Międzynarodowe stosunki gospodarcze i społeczne

1.CELE I CZYNNIKI I INSTRUMENTY POLITYKI ZAGRANICZNEJ PAŃSTWA
POLITYKA ZAGR. – są to działania jakie państwo podejmuje do realizacji celów. Głównym celem jest ochrona, bezpieczeństwo państwa i jego interesów. Polityka zagraniczna jest określona przez ustrój wew.,, interesy, potencjał gosp., militarny oraz przez warunki zew. Przyjęte zadania realizuje minister spraw zagranicznych, ambasador. Ważne w polityce zagranicznej są wyznaczniki i cele. Wyznaczniki to przesłanki powodujące określony skutek. Można je podzielić na:
- Wew. (interesy wew. państwa)
- Międzynarodowe
- Obiektywne (istnieją niezależnie od stanu dzialalosci)
2. UCZESTNICY MIĘDZYNARODOWYCH ST.POLIT I GOSP.
PAŃSTWA (terytorium,ludnosc, aparat władzy)
Czynniki decydujące o przynależności:
- System społeczno – polityczny
- Prznaleznosc do państwa; org. O charakterze ekonomiczny, gospodarczym, społecznym
- Poziom ekonom, gosp. i społ.
- Polityka zagraniczna
Podział państw
- Mocarstwa uniwersalne (USA)
- Mocarstwa sektorowe (Japonia)
- Mocarstwa regionalne (Niemcy)
- Panstwa zdolne do dzialania (wszystkie male i srednie)
INTERESY:
- Egzystencjalne – bezpieczeństwo narodowe, trwałość, ciagłość
- Koegzystencjalne – zagadnienia suwerenności i współpracy w różnych dziedzinach międzynarodowych.
- Funkcjonalne
NARODY:
- Efektywnośc narodu – reprezentacje w postaci państwa
- Mniejszości narodowe
ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE:
- Org. Rządowe – zrzeszają państwa (ONZ, NATO)
- Org. Pozarządowe – inne osoby prawne (Greenpeaces)
UCZESTNICY TRANSNARODOWI – korporacje, fundacje, koscioły, organizacje
UCZESTNICY SUBPASTWOWI – org, społeczne, osoby fizyczne, partie polityzne
3. CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE POZYCJE MIEDZYNARODOWE PAŃSTWA
Zgodnie z tradycyjnym poglądem, pozycja międzynarodowa państwa zależy od jego potęgi militarnej i gospodarczej i innych atrybutów władzy, takich jak obszar, populacja i dochód na głowę mieszkańca. Te czynniki nadal mają pewne znaczenie.
Globalizacja wysuwa jednak na czoło inne kryteria. Obejmują one zdolność adaptacyjną państwa, wydajność jego struktur, umiejętność tworzenia nowych technologii, konkurencyjność gospodarczą i jakość systemu ciągłego kształcenia w celu sprostania zmianom.
4. ISTOTA SYSTEMU JAŁTAŃSKO – POCZDAMSKIEGO
W czasie wojny doszło do trzech spotkań Wielkiej Trójki: prezydenta USA – Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii – Winstona Churchilla i dyktatorskiego przywódcy Związku Radzieckiego – Józefa Stalina. – w Teheranie (28.11 – 1.12.1943 r.), w Jałcie na Krymie (4 – 11.02.1945 r.) i Poczdamie (17.07 – 2.08.1945 r.). Przywódcy Wielkiej Trójki byli przeświadczeni, że dominująca pozycja militarna dała im prawo do decydowania o wszystkich kwestiach w sposób arbitralny. Dlatego decyzje zapadające na wyżej wspomnianych konferencjach były podejmowane, na ogół, bez uwzględnienia opinii zainteresowanych krajów.
Pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło na konferencji w Teheranie, stolicy Iranu, która odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku. Głównymi sprawami poruszanymi w czasie tej konferencji było uzgodnienie dalszych działań wojennych oraz dokonanie zarysu granic powojennej Europy.
Kolejne spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło w Jałcie na Krymie w dniach 4 – 11 lutego 1945 r. W konferencji brali udział szefowie Wielkiej Trójki oraz ministrowie spraw zagranicznych, szefowie sztabów i grupy doradców. Stalin wystąpił na konferencji w roli gospodarza. Niekiedy konferencja w Jałcie jest określana jako konferencja „dwóch i pół” z uwagi na ciężką chorobę Roosevelta.
