
• utwór napisany w epoce renesansu, w odróżnieniu do innych dzieł w tej epoce które poruszają sprawy niepodległościowe, utwór ten porusza problematykę społeczną
• bohaterem jest hrabia Henryk, który marzy by stać się poetą, lecz nie umie on odróżnić prawdy od kłamstwa. Uwiedziony przez ducha zapomina o rodzinie, co powoduje śmierć jego żony. Jego syn Orcio okazuje się być prawdziwym poetą, który traci wzrok.
• kierujący się szlachetnymi intencjami Henryk ponosi nie tylko śmierć fizyczna ale i duchową, skazany zostaje na wieczne potępienie
• klęska arystokracji w bezpośrednim starciu z rewolucjonistami jest dowodem na to, że klasa ta skazana jest na zagładę, a nowa władza wprowadzona przez rewolucjonistów zapowiada totalna destrukcje
• rewolucja ukazana w tym dziele jest nieuchronna i nieunikniona, prowadzi świat do katastrofy , utwór kończy się wizją zwycięskiego Chrystusa, będącego znakiem boskiej ingerencji w sprawy świata („Galilejczyku, zwyciężyłeś”)

„Dies Irae” Jan Kasprowicz
• jest to hymn, powstały w epoce Młodej Polski, tytuł oznacza dzień gniewu czyli Sądu Ostatecznego.
• tematem hymnu jest koniec świata i sąd ostateczny czyli Apokalipsa
• obraz końca świata napawa grozą, jest przerażający, świat obraca się w chaos, rzekami płynie krew, dokonuje się dzieło zniszczenia, mieszają się zywioły, z grobów powstają zmarli wszystkich czasów, przyłączają się do żywych i idą na spęd
• ludzi są bezradni, spanikowani, samolubni, nadal grzeszą
• Bóg jest bezwzględny i niewzruszony, obojętny jest mu los ludzki (Bóg Jahwe ST, Bóg surowy, niemiłosierny ale sprawiedliwy)
• Apokalipsa według Kasprowicza składa się tylko z katastrofy i z Sądu Ostatecznego, dalej już nie ma Nowego Jeruzalem

Wnioski z Apokalipsy
Apokalipsa w dziełach literackich jest ukazywana w różny sposób. Niektórzy uważają ze Apokalipsa jest końcem czegoś, nie koniecznie świata, może być końcem jakiegoś ustroju, jakiegoś okresu w którym cos się załamuje , cos ulega zagładzie, a na gruzach starego porządku powstaje cos nowego. Inni uważają też ze Apokalipsa kończy się na Sądzie Ostatecznym, że po nim nic już nie ma, nie ma Nowego Jeruzalem.

II. Inspiracje Mitologiczne w Literaturze

a) motyw Prometeusza
Motyw ten pochodzi z mitu o Prometeuszu. Ulepił on człowieka z gliny i łez. Opiekował się ludźmi, dla nich to wykradł ogień z Olimpu. Za co Dzeus zesłał nieszczęścia i troski na ludzi.. Prometeusz zemścił się za co Dzeus, go ukarał przywiązując go do skał Kaukazu. Prometeusz jawi się w literaturze jako buntownik i osoba, która poświęca się dla innych.

„Dziady część III” Adam Mickiewicz
• dokładnie chodzi o Wielka Improwizacje, znajduję się ona w II scenie, kiedy to Konrad jest sam w celi i prowadzi monolog z Bogiem
• Konrad chce poznać przeszłości i przyszłość, żąda od Boga władzy nad duszami, aby mógł uratować kraj, wyzywa Boga na pojedynek, stawia siebie na równi z Bogiem, utożsamia się z narodem(„Ja i ojczyzna to jedno./ Nazywam się Milijon - bo za milijony/ Kocham i cierpię katusze”), chce powiedzieć ze Bóg jest carem, lecz mówi to za niego szatan
• Konrad ma poczucie wyższości nad innymi ludźmi i jest ponad nimi
• sprzeciwia się Bogu jak Prometeusz w imię miłości dla całego narodu, buntuje się przeciwko religii i rządom

„Dies Irae” Jan Kasprowicz
• jest to Młodo Polski hymn, który przedstawiony jest powyżej, przy omawianiu motywu Apokalipsy
• postacią o cechach Prometejskich jest w tym utworze Adam, prosi on Boga o litość, lecz Bóg jest głuchy i nieporuszony, Adam buntuje się przeciwko Bogu, swój przeciw demonstruje bluźniąc, staje po stronie ludzi, poświęca się dla nich, uważa on ze to Bóg jest winny grzesznej naturze człowieka bo to on go stworzył, a wiec Bóg też stworzył zło

