Pedagogika -Sciaga

1 . CO JEST PRZEDMIOTEM PEDAGOGIKI
pedagogika jako jedna z nauk społecznych , bada zjawiska wychowawcze . Ukazuje istotę wychowania i jego rolę w kształtowaniu osobowości człowieka. Jej nazwa pochodzi od słów pais (chłopiec) , ago (prowadzę), czyli w wolnym tłumaczeniu oznacza kierowanie dzieckiem twórcą nowożytnej pedagogiki był Jan Amos Komeński
3 . PRZEDSTAW I OMÓW STRUKTURĘ PEDAGOGIKI - JEJ
początkowo pedagogika była nauką o wychowaniu dzieci. Nieustanny rozwój społeczeństwa spowodował rozszerzenie przedmiotu badań pedagogiki. i tak w chwili obecnej rozróżniamy :
pedagogikę ogólną - ( podstawy pedagogiki , filozofia pedagogiki ; teorię wychowania - (praktyka wychowania , mówiąca ,jak osiągnąć cele wychowania ) dydaktyka - ( teoria nauczania , opisująca zasady i metody nauczania )
historię wychowania pedagogikę specjalną logopedię ( pomaga korygować wady wymowy ) oligofrenopedagogikę ( pomaga dzieciom opóźnionym w rozwoju ) surdopedagogikę ( kształcenie i wychowanie dzieci niedosłyszących i głuchych ) tyflopedagogikę ( kształcenie dzieci niedowidzących lub niewidomych )
andragogikę (wychowanie ludzi dorosłych ) pedeutologię ( zajmuje się kształceniem i podnoszeniem kwalifikacji ; weryfikuje kandydatów na nauczycieli pedagogikę społeczną (bada funkcjonowanie wychowanka i wychowawcy w danym środowisku ) ped. pracy ( znaczenie pracy w wychowaniu ) ped. porównawczą ( bada systemy wychowania w różnych państwach , pobierając wzorce z jednego , by wykorzystać je w drugim z państw )
ped.przedszkolna ped. szkoły wyższej
4 . OMÓW PODSTAWOWE DYSCYPLINY NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ
subdyscypliny, czyli nauki spokrewnione z pedagogiką , będące na jej pograniczu :socjologia wychowania - jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym. Socjologia wychowawcza bada m.in. środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego.psychologia wychowania - dział psychologii stosowanej zajmujący się psychologicznymi aspektami procesów wychowania i nauczania, badający również uwarunkowania środowiskowe wpływające na rozwój osobowości. Poznanie praw rządzących rozwojem psychiki w procesie wychowania i nauczania pozwala na formułowanie skutecznych metod oddziaływania wychowawczego.ekonomika kształcenia
polityka oświatowa - umiejętność realizowania celów dydaktycznych i wychowawczych
5 . CO TO JEST WYCHOWANIE
wychowanie - całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka, oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Wychowanie odbywa się na drodze procesu - wpływy i oddziaływania są powtarzanie wraz z upływem czasu. Na człowieka oddziaływuje zarówno rodzina , jak i rówieśnicy , otoczenia społeczne ,
środowisko lokalne ; wychowanie rozpatrujemy w szerokim tego słowa znaczeniu (sensu largo) , a także w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu sricto) ; sensu largo - proces wychowania obejmujący ciąg powiązanych ze sobą i wzajemnie od siebie zależnych zjawisk i wydarzeń, które powodują określone zmiany w osobowości człowieka. wychowanie sensu largo = socjalizacja ; sensu stricto- proces obejmujący ciąg sytuacji wychowawczych. jest czynnością celową , świadomą , zorganizowaną ;
6 . CO TO JEST KSZTAŁCENIE
teza i pojęcie kształcenia występują w dwóch znaczeniach , a kryterium ich rozróżniania stanowią formy , dzięki którym człowiek zdobywa wykształcenie. kształcenie sensu largo samodzielne i kierowane czynności człowieka , podejmowane w celu osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym świecie. są to wszystkie formy działalności ludzkiej mające na celu zdobycie wykształcenia, a wykształcenie wynika z nauczania i samokształcenia. rezultatem kształcenia jest wykształcenie , na które składa się m . innymi : kształcenie sensu stricto - jest tożsame z nauczaniem i uczeniem się i kształceniem . jest to działanie zmierzające do trwałej modyfikacji , ukształtowania lub rozwinięcia w osobowości jednostki dyspozycji instrumentalnych ( wiedzy , umiejętności , inteligencji , uzdolnień , nawyków ). kształcenie ustawiczne ( permanentne ) - jest to stworzenie człowiekowi warunków do nieustannego doskonalenia swojej osobowości , określania celów i dróg poszczególnych etapów doskonalenia swojej osobowości , określania celów i dróg poszczególnych etapów doskonalenia. prowadzi to do dostosowania się do zmiennej rzeczywistości . kształcenie równoległe → kształcenie pozaszkolne
7 . CO TO JEST ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
z punktu widzenia pedagogicznego interesuje nas środowisko wychowawcze , które jest elementem środowiska społecznego. Środowisko to jakiś układ rzeczy, ich właściwości , układ procesów , które współwarunkują istnienie przedmiotów . Kryterium wyróżnienia środowiska jest przedmiot ( np. człowiek , wychowanie , nauka, praca ) . Środowisko to wszystkie elementy rzeczywistości , które oddziaływają na przedmiot , i na które przedmiot oddziaływuje ( rówieśnicy , nauczyciele , rodzice ) otoczenie - wszystkie elementy, które nie wchodzą w bezpośrednie relacje z przedmiotem, ale oddziaływują na jego środowisko.
