Prawo międzynarodowe

umowa- porozumienie międz. zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez pr. międz. ujęte w 1 dokumencie lub w kilku, bez wzgl. na nazwę (traktat, układ, porozumienie). skład: tytuł, wstęp, część merytoryczna, postanowienia końcowe
ważność umowy- decyzja państwa została prawidłowo podjęta(swobodnie, przez kompetentne organy, nie była wynikiem błędu czy oszustwa), rzeczywiście została wyrażona(przez upełnomocnionego przedstawiciela), przedmiot ma być zgodny z pr.(z normami ius cogens)
przyczyny nieważności:
1. związane z naruszeniem pr. wew. kontrahentów dotyczącego zawierania umów
- brak kompetencji do zawierania umów
2. wady oświadczenia woli
- przekroczenie przez przedstawiciela państwa upoważnienia do wyrażania zgody
- błąd
- podstęp
- przekupstwo
- oszustwo
- przymus wobec przedstawiciela państwa
- przymus wobec państwa (polega na groźbie lub użyciu siły-sprzeczne z zasadami pr. międz.)
3. niezgodność z ius cogens (zarówno z obecnie obowiązującymi jak i po wejściu w życie nowych)
Wygaśnięcie umowy:
1. z przyczyn przez nią przewidzianych:
- upływ czasu na jaką została zawarta
- spełnienie się warunku rozwiązującego
- wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami
2. z przyczyn przez nią nie przewidzianych:
- za zgodą wszystkich stron
- zawarcie późniejszego traktatu obejmującego ta samą dziedzinę
- istotne pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta
- powstanie syt. uniemożliwiającej wykonanie umowy
- zasadnicza zmiana okoliczności (clausula rebus sic stantibus – nie zmienionych okoliczności – zmiana musi być zasadnicza, nie była przewidziana przez str., istnienie okoliczności które uległy zmianie stanowiło istotną podstawę zgody str. na związanie się umową)
zastrzeżenie- jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisywania, ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do umowy za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa
zwyczaj- zgodne postępowanie państw tworzące prawo, połączone z przekonaniem, że postępowanie takie jest konieczne, wymagane przez pr.(opinio iuris sive necessitatis)
uchwała org. międz.- aby być normą pr. międz. musi :
- być prawnie wiążąca
- tworzyć nowe normy prawne (mieć charakter prawotwórczy)
uchwały:
- pro foro interno- odnoszą się do zagadnień związanych z wew. strukturą i funkcjonowaniem samej org. Są przeznaczone do regulowania tego co dzieje się wewnątrz organizacji. Dotyczą działalności organów, ich wzajemnych stosunków, organów państwa tylko w ramach ich działalności w danej organizacji.
- pro foro externo- odnoszą się do postępowania państw poza organizacją międz. Dotyczą w zasadzie stosunków między państwami członkowskimi, a więc adresatami ich są wyłącznie państwa a nie organy organizacji międz.
podmiot pr. międz.- ten kto posiada pr. i obowiązki wynikające z pr. międz.:
- państwa
- międz. organizacje międzyrządowe (EWG ONZ)
- osoby fizyczne (możność egzekwowania swych praw na forum międzynarodowym)
- osoby prawne
- Stolica Apostolska i Watykan
- Zakon Kawalerów Maltańskich
- strony wojujące
- naród
- niesuwerenne organizacje terytorialne
państwo- wg VII konwencji panamerykańskiej w Montevideo: jako os. pr. międz. powinno posiadać:
- stałą ludność
- określone terytorium
- rząd
- zdolność do utrzymania stosunków z innymi państwami
prawa zasadnicze państw- przysługują każdemu z państw od czasu jego powstania, przez cały czas jego istnienia, wykształcone zwyczajowo:
- prawo do istnienia
- prawo do niezawisłości
- prawo do równości
- prawo do obrotu (utrzymywania stosunków międz.)
