Controling

1. Definiowanie controllingu.
Jest ponad funkcjonalnym instrumentem zarządzania, który powinien wspierać dyrekcje i zarząd przy podejmowaniu decyzji (jako instrument zarządzania).
Controlling to system zasilania w informacje, który poprzez (planowanie, kontrolę i analizę) wspiera kierowanie przedsiębiorstwem, a poprzez rozwijanie alternatywnych sposobów działania, również sterowanie procesami w nim zachodzącymi (podejście informacyjne).
2. Funkcje controllingu.
1) funkcja koordynacji – innych podsystemów controllingu, tj. planowania, kontroli i zasilania w inf.,– polega na zharmonizowaniu poszczególnych zadań i działań podejmowanych w ramach pozostałych podsystemów controllingu. Koordynacja powinna przyczyniać się do osiągnięcia wewnętrznej spójności różnych elementów systemu controllingu.
2) funkcja planowania – dostosowywanie środków niezbędnych do osiągnięcia założonych celów oraz określenie sposobów realizacji i warunków osiągnięcia tych celów.
3) funkcja sterowania i realizacji – obejmuje analizę odchyleń oraz ustalanie i przeprowadzanie działań korygujących. Sterowanie – to działania mające zapewnić funkcjonowanie przedsiębiorstwa w sposób określony w planie. Celem sterowania controllingowego jest niedopuszczenie do pojawienia się zakłóceń w działalności przedsiębiorstwa. Działania sterujące zorientowane są na przyszłość i obejmują sprzężenia wyprzedzające. Regulacja to działania mające zapewnić osiągnięcie zaplanowanych wyników. Działania regulacyjne są zorientowane na przyszłość i obejmują tzw. sprzężenia zwrotne. Celem regulacji w controllingu jest usunięcie zakłóceń.
4) funkcja kontroli – polega na sprawdzaniu czy działalność przedsiębiorstwa przebiega w sposób zgodny z ustaleniami zawartymi w planach działalności oraz czy przedsiębiorstwo osiąga założone cele. Istotą tej funkcji jest porównywanie osiągniętych wyników z wielkościami planowanymi, identyfikacja odchyleń między tymi wielkościami oraz podejmowanie odpowiednich działań korygujących.
5) funkcja zasilania w informacje – wspomaga realizację pozostałych funkcji – planowania, kontrolowania, regulacji i sterowania. System informacyjny stanowi podstawowy element każdego systemu controllingu. Informacje w controllingu są dostępne pod postacią różnych sprawozdań i raportów wewnętrznych. System informacyjny controllingu zasilany jest także przez informacje dt otoczenia przedsiębiorstwa. Najważniejszy rodzaj informacji controllingowych to informacje skwantyfikowane (np. wyrażone w jednostkach pieniężnych- generowane przez system rachunkowości przedsiębiorstwa).
3. Controlling strategiczny i operacyjny.
Controlling strategiczny – zajmuje się zapewnieniem długotrwałej egzystencji przedsiębiorstwa przez lepsze i wcześniejsze (wyprzedzające) dopasowywanie możliwości przedsiębiorstwa do czynników zewnętrznych. Nadrzędnym jego celem jest takie sterowanie przedsiębiorstwem, aby zapewniona została jego egzystencja w przyszłości. Centralnym punktem controllingu strategicznego jest rozwój (wzrost) lub, co najmniej utrzymanie posiadanej zdolności majątku do tworzenia zysku. Jest realizowany przez zarządzanie oparte na prognozach.
Controlling operacyjny – podejmuje się krótkookresowe decyzje operacyjne dt bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Podstawowym celem jest sterowanie WF w krótkim okresie, głównie przez zapewnienie zgodności realizacji zadań operacyjnych z założonym wzorcami (planami krótkoterminowymi). Dotyczy krótkich okresów czasu i regulacji procesów wewnętrznych przedsiębiorstwa, kontroluje, analizuje i kształtuje zgodnie z przyjętym celem wielkości ekonomiczne (przychody, koszty, środki obrotowe, itp.) Posługuje się głównie liczbami (obliczenia narzędziowe).
4. Narzędzia i zadania controllingu strategicznego.
Narzędzia: system wczesnego ostrzegania, krzywa doświadczeń, zrównoważona karta wyników, rachunki inwestycyjne, metody scenariuszowe.
Zadania : Stworzenie możliwości trwałego osiągnięcia zysków, Dążenie do sukcesu, Określenie mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa,
5. Narzędzia i zadania controllingu operacyjnego.
Narzędzia: r-k kosztów i r-k wyników, krytyczny próg rentowności, budżetowanie (głównie planowanie finansowe), techniki analizy odchyleń.