Głównym celem konferencji było skoordynowanie działań militarnych w końcowym etapie wojny w Europie oraz ustalenie zasad powojennego porządku politycznego. Na spotkaniu tym podjęto szereg decyzji, które były już omawiane w Teheranie. Tak więc podjęto uchwałę w sprawie Organizacji Narodów Zjednoczonych, która miała zastąpić powołaną wcześniej Ligę Narodów.
Na konferencji tej wielkie mocarstwa narzuciły małym państwom i narodom własny porządek, nie pytając nikogo o zdanie. W ten sposób kraje wyzwolone przez Armię Czerwoną znalazły się w strefie bezpieczeństwa ZSRR, faktycznie zaś pod władzą Kremla. System jałtański doprowadził do długotrwałego podziału Europy na dwa bloki, do uznania hegemonii radzieckiej w krajach leżących na wschód od Łaby. Przez długie lata, aż do upadku komunizmu w latach 1989-1990, był on respektowany przez mocarstwa zachodnie.
Ostatnie spotkanie Wielkiej Trójki odbyło się na konferencji w Poczdamie, która ustanowiła nowy międzynarodowy ład w Europie po II wojnie światowej. Trwała ona od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku. Poszczególnym delegacjom przewodniczyli: nowy prezydent Stanów Zjednoczonych – Harry Truman, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, którego w trakcie obrad zastąpił nowy premier Clement Attlee oraz radziecki przywódca – Józef Stalin.
Jednym z podstawowych problemów, którym się zajęto były losy powojennych Niemiec. Zdecydowano o utworzeniu zarządów wojskowych mających pełnić funkcje administracyjne w czterech strefach okupacyjnych i Berlinie, który również został podzielony na analogiczne sektory. Ich podstawowym zadaniem było tzw. „4 D” czyli denazyfikacja (likwidacja władz i partii hitlerowskiej), demilitaryzacja (całkowite rozbrojenie), dekartelizacja (likwidacja karteli wspierających Hitlera), demokratyzacja (odbudowa życia politycznego na podstawach demokratycznych).
Podjęto decyzje o wysiedleniu Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier do stref okupacyjnych. Zagwarantowano Polsce spłatę reparacji wojennych z radzieckiej strefy okupacyjnej. Oprócz tego został uznany Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej jako jedyny przedstawiciel państwa polskiego na arenie międzynarodowej, jednocześnie wskazując na konieczność przeprowadzenia wolnych, demokratycznych wyborów do parlamentu.
Umowa Poczdamska wraz z postanowieniami w Jałcie stworzyła w Europie tzw. ład jałtańsko-poczdamski, który przetrwał do 1989 roku. W zasadzie za koniec symboliczny tego ładu można było uznać zjednoczenie Niemiec. Przez te około pół wieku Europa przechodziła różne koleje losu, od zimnej wojny do odprężenia związanego z podpisaniem Aktu Końcowego KBWE w Helsinkach w 1975 roku.
5. POJECIE I PRZEJAWY TERRORYZMU MIĘDZYNARODOWEGO
Chociaż wciąż nie opracowano ogólnej, prawnomiędzynarodowej definicji terroryzmu, można mimo to na podstawie istniejących umów międzynarodowych wyróżnić pewną grupę przestępstw uznanych za akty terrorystyczne. Są nimi:
1. akty bezprawnej ingerencji w sprawy międzynarodowego lotnictwa cywilnego i jego urządzeń, w tym bezprawne zawładnięcie statkiem powietrznym i sabotaż lub zbrojny atak skierowany przeciw statkowi powietrznemu używanemu w międzynarodowym przewozie powietrznym lub przeciw urządzeniom naziemnym używanym przez taki przewóz;
2. bezprawne i umyślne akty wymierzone w bezpieczeństwo żeglugi morskiej;
3. akty umyślnego morderstwa, porwania lub innego ataku na osobę chronioną przez prawo międzynarodowe lub jej wolność oraz ataki przy użyciu siły na oficjalne nieruchomości, prywatne mieszkanie lub środki transportu takiej osoby, jeśli to zagraża jej życiu lub jej wolności;
4. przestępstwa pociągające za sobą porwanie, branie zakładników lub poważne bezprawne zatrzymanie;
5. przestępstwa pociągające za sobą użycie bomb, granatów, rakiet, automatycznej broni palnej lub bomb w przesyłkach pocztowych, jeśli takie użycie zagraża ludziom;
6. wszelkie działania polegające na udzielaniu terrorystom wsparcia materialnego i finansowego, a także popieranie ich dążeń, szkolenie i prowadzenie obozów treningowych oraz organizowanie i nakłanianie innych do przestępstw o charakterze terrorystycznym.