- prawo do czci
sposoby powstania państwa:
- oderwanie się części terytorium państwa i utworzenie nowego niezależnego państwa, także oderwanie się terytorium zależnego w wyniku dekolonizacji (Indie i Pakistan z GB 1947)
- rozpadnięcie się państwa na kilka nowych (Austro-węgry na Au, Wę, Czechosłowację 1918)
- połączenie się kilku państw i utworzenie nowego (Tanganika+Ludowa Republika Zanzibaru i Pemby 1964)
- utworzenie nowego państwa na terytorium nie podlegającym suwerenności żadnego państwa (Kamerun, Togo, Somalia 1960)
sposoby upadku państwa:
- inkorporacja (włączenie jednego do innego Polska w 1795)- aneksja i rozbiory- zakazane
- rozpadnięcie się na kilka części składowych (A-W 1918)
- połączenie kilku państw (Egipt+Syria=Zjednoczona Republika Arabska 1958)
sukcesja- zachodzi gdy część lub całe terytorium państwa przechodzi pod władzę suwerenną inne go państwa:
- teoria tabula rasa
- teoria prawa wyboru
- teoria kontynuacji z pr. wypowiedzenia
- teoria prawa do namysłu
państwa rozwijające się- o przynależności decydowały:
- wola zainteresowanego państwa
- uznanie za strony innych państw rozwijających się (przyjęcie do Grupy 77)
- uznanie za państwo rozwijające się przez strony wysoko rozwiniętych państw
państwo trwale neutralne:
- zobowiązane jest nie brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi państwami
- nie może zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę np. sojusze wojskowe oraz zezwalac na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium
- musi powstrzymywać się od udziałów w blokach politycznych
- jest uprawnione do obrony swego terytorium przeciwko wszelkiemu atakowi zbrojnemu
- Szwajcaria (1815) i Austria (1955)
Odpowiedzialność międzynarodowa: może nastąpić w formie:
- przywrócenia stanu poprzedniego (restytucja)
- wynagrodzenia szkody (reparacja), jeśli nie jest możliwe to następuje zazwyczaj w formie odszkodowania pieniężnego
- zadośćuczynienia (danie satysfakcji) za szkodę o charakterze niematerialnym (np. przeproszenie)
terytorium- trójwymiarowa przestrzeń na którą rozciąga się suwerenność państwa. W skład wchodzą: obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne, wnętrze ziemi i przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim
zwierzchnictwo terytorialne- władza (najwyższa, pełna, wyłączna) państwa na jego terytorium. Wszystkie osoby i rzeczy znajdujące się na terytorium państwa podlegają jego władzy i prawu. Istnieje domniemanie, że każde państwo może postępować na własnym terytorium tak jak chce, tzn. tak jak dyktują jego interesy
nabycie terytorium:
1. pierwotne- państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą innego państwa:
- zawłaszczenie ziemi niczyjej (okupacja)
- przyrost
2. pochodne państwo nabywa terytorium, które do czasu nabycia należało do innego państwa:
- cesja terytorialna (wzajemna, odpłatna)
- plebiscyt
- zawojowanie – obecnie zakazane przez pr. międz.
- aneksja – obecnie zakazane przez pr. międz.
Status prawny Arktyki- teoria sektorów wykształcona jako praktyka- państwa najbliżej położone roszczą sobie pretensje do danych sektorów (Rosja, Kanada, USA, Dania), ale USA nie popiera. Status nie uregulowany w pr. międz.
Status prawny Antarktyki- reguluje konwencja waszyngtońska z 1959- zamraża roszczenia terytorialne, a obszar ma być wykorzystywany do celów pokojowych, wolność badań naukowych na całym obszarze
1991 w Madrycie podpisano umowę zakazującą eksploatacji górniczej i naftowej przez 50 lat, celem przekształcenia Antarktyki w ogólnoświatowy rezerwat naturalny
prawo nieszkodliwego przepływu- ogranicza suwerenność państwa nadbrzeżnego, jest konsekwencją wolności żeglugi, Potwierdzone w konwencji o prawie morza z 1982. Ten kto z niego korzysta nie może zagrażać pokojowi, bezpieczeństwu lub porządkowi państwa nadbrzeżnego. Statek przepływający musi przestrzegać prawa i przepisów wydanych przez państwo nadbrzeżne. Dotyczy tylko statków
prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim:
- nie może być zawieszone
- podwodne okręty wojenne mogą przepływać w zanurzeniu
- mogą korzystać statki powietrzne (cywilne i wojskowe)
morze terytorialne- pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między morzem pełnym lub strefą ekonomiczną a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi. Szerokość do 12MM.