8 . OMÓW PODSTAWOWE STRATEGIE PROWADZENIA BADAŃ W PEDAGOGICE
strategia badań opisowych - polega na gromadzeniu informacji badawczych pozwalających na skonstruowanie diagnostycznego obrazu rzeczywistości dydaktyczno- wychowawczej i opiekuńczej. dzięki niej uzyskuje się odpowiedź na pytanie „ jaki jest stan rzeczywistości pedagogicznej ?” strategia badań weryfikacyjnych - przedmiotem poznania naukowego są zależności typu sprawczego. na podstawie badań weryfikacyjnych formowane są wnioski dotyczące związków i zależności między działalnością pedagogiczną a zmianami w strukturze dyspozycji osobowościowych. badania te prowadzone są w celu odrzucenia lub potwierdzenia tez o skuteczności określonych działań pedagogicznych. strategia badań innowacyjnych - charakteryzuje się tym, że służy rozwiązywaniu zadań związanych z doskonaleniem procesów oddziaływań pedagogicznych. celem badań innowacyjnych jest zarówno projektowanie pojedynczych działań jak i działań złożonych, doprowadzających do pożądanych zmian dyspozycji osobowości.
9 . SCHARAKTERYZUJ FAZY POSTĘPOWANIA W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
pierwsza faza w badaniach pedagogicznych- następuje sformułowanie celu i przedmiotu zadań oraz problematyki szczegółowej problemów i hipotez badawczych problem badawczy - w pedagogice dotyczą pojedynczych lub złożonych działań dydaktyczno-wychowawczych oraz badań nad systemami dydaktyczno - wychowawczymi i oświatowymi. mają dostarczyć wiedzy o zjawiskach i procesach pedagogicznych. hipoteza - przedstawia zależności między zmiennymi, określa ich związek. powinna być wyraźnie i jednoznacznie określona, precyzyjnie określony zakres i teren działań ( badań ) , uwzględnienie empirycznej rozstrzygalności, sprawdzalności założeń. druga faza w badaniach pedagogicznych - faza obejmuje ustalenie zmiennych, dobór wskaźników do zmiennych, wybór metod, technik i narzędzi badawczych oraz dobór próby badawczej
zmienna zależna - jest to zmienna, której związki z innymi chcemy ustalić, np. wyniki uczniów przy danej metodzie nauczania. zmienna niezależna - zmienna oddziaływująca na zmienne zależne zmienna pośrednicząca - jest to zmienna, która łączy zmienną zależną i zmienną niezależną dobór wskaźników - ustalenie takich kryteriów dla zmiennych występujących w hipotezach badawczych za pomocą których orzekamy o występowaniu zmiennych, o stopniu ich nasilenia. rodzaje wskaźników - wskaźniki empiryczne ( obserwowalne ) ; wskaźniki inferencyjne ( pośrednie ) ; wskaźniki definicyjne ( założone ) ; trzecia faza badań pedagogicznych - zakłada się wykorzystanie badań zgodnie z przyjętą procedurą postępowania: dokonanie pomiarów i zgromadzenie materiału empirycznego; czwarta faza w badaniach pedagogicznych - porównujemy analizę i interpretację uzyskanych wyników z rezultatami osiągniętymi przez innych badaczy w powiązaniu z teorią i praktyką pedagogiczną;
10 . OMÓW PODSTAWOWE METODY STOSOWANE W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