Ponadto w ramach prac pierwszego Komitetu Ad Hoc ds. terroryzmu zaproponowano zaliczenie do aktów terrorystycznych wszelkich bezprawnych aktów przemocy skierowanych przeciw obywatelom państw obcych, takich jak: morderstwo, poważne obrażenie ciała, akt zniszczenia lub znacznego uszkodzenia własności publicznej i prywatnej, akty skierowane przeciw środkom transportu i komunikacji, a także funkcjonowaniu poczty, radia i telewizji. Do przestępstw pociągających za sobą użycie broni i materiałów wybuchowych należałoby również zaliczyć akty terrorystyczne popełniane przy użyciu broni masowego rażenia
6. NATO - GENEZA, STRUKTURA, CELE, ZASADY DZIAŁANIA
NATO jest to organizacja międzynarodowa, w której państwa członkowskie zachowują pełną suwerenność i niepodległość. Stanowi ona forum, na którym państwa członkowskie konsultują się i podejmują polityczne i wojskowe decyzje w sprawach dotyczących ich bezpieczeństwa.
Głównym celem NATO jest zagwarantowanie wolności i bezpieczeństwa wszystkim swoim członkom środkami politycznymi i militarnymi, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Wartości przyświecające działalności Sojuszu to poszanowanie demokracji, praw człowieka i prawa. Od chwili powstania nadrzędnym celem jest doprowadzenie do trwałego i sprawiedliwego pokoju w Europie. Ważnym elementem jest więź północnoatlantycka Sojuszu tzn., że bezpieczeństwo Ameryki Północnej jest związane z bezpieczeństwem Europy. Więź ta jest praktycznym wyrazem skutecznego, zespołowego działania na rzecz ochrony wspólnych interesów.
Podstawowy mechanizm współpracy członków NATO powstał wraz z utworzeniem Sojuszu. W jego skład wchodzą następujące elementy:
1. Rada Północnoatlantycka (NACC)
2. Sekretarz Generalny - odpowiada za promocje i kierowanie konsultacjami oraz za podejmowanie decyzji przez Sojusz. Jest Przewodniczącym Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu Planowania obrony, Grupy Planowania Nuklearnego, a także tytularnym przewodniczącym wielu komitetów działających w strukturach NATO
2.1 Departament Spraw Politycznych
3. Pozostałe organy działające w strukturach NATO
3.1 Komitet Planowania Obrony (DPC)
3.2Grupa Planowania Nuklearnego
3.3 Komitet Wojskowy
3.4 Zintegrowana Struktura Dowodzenia
7. ONZ - GENEZA, STRUKTURA, CELE, ZASADY DZIAŁANIA
ONZ:
Powszechna organizacja międzynarodowa suwerennych państw założona na konferencji w San Francisco (25.04.1945) za jej podstawowe cele określone w Karcie ONZ podpisanej 26.04.1945 uznano utrzymanie pokoju, ochronę praw człowieka, wspieranie rozwoju narodów świata.
Główne cele:
· utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa światowego
· rozwijanie współpracy międzynarodowej
· ochrona praw i godności człowieka
· popieranie postępu w dziedzinie gospodarczej
Realizacja tych celów opiera się o zasady zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych
Wśród członków ONZ karta Narodów Zjednoczonych wyróżnia członków pierwotnych oraz takich, którzy zostali przyjęci na podstawie procedury akcesyjnej. Członkami pierwotnymi są państwa, które bądź uczestniczyły w konferencji Narodów Zjednoczonych w San Francisco bądź uprzednio podpisały Deklarację Narodów zjednoczonych z 01.01 1942 r. a później podpisały Kartę Narodów Zjednoczonych. Ten drugi przypadek dotyczył tylko i wyłącznie Polski.
Organy ONZ
- Zgromadzenie Ogólne - jest organem plenarnym składającym się ze wszystkich członków Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- Rada Bezpieczeństwa - składa się z piętnastu członków w tym pięciu stałych: Republika Chińska, Francja,
Rosja, Wielkiej Brytania oraz Stany Zjednoczone Ameryki i dziesięciu niestałych powoływanych
przez Zgromadzenie Ogólne na okres dwóch lat przy czym po roku 1/2 składu jest wymieniana.
