Zagadnienia na pedagogikę ogólną

1. Na czym polega przechodzenie od języka potocznego do kategorii pojęciowych nauki na przykładzie pojęcia „uczenie się”?
„Uczenie się” w języku potocznym oznacza poznawanie świata i przyswajanie wiedzy. „Uczenie się” według kategorii pojęciowych nauki jest procesem przechodzenia od reprezentacji N-aktywnej reprezentacji świata do symbolicznej reprezentacji świata. Definicje, pojęcia w nauce podlegają prawom logicznym, pewnym założeniom teoretycznym. Człowiek w każdej fazie poznawczej jest czymś innym i jego wiedza jest w każdej fazie inna. Człowiek rozwija się i jego wiedza także.
2. Jakie fazy w rozwoju poznawczym człowieka wyróżnia Piaget?
Piaget wyróżnia następujące fazy w rozwoju poznawczym człowieka:
*sensoryczno-ruchową→poznanie zmysłowe. Znamy ją od momentu urodzenia np. lizanie, wąchanie i powstaje w umyśle wiedza o charakterze N-aktywnym (reprezentacja świata).
*konkretno-obrazowa→ikoniczna reprezentacja świata w umyśle. Wiążemy rzeczy, procesy, osoby z nazwą.
*operacji formalnych→myślenie formalne, reprezentacja świata jest symboliczna np. hymn-wstajemy
3. Jakie reprezentacje wiedzy są wytworzone w umysłach ludzi w kolejnych fazach rozwoju poznawczego?
Wytworzone są następujące reprezentacje wiedzy:
-N-aktywne wytworzenie reprezentacji (powstaje przez doświadczenie)
-wytworzenie reprezentacji ikonicznej
-wytworzenie reprezentacji symbolicznej
4. Jak można zdefiniować uczenie się w kontekście teorii rozwoju poznawczego Piageta?
Uczenie się to proces przechodzenia od reprezentacji N-aktywnej reprezentacji świata do symbolicznej reprezentacji świata.
5. Jaką metaforą można zastosować do opisu uczenia się uwzględniając twierdzenia teorii Brunera?
Można zastosować metaforę komputera: kodowanie informacji i wiedzy, przetwarzanie i wytwarzanie nowych informacji i wiedzy.
6. Jakie zadania dla uczenia się wynikają z twierdzenia Brunera, że system kategorii pojęciowych tworzy strukturę poznawczą w umyśle człowieka?
Według twierdzenia Brunera co i w jaki sposób zakodujemy (dane, informację, wiedzę) to rolę programu stanowi System Kategorii Pojęciowych.
Twierdzenie to oparte jest na teorii [poznawczej człowieka według Piageta, a o pracy jaką wykonuje komputer decyduje program stworzony przez człowieka.
7. Jakie kryteria warto uwzględnić poszukując wartościowej literatury naukowej o pedagogice, oświacie i edukacji?
-autor
-problemy poruszane w książce
-kto, z równie znanych profesorów brał udział w tworzeniu książki
-rok wydania
-recenzje
-odniesienia
-przypisy
-opinie
8. Czym zjawisko nazwane rewolucją informatyczną?
Rewolucja informatyczna została rozpoczęła się w XVII w. Jej skutkiem jest przejście od niedomiaru do nadmiaru wiedzy dzięki nowym urządzeniom technicznym. Stworzył się nowy problem przygotowania człowieka by nauczył się sensownie żyć w świecie nadmiaru informacji.
9. Na czym polega zmiana funkcji szkoły i roli nauczyciela dokonana w wyniku rewolucji informatycznej?
Przed powstaniem skutków rewolucji informatycznej tj. przed powstaniem nadmiaru informacji i wiedzy (smog, zaczadzenie informacyjne) zadaniem szkoły i nauczyciela było wyposażenie ucznia w określoną wiedzę i umiejętności posługiwania się tą wiedzą; poruszania się w obrębie tej wiedzy. Po zaistnieniu skutków rewolucji informatycznej okazało się, że to już nie wystarczy, dotychczasowe nauczanie nie ma celu. Należy bowiem nauczyć poszukiwania, selekcjonowania i korzystania z wszechobecnej informacji i wiedzy spośród całego jej nadmiaru.