Zadania: Planowanie i ocena realizacji przychodów i kosztów, rezultatów krótkookresowych, wpływy – wydatki
6. Istota r-ku kosztów.
R-k kosztów wg Nowaka to „proces ustalania kosztów prowadzenia działowości gospodarczej, polegającej na wytwarzaniu wyrobów, świadczeniu usług i wykonywaniu usług.”
Współcześnie r-k kosztów rozumiany jest szerzej. Wymaga się od niego, aby dostarczał informacji ekonomicznej zarówno na potrzeby odbiorców wewnętrznych jak i zewnętrznych.
7. Miejsce i funkcje r-ku kosztów w systemie controllingu.
Funkcje: analityczna, ewidencyjna, planistyczna, optymalizacyjna, kontrolna, cenowa, informacyjno-statystyczna, dowodowa.
BRAK OKREŚLENIA MIEJSCA!!!!!
9. R-k kosztów pełnych.
Idea r-ku kosztów pełnych opiera się na założeniu, że koszty ponoszone są przez przedsiębiorstwo w związku z wytworzeniem określonych produktów. Konsekwencją tego jest rozliczanie całości kosztów wytworzenia w danym okresie na wyprodukowane w tym okresie produkty zakończone i niezakończone. W tym typie r-ku kosztów przyjmuje się również założenie, że na wysokość całkowitego kosztu wytworzenia wpływa tylko jedna zmienna – wielkość produkcji. Konsekwencją przyjętych rozwiązań w r-ku kosztów pełnych jest kalkulacja jednostkowego kosztu produktu na poziomie pełnego kosztu wytworzenia, co z kolei determinuje identyczne zasady wyceny zapasów produktów gotowych i produkcji niezakończonej.
10. R-k kosztów częściowych.
Idea r-ku kosztów częściowych opiera się na podziale ogółu ponoszonych przez przedsiębiorstwo kosztów na dwie grupy:
Kosztów zależnych od wielkości produktów,
Kosztów niezależnych od wielkości produktów.
W praktyce i teorii r-ku kosztów częściowych podstawową miarą zależności kosztów od rozmiarów produkcji jest stopień ich reagowania na zmiany wielkości produkcji (kryterium zmienności kosztów). W ten sposób koszty zależne od wielkości produkcji określa się mianem kosztów zmiennych, zaś koszty niezależne jako koszty stałe.
11. Zbiorcze r-ki kosztów.
Cechą charakterystyczną zbiorczego r-ku kosztów jest ujmowanie i prezentowanie poszczególnych pozycji kosztów w postaci jednoelementowych faktycznie poniesionych kosztów. Stąd można określić zbiorczy r-k kosztów jako r-k kosztów rzeczywistych prowadzonych w trybie ex post.
Przedmiotem zbiorczego r-ku kosztów jest w praktyce informacja o zaszłościach kosztowych wynikających z dokumentacji kosztowej, w której ujęto wyniki przeprowadzonego pomiaru ilościowego i zastosowano odpowiednie zasady wyceny, co doprowadziło do określenia w jednej kwocie rzeczywiście poniesionego kosztu. Taka informacja ma już w zasadzie wymiar historyczny.
12. Rozdzielcze rachunki kosztów.
Przedmiotem rozdzielczego r-ku kosztów są koszty faktycznie poniesione, jednak przy ich ustalaniu i prezentacji należy dokonać kwantytatywnego rozszczepienia tych kosztów na koszt aprioryczne i odchylenia. Sam fakt wystąpienia tylko wzorca kosztowego w sposób oczywisty uniemożliwia obliczenie odchylenia, co powoduje, że pomijanie przy ustalaniu istoty rozdzielczego r-ku kosztów jego dwoistego charakteru (ex-post i ex-ante) może prowadzić do wypaczenia jego podstawowej idei, która opiera się ostatecznie na prezentacji kosztów w postaci trzech składników:
kosztów ustalonych a’priori,
zmiany kosztów ustalonych a’priori (odchylenia z tyt. zmiany ustalonych a’priori kosztów do ich aktualnego poziomy,
odchylenia kosztów faktycznie poniesionych od aktualnie obowiązującego kosztu apriorycznego.
Koncepcję rozdzielczego r-ku kosztów można przedstawić za pomocą wzoru: Kf = Ka + Oz + Ob.
Kf – koszty faktycznie poniesione,
Ka – kosty ustalone a’priori,
Oz – odchylenia z tyt. zmiany wielkości kosztu apriorycznego,
Ob – odchylenia bieżące od aktualnie obowiązującego kosztu apriorycznego.
Celem wdrożenia r-ku rozdzielczego jest ustalenie odchyleń beżących.
