Pielgrzymki i misteria

Za pielgrzymkę uważa się podjętą z motywów religijnych podróż do miejsca uważanego za święte aby tam spełnić określone akty religijne pobożności i pokuty. Większość pielgrzymek związana jest ze świątyniami, z których najbardziej święte określa się mianem ?sanktuarium?. Co roku w pielgrzymkach bierze udział ok. 240 mln osób, z których 150 mln to chrześcijanie (w Polsce 5-7 mln rocznie). Pielgrzymki dzielimy na: dziękczynne, błagalne, pokutne i motywne. Znaczna część sanktuariów powstała w XIV ? XVI w. i XVII ? XVIII w. (80%). W Polsce rejestruje się obecnie ponad 500 sanktuariów, dominują sanktuaria maryjne ok. 430.

Jasna Góra ? klasztor założony w 1382 roku przez zakon Paulinów. Z Jasną Górą od początku związany był obraz MB (nazywany Czarną Madonną). Pani Jasno-Górska ma nadany tytuł Królowej Polski. Jasna Góra jest najważniejszym ośrodkiem pielgrzymkowym w Europie Środkowo-Wschodniej i jednym z największych i najważniejszych w świecie. Po Lourdes jest to drugie centrum kultu Maryjnego.
Licheń ? sanktuarium Maryjne księży Marianów. Sanktuarium to często nazywane jest ?Częstochową PN?. Znajduje się tam niewielki obraz MBL w drewnianym kościółku z 1728r. odbudowanym w 1971
Św. Lipka ? pod koniec XVII w. wybudowano tu jeden z najwspanialszych w Europie pł-wsch sakralny zespół architektury barokowej kościół NMP. Przedmiotem kultu jest obraz MB sprowadzony przez Jezuitów. Szczególnym charyzmatem tego sanktuarium jest wspólnota pielgrzymowania oraz modlitwy wspólne katolików i protestantów.
Gniezno ? katedra Gnieźnieńska w której w 997r. złożono ciało św. Wojciecha biskupa męczenników i patrona polski, zabitego podczas podróży misyjnej do Prus.
Kalwaria Zebrzydowska ? (40 km na zach. od Krakowa) klasztor Benedyktynów z wczesno barokowym kościołem MBAnielskiej. Na pł. od klasztoru na obszarze 300ha znajduje się słynne dróżki Kalwaryjskie przy których wzniesiono ponad 40 budynków (kościołów, kaplic, kapliczek i mostów), ich położenie w terenie naśladuje topografię Jerozolimy
Piekary Śląskie ? trzecie sanktuarium mieści się na terenie kalwarii piekarskiej na które składa się 39 kaplic i kościołów przemienienia Pańskiego. Przedmiotem kultu jest obraz MB z Dzieciątkiem.
Góra św. Anny ? nazywana perłą Śląską (są ty 33 kaplice męki Pańskiej). Rozwija się tu kult św. Anny połączony ze szczególnym nabożeństwem do MB i męki Pańskiej.
Wembityce ? (koło Kłodzka) monumentalna bazylika w stylu włoskiego baroku a w niej przedmiot kultu drewniana figura MB. Na stokach okolicznych dróg droga krzyżowa.
Kodeń ? (Podlasie) bazylika św. Anny w niej obraz MBKodeńskiej zwanej Królową Podlasia, dawniej nazywaną Madonną Gregoriańską
Grabarka ? największe w Polsce centrum pątnicze ludności wyznania prawosławnego, miejscem szczególnego kultu jest góra pokutników, której szczyt otacza las wielu krzyży pokutnych przynoszonych tu przez pielgrzymów

MISTERIA

Misteria to nasycone niezwykłymi treściami kultowymi, magicznymi, sakralnymi i metafizycznymi widowiska ludowe, kolorowe rzadko już spotykane, a ich przeżycia są wyjątkowo atrakcyjne i głębokie.