- Rada Gospodarczo-Społeczna - składa się z 54 członków wybranych przez Zgromadzenie Ogólne kwalifikowaną większością głosów zgodnie z zasadą "sprawiedliwości geograficznej".
- Rada Powiernicza -wszyscy stali członkowie Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, Federacja Rosyjska, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) wchodzą w skład Rady Powierniczej
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - jest on głównym organem sądowym ONZ i najważniejszym sądem międzynarodowym
Najważniejszymi organizacjami wyspecjalizowanymi są organizacje tworzące tzw. wielką czwórkę:
1. Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) zajmująca się przede wszystkim opracowywaniem projektów konwencji międzynarodowych określających warunki pracy w państwach członkowskich.
2. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), której podstawowym zadaniem jest podniesienie poziomu opieki zdrowotnej, zwłaszcza w państwach trzeciego świata.
3. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), zajmująca się wspieraniem rozwoju rolnictwa na świecie oraz poprawą poziomu życia ludności mieszkającej w rejonach wiejskich i utrzymującej się z rolnictwa.
4. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), której zadaniem jest promowanie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, badań naukowych i szkolnictwa.
8. OBWE - GENEZA, STRUKTURA, CELE I ZASADY DZIAŁANIA
KBWE:
Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z udziałem 35 państw z Europy oraz USA i Kanady zorganizowana w Helsinkach zakończona spotkaniem 30.07-1.08.1975 i przyjęciem aktu końcowego KBWE. OBWE, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, organizacja powstała z przekształcenia KBWE, na szczycie w Budapeszcie w 1994. Jej główną rolą jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie.
9. POJECIE BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
Bezpieczeństwo jest typem kodu informacyjnego adresowanego do państw, organizacji międzynarodowych, społeczności (jest to kategoria niejednoznaczna). Jest to stan niezagrożenia, pewności, spokoju, wolności od szkodliwości wojen lub stan i proces podlegający prawom poliarchii systemu międzynarodowego. Cel działania państwa wobec rządu dla zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego interesom oraz ochrona przed istniejącymi potencjalnymi zagrożeniami, zdolność narodu do ochrony jego wewnętrznych wartości przed zewnętrznymi zagrożeniami. Odchodzi się od postrzegania bezpieczeństwa tylko w kategoriach militarnych, pojawiło się pojęcie rozległego bezpieczeństwa poszerzone o dobrobyt państwa, rozwój społeczny. Akcentuje się brak realnych przesłanek stworzenia absolutnego modelu bezpieczeństwa. Oznacza ono sytuację i ład międzynarodowy pozwalający państwom realizować swoje podstawowe funkcje, gwarantować integralność terytorialną państwa, rozwój wewnętrzny i bezpieczeństwo.
Historycznie ukształtowały się dominujące modele bezpieczeństwa międzynarodowego:
SUBORDYNACYJNY - zdecydowanie dominacja jednego państwa, zdolnego do zapewnienia bezpieczeństwa i wolności od zagrożeń zewnętrznych państwom znajdującym się w jego zasięgu. Mocarstwowość i determinacja to podstawowe cechy (np. USA), obecnie taka konstrukcja jest niemożliwa.
KOORDYNACYJNY - kooperacja, zakłada wzajemne równoważenie się potencjałów militarnych oraz sprzecznych sił i interesów. Odchodzi się od strategii konfrontacyjnych państw w kierunku militarnej powściągliwości i jawności (gł. państwa Europejskie).
RÓWNOWAGI SIŁ - zakłada utrzymanie bezpieczeństwa poprzez zrównoważenie potęg sił między państwami lub ugrupowaniami państw w celu wzajemnej neutralizacji. Do połowy XX wieku model ten charakteryzował się zmiennością sojuszy i koalicji zmierzających do przywrócenia określonego ładu sił.
ODSTRASZANIA - polega na utrzymywaniu bezpieczeństwa poprzez odstraszanie potencjalnego przeciwnika od ewentualnego użycia siły. Niezbywalnym elementem jest groźba użycia gwałtu przeciwko gwałtowi. Model ten zbudowany jest na założeniu ewentualnego użycia broni jądrowej. Nuklearne odstraszanie to element bezpieczeństwa światowego do rozpadu dwubiegunowego modelu stosunków międzynarodowych.