- prawo nieszkodliwego przepływu
- wyłączność eksploatacji zasobów biologicznych i mineralnych
Strefa przyległa- część morza pełnego przyległa do morza terytorialnego, o szerokości do 24MM od linii podstawowej. Państwu nadbrzeżnemu przysługują uprawnienia:
-celne
-sanitarne
-imigracyjne
-skarbowe
-karne
strefa wyłącznego rybołówstwa- obszar na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie rybołówstwa takie same uprawnienia jak na morzu terytorialnym tzn. że może zastrzec wyłączność rybołówstwa dla własnych obywateli. Może dopuścić rybaków zagranicznych na podstawie umów międz.
szelf kontynentalny- płytkie, nadbrzeżne obszary dna morskiego i jego podziemie. Państwu nadbrzeżnemu przysługują wyłączne uprawnienia do eksploatacji dna morskiego i jego podziemi. Obecnie maksymalną długość szelfu wyznaczyła konwencja z Montego Bay (1976)- 200MM od linii podstawowej, a jeśli szelf jest dłuższy to do zew. granicy zbocza kontynentalnego
strefa ekonomiczna- obszar poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi (żywymi i mineralnymi) wód morskich, dna morskiego i jego podziemia. Do 200MM od linii podstawowej
morze pełne- nie podlega ono suwerenności żadnego państwa, a korzystanie z niego jest wolne dla wszystkich państw i ich obywateli. Konwencja pr. morza z 1982 wymienia wolności:
-żeglugi
-przelotu
-układania kabli podmorskich i rurociągów
-budowania sztucznych wysp i instalacji
-rybołówstwa
-badań naukowych
kanały- część wód wew. powstałych na skutek połączenia obszarów morskich. Brak wolności żeglugi (jeśli są to na podstawie umów międz. –Panamski Kiloński)
cieśniny- naturalne połączenia pomiędzy obszarami morskimi używanymi do żeglugi. jeśli:
- szersze niż 24MM to pośrodku istnieje morze pełne i są całkowicie otwarte dla żeglugi
- jeśli cieśnina należy do wód terytorialnych państw nadbrzeżnych to istnieje pr. nieszkodliwego przepływu lecz nie można go zawiesić- na mocy Konwencji Genewskiej z 1958
Od czasów Montego Bay (1976) istnieje przejście tranzytowe przez cieśniny- rozciąga się na statki i samoloty, ich sytuacja przedstawia się jak na morzu pełnym
Status statków morskich- okręty wojskowe i statki rządowe używane do celów niehandlowych korzystają z pełnego immunitetu, inne w zależności od tego gdzie się znajdują :
-wody terytorialne- pełna jurysdykcja państwa nadbrzeżnego (zwierzchnictwo okrętowe podlega terytorialnemu). W rzeczywistości państwo nadbrzeżne nie utrudnia żeglugi
-wody wewnętrzne- pełna jurysdykcja terytorialna
-inne strefy- w zasadzie podlega zwierzchnictwu państwa bandery, z wyjątkiem gdy działa z naruszeniem interesów państwa nadbrzeżnego
-morze pełne- pełna jurysdykcja państwa bandery ograniczona:
prawem pościgu
zwalczaniem piractwa
wizyta i rewizja
stan nagłej konieczności
Źródła pr. lotniczego
1.normy zwyczajowe
2.normy umowne
-konwencja paryska 1919-zasada suwerenności państwa w jego przestrzeni pow.
-konwencja chicagowska 1944 mówi o transporcie i tranzycie lotniczym + 2 załączniki:
układ o dwóch wolnościach i o pięciu wolnościach, konwencja utworzyła ICAO,
3.kwestie cywilne regulują osobne umowy międz.
-konwencja warszawska 1929 dot. ujednolicenia
kwestii przewozów lotniczych, uzupełniona o :
-protokół haski 1955- odszkodowania, podwoił odpowiedzialność przewoźnika
-protokół gwatemalski1971- absolutna odpowiedzialność przewoźnika(nie wszedł w życie)
- protokoły montrealskie 1975
-konwencja montrealska 1999
4.problematyka karna
-konwencja tokijska1963- o przestępstwach na pokładzie, ograniczenie zwierzchnictwa samolotowego na rzecz terytorialnego
-konwencja haska1970- o terroryzmie
-konwencja montrealska 1971- o ściganiu czynów naruszających bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego
Status przestrzeni powietrznej- pełna suwerenność państwa nad jego terytorium. Nie dotyczy wód archipelagowych. Samoloty mogą przelatywać tylko za zgodą państwa terytorialnego. Zgoda:
- na nieregularne loty statków cywilnych w konwencji chicagowskiej, wyrażona przez strony konwencji, może być także lądowanie dla celów technicznych
- loty o charakterze regularnym- zgoda wyrażona w załącznikach konwencji chicagowskiej (układy o 3i5 wolnościach)

Układ o 2 wolnościach (wolności tranzytowe):
-przelotu bez lądowania
-przelotu z lądowaniem dla celów technicznych (niehandlowych)
Układ o 5 wolnościach (wolności handlowe):
-pr.przywożenie pasażerów i ładunku z kraju przynależności statku powietrznego
-pr. zabierania pasażerów i ładunku do kraju przynależności statku powietrznego
-pr. zabierania pasażerów i ładunku do krajów trzecich oraz pr. przywożenia pasażerów i ładunku z tych krajów
Nabycie obywatelstwa :
- urodzenie
- nadanie (naturalizacja)
- zamążpójście
- adopcja
- opcja
- repatriacja.