poprzez zastosowanie właściwych metod, technik ,i narzędzie badawczych możemy ustalić i zarejestrować występowanie interesujących nas zjawisk i procesów pedagogicznych. metoda - jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego; eksperyment pedagogiczny - posługujemy się nim wtedy, gdy chcemy wprowadzić jakąś innowację, można go zastosować na zasadzie porównywania grup ( w jednej z zastosowaniem, w drugiej z nie stosowaniem eksperymentu ) . eksperymentem nazywamy metodę naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości, polegającą na wywołaniu lub tylko zmianie przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwacji zmian . podstawowe techniki eksperymentu - eksperyment jednogrupowy ; eksperyment z grupą kontrolną ; eksperyment wieloczynnikowy ; monografia pedagogiczna - przedmiotem badań są instytucje wychowawcze lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzą do gruntownego rozpoznania ich struktury, zasad i efektywności działania oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych. metoda ta realizowana jest różnymi technikami i narzędziami badawczymi ( obserwacji, wywiad, ankiety, techniki socjometryczne ) metoda sondażu diagnostycznego - przedmiotem badań sondażowych jest opis i wyjaśnienie zjawisk, poglądów, opinii, motywów zachowania się oraz projektowania zmian lub ich modyfikowania. badania te prowadzone są na wybranej grupie ( próbie ), która jest reprezentatywna dla populacji generalnej ( techniki - ankieta ) . metoda indywidualnych przypadków - tzw. metoda kazuistyczna - sposób badania, którego przedmiotem jest jakiś jeden przypadek ( przedmiot, osoba, grupa ) przy czym gromadzi się przez dłuższy czas wszelkie dostępne informacje w celu ustalenia przewidywanych zależności.
11 . OMÓW PODSTAWOWE TECHNIKI STOSOWANE W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
technika - są to czynności praktyczne podporządkowane metodzie, regulowane wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnych informacji, opinii, faktów; technika obserwacji - polega na spostrzeganiu zamierzonym i systematycznym zjawisk i procesów oraz warunków, w których te procesy, zjawiska przebiegają, jak też na wykrywaniu ich przyczyn i skutków. rodzaje obserwacji - bezpośrednia ( badacz bezpośrednio , osobiście dokonuje obserwacji ) ; pośrednia ( badacz zleca dokonanie obserwacji ) ; uczestnicząca ( badacz bierze udział w obserwowanym procesie ) ; jednostkowa ( obserwacja jednego przedmiotu ) ; kompleksowa ( obserwacja grupy przedmiotów ) ; wywiad - bezpośrednia rozmowa z respondentem, mniej lub bardziej kierowana przez badacza. celem jest ustalenie faktów, opinii, poglądów, postaw zbiorowości; rodzaje wywiadów - skategoryzowany ( z kwestionariuszem pytań ) ; nieskategoryzowany ( bez planu rozmowy i kwestionariusza pytań , ustala się cel lub tematykę ) ; jawny ( na zasadzie równorzędnych partnerów ) ; tajny ( pozory przypadkowej niecelowej rozmowy ) ; jawny , nieformalny ( podajemy cel nieprawdziwy nie informujemy o prawdziwym temacie wywiadu ); ankieta - technika poznawania cech zbiorowości, zjawisk, opinii oraz poglądów i postaw. polega na gromadzeniu danych za pośrednictwem opracowanej listy pytań zwanej kwestionariuszem pytań. ze względu na konstrukcję kwestionariuszy, wyróżniamy rodzaje pytań: zamknięte i otwarte ; test - narzędzie pomiaru osiągnięć wychowawczych i dydaktycznych, stosowane głównie w celu sprawdzenia wpływu zmian w celach, treściach i metodach ( środkach ) oraz organizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego na wzrost tych osiągnięć.
