"Biblia"- "książka nad książkami" (synteza)

"Biblia" inaczej pismo "Starego i Nowego Testamentu", to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa.

Jest to najbardziej znana księga na świecie. Tłumaczona na około 1200 języków i narzeczy funkcjonuje na Ziemi od ponad 3000 tysięcy lat. Doniosłość "Biblii" rozważamy w trzech płaszczyznach.

Nie tylko w płaszczyźnie religijnej, ale również w moralnej i kulturalnej.

Niezwykłość "Biblii" polega na tym, że przekazuje ona tylko jeden system filozoficzno-moralny ( dla wyznawców- jedno spójne i konsekwentne orędzie Boże) wypowiedziane w różnym czasie, przez różnych ludzi, w różnych formach. "Biblia" jest księgą nad księgami, gdyż nie jest jednolitą, pojedynczą księgą, lecz zbiorem pism, bardzo urozmaiconych pod względem gatunkowym. Nazwy tych gatunków nie są nam obce, znamy je z różnych przekazów literackich powstałych w różnych epokach np.

opowiadania historyczne
listy
hymny
pieśni
modlitwy
kazania
aforyzmy
treny
sentencje
epos
poemat
kroniki
nowele
dialogi filozoficzne
saga rodu

Biblia" jest też arcydziełem literatury światowej, ale jest ono szczególne z wielu względów:
Biblia powstała w ciągu wielu wieków
ma wielu autorów i tłumaczy przekładających Słowo Boże na swe języki ojczyste
autorzy biblijni posługiwali się różnymi formami wypowiedzi i gatunkami literackimi
niektóre fragmenty Biblii mają niezwykłe walory literackie, inne fragmenty tych walorów nie posiadają

"Biblia" jest źródłem kultury europejskiej. Najpierw w sferze religijno-moralnej ( przykazania biblijnego dekalogu stanowią podstawę stosunków międzyludzkich niezależnie od wyznania i światopoglądu), potem w sferze kulturowej ( "Pismo Święte" jest natchnieniem pisarzy, myślicieli i artystów; inspiracją dla literatury, malarstwa, muzyki i rzeźby). "Biblia" stała się niewyczerpalnym skarbcem wzorców osobowych i postaw, a także fabuł i anegdot, wątków i motywów, symboliki i metaforyki, frazeologii i stylistyki. W naszej pamięci mamy zachowane liczne obrazy i wersety biblijne. Prowadzi to do tego, że stanowią one wspólny repertuar środków wyrazu, które po przez literaturę wchodzą w skład języka potocznego ( np. " Sodoma i Gomora", " trąby jerychońskie", " hiobowe wieści", " salomonowa mądrość", itp.). Szczególną rolę odegrało "Pismo święte" w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. W tym samym czasie bowiem Europa stanowiła jednolitą wspólnotę kulturową, w której "Biblia" była niepodważalnym autorytetem.

Inspiracje i nawiązania biblijne nie ograniczają się tylko do początków piśmiennictwa polskiego. Cała nasz literatura jest głęboko zakorzeniona w tradycjach chrześcijańskich- od "Bogurodzicy" do pisarzy i poetów nam współczesnych. "Pismo święte" to dobro powszechne. Jest to kulturowe dziedzictwo literatury ogólnoświatowej wszechczasów. Wystarczy w tym miejscu przypomnieć tylko niektóre tytuły arcydzieł jak np. "Pamiętniki Adama i Ewy"- Marka Twaina, "Józef i jego bracia"- Tomasza Manna, czy też "Zmartwychwstanie"- Lwa Tołstoja. Kolejnym fenomenem "Biblii" jest jej trójjęzyczność.

"Stary Testament" został napisany w języku hebrajskim, niektóre zaś fragmenty napisano w językach : aramejskim, greckim. Teksty Nowego Testamentu powstały w języku greckim, z wyjątkiem "Ewangelii wg. Św. Mateusza" napisanej prawdopodobnie po aramejsku. O "Biblii" mówi się niekiedy zwyczajnie, jak o innych wielkich zdobyczach ludzkości, że jest arcydziełem literatury powszechnej. O głębi i urodzie tekstu biblijnego decyduje bogactwo treści i sposób przekazu- język i styl biblijny jest nasycony wieloznaczną symboliką, metaforą i alegorią, a jednocześnie cechuje go niezwykła prostota i jasność. To również sprawia, że Pismo święte bez wahania można nazwać "księgą nad księgami". "Biblie" możemy czytać też jako księgę spraw człowieczych, która po przeczytaniu skłania nas do zadawania sobie pytań o naszą godność i sens ludzkiej egzystencji. W kulturze jednak księga ta funkcjonuje jako zbiór ksiąg "Starego i Nowego Testamentu", które są pełne bożych tajemnic.

W licznych nawiązaniach do "Biblii", pisarzy wszystkich epok i o różnych światopoglądach nigdy nie wygasa pamięć o sakralnym charakterze tekstów biblijnych. Aby sobie to uświadomić, wystarczy porównać obecność w kulturze odniesień do literatury antycznej i do "księgi nad księgami". Jeżeli postacie mitologiczne takie jak: Zeus, Herkules, Syzyf, Ikar czy Prometeusz istnieją obecnie w literaturze jako znaki pewnych idei humanistycznych lub estetycznych, to postacie biblijne np. Jezusa, Abrahama, Dawida, Łazarza, Judasza, nigdy nie tracą łączności z Księgą: zawsze wskazują na Sacrum, wartości religijne lub etyczne nawet wtedy, jeżeli zostały użyte w trakcie polemiki lub w celu bluźnierczym.

Symbol religijny wskazuje zawsze na pewną hierarchię wartości (np. moralnych, duchowych, spośród których wartością podstawową i najważniejszą jest świętość).

Dlatego w prezentacji "Biblii" jako tekstu, czynionej w obliczu edukacji literackiej, nie można ograniczać się tylko do wymiaru literackiego "Pisma świętego", gdyż symbolika biblijna pozbawiona religijnych znaczeń, nie jest odpowiednia wobec biblijnych odniesień w utworach literackich. Pismo święte tak przedstawiane i poznawane, nie spełniałoby swojej podstawowej funkcji czyli kontekstu literatury i sztuki.

Wyrażając zdanie " Biblia jest arcydziełem literatury powszechnej" wyrażamy więc tylko niepełną prawdę.

Co sprawia że "Pismo święte" zajmuje tak niezwykłe miejsce w dziejach i kulturze ludzkości?

W pierwszym rzędzie świętość "Pisma" uznawana przez judaizm i liczne wyznania literackie: wiara w objawione Słowo Boże; w wypadku postawy laickiej- uznanie głębi humanistycznej refleksji i uznanie wartości moralnych zawartych w księgach biblijnych.

"Biblia" jest przede wszystkim "Księgą"- księgą ludzkiego losu, księgą mądrości, księgą sakralną, świętą. I w tym znaczeniu stosowany jest w literaturze i kulturze symbol księgi.