„Siłaczka” Stefan Żeromski
• jest to jedno z Młodo Polskich opowiadań Stefana Żeromskiego, utrzymane w tradycji pozytywistycznych.
• opowiada historię Pawła Obareckiego, który jako młody lekarz przybywa do małego miasteczka, gdy po jakimś czasie spotyka swoja dawno miłość na łożu śmierci przypomina sobie wszystkie dawne idee których zaciekle bronił
• Stanisława jest to osobą wierną swoim ideałom, nie podała się jak Paweł, nie miała dużo, żyła w nędzy i całkowicie poświęcała się pracy, była nauczycielką i pomagała ludziom
• pomagając ludziom poświęca własne zdrowie, a potem życie, wciąż wierna swym przekonaniom

Wnioski z Prometeusza
Pisarze epoki Romantyzmu i Pozytywizmu nawiązywali do motywu Prometeusza. Romantycy wiązali Prometeusza jako osobę która przeciwstawia się Bogu, ma dość cierpienia. Bohaterowie romantyczni często wyzywali Boga, pragnęli by w końcu nie był obojętny i zaprzestał złu jakie się wokół nich dzieje. Z koleji pozytywiści ukazywali w swych bohaterach prometeizm jako poświęcenie się dla innych, wiarę w hasła: pracy u podstaw i pracy organicznej.

b) motyw Dedala i Ikara
Ten Mitologiczny motyw wywodzi się z mitu o Dedalu i Ikarze. Dedal był rzeźbiarzem i wynalazca, mieszkał w Atenach na dworze króla Minosa. Tęsknił za Sycylią, król nie pozwolił Dedalowi wrócić. Więc ten skleił woskiem ptasie pióra dla siebie i Ikara. Przestrzegła Dedal swego syna Ikara by za wysoko nie leciał ani za nisko bo słońce stopi wosk. Syn nie posłuchał ojca i zleciał na wyspę odtąd zwana Ikarią

„Oda do Młodości” Adam Mickiewicz
• utwór napisany w epoce romantyzmu, został wydany w pierwszym tomie poezji Mickiewicza
• podzielny na trzy części. W pierwszej dzieli świat na dwie części, mamy sferę góry i doły. Młodzi (romantycy) na górze, a starzy (klasycy) na dole
• romantycy wznoszą się ponad przeciętność, pragną równości, zmian, są irracjonalistami, kierują się uczuciem, ideałami i marzeniami
• klasycy są pozbawieni sfery duchowej, żyją w szarym, martwym świecie, racjonalnie wierzą w to co widza, nie są otwarci na zmiany
• w drugiej części jest mowa o tym, aby się połączyć się razem i walczyć z klasykami o nowy świat, młodzi chcą to osiągnąć na drodze rewolucji, chcą gwałtownych zmian. Trzecia cześć tyczy się stworzenia nowego świata przez młodych
• mamy to wyraźne nawiązanie do motywu o Dedalu i Ikarze. Starzy, konserwatyści są porównani do Dedala, do osoby trzeźwo myślącej, twardo stąpającej po ziemi. A młodzi to Ikar, romantycy, którzy chcą zmian, kierują się uczuciem, są marzycielami.

„Ikar” Jarosław Iwaszkiewicz
• opowiadanie współczesne, którego akcja rozgrywa się w okupowanej Warszawie, podczas II wojny światowej. Narrator opowiada o chłopcu Michasiu, który czytając książkę wtargnął nieostrożnie na jezdnie. Niestety nadjechał wóz gestapo. Prawdopodobnie chłopca zabito.
• Michaś jest współczesnym Ikarem, który zapomniał ze nie może za wysoko latać, dał się ponieść uczuciu wolności. Michaś zapomniał o gestapowcach i czytał książkę, której nie wolno było posiadać. Dał się ponieść uczuciu swobody, myślał że nic mu nie grozi.