dokument - jest to materiał , w którym utrwalona jest myśl ludzka. istnieją dokumenty urzędowe oraz materiały wytworzone przez uczniów i nauczycieli. istnieją dwie grupy dokumentów : dokumenty zastane i dokumenty celowo wytworzone. sposoby analizy dokumentów - klasyczna analiza dokumentów ( historyczna, literacka, psychologiczna, pedagogiczna ) ; ilościowa analiza dokumentów ; techniki socjometryczne są to techniki społecznego zachowania ludzi i ich wzajemnych stosunków i oddziaływań oraz dynamiki grup społecznych. technika j. l. moreno - bada przyjęcia i odrzucenia w konkretnej grupie poprzez odpowiedzi na pytanie typu : „ z kim chciałbyś pracować?” - efekt socjogramu grupy; technika „ zgadnij, kto?” - służy do badania cech jednostek pełniących określone cele społeczne. badacz podaje np. „kto jest koleżeński” - podają nazwiska; technika szeregowania rangowego - polega na grupowaniu i porządkowaniu poszczególnych osób według wybranych cech. technika ta pozwala na określenie pozycji indywidualnych osób, organizacji społecznych, instytucji wychowawczych; plebiscyt życzliwości i niechęci - polega na wskazaniu kolegów, którzy są nielubiani, lubiani lub obojętni. twórcą jej jest J. Korczak;
12 . SCHARAKTERYZUJ PODSTAWOWE ELEMENTY SYSTEMU WYCHOWANIA
cele wychowania - w każdym wychowaniu realizowane są jawne oraz ukryte , faktyczne i deklarowane pośrednio i bezpośrednio realizowane poprzez dobór treści kształcenia , charakter i organizację danego systemu oświatowo - wychowawczego cele kształcenia i wychowania oraz ideały wychowawcze . owe ukryte cele są często ważniejsze od jawnych , a zwłaszcza tylko deklarowanych. obecnie w Polsce wyłonił się nurt , wg którego za iluzję przyjmuje się fakt wychowania poprzez stworzenie jedynie warunków do rozwoju osobowości dzieci lub młodzieży , zdając się jedynie na ich żywioły , czyli rozwój spontaniczny i nieskrępowany. na rozwój jednostki starają się bowiem wpływać inne osoby poprzez różne działania czy też bodźce. pamiętać przy tym należy , że w procesie wychowania potrzebna jest miara do oceny tworzonych warunków wychowawczych , działań , czy też bodźców. jej podstawą mogą być świadomie przyjęte cele i ideały , które są oparte na naukowej procedurze ich formułowania. Metodologia (metody) - droga do określonego celu; algorytm postępowania w drodze do celu; metody dzielą się na bezpośrednie ( metoda przekonywania, ćwiczenia, wyróżniania, karania, przykładu osobistego ); pośrednie ( opinia społeczna, środowisko wychowawcze , środowisko pracy ); Zasady - reguły postępowania wobec wychowanka, aby proces wychowania przebiegał prawidłowo; Wg Włodzimierza Szewczyka wyróżniamy 9 zasad : motywacji, praktyczności, aktywności, bezpośredniości, receptywności, systemowości, trwałości, zespołowości, indywidualności. Środowisko wychowawcze - to jakiś układ rzeczy, ich właściwości , układ procesów , które współwarunkują istnienie przedmiotów . Kryterium wyróżnienia środowiska jest przedmiot ( np. człowiek , wychowanie , nauka, praca ) . Środowisko to wszystkie elementy rzeczywistości , które oddziaływają na przedmiot , i na które przedmiot oddziaływuje ( rówieśnicy , nauczyciele , rodzice ) ; Treści wychowania - to co chcemy przekazać wychowankowi w procesie wychowania; Wychowawca i wychowanek jako najważniejsze elementy procesu wychowania
16 . PODSTAWOWE ZASADY ORGANIZACYJNE SZKOŁY WALFDORSKIEJ
8-10 - lekcje wymagające myślenia, uwagi, wiedzy, rozumienia. Przedmiot realizowany w bloku czterotygodniowych sekwencji 2, 3 razy w roku 10-11 - ćwiczenia techniczne wymagające rytmicznego powtarzania: język, eurytmia, muzyka, gimnastyka, malowanie 11-12 - zajęcia rzemieślniczo - artystyczne, prace ręczne, ogrodnictwo, śpiew. Jednostka lekcyjna podzielona jest na 20 - minutowe fazy aktywności, by zachować rytm między zapamiętywaniem, przeżywaniem, formowaniem. Proces wychowania 3 - fazowy, ścisły kontakt z rodzicami. Wspólne organizowanie uroczystości, przedstawień. Uczniów dzieli się w klasie według temperamentu ( flegmatycy i cholerycy- zewnętrzne rzędy, melancholicy i sangwinicy - w środkowych ).Wyższość żywego słowa nad drukiem. formy przekazu treści: gawęda, opis, opowiadanie, dialog. Nie ma podręczników. Zniesienie systemu oceniania - oceny opisowe.
17 . CO TO JEST EURYTMIA
EURYTMIA - harmonijny układ w poezji, prozie, muzyce, tańcu i mowie.