10. Dlaczego ludzie cenią wiedzę proceduralną?
Czyli „wiem jak coś zrobić” np. umiem jeść łyżką. Źle przekazuje się tę wiedzę za pomocą słów, bo przecież nie ma instrukcji obsługi łyżki. Jest „mistrz” od którego uczymy się.
11. Gdzie i jak najlepiej wzbogacać osobistą wiedzę proceduralną i deklaratywną o edukacji i oświacie?
-proceduralną: rodzina, znajomi, od najbliższych
-deklaratywną (zwerbalizowana, ustna): szkoły, kursy,
12. Na czym polega związek teorii z praktyką w studiowaniu pedagogiki?
Związek teorii z praktyką w studiowaniu pedagogiki polega na wyposażeniu studenta w wiedzę deklaratywną o człowieku i o świecie, by wykorzystać ją do stworzenia wiedzy proceduralnej.
13. Jakie są przyczyny deformacji poznawczych w wytworzeniu wiedzy potocznej?
Przyczynami deformacji poznawczych są:
*zmysły, które deformują np. tory, droga, woda załamują się. Prosty człowiek nie wie, kiedy poznaje prawdziwie a kiedy fałszywie.
*skąd? Z jakiego miejsca? obserwujemy zjawisko, rzecz, proces. Np. zdanie pieszych o kierowcach i zdania byłych pieszych kiedy są kierowcami; wypadek samochodowy.
*kompetencje intelektualne i językowe, czyli jeżeli znamy np. teorię perspektywy to wiemy, że droga się nie zbiega a woda załamuje kąt, że to tylko złudzenie.
14. Dlaczego człowiek uruchamia opór wobec procesu ujawniania i demistyfikacji swoich deformacji poznawczych istniejących w jego głowie w postaci mitów, stereotypów, schematów, skryptów i in.?
Człowiek lubi mieć poczucie bycia mądrym, dlatego broni się, gdy mu inni ujawniają te deformacje poznawcze, a dla tych którzy próbują demistyfikować (usuwać) je z głowy, może być nawet agresywny.
15. Dlaczego polskie transformacje ustrojowe są zmianami traumatycznymi?
Zmiana szybka, radykalna, gwałtowna, niezgodna z ludzką naturą, np. raz zupa ogórkowa raz pomidorowa-dobrze, ale miejsce zamieszkania to już problem a wiek XX zafundował nam liczne takie zmiany, które spowodowała rewolucja informatyczno-techniczna.
16. Jak mogą być sformułowane cele edukacji i uczenie się w kontekście epistemologicznych twierdzeń Platona i Arystotelesa?
*epistemologia- traktuje o przedmiocie, treści, procesach, sposobach, granicach i kryteriach poznania ludzkiego.
*epistemologia Platońska
uczenie się jest ujawnianiem i demistyfikacją (usuwaniem) deformacji poznawczych uczącego się. (metafora jaskini)
*epistemologia Arystotelesowska
Człowiek poznaje wtedy, kiedy potrafi coś nazwać, jego ograniczenia zatem tkwią w języku, czyli należy usprawnić język.
17. Jak mogą być sformułowane cele edukacji i oświaty w kontekście teorii społecznej u Platona i Arystotelesa?
Cele edukacji w teorii społecznej u:
*Arystotelesa
Każdy ma prawo do stanowienia o sobie i o świecie. Jest to pierwsza intelektualna teoria demokracji.
*Platona
Przygotować ludzi do określonego miejsca w strukturze społecznej, aby jednych uczynić twórcami dóbr, z innych żołnierzy, filozofów. To pierwsza teoria totalitaryzmu.
18. Jakie twierdzenie dotyczące praktyki edukacyjnej dadzą się sformułować w oparciu o doświadczenia nauczycielskie Sokratesa, Platona i Arystotelesa?
Twierdzenia praktyki edukacyjnej:
*Sokrates- dialog sokratejski, rozmowa z ludźmi; wynik: skazanie na śmierć przez wypicie cykuty.
*Platon- wychowywanie młodego władcy, wynik: po dojściu do władzy, skierował agresję na nauczyciela, Platona, który uciekł.