13. Pojęcie tradycyjnego systematycznego rachunku kosztów.
To podsystem systemu rachunkowości, posługujący się zasadami typowymi dla rachunkowości finansowej. Obejmuje swym zakresem: klasyfikację kosztów, dokumentację, ewidencję, kalkulację, rozliczanie, sprawozdawczość z kosztów oraz analizę kosztów. Zadania:
-dokumentacja operacji gospodarczych,
-ewidencja operacji gospodarczych zgodnie z regułą podwójnego zapisu na kontach syntetycznych z uwzględnieniem kont ksiąg pomocniczych,
-korygowanie kosztów o skutki inwentaryzacji składników majątkowych,
-przestrzeganie i uwzględnianie w r-ku skutków stosowania ogólnych zasad rachunkowości,
-zachowanie określonych procedur,
-posługiwanie się prawnie określonymi kategoriami kosztowymi.
Systematyczny r-k kosztów jest pomostem pomiędzy rachunkiem gospodarki czynnikami produkcji a rachunkiem ustalającym wynik na prowadzonej działalności gospodarczej. Systematycznym rachunkiem kosztów obejmuje się tylko koszty zwykłej działalności operacyjnej.
14. Kryterium rodzajowe klasyfikacji kosztów.
Układ rodzajowy kosztów obejmuje 7 pozycji:zużycie mat. i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników i ubezpieczenia, amortyzacja,
pozostałe koszty rodzajowe.
Kryterium rodzajowe grupuje koszty wg rodzajów stanowiących dla danego przedsiębiorstwa składniki zachodzących w nim procesów pracy. W wyniku zastosowania tego kryterium powstaje układ rodzajowy kosztów, dający możliwość sporządzania wariantu porównawczego r-ku zysków i strat.
15. Kryterium funkcjonalne klasyfikacji kosztów.
Wyodrębnia obiekty odniesienia kosztów w sensie funkcji, jakie koszty spełniają w przedsiębiorstwie i typów prowadzonej działalności. Obiektami odniesienia: koszty wydziałów, podstawowych, koszty wydziałów pomocniczych, koszty ogólnego zarządu, koszty zakupu, koszty sprzedaży.
16.Kryterium związku kosztów z produktem. (przedmiotowe)
W systematycznym rachunku kosztów można dokonać systematyki kosztów wg kryterium przedmiotowego, czyli w przekroju produktów. Podstawowego znaczenia nabiera tutaj sposób odniesienia kosztów na produkt w zależności od występującego pomiędzy nimi związku. Związek bezpośredni umożliwia bezpośrednie przyporządkowanie kosztu do produktu (KOSZT BEZPOŚREDNI). Inne przypadki powodują umowny sposób przyporządkowania kosztu do produktu (KOSZT POŚREDNI). Kryterium przedmiotowe, oparte w głównej mierze na bezpośrednim lub pośrednim sposobie przyporządkowywania kosztów przedmiotowi kalkulacji, jest trzonem układu kalkulacyjnego kosztów.
17. Budowa układu rodzajowego kosztów.
Kryterium rodzajowe grupuje koszty wg rodzajów stanowiących dla danego przedsiębiorstwa składniki zachodzących w nim procesów pracy. W wyniku zastosowania tego kryterium powstaje układ rodzajowy kosztów, dający możliwość sporządzania wariantu porównawczego r-ku zysków i strat. Minimalny zakres układu rodzajowego zawierać musi: zużycie mat. i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników i ubezpieczenia, amortyzacja, pozostałe koszty rodzajowe.W większości przedsięb. stosujących układ rodzajowy dokonuje się zazwyczaj dalszego, dokładniejszego wyodrębnienia pozycji rodzajowych kosztów dla celów zarządczych. Ważne jest tutaj określenie stopnia złożoności kosztów na: koszty proste (nie można podzielić na elementy składowe) i złożone (suma kosztów prostych).
W praktyce układ rodzajowy tworzy się następująco:
wprowadza się obligatoryjny (minimalny) układ kosztów, narzucony wymogami sprawozdawczości finansowej,
dla potrzeb decyzyjnych dokonuje się dalszego podziału już wyodrębnionych pozycji rodzajowych kosztów,
koszty nie wyodrębnione w punkcie 1 i 2 traktuje się jako jedną grupę – pozostałych kosztów rodzajowych.
18. Budowa układu podmiotowo-przedmiotowego r-ku kosztów.
Kryterium podmiotowe: przedsiębiorstwo, zakład, wydział, oddział, gniazdo technologiczne, stanowisko pracy.
Kryterium przedmiotowe: produkt 1, produkt 2,…, produkt n.
Ewidencja na kontach zespołu „5”.