18 . KTO JEST ZAŁOŻYCIELEM SZKOŁY WALDORFSKIEJ
Rudolf Steiner ( Niemiec ) w 1919 r. w Stuttgarcie
19 . PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO
pedagogika wywodzi się z filozofii pedagogikę należy uprawiać poprzez przezwyciężanie filozofii marksistowskiej pedagogika filozoficzna musi być ściśle związana z pedagogiką empiryczną
20 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG KOTŁOWSKIEGO
Wychowanie jest to dążenie do osiągnięcia wartości dla społeczeństwa lub jednostki, albo też dla jednego i drugiego.
21 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ PODSTAWOWE KATEGORIE (POJĘCIA) PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO
wychowanie - działanie w celu rozwoju osobowości człowieka przez włączanie go w służbę uznawanych przez społeczeństwo wartości akt pedagogiczny - każda świadoma czynność człowieka zorientowana na cel wychowawczy; akty składają się z działań wychowawczych działanie wychowawcze - analiza istniejących sytuacji wychowawczych; refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu wychowawczego; obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do osiągnięcia celu; sam czyn wychowawczy mający na celu wywołanie pożądanych zmian; oddziaływanie pedagogiczne - składa się z ciągu aktów pedagogicznych,( powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na cel wychowawczy ) proces wychowawczy - współdziałanie świadomości przedmiotu i podmiotu dla osiągnięcia celu pedagogicznego fakty pedagogiczne - efekty pojedynczych aktów lub procesów wychowawczych; strukturę faktu pedagogicznego tworzą : pożądany stan świadomości wychowanka; oparte na nich działania wychowawcze; nowe sytuacje wychowawcze; cel wychowania - to, do czego pedagog powinien dążyć w poszczególnych aktach pedagogicznych. Jest on wartością.
22 . CO TO JEST DZIAŁANIE PEDAGOGICZNE WG KOTŁOWSKIEGO
Działanie pedagogiczne to: sfera faktów ( badanie rzeczywistości wychowawczej ) ; sfera powinności
( normy, ideały, modele wychowania ) ; sfera prakseologii ( zasady i metody wychowania )
23. CO TO JEST CEL WYCHOWANIA WG KOTŁOWSKIEGO
Celem wychowania jest wartość. Cel ma charakter prawdopodobny, intuicyjny, nie podlega kryterium prawdy i fałszu.
24. JAKIE SĄ FAZY INTERNALIZACJI WARTOSCI
Faza emocjonalnej aprobaty - ( lub dezaprobaty ) po pierwszym kontakcie. Faza stałej aprobaty - poznanej formy; Faza identyfikacji - z normą i jej internalizacji ;
25 . CO TO JEST INTERNALIZACJA WARTOŚCI
Internalizacja wartości - jest to uznanie przez wychowanka danej wartości za „moją”, czyli utożsamienie się wychowanka z ową wartością. Jest to proces długi, żmudny i wymagający wytrwałości. Obejmuje on całą osobowość wychowanka ( rozwój intelektualny, emocjonalny, wolicjonalny ). Efektem jest ukształtowanie osobowości moralnej wychowanka.
26 . JAKIE ZASADY WYCHOWANIA KIERUJĄ PROCESEM INTERNALIZACJI WARTOŚCI
Zasady informacyjne - ( wyjaśniania norm ) - wiedza o świecie;
zasady internalizacyjne - ( emocjonalnego przyswajania norm ) - akceptacja dobra ;
zasady regulowania postępowania - ( hamowania i pobudzania ) - realizacja dobra ;
27 . PEDAGOGIKA FILOZOFICZNA - NORMATYWNA
Filozoficzna - skłonność do uprawiania etyki, aksjologii ( nauki o wartościach ), filozofia kształcenia i wychowania; Normatywna - wychowanie dziecka do pewnego wzorca winno być oparte na normach, które pedagog uważa za cenne i które muszą być przekazane ;
28 . WYMIEŃ ELEMENTY SKŁADOWE PSEUDOWYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO
tresura - nakłanianie pod groźbą kary; administrowanie - nieustanna weryfikacja, nadkontrola ; trening - ćwiczenie wycinkowych umiejętności człowieka ; moralizatorstwo - werbalne zobowiązanie do pożądanych zachowań ; kształtowanie osobowości - przedmiotowe traktowanie wychowanka ;
29 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG TARNOWSKIEGO
Wychowanie wg Kotłowskiego - jest to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej
( zwłaszcza przez interakcje ) urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo;
30 . NA CZYM POLEGA CEL WYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO
Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy
( ideowość, sposób bycia, morale ) ;
31 . WYMIEŃ WARUNKI ZAISTNIENIA I POWODZENIA DIALOGU WG TARNOWSKIEGO
Obustronna autentyczność - wyzwolenie się od „maski” ; spotkanie - zetknięcie z rzeczywistością , osobą, gdzie dochodzi do dotknięcia „ rdzenia egzystencji ”; zaangażowanie - następuje przekroczenie siebie, przełamanie własnego egocentryzmu, oddanie się pewnej sprawie ;
32 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KATEGORIE PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO
Spotkanie - ( wychowanie )- to w wymiarze wertykalnym ( horyzontalnym ) spotkanie z Opatrznością, gdzie odkrywa się najgłębszy, absolutny, transcendentny wymiar rzeczywistości ; w wymiarze horyzontalnym to spotkanie z drugim człowiekiem - wychowawcą ; Człowieczeństwo - pierwotna baza wszelkiego wychowania, gdzie wychowanie pomaga odnaleźć najgłębsze „ja” ; Permanencja - traktowanie wychowania jako niekończącego się procesu ; Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie ( otwarcie na wartości ) ; Nieokreśloność - jest to podstawa właściwości sytuacji wychowawczej, wymagająca stałego otwierania się na nowości przy pełnej świadomości ; Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .
33 . CO TO JEST SPOTKANIE WG TARNOWSKIEGO
Tarnowski traktuje spotkanie jako wychowanie. Jako wychowanie spotkanie ma dwa wymiary: wertykalny - odnoszący się do Boga ; horyzontalny - kontakt międzyludzki ; Spotkania nie da się zaplanować, ale nie należy też na nie czekać; Trzeba pomagać wychowankowi w jego rozwoju i nie pomijać religijności człowieka
34 . CO TO JEST INTER - INTRAAKCYJNOŚĆ
Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie (wzajemne otwieranie się na wartości )
35 . CO TO JEST TRANSGRESYJNOŚĆ W PEDAGOGICE TARNOWSKIEGO
Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .
36 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZASADY PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO
Punkt wyjścia - w pierwszym zetknięciu z wychowankiem chodzi o wejście w świat wychowanka z autentycznym zainteresowaniem i życzliwością ; Wychowanek - może górować nad wychowawcą; nie jesteśmy jego sędzią ; Relacja wychowawca - wychowanek - zmierzać do przyjaźni nie oczekując wdzięczności ; Proces wychowawczy - wsłuchiwanie się w wychowanka, delikatna pomoc w budzeniu zainteresowań ; cel - pomóc wychowankowi odnaleźć swoje miejsce w życiu i powołanie osobiste w stopniowym zbliżaniu się do dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej ;
37 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ELEMENTY METODY HARCERSKIEJ WG KAMIŃSKIEGO
Stosowanie gier i zabaw - jako praćwiczeń do przyszłych działań oraz jako pozalekcyjna forma wspierania rozwoju zainteresowań dzieci i ich sztuki spędzania czasu wolnego ; System szóstkowy - ( gromadkowy ) - uczenie się w małych grupach z wykorzystaniem idei przywództwa i dobrowolnego podporządkowania się grupie, opanowywania cech pro społecznych ; System sprawności indywidualnych i zespołowych - jako najbardziej oryginalny wkład Kamińskiego do metodyki nauczania ; Stworzenie swoistej atmosfery wychowawczej w szkole - bazowanie na zaufaniu, pogodnym nastroju, optymizmie nauczyciela, przymusie połączonym ze swobodą, indywidualizacji, wspieraniu aktywności samowychowawczej dzieci;
38 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ KAMIŃSKIEGO Z FILOZOFIĄ HESSENA
a)ujmowanie jednostki w rozwoju, w procesie dorabiania się osobowości, w związku ze społeczeństwem i tradycją ;b)warstwowe postrzeganie rozwoju człowieka, nawiązując do trójdzielnej platońskiej koncepcji duszy (biologiczna - przyroda; społeczna - prawa; duchowa - kultura ; ) ; w związku z tym , w warstwie przyrody wychowanie sprowadza się do pielęgnowania, czyli hodowania niezdolnej jeszcze do samodzielnego życia osoby. W warstwie społecznej rozwój polega na „wrastaniu” w grupy społeczne oraz na przyswojeniu sobie odpowiednich ról społecznych (żony, matki, ojca); ukoronowaniem rozwoju jednostki jest wzniesienie się ponad warstwę społeczną do warstwy duchowej - autonomicznej ;
39 . W CZYM KAMIŃSKI LOKOWAŁ NADZIEJĘ NA RESOCJALIZACJĘ NARODU
Przede wszystkim w kształtowaniu charakteru młodego pokolenia. Nawyki i przyzwyczajenia są czynnikami, które przebudowują charakter. Charakter ujawnia się w sposobie postępowania, w pracy, w rozrywkach, w stosunku do otoczenia. Wszystko to składa się na postawę życiową człowieka. Poza tym uzmysłowienie sobie wad narodowych i krytyczne nastawienie do istniejących stosunków społecznych; Warunkiem powodzenia jest poznanie właściwości swego charakteru i wykorzystanie w walce jego dobrych stron.