*Arystoteles- nauczanie i opieka Aleksandra Wielkiego, wynik: ucieczka nauczyciela ze strachu przed Aleksandrem.
Wniosek: Pedagog powinien być kimś więcej niż tylko nauczycielem. Powinien trochę też być psychoterapeutą, aby łagodzić opór i agresję u wychowanków i uczniów.
19. Jaką aporię ujawnia przeciwstawienie światopoglądów na edukację Platona i Arystotelesa?
Aporia znaczy przeciwstawienie i jest pierwszą aporią pedagogiczną jaka powstała pomiędzy Platonem a Arystotelesem i która istnieje do dziś. Można określić ją opozycją:
*edukacja instrumentalna-Platon; edukacja i oświata ma być instrumentem, narzędziem do tworzenia struktury społecznej. Przez wykształcenie człowiek staje się wytwórcą, żołnierzem lub filozofem.
*edukacja autoteliczna- Arystoteles; edukacja i oświata jest po to, by człowiek sam dla siebie był mądrzejszy.
20. Jakie przekonania są cywilizacyjnym dziedzictwem filozofii starożytnej w myśleniu o edukacji i oświacie?
*Podmiotowość działania-na pierwszy plan wysuwa się poznawanie rozumowe świata, myślenie i dyskutowanie (według Sokratesa)
*Kontekst-myślenie o edukacji i oświacie jest osadzone w kontekście filozoficznym i światopoglądowym (wg Platona)
*Aporia-między myśleniem autotelicznym (Arystoteles) a instrumentalnym (Platon) o pedagogice.
Chcielibyśmy mieć wszechstronnie wykształcone społeczeństwo, a jednocześnie by w społeczeństwie byli ludzie z wykształceniem wąskim, specjalistycznym czyli eksperci w danej, tylko jednej dziedzinie nauki.
21. Dlaczego w cywilizacji Zachodniej narodziło się teologiczne myślenie o edukacji?
Wiedza teologiczna związana jest z narodzeniem Chrystusa to znaczy obejmuje Stary Testament.
Św. Augustyn dlatego, że znał dobrze filozofię rzymską(był obywatelem Rzymu) i grecką(mieszkał wśród Arabów) w związku z tym do myślenia teologicznego zastosował język filozofii. Jego teologia jest interpretacją świętych ksiąg wyrażoną w języku filozofii.
Św. Tomasz natomiast wprowadził zasady logiki, czyli dedukcyjnego (logicznego, z wnioskami) systemu myślenia.
W średniowieczu instytucja Kościoła związana była bardzo mocno z władzą świecką. To właśnie Kościół sprawował opiekę nad oświatą.
22. Co cywilizacja zawdzięcza dwóm Ojcom Kościoła: św. Tomaszowi z Akwinu i św. Augustynowi?
Stworzyli oni podwaliny do zjawiska, które określamy mianem wspólnoty językowej filozofii, teologii i nauki w cywilizacji Zachodniej. To wielkie osiągnięcie, że ludzie potrafią prowadzić dyskursy z różnych pozycji, że to właśnie różnorodność punktów widzenia jest wielką wartością. To właśnie dzięki tym dwóm Ojcom Kościoła o sprawach religii można mówić językiem filozofii i stosować reguły naukowego dowodzenia.
23. Jakie są najwybitniejsze dzieła Polskiej Pedagogiki Współczesnej, które wpisują się w formacje myślenia teologicznego o edukacji i oświacie?
*Stefan Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki”, 1981r
*Marian Nowak „Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej”, 1999 r; recenzentem prof. T. Hejnicka-Bezwińska.
24. Rola nauki w świecie nowoczesnym (modernistycznym, industrialnym) konstytuowanym oświeceniową ideą postępu?
Nauka w świecie nowoczesnym obok oświaty była motorem postępu. Miała być użyteczna (utylitarna) miała sprawić dobrobyt, ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa, uporządkowanie, zapanowanie nad przyrodą, radość i szczęście. Miała także dawać ludziom utopie, szczególnie w I połowie XX wieku. Nastąpił rozwój :
*w rozwoju medycyny (nowe leki, szczepionki i sposoby leczenia)
*w produkcji fabrycznej (maszynowej przez co było wszystkiego dużo, szybko i tanio)
*w opisywaniu i wyjaśnianiu otaczającego świata (zjawisk, praw przyrody, procesów)
*w produkcji nowych rodzajów broni
25. Jakie założenia modelu nauki nowoczesnej zostały wytworzone przez Bacona, Kartezjusza i Newtona?
Bacon, Kartezjusz i Newton są twórcami modelu nauki nowoczesnej.