19. Etapy ewidencyjne w tradycyjnym r-ku kosztów:
określenie zapotrzebowania informacyjnego z zakresu kosztów,
dokonanie systematyki kosztów adekwatnej do zakresu niezbędnych informacji kosztowych,
dobór odpowiednich dla danego podmiotu jednostek ewidencyjnych kosztów i obiektów kalkulacyjnych,
przyporządkowanie ustalonym jednostkom ewidencyjnym odpowiednich kont księgowych,
ustalenie zasad grupowania i rozliczania kosztów,
wybór odpowiednich metod prowadzenia rachunku kalkulacyjnego.
20. Możliwości rozwiązań ewidencyjnych w tradycyjnym r-ku kosztów.
Przyporządkowanie jednostkom ewidencyjnym kont księgowych w celu wkomponowania r-ku kosztów w system rachunkowości finansowej, oznacza ewidencyjne ujęcie kosztów w zakładowym planie kont:
jednostkom ewidencyjnym kosztów w ramach układu rodzajowego przyporządkowuje się odpowiednie konta zespołu „4”; przy czym mogą tu wystąpić następujące możliwości:
każdej pozycji układu rodzajowego jako obiektowi ewidencyjnemu odpowiada konto syntetyczne,
całość poniesionych kosztów ujmowana jest na koncie syntetycznym, zaś obiekty ewidencyjne poszczególnych pozycji układu rodzajowego to konta analityczne,
wybrane pozycje układu rodzajowego ewidencyjne ujęte są tylko w ewidencji syntetycznej, pozostałe zaś łączone są w grupy i zbiorczo ujmowane na kontach syntetycznych, a szczegółowo na analityce.
jednostkom ewidencyjnym kosztów wyodrębnionym przez kryterium podmiotowo-funkcjonalne przyporządkowuje się konta zespołu „5”. Szczególną rolę odgrywa tutaj ewidencja analityczna w ramach tego kryterium jednostkom ewidencyjnym kosztów przyporządkowuje się kilka kont syntetycznych („k. wydziałów podstawowych”, „k. wydziałów pomocniczych”. „k. zarządu”, „k. sprzedaży”, „k. zakupu”), do których prowadzona jest rozbudowana analityka na różnych poziomach.
jednostkom ewidencyjnym koszty na zespole „4” i „5” (pełny r-k kosztów).
21. Funkcjonowanie kont zespołu „4”.
Celem podziału kosztów wg rodzaju jest stworzenie możliwości kontroli wysokości zużycia środków produkcji i wynagrodzenia siły roboczej poniesionego na wykonanie zadań, porównywanie wielkości faktycznych z planowanymi oraz badania struktury kosztów. Koszty w układzie rodzajowym mogą być ewidencjonowane:
Na jednym koncie syntetycznym 40- „k.wg rodzajów” z wydzieleniem w analityce poszczególnych grup rodzajowych,
Na zespole kont syntetycznych za szczegółowością dostosowana do potrzeb informacyjnych podmiotu. Minimalna szczegółowość wymagana potrzebami sprawozdawczości to zespół następujących kont. SĄ WYMIENIONE TROCHE WYŻEJ:
22. Funkcjonowanie kont zespołu „5”.
Kont zespołu „5” – „koszty wg typów działalności i ich rozliczenie. Jednostkom ewidencyjnym kosztów wyodrębnionym przez kryterium podmiotowo-funkcjonalne przyporządkowuje się konta zespołu „5”. Ujmowanie kosztów bezpośrednio na kontach zespołu „5” wg typów działalności rozszerza zakres informacji kosztowych dostarczając inf. o poszczególnych rodzajach działalności, poszczególnych komórkach organizacyjnych oraz daje podstawę do sporządzenia kalkulacji kosztów produktów. Szczególną rolę odgrywa tutaj ewidencja analityczna w ramach tego kryterium jednostkom ewidencyjnym kosztów przyporządkowuje się kilka kont syntetycznych(„k. wydziałów podstawowych”, „k. wydziałów pomocniczych”. „k. zarządu”, „k. sprzedaży, „k. zakupu”), do których prowadzona jest rozbudowana analityka na różnych poziomach.
„Rozliczenie kosztów działalności”, „Rozliczenie produkcji”
23. Zakres kategorii „koszt wytworzenia produktu”.
Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej część kosztów pośrednich zaliczamy zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomom tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
24. Istota i zadania kalkulacji.
KALKULACJA – to ogół czynności zmierzających do ustalenia kosztu jednostkowego produktu, np. dokumentacyjne, ewidencyjne, rozliczeniowe, doliczeniowe czynności. Istotą kalkulacji jest ustalenie wysokości kosztu jednostkowego z wykazaniem jego struktury. W zależności od czasu sporządzenia kalkulacji wyróżnia się kalkulacje wstępną i wynikową.
Zadania: Umożliwia wycenę produkcji zakończonej i niezakończonej,
Ocena rentowności produkcji,
Ocena efektywności działania,
Kontrola kosztów,
Minimalizowanie kosztów wytworzenia.