10. REGIONALIZM W POJĘCIU ST.MIEDZYNAROD.
Składają się na niego nie tylko geograficzna bliskość i ekonomiczna współzależność. To także historyczne doświadczenie, podział bogactwa, tradycje kulturowe czy etniczne. Aby on zaistniał najpierw jest:
- pojawienie się świadomości regionalnej wśród państw sąsiadujących.
- Powstają wspólne cele i interesy
- Wzrastaja interakcje miedzypaństwowe
Kryteria regionalizmu: Geograficzny, systemowy, interesu regionalnego.
11. UWARUNKOWANIA POLITYKI ZAGRANICZNEJ FEDERACJI ROSYJSKIEJ I USA PO OKRESIE ZIMNEJ WOJNY
POLITYKA ZAGRANICZNA ZSRR:
W trakcie II wojny światowej ZSRR poniósł olbrzymie starty stał się jednak jednym ze zwycięzców dyktujących warunki porządku powojennego. Pierwotnym celem polityki zagranicznej władzy komunistycznej było przeprowadzenie ogólnej akcji proletariackiej. Dążenia te zostały później zastąpione ogromem rozszerzeń wpływów politycznych i gospodarczych pozwalających mu utrzymać pozycje mocarstwa na arenie międzynarodowej. Zwycięstwo w II wojnie pozwoliło poszerzyć strefę wpływów ZSRR na kraje Europy Śr-wsch. Wśród zdobyczy terytorialnych w europie ZSRR zajął także Wyspy Kurylskie i cześć Płw. Koreańskiego, gdzie w 1948 utworzył Koreańska Republikę Ludowo-Demokratyczna. Z inicjatywy ZSRR 1947-56 pozostał .........., które pozwalało na kontrolowanie partii komunistycznych w krajach uzależnionych od ZSRR. Główny konflikt, w który zaangażowany był ZSRR po 45r dotyczył rywalizacji wojskowej, ideologicznej i gospodarczej z USA i państwami bloku zachodniego. Liczne układy zawierane z USA miały pozwolić uzyskać ZSRR pomoc od ..... Jednocześnie wspomaganie ruchów komunistycznych oraz angażowanie się w konflikty i bezpośrednie interwencje podtrzymujące orientacje komunistyczna miały na celu niedopuszczenie do destabilizacji we własnym obszarze wpływów. Ogromne nakłady przenoszone na armie destabilizowały gosp. kryzys ten pozwolił na rozpad ZSRR.
POLITYKA ZAGRANICZNA USA:
Za prezydenta Tumana USA podjęły się pomocy o odbudowie zrujnowanych krajów Europy, realizując plan Marshala. W 1949 dla przeciwstawienia się zagrożeniu ze strony państw bloku komunistycznego USA... i niektóre z państw Europy utworzyły sojusz wojskowy NATO. Na kontynencie azjatyckim 2x angażowały się w konflikty wojskowe w celu odparcia komunizmu (w Korei i Wietnamie). Od 1969r. rozpoczęły negocjacje z ZSRR w sprawie rozbrojeń. W 1979 uregulowały stosunki z Chinami. Zaostrzeniu uległy zaś stosunki z ZSRR. W 1987r. zawarto porozumienie w sprawie rakiet średniego i krótkiego zasięgu, ożywiły się wzajemne kontakty. W 1993 B.Clinton rozpoczął akcję zrzutów żywności i leków do Bośni. Wcześniej uwolnił Kuwejt spod panowania Iraku („Pustynna Burza”)
12. DEFINICJA ORAZ CZYNNIKI WARUNKUJĄCE PODMIOT MIEZYNAR. PRACY
Miedzynar podział pracy – jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną formę ewolucji społ. podziału pracy, dokonującego się miedzy podmiotami prowadzącymi dzia gosp. w obrębie rożnych organizmów państwowych.
Zaczął się gdy zaczęły występować prod nadwyżki w rożnych krajach. Rozpoczął się handel wytwarza się konkurencja międzynarodowa –statki kolej
REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA DALA TA MOŻLIWOŚĆ
Czynniki kształtujące międzynarodowa prace:
a) strukturalne:
wynikające z różnego wyposażenia państw w bogactwa naturalne, czynniki produkcji,
różnice w zasobach pracy, wyposażenie w siłę roboczą, wydajność pracy,
różnice w zasobach kapitału, [kapitał decyduje o podziale pracy]
b) techniczne:
rewolucja naukowo – techniczna i jej skutki zmiany,
polityka gospodarcza, traktaty, umowy międzynarodowe.
c) koniunkturalne:
dobra koniunktura, dobra wymiana, współpraca.