*Bacon
do modelu nauki nowoczesnej, a w szczególności do sposobów uzyskiwania wyników badań naukowych wprowadził drugi, obok systemu dedukcyjnego, system, a mianowicie system indukcyjny. Był on empiryczny to znaczy taki, że pozwalał wytwarzać wiedzę w oparciu o eksperyment i obserwację. Dzięki temu rozwinęły się nauki przyrodnicze takie jak chemia, biologia, fizyka. (wprowadził eksperyment i obserwacje)
*Kartezjusz
przekonał sobie współczesnych, iż najlepszą wiedzą jest wiedza wytworzona przez naukę, a rzeczywistość potwierdziła tę wiedzę, gdyż zastosowanie w technice i technologii spowodowało, że ten świat jest światem względnego dostatku dóbr. To spowodowało podniesienie autorytetu nauki i ludzi zajmujących się profesjonalnie wytwarzaniem nauki. (wiedza naukowa jest najbardziej wartościową wiedza)
*Newton
określił co jest wytworem nauki. Wyróżnił:
- hipotezy (przypuszczenia co do stanu rzeczy lub związków między poszczególnymi elementami)
- twierdzenia (hipotezy po zweryfikowaniu przez badania)
- teorie (systemy twierdzeń i hipotez, które są ze sobą powiązane merytorycznie i logicznie)
(określił co jest wytworem nauki: czyli hipotezy, twierdzenia i teorie)
Tak rozumiana nauka jak ją wykreowali Bacon, Kartezjusz i Newton stały się narzędziem realizacji oświeceniowe idei postępu.
26. Jakie są zasady sformułowane przez Augusta Konta w odniesieniu do wiedzy pozytywnej?
Tezy Kanta:
*rodzaje wiedzy nie są sobie równe
*najwyższą wiedzą jest wiedza naukowa
*szczególna wartość wiedzy naukowej polega na tym, że jest ona obiektywna dzięki zastosowaniu metody naukowej
*najlepszą metodą jest metoda empiryczna: eksperyment i obserwacja
*metoda empiryczna pozwala ustalić związki i zależność między zmiennymi zależnymi czyli celowymi działaniami człowieka np. wykład; i zmiennymi niezależnymi
*możliwe jest przekształcanie świata poprzez celowe działanie zwane inżynierią np. społeczną
*bezpośredni związek między teorią a praktyką oznacza to, że nauka ma wytworzyć wiedzę pozytywną o tym, jak świat uczynić lepszym
Wiedza pozytywna jest tym typem wiedzy, który pozwala uczynić człowieka i świat lepszym, czyli realizować utopię raju.
27. Dlaczego w nowoczesnym modelu nauki dokonał się podział na nauki przyrodnicze i nauki humanistyczne?
Ponieważ nauki przyrodnicze badają to co nas otacza np. przyrodę, a humanistyczne badają wytwory człowieka- różnią się przedmiotem i metodami badań.
28. Jakie nadzieje wiązała cywilizacja Zachodnia z powstaniem nauk humanistycznych?
Człowiek rozwinął nauki społeczne-humanistyczne z przekonaniem, że zapanuje też nad człowiekiem i jego wytworami, a nie tylko nad przyrodą i światem.
29. Dlaczego Herbarta uznajemy za twórcę dyscypliny naukowej nazwanej pedagogiką?
Johann Friedriech Herbart pierwszy widział pedagogikę jako dyscyplinę naukową. Określił jej przedmiot, podstawowe kategorie pojęciowe i przyjął metodologię badań.