Utrata obywatelstwa :
- zwolnienie z obyw.
- pozbawienie obyw.
- opcja
- zamążpójście.
Funkcje misji dyplomatycznej:
-reprezentowanie państwa wysyłajacego w państwie przyjmującym
-ochrona interesów państwa i obywateli
-prowadzenie rokowań z rządem
-popieranie przyjaznych stosunków między państwami
Klasy szefów misji dziela się na :
- ambasadorów i nuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia
-posłów, ministrów i internuncjuszów akredytowanych przy głowach państw
-charges de’affaires akredytowanych przy ministrach spraw zagr.
Przywileje i immunitety konsularne – dyplomata nie podlega jurysdykcji i władzy miejscowej – tzn. korzysta z pełnego immunitetu. Natomiast konsul, z wyjątkiem swych czynności urzędowych, podlega władzy państwa przyjmującego.
Międzyrządowa organizacja międzynarodowa – forma współpracy państw ustalona w wielostronnej umowie międz. obejmującej względnie stały zakres uczestników i której podst. cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.
Zmiana Karty NZ :
1. zwykłe zmiany (poprawki), uchwalone przez Zgr. Oólne większością 2/3 wszystkich członków. Uchwalona poprawka musi być ratyfikowana przez 2/3 członków org. w tym wszystkich stałych członków Rady Bezp.
2. rewizja Karty dokonana przez ogólna konferencję członków organizacji zwołaną w tym celu większością 2/3 głosów. Zmiana wchodzi w życie po jej ratyfikacji w takim samym trybie jak poprawka.
Nowych członków przyjmuje Zgrom. Ogólne większością 2/3 głosów na zalecenie Rady Bezp. Państwo musi spełniać warunki :
- musi być państwem miłującym pokój
- musi przyjąć zobowiązania zawarte w Karcie
- musi być zdolne i zdecydowane zobowiązania te wykonywać
Utrata członkostwa
- wystąpienie
- wykluczenie

Organy główne ONZ
- Zgr. Ogólne
- Rada Bez.
- Rada Gosp.- Społ.
- Rada Powiernicza
- MTS
- Sekretariat
Źródła prawa Wspólnot Europejskich :
1. pierwotne
-Traktat Paryski 18 IV 1951
- Traktaty Rzymskie 25 III 1957 oraz załączone do nich aneksy i protokoły
- traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnot Europejskich
2. pochodne
- prawo stanowione przez poszczególne organy Wspólnot (Parlament, Rada Min. , Komisja mogą wydawać : rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie)
-umowy międzynarod. jakie organizacja zawiera z państwami trzecimi i organizacjami międzynarod.
Sposoby załatwiania sporów :
1. nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia
- rokowania
- dobre usługi
- pośrednictwo ( mediacja)
- badania ( komisja śledcze)
- koncyliacja
2. kończące się wiążącym rozstrzyg.
- arbitraż
- postępowanie sądowe
Sankcje
1. zorganizowane, maja charakter
- organizacyjny
- gospodarczy
- wojskowy
2. odwetowe
-retorsje- działania legalne podjęte w odpowiedzi na także legalne lecz nieprzyjazne działanie innego państwa (np.ograniczenie wydawania wiz wjazdowych)
-represalia- odwet państwa polegający na działaniu bezprawnym wobec aktu państwa dokonującego jako pierwsze bezprawia. Zasada proporcjonalności (stosunkowości)- odwet nie może znacząco przekraczać zakresu działania bezprawnego. Jest to naruszenie prawa międzynar. Nie jest to legalne.
- embargo
- blokada pokojowa
3. psychologiczne
Ius cogens- imeratywna norma prawa międzynar., bezwzględnie obowiąz., zaakceptowana przez wszystkie państwa, może być zmieniona tylko przez inna normę imperatywną np. zakaz ludobójstwa, agresji, zbrodni przeciwko ludności cywilnej, jeńcom wojennym, niewolnictwa
Hierarchia norm:
- ius cogens
- Karta NZ dla członków ONZ
- reszta norm równorzędnych
Źródła prawa międz.
- umowy międz.
- zwyczaj
- uchwały prawotwórcze organizacji