13. ZASADA KOSZTÓW KOMPARATYWNYCH - ABSOLUTNYCH I ZBĘDNYCH
Generalna zasada w teorii handlu zagranicznego mówi, że kraj powinien specjalizować się w tych branżach gdzie posiada przewagę konkurencyjną nad innymi państwami, wynikającą z cech charakterystycznych dla danego kraju. Do takich czynników należą: Warunki klimatyczne i geograficzne, Ilość i jakość siły roboczej, Bogactwa naturalne, Posiadany kapitał, Koszt siły roboczej, Nowoczesna technologia, Przedsiębiorczość,
W przypadku Polski może to być np. smaczna żywność, konstrukcje spawane czy efektywny handel z Europą Wschodnią. Ponieważ powyższa zasada kosztów komparatywnych należy do podstaw wykształcenia ekonomicznego warto o niej pamiętać.
14. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ TERMS OF TRADE
Stosunek cen odzieży do żywności nazywamy warunkami wymiany (terms of trade).
TERMS of TRADE (warunki wymiany). Oznacza on relację zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr import. przez poszczególne kraje. Terms of Trade może być cenowy lub nominalny. Wsk. ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów.
CZYNNIKI:
dochodowa elastyczność popytu Rolno - spożywcze - prawo Engla, zmiany w strukturze spożycia, polityka samowystarczalności żywnościowej Surowce - dynamika postępu technicznego, substytucja towarów naturalnych przez syntetyki, polityka Samowystarczalności.
dochodowa elastyczność podaży Rolno - spożywcze - dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian popytu, stymulowanie popytu zagranicznego Surowce - dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian popytu, ograniczone możliwości
15. CŁA ORAZ INNE TARYFOWE I POZA TARYFOWE NARZĘDZIA POLITYKI HANDLU
Cła są najstarszym instr. polityki protekcjonizmu. Przy po,ocy ceł wpływa się na cenę towaru w wymianie zagranicznej.
CŁO – to opłata pobierana od towaru przy przekraczaniu tego towaru przez granicę. Cła mogą być pobierane od importu, eksportu i tranzytu. Najczęściej stosuje się cła importowe. Istota cła polega na tym, że produkt importowy staje się droższy od krajowego. Wyróżniamy cła:
ilościowe (ustalane od ilości)
wartościowe (ustalane od wartości).
BARIERY PARATARYFOWE – wpływają na wymianę dóbr w wymianie międzynarodowej. Do barier tych należą:
- zmienne opłaty wyrównawcze;
- subsydia eksportowe;
- podatek od importu;
- dumping;
- inne opłaty importowe.
Do NARZĘDZI POZATARYFOWYCH zaliczamy wszystkie pozostałe przeszkody w handlu a więc
- zakazy importu lub eksportu (embargo);
- kontyngenty (ustalanie ilościowo pewnych kwot);
- normy techniczne;
- przepisy sanitarne weterynaryjne, fitosanitarne (dotyczące roślin).
- licencje importowe i eksportowe (czyli zezwolenia);
- dobrowolne ograniczenia eksportu (VERs).
SUBSUDIA (SUBWENCJE) EKSPORTOWE to dopłaty państwa do eksportu.
Aby zwiększyć konkurencyjność cena za granicą (w eksporcie) jest niższa niż cena tego dobra w kraju. Różnicę między cenami dopłaca producentom państwo. Wyróżniamy:
subsydia bezpośrednie – wypłacane producentom
subsydia pośrednie – ulgi podatkowe lub kredytowe dla producentów.
Subsydia stosują rządy państwa.
DUMPING oznacza sprzedaż za granicę po cenach niższych niż w kraju a czasem nawet poniżej kosztów produkcji. Dumping stosują same przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa chcą zwiększyć eksport a więc ustalają większe ceny eksportu. Dumping jest zakazany na mocy porozumienia międzynarodowego. Kraj importujący ma prawo do obrony przed dumpingiem. Może nałożyć cła antydumpingowe. Musi udowodnić, że towary te eksportuje się po cenach niższych niż w kraju i on ponosi straty.
ZMIENNE OPŁATY WYRÓWNAWCZE– jest to taka sytuacje ,kiedy rząd ustala na rynku wewnętrznym minimalne ceny gwarantowane. Rząd nie dopuszcza do importowania dóbr po cenach niższych niż gwarantowane- w przeciwnym wypadku importer musi dopłacić różnicę.