Boże Narodzenie:
Jasełka ? ludowe przedstawienie przybierające formy teatralne związane z okresem BN.
Święto Trzech Króli
Ostatki (Zapusty)
Topienie marzanny
Wielkanoc:
Arcybractwo dobrej śmierci ? w piątek przed Niedzielą Palmową w kościele Ojców Franciszkanów w Krakowie.
Misteria i obrzędy Niedzieli Palmowej ? jest związana ze śmiercią Jezusa Chrystusa, w ten dzień święci się palmy. Szczególne misteria w tym zakresie organizowane są na Podhalu i Kurpiach. Słynny jest konkurs palm w Łysych na Kurpiach i w Lipnicy Murowanej koło Bochni. W Tokarni koło Myśliwic i w Kalwarii Zebrzydowskiej odbywa się misterium wjazdu Chrystusa do Jerozolimy.
Misteria Pasyjne ? głównym ich miejscem jest Kalwaria Zebrzydowska gdzie w wielkim tygodniu od środy odbywają się misteria męki Pańskiej w wykonaniu nie zawodowych aktorów. W wielką środę odgrywana jest scena zdrady Judasza. W wielki czwartek po południu pierwsza scena misteriów to obmywanie nóg 12 apostołów przez Chrystusa, scena pojmania w Ogrójcu, przejście przez Cedrom ? pałace Annasza i Kajfasza, których Chrystus rozmawia z arcykapłanami, zaparcie się św. Piotra i Heroda, W wielki piątek woźny odczytuje wyrok i wieczorem droga krzyżowa na Golgotę na którą Chrystus sam niesie krzyż, następnie zostaje przybity do krzyża i po śmierci składany jest do grobu.
Wielkanoc ? święta te poprzedza wielka sobota w którą odwiedza się kościoły aby obejrzeć groby Pańskie. W domach przygotowuje się święconkę, a wieczorem w kościele Wigilia Paschalna (święcenie wody i ognia, wszystkie czytania). W niedzielę Wielkanocną rozpoczyna się rezurekcją.
Turki Wielkanocne ? są to straże przy grobie Chrystusa ubrane w stroje przypominające średniowiecze stroje tureckie, mundury wojskowe z okresu Księstwa Warszawskiego lub Insurekcji Kościuszkowskiej. Oddziały te wykonują musztrę paradną.
Kawalkady Wielkanocne ? jest to przykład organizowania od ponad 300 lat w poniedziałek Wielkanocny (koło Rabciąża) procesji konnej. Jeźdźcy ubrani w kaftany podobne do fraków i cylindry, gromadzą się przed miejscowym kościołem, później kilkudziesięciu kawalerzystów wiozących figurę Chrystusa Zmartwychwstałego i krucyfiks. Ksiądz w szatach liturgicznych, orkiestra podążają do pątniczego kościoła św. Krzyża z XVII w. i do źródełka uznawanego za cudowne, po modlitwach i po błogosławieniu przez kapłana zasiewów procesję kończy wyścig kawalerzystów od źródełka do miejsca z którego wyruszyli.
Dziady Śminguśne ? to zwyczaj przebierania się miejscowej ludności w słomiane chochołowe stroje i polewanie sikawkami.
W Krakowie podczas Świąt Wielkanocnych ? odbywają się dwie imprezy religijne Emaus i Rękawka.
Emaus ? odbywa się na rynku Kleparskim jest to odpustowy targ pierników i zabawek (drewniane).
Rękawka ? obchodzone jest w pierwszy wtorek po Wielkanocy na wzgórzu Lasoty, organizowane są tu zawody strzeleckie o puchar króla kurkowego, organizuje się sadzenie drzewek, toczenie jej z Kopca Kraka oraz konkursy sprawnościowe. Do tradycji też należy spożywanie świątecznych kanapek w okolicy Kopca.
Zielone Świątki ? 50 dni po Wielkanocy, święto zesłania Ducha świętego. Atrybutem tych świąt są zielone gałązki.
Misterium Lajkonika ? odbywa się co roku w następny czwartek po uroczystości Bożego Ciała na starym rynku w Krakowie.
Obrzędy Świętojańskie ? Sobótki ? 23 czerwca w wigilię narodzenia Jana Chrzciciela.
Misteria Maryjne ? święta MBZielnej 15.08 to najstarsze święto Maryjne w Polskiej tradycji, kojarzy się ze święceniem ziół, kwiatów, a czasami owoców i warzyw. Na ten dzień pielgrzymki z całego kraju przybywają do Częstochowy. W Kalwarii Zebrzydowskiej odbywają się misteria pogrzebu MB trwające 3 dni. Pierwszego dnia przy domku MB formułuje się pochód pogrzebowy w trumnie niesiona jest figurka MB, za trumną 12 apostołów a za nimi pielgrzymki. Uroczystość złożenia figurki do grobu następuje nocą przy świetle tysięcy świec i przy muzyce orkiestr dętych. Drugiego dnia odbywają się modlitwy i nabożeństwa. Trzeciego odprawia się misterium WNMP. W asyście bielanek, figura Maryi niesiona jest ścieżkami Maryjnymi do Bazyliki Głównej, gdzie uroczysta msza kończy misterium.
Misteria MBSiewnej ? 08.09 związane są z obchodami lokalnych i ogólnopolskich dożynek połączone z występami zespołów ludowych oraz uroczystymi mszami św. Dla rolników podczas których święci się wieńce dożynkowe oraz chleb z dorocznego ziarna. Szczególnie uroczysty przebieg obchodów można obejrzeć w Łowickim, na Kurpiach, na Rzeszowszczyźnie i w Zamojskim.
Bachanalia ? odbywają się w stolicy polskiego winiarstwa w Zielonej Górze. Uroczystość otwiera pochód na czele z zachęcającym do picia, jadącym na beczce Bachusem otoczony diabłami, aniołami, skrzatami czyniącymi na trasie przejazdu pocieszne figle, tak rozpoczyna się organizowany wówczas festiwal win i piw, któremu towarzyszą występy teatrów ulicznych, widowiska plenerowe i występy estradowe.
Andrzejki ? w Polskiej kulturze 29.11 wigilia św. Andrzeja jest dniem wróżb np. z cieni rzucanych na ścianę przez zakrzepły wosk, który wlewa się do zimnej wody przez ucho od klucza.