30. Jak został przez Herbarta określony przedmiot pedagogiki?
Naukowy system pedagogiczny:
-układ ideowy(cele edukacji i oświaty)
-układ teoretyczny(opisuje i wyjaśnia proces edukacji)
-układ praktyczny(system klasowo-lekcyjny)
31. Na czym polega atrakcyjność nowoczesnego modelu nauki?
Ten model nauki odpowiada odwiecznej potrzebie ludzkiej, że ktoś za niego ten świat urządzi, żeby był rajem.
32. Na czym polega słabość nowoczesnego modelu nauki?
Na tym, że tak jak sobie ludzie życzą nigdy nie było, nie jest i nie będzie.
33. Dlaczego w świecie ponowoczesnym musi być przezwyciężone zjawisko socjologizmu, psychologizmu i pedagogizmu?
Inżynieria społeczna czyli marzenia ludzi by światem społecznym manipulować ma trzy odmiany:
*psychologizm-istotą jest przekonanie, że psychologia tak opisze mechanizmy wpływania na innych ludzi, że będzie można wykorzystać psychologię i psychologów do tworzenia tego raju na ziemi. Im lepiej poznają człowieka to wytworzą takiego człowieka, który ten raj na ziemi zbuduje.
*socjologizm- socjologia zbuduje nam takie struktury społeczne, które sprawią, że będziemy mieli raj na ziemi.
*pedagogizm- wiąże tworzenie raju na ziemi z edukacją, wychowaniem, oświatą
Ludzkość przeżyła 3 utopie manipulacji: związane z pedagogią, psychologią i socjologią. Żadnej z tych manipulacji nie udało się stworzyć raju na ziemi, dlatego możemy uznać, że te zjawiska zostały przezwyciężone.
34. Co wynika z faktu ujmowania edukacji i oświaty jako elementu strukturalnego kultury?
Definicja kultury wg Antoniny Kłosowskiej mówi, że kultura to takie 3 obszary:
*1- to mentalność człowieka, czyli obszar wiedzy, opinii, przekonań, wartości, stereotypów, schematów i skryptów.
*2- to działania ludzi, czyli to co robimy. Ludzie podejmują decyzję, dokonują wyborów i działają.
*3- to wytwory człowieka np. praca magisterska.
Czyli kultura to to, co ludzie myślą robią i wytwarzają. Jednak najbardziej obiektywną częścią kultury są wytwory człowieka, a o tym mówili już Ewangeliści: „że to po owocach ich poznać, a nie po gadaniu”. Elementami składowymi każdej kultury są: język, religia, nauka, prawo, obyczaje, zwyczaje, sztuka, mity, stereotypy i schematy.
35. Opisz przejście od epoki nowoczesnej do świata poznawczego posługując się pojęciem kultury przedmiotów i kultury podmiotów.
Pojęcie kultury podmiotu i przedmiotu (są to nazwy mentalności ludzi) wprowadził prof. Kazimierz Obuchowski/icz (pracownik AB), który stworzył to pojęcie dla opisania przejścia które nazwać można przejściem od świata nowoczesnego do świata ponowoczesnego.
*świat nowoczesny- to jest świat światopoglądu, który wybitnym jednostkom starano się oddać władzę, by realizowali różne utopie. Świat nowoczesny tą władzę realizowania utopii w świecie doczesnym na przykład najpierw oddał tym, którzy robili rewolucję burżuazyjną we Francji, aby trochę „powycinali”, ale niech będzie równość, wolność i sprawiedliwość. Godzili się na terror, żeby później było dobrze, ale niestety nie było. Istotą kultury przedmiotów jest to, że jeden mówi „ja wam urządzę”, ale wy trochę poczekajcie. Ja was trochę uprzedmiotowię a potem wszyscy będziemy w raju. Tak wyglądał świat nowoczesny do roku 1989, inaczej kultura przedmiotów.
*świat ponowoczesny- świat kultury podmiotów. Jest to świat, który ma inną koncepcję człowieka i świata. Jest oparty na koncepcji indywidualistycznej człowieka. Każdy jest podmiotem, ale nie każdy musi nim być. Wielu ludzi rezygnuje ze swojej podmiotowości, nie chce jej, bo wolność to jest bardzo trudny dar, z którym niektórzy nie potrafią sobie poradzić.. Kultura podmiotu jest właśnie kulturą której każdy jest odpowiedzialny za to, co się z nim dzieje i za to co się wokół niego dzieje np. możemy głosować, ale nie musimy, możemy wejść do UE, ale nie musimy. Na pewno zaś będziemy ponosić tego konsekwencje. Nikt nie obiecuje nam raju na ziemi. To jest świat podmiotu, gdzie każdy człowiek musi wybierać i ponosić konsekwencje za swoje wybory.