„Wciąż o Ikarach głoszą choć doleciał Dedal” Ernest Bryl
• jest to utwór nawiązujący do obrazu „Upadek Ikara” autorstwa Breughela
• stwierdza się że większość ludzi niepotrzebnie podziwia Ikara, bo to Dedal był bohaterem
• podmiot liryczny podchodzi do Ikara lekceważąco, szanuje za to Dedala, który kieruje się rozsądkiem i logika aby osiągnąć swój cel
• podmiot liryczny zwraca uwagę na to , że jesteśmy zapatrzeni w swoje marzenia, zamiast racjonalnie spojrzeć na świat, uważa ze realiści nie są lubiani
• autor, przenosi mit do realiów współczesnych, i udowadnia jego ponadczasowość

Wnioski z Dedala i Ikara
W utworach gdzie zawarty jest motyw Dedala i Ikara możemy zauważyć dwie postawy. Jedna z nich chwali postawę Dedala, który jest uosobieniem osoby racjonalnie myślącej, która nie buja w obłokach twardo stąpa po ziemi. Nie można żyć marzeniami, bo przysporzą one nam kłopotów. W utworze Mickiewicza mamy za to postawę chwaląca Ikara, który stawia na takie rzeczy jak uczucie i marzenia . Będzie on walczył o nowy lepszy ład.

c) motyw Syzyfa
Pojawił się w micie o Syzyfie. Oszukał on Hadesa i znalazł sposób by wrócić do żywych. Gdy bogowie dowiedzieli się o jego podstępie skazali go na karę: wtaczania ogromnego kamienia pod górę, leczy gdy już jest przy samym szczycie góry kamień się obsuwa i Syzyf musi zaczynać od początku.

„Siłaczka” Stefan Żeromski
• utwór omawiany powyżej
• Syzyfem w tym utworze jest Stanisława Bozowska, która po studiach medycznych stała się społecznikiem, wcielała w życie hasła pozytywistów prace u podstaw i prace organiczna, nauczała na wsi dzieci, próbując wykształcić tamtejszych ludzi, lecz po jej śmierci wszyscy zapominają o niej i o nauce
• jej ciężka praca okazuje się bezcelowa, na marne się starał i wierzyła w głoszone hasła, ponieważ prosty lud nie rozumie jej wysiłku i poświęcenia

„Ludzie Bezdomni” Stefan Żeromski
• jest to przełomowy utwór dla Żeromskiego, ugruntował on pozycje pisarza
• powieść opowiada historie Tomasza Judyma, młodego lekarza, który za swe posłannictwo uważa pomoc ludziom ubogim, jest wrażliwy na ludzka nie dolę. Samotnie walczy o poprawę warunków życia najbiedniejszych
• główny bohater jest porównany do Syzyfa ze względu na trud mozolnej pracy, na swej drodze napotyka wiele przeszkód, odnosi porażki ale brnie by dotrzeć do celu
• Judym ma cechy charakteru Syzyfa, łatwo się nie podaje, nie rezygnuje mimo przeciwności losu

„Syzyfowe Prace” Stefan Żeromski
• jest to książka nawiązująca do lat kiedy to Polska była pod zaborami,
• ogólnie opowiada o rusyfikacji Polskiego społeczeństwa, starano się robić wszystko by Polacy zapomnieli o swoim narodzie, uczono ich po rosyjsku, zakazywano mówienia w języku polskim
• książce występuje dwóch „Syzyfów”, dwa „głazy” i dwa „szczyty gór”. Pierwszym Syzyfem są nauczyciele i cały obecny system oświaty, głazem młodzież polska, a szczytem góry jest w tym wypadku całkowita rusyfikacja Polaków.
• drugim Syzyfem jest społeczeństwo Polskie, które usilnie walczy z zaborcą

Wnioski z Syzyfa
Określenie „syzyfowa praca” oznacza ciężką, trudną, bezsensowną, bezowocną i niekończącą się pracę. To wszystko zamieszczali pisarze w swych dziełach. Nie można zapomnieć też o drugiej stronie Syzyfa, która jest nie wątpliwie upartość w dążeniu do celu, determinacja. Syzyfi się łatwo nie poddają są uparci w swych poczynaniach mimo porażek. Przyjmują swój los z godnością i szacunkiem.

Zakończenie.
Swoja pracę chciałabym zakończyć cytatem Cypriana Kamila Norwida
„Przyszlosc ocala, co jej potrzebne”
Nasza przyszłość jest nie wiadoma, nie mamy pojęcia co nastąpi. W czasach kapitalizmu każdy człowiek pędzi za pieniędzmi za dobrami materialnymi. Wielu współczesnych artystów obawia się jutra, swoje leki przedstawiają w swych dziełach często nawiązując do klasycyzmu czyli do dawnej kultury śródziemnomorskiej. Myślę, że artyści nigdy nie przestaną nawiązywać do Biblii i Mitologii ponieważ są to dzieła ponadczasowe, które obronią się przed zapomnieniem i zatraceniem.