40. CO JEST WALOREM PEDAGOGIKI KAMIŃSKIEGO
Walorem pedagogiki Kamińskiego jest określenie kierunku pożądanych zmian osobowościowych i społecznych stanowiących o swoistej przemianie humanistycznej jednostki, żyjącej w określonym środowisku czy pełniącej rolę w jakiejś instytucji. Chodzi tu o wyeksponowanie wzajemności perspektyw działania wychowawców i wychowanków jako partnerów.
41 . CO ROZUMIE KAMIŃSKI POD POJĘCIEM WYCHOWANIA
Wychowanie u Kamińskiego ma
wymiar intrapersonalny (stymulacja do samokształcenia i pracy nad sobą ); ma również wymiar społeczny (służba, bezinteresowność, poświęcenie); moralny ( np. odwaga ); polityczny ( obywatelskie zaangażowanie ); Wychowanie jest przygotowaniem do krytycznego myślenia. „ (...) wychowawca - to człowiek, który chce wychowywać. Ale nigdy ten, który jest do wychowywania zmuszany.”
42 . CO TO JEST HOMO AMANS
Pojęcie związane jest z „ pedagogiką serca ”, wprowadzoną przez M. Łopatkową. Homo amans oznacza „ człowieka miłującego ”. Należy wychowywać człowieka dobrego, który mógłby powiedzieć o sobie „amo ergo sum ”- kocham, więc jestem. Jest to cel pedagogiki serca.
43 . CZEGO UCZYĆ MOGĄ RODZICE BIJĄC SWOJE DZIECI WG ŁOPATKOWEJ
Rodzice bijąc swoje dzieci uczą ich, że:
można bić słabszego;można być niesprawiedliwym; można nie przyznawać się do błędów;-można nie przyznawać się do błędów, gdy się zawiniło; - można nie starać się zadośćuczynić dziecięcym cierpieniom; Granica między biciem a maltretowaniem jest zdaniem Łopatkowej dość płynna;
44 . CO TO JEST ADIOFORYZACJA, JAKIE STANOWISKO WOBEC NIEGO ZAJMUJE ŁOPATKOWA
Adiaforyzacja jest to założenie, że rodzic zawsze z mocy prawa jest przedmiotem w stosunku do dziecka, a ten przedmiotem jego oddziaływań. Doprowadziło to w konsekwencji w postaci przywłaszczenia sobie przez dorosłych prawa do decydowania o losie wychowanków. To co jest zabronione dla jednych, jest dozwolone dla drugich. Łopatkowa demistyfikuje ten proces, ukazując jego prawdziwy wymiar w prawie rodzinnym i opiekuńczym, w którym występuje kategoria władzy rodzicielskiej.
45 . CO ROZUMIE ŁOPATKOWA POD POJĘCIEM WYCHOWANIA
Wychowanie wg Łopatkowej pomoc w rozwoju dziecka. Wolność jest tu niezbędnym warunkiem szczęścia; zbytnia troska jest krzywdą; granic wolności nie wolno przekraczać, bo grozi to narażeniu dobra własnego i cudzego;
46 . CO TO JEST PIECZA RODZICEILSKA
Piecza rodzicielska zastąpiła u Łopatkowej pojęcie „władza rodzicielskiej”. Jest to opieka, troska, wsparcie. W stosunkach między rodzicem a dzieckiem powinna występować mądrość wymagająca miłości, nie odwołująca się do władzy. Dziecko powinno podlegać troskliwości rodziców, autorytetowi ich serca i ducha, a nie rodzicom jako osobom fizycznym z prawami władzy.
47 . CZY NATURA LUDZKA WG ŁOPATKOWEJ JEST DOBRA CZY ZŁA
W naturze ludzkiej jest dobro i zło. Trzeba więc przewidywać, że dziecko będzie się buntować przeciw wzorcom uznawanym przez dorosłych. Wychowanie jako działalność celowa jest niezbędne. Musi jednak odwoływać się do dobrej woli wychowawców, ich autentycznej postawy miłości wobec dzieci. Jeśli nauczyciele nie mają serca dla ucznia, powinno się ich usunąć.