36. Dlaczego paradygmat (wzorzec) pedagogiki humanistycznej wymaga oddzielenia od siebie dwóch pojęć: pedagogika i pedagogia?
Opowiadamy się za uprawianiem pedagogiki w paradygmacie humanistycznym to wtedy właśnie musimy odróżnić od siebie pojęcie pedagogiki i pojęcie pedagogii. We współczesnych pracach takich jak encyklopedie, leksykony spotykamy się z tym, że jedni ciągle definiują przedmiot pedagogiki przez pojęcie wychowania, a inni przez pojęcie edukacji. W encyklopedii pojęcie wychowania jest pojęciem ideologicznym, ponieważ inaczej jest ono definiowane z punktu świeckiego, a inaczej z religijnego. Pojęcie wychowania jest zatem pojęciem zawłaszczonym i nie użytecznym dla pedagogiki jako dyscypliny naukowej, chociaż potocznie ludzie się tym pojęciem posługują.
37. Jak w paradygmacie humanistycznym definiowane jest pojęcie pedagogii i pedagogiki?
W paradygmacie pedagogiki humanistycznej musi nastąpić rozdzielenie dwóch pojęć: pedagogii i pedagogiki. W świecie nowoczesnym rozróżnił to Sośnicki (uczył prof. Bezwińską), ale jego książka została poddana cenzurze. W świecie ponowoczesnym uczniowie Sośnickiego zmodyfikowali to rozróżnienie i zostało ono przyjęte:
*Pedagogia: zespół środków i metod wychowania stosowany przez nauczycieli. Pojęcie to odnosi się do praktycznej sztuki wychowania; obecnie pojęcie pedagogii odnosi się także do paradygmatu edukacyjnego, który może przybierać postać doktryny pedagogicznej, ideologii edukacyjnej bądź ukrytego programu wychowawczego jakim jest szkoła.
Pedagogia występuje w dwóch znaczeniach:
1/ praktyczne realizowanie; sztuka wychowania, uczenia się; jest to wiedza proceduralna, którą lepiej jest robić niż zwerbalizować.
2/ pedagogia, która da się zwerbalizować jest doktryną, ideologią.
*Pedagogika: dziedzina, dyscyplina nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.
38. Dlaczego w paradygmacie pedagogiki humanistycznej lepiej posługiwać się pojęciem edukacji zamiast dwoma pojęciami: edukacja i kształcenie (nauczanie)?
Z powodu naszych odnowionych związków z Zachodem czyli możliwością porozumiewania się z innymi pedagogami, których oddzielała nas Żelazna Kurtyna, wprowadzono nowe pojęcie dla określenia przedmiotu pedagogiki, mianowicie edukacja. Jeżeli chcemy być w paradygmacie pedagogiki humanistycznej lepiej określać jej przedmiot za pomocą pojęcia edukacja niż wychowania, ponieważ wieloznaczność pojęcia wychowanie jest powodem, że jest to złe pojęcie na porozumiewanie się ludzi ze sobą i nie ma jednoznacznej definicji wychowania, bo jedna jest z punktu widzenia laickiego a druga z punktu widzenia religii .
39. Co oznacza pojęcie rewolucji w uczeniu się?
Pojęcie edukacji koresponduje z tym co nazywamy rewolucją w uczeniu się. Rewolucja w nauce jest zjawiskiem, które jest związane z przejściem od świata nowoczesnego do świata ponowoczesnego. Proces polegający na odejściu od uczenia się zachowawczego czyli na przykład od reguły 3xZ to jest zakuć, zdać, zapomnieć do innej formuły uczenia się, jako nabywania kompetencji do gromadzenia kodowania, przetwarzania, wytwarzania oraz dystrybucji danych informacji i wiedzy. To jest ta owa rewolucja w uczeniu się.