Kontyngenty - dotyczą głównie importu. Najczęściej wprowadza się licencję na import by kontrolować ograniczenia . Chodzi o to by chronić krajowych producentów.
VERs – dobrowolne ograniczenia eksportu.
NORMY TECHNICZNE, JAKOŚCIOWE, SANITARNE -Wszystkie te normy mogą stać się przeszkodą w handlu gdy są nadużywane w celu ochrony przed importem. Między krajami występują różnice w regulacjach prawnych. Obecnie dzięki porozumieniom międzynarodowym rola ceł jest coraz mniejsza. Zyskują na znaczeniu innego typu bariery a głównie przeszkody pozataryfowe.
16. POWSTANIE I ROZWÓJ MIEDZYNAR. FUNDUSZU WALUTOWEGO
MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY (International Monetary Fund) to międzynarodowa organizacja finansowa, o której powołaniu postanowiono jednocześnie z powołaniem Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju w lipcu 1944 na konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods. W konferencji tej wzięły udział 44 kraje (w tym Polska) oraz obserwator z Danii. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Do MFW w 1945r. przystąpiły 44 kraje założycielskie. Z czasem liczba krajów członkowskich rosła, a w końcu 1994r. wyniosła 179.
Członkiem MFW może być każde państwo, które ma autonomię w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz jest w stanie spełnić warunki stawiane przez statut.
Warunkiem członkoswta w MFW jest zobowiązanie do wpłacenia kwoty udziałowej, która decyduje o liczbie głosów jaką dysponuje dany kraj, określa wielkość pomocy kredytowej jaką może on uzyskać od Funduszu i przede wszystkim jest podstawą do przydziału SDR
17.DEFINICJA I ELEMENTY SKŁADOWE BILANSU PŁATNICZEGO
Bilans płatniczy – to zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą. Zestawienie to dotyczy określonego czasu- zwykle 1 rok; sporządza się też bilanse kwartalny , półroczne.
Bilans płatniczy wyraża więzi gospodarcze jakie dany kraj posiada z zagranicą oraz wyraża stopień otwarcia gospodarki wobec zagranicy. W sposób istotny wpływa na politykę gospodarczą, monetarną, fiskalną, w zakresie handlu zagranicznego. Stan bilansu wpływa na poziom kursu walutowego i na politykę kursową państwa.
Części składowe bilansu płatniczego:
1.rachunek (bilans) obrotów bieżących,
2.rachunek (bilans) obrotów kapitałowych:
- zmiany stanu oficjalnych rezerw dewizowych państwa.
Rezerwy dewizowe – są to zasoby walut obcych trzymane w B.C.
AD1.
Rachunek obrotów bieżących są to:
· (towary) transakcje związane z przepływem towarów, czyli eksport i import towarów.
Eksport i import powoduje powstanie pewnych zobowiązań. Jest to tzw. handel z zagranicą.
· Transakcje związane z usługami (płatności powstające z tyt. sprzedaży i zakupu usług ) np. usług transportowych, frachty morskie, turystyka.
· Dochody netto z inwestycji zagranicznych (dywidendy i odsetki otrzymywane przez dany kraj od zagranicznych pap. wartościowych, odsetki jakie trzeba płacić od zaciągniętych kredytów za granicą).
· Płatności związane z utrzymaniem placówek dyplomatycznych za granicą
· Wydatki wojskowe
· Dochody danego kraju z patentów i licencji
· Dochody z pracy obywateli danego kraju za granicą
· Transfery nieodpłatne (rządowe składki do organizacji międzyn. )
AD2.
Rachunek obrotów kapitałowych- obejmuje:
· transakcje finansowe (krótko i długoterminowe) z zagranicą. Chodzi tu o przepływ kapitałów czy pieniędzy osób prywatnych, rządu, B.C , lub banków komercyjnych.
W obrotach kapitałowych nie uwzględnia się całości transakcji ale tylko zmiany stanu jakie powodują transakcje finansowe.
· Transakcje kapitałami długoterminowymi (kapitały rządowe, prywatne czy organizacji międzyn.) . Formy obrotu tymi kapitałami:
-inwestycje bezpośrednie,
-inwestycje portfelowe,
-kredyty długoterminowe.
18. METODY PRZYWRACANIA BILANSU HANDLOWEGO I PŁATNICZEGO
ŚRODKI PRZYWRACANIA RÓWNOWAGI W BILANSIE PŁATNICZYM
· polityka monetarna (wysokie st% mogą spowodować napływ kap. krótkoterm., ale
zniechęcają też do inwestowania),
· polityka fiskalna,
· polityka dewizowa,
· polityka cenowa,
· polityka konkurencji.
Często używa się narzędzia typu: dewaluacja (obniżenie kursu). Daje ona wzrost konkurencyjności gospodarki w krótkim okresie , bo tanieje eksport a drożeje import. Dewaluacja wpływa równocześnie na wzrost cen krajowych. W kraju pojawiają się lub wzmacniają tendencje inflacyjne.

19. ŚWIATOWA ORG. HANDLU (WTO) I INNE NAJWAŻNIEJSZE ORG. HANDLOWO-GOSP.
WTO - Światowa Organizacja Handlu - sukcesorka→ Układu Ogólnego w Sprawie Ceł i Handlu, działająca od 1995, siedziba w Genewie; gł. cel: liberalizacja handlu dobrami i usługami, także ochrona praw własności intelektualnej, polityka inwestycyjna, rozstrzyganie sporów; czł.: 144 państw (w tym Polska) i UE.
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - utworzona 1960 w miejsce Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej, działa od 1961, siedziba w Paryżu; zrzesza najwyżej rozwinięte państwa świata o ustroju demokr. i gospodarce rynkowej; stanowi forum konsultacji i koordynacji polityki ekon. i społ.; czł.: pocz. 16 państw zachodnioeur., Kanada i USA, 1997 — 29 państw (Polska od 1996).
EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - międzynar. organizacja gosp. typu unii celnej, istniejąca od 1960; siedziba w Genewie; ob. czł.: Norwegia i Szwajcaria od 1960, Islandia od 1970 i Liechtenstein od 1991; dawniej także: Dania i W. Brytania 1960–72, Portugalia 1960–85, Austria i Szwecja 1960–94 oraz Finlandia 1986–94.
CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - międzynar. umowa gosp., zawarta 1992 przez Czechy, Polskę, Słowację i Węgry; obowiązująca prowizorycznie od 1993, weszła w życie 1994; zakłada utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przem. oraz liberalizację handlu artykułami rolno-spoż.; przystąpiły do niej też: Słowenia (1996), Rumunia (1997) i Bułgaria (1999).
NAFTA - Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu porozumienie między Kanadą, Meksykiem a USA, podpisane 1988 i 1992 (weszło w życie 1 I 1994), tworzące strefę wolnego handlu w Ameryce Pn.; planowane rozszerzenie na wszystkie kraje Ameryki.
OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową międzynarodowa organizacja największych eksporterów ropy naftowej, zał. 1960, siedziba w Wiedniu; dąży do ujednolicania polityki w zakresie produkcji i zbytu ropy w celu ochrony interesów jej producentów; czł.: Algieria, Arabia Saudyjska, Indonezja, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela i Zjedn. Emiraty Arabskie.
20. Ugrupowania integracyjne w gosp. świat.
21. GLOBALIZACJA- JEJ CZYNNIKI, PROBLEMY, DZIAŁANIA
Pojęciem, za pomocą, którego próbowano opisać i wyjaśnić świat w ostatnich latach dwudziestego wieku, jest globalizacja, nabierająca nowej mocy i treści ze względu na nałożenie się w czasie kilku procesów. Chodzi między innymi o wzrost skali, mobilności oraz integracji rynków finansowych lub mówiąc inaczej – o swobodne przemieszczanie się bilionów dolarów w poszukiwaniu zyskownych inwestycji. Wiąże się z tym de regulacja gospodarek i rynków, narodowych, która sprawia, że stają się one otwarte na zagraniczną konkurencję. Dotyczy to nie tylko produkcji, ale także wszelkiego rodzaju usług.
Globalizacja nie byłaby możliwa bez rewolucji technologicznej w szeroko pojętym komunikowaniu, zwłaszcza rewolucji w informatyce (gromadzeniu, przetwarzaniu i przesyłaniu danych). Dochodzi do, nakładania się i wzajemnego przenikania ścieżek globalizacji, do powstawania nowych treści w życiu narodów, państw i w stosunkach międzynarodowych. Globalizacja nie jest trendem wyłącznie ekonomicznym. W praktyce oznacza wzrost różnego rodzaju połączeń, wzajemnych powiązań, oddziaływań we wszystkich dziedzinach życia społeczeństw, od kultury masowej przez finanse, migrację po bezpieczeństwo i utrzymanie pokoju.