48 . CZYM PRZEDE WSZYSTKIM POWINIEN CHARAKTERYZOWAĆ SIĘ WYCHOWAWCA DZIECI
Wychowawca dzieci powinien: kochać dzieci ; - odpowiadać sercem na serce nie obawiając się, że kogoś faworyzuje lub się z kimś spoufala ; -nie musi bać się kontaktu emocjonalnego z uczniem, gdyż może to być pomocne w nauce dziecka, w dotarciu do jego osobowości. ( Dziecko podejmie trud nauki dla tego, kogo kocha
49 . CO JEST CELEM PEDAGOGIKI SERCA
Celem pedagogiki serca powinno być takie wychowanie człowieka dobrego, który urzeczywistniając miłość mógłby powiedzieć o sobie : „ amo ergo sum - kocham, więc jestem ”.
50 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG BRUHLMEIERA
Wychowanie Bruhlmeier ujmuje dwojako:
jako wychowanie funkcjonalne ( niezamierzone, pedagogiczne wpływy środowiska ),
oraz wychowanie intencjonalne - ( wybiórcze ukierunkowanie socjalizacji );
51 . JAKI MODEL CZŁOWIEKA PROPAGUJE DUCHOWA PEDAGOGIKA MIŁOŚCI
Duchowa pedagogika miłości propaguje trychotomiczny model człowieka. Człowiek jako jedność ciała, ducha, umysłu. Zwraca się również do kształcenia holistycznego, które przeciwstawia się jednostronnemu myśleniu instrumentalnemu.
52 . WYMIEN WARUNKI, KTÓRYCH SPEŁNIENIE UMOŻLIWIA ORGANIZACJĘ „OŻYWCZEGO” ŚRODOWISKA
Warunki do organizacji „ożywczego” środowiska: oparcie dla dziecka; -stworzenie emocjonalnego bezpieczeństwa, zagwarantowanie spokoju; - nie narzucanie dziecku naszego obrazu świata; - dostosowanie wystroju pomieszczeń do aktywności edukacyjnej dziecka; - pielęgnowanie wspólnoty ( wzajemne zrozumienie, zaufanie, troska o wzajemną komunikację );
53 . GDZIE WG BRUHLMEIERA JEST ZAKORZENIONA WYŻSZA NATURA CZŁOWIEKA I CZYM ONA JEST
Wyższa natura człowieka to coś, co motywuje go do pozytywnego działania. Jest ona umiejscowiona w sercu
( sercu rozwiniętym i ukształtowanym ). Wyższa natura człowieka pozwala mu na nabranie dystansu do samego siebie, do rzeczy i innych istot ( Bóg ). Umożliwia ona także człowiekowi poświęcenie się prawdzie i wskazuje mu drogę do samodoskonalenia się.
54 . JAKIE KATEGORIE NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ PODCZAS ROZWIJANIA PREDYSPOZYCJI I TALENTÓW DZIECKA
predyspozycje umysłowe - ( głowa ) : postrzeganie, wyobraźnia, myślenie, pamięć, poznawanie, osądy, mowa ; predyspozycje duchowe - ( serce ) : miłowanie, wdzięczność, zaufanie, wiara, chęci, empatia, intuicja predyspozycje manualne - ( ręka ) : siła, spryt, zręczność, praca ;
55 . CO TO JEST „ PRAWO REZONANSU ” WG BRUHLMEIERA
Prawo rezonansu to oddziaływanie tym samym na to samo. Predyspozycje serca dają się pobudzić dzięki rezonansowi, toteż zawodzi odwoływanie się do metod nacisku, przymusu czy zakazu ;
56 . CO TO JEST DZIAŁANIE SENSOWNE WG BRUHLMEIERA
Działanie sensowe pobudza ochotę do życia i do nauki. Punktem wyjścia dla działania sensownego jest teraźniejszość. Działanie to jest spełnieniem siebie, satysfakcją umiejscowioną w samym działaniu. W takim przypadku staje się ono czystą przyjemnością.
57 . CZYM RÓŻNI SIĘ PEDAGOGIKA NIEDYREKTYWNA OD WYCHOWANIA NIEKIEROWANEGO
Pedagogika niedyrektywna a wychowanie niekierowane to jest to samo .Chodzi tu o porzucenie pedagogiki przymusu ( różnych propozycji i recept , dyrektyw wychowawczych ) na rzecz wychowania i uczenia się we wzajemnej niezależności i braku kierowania. W Polsce używa się określenia „ wychowanie niekierowane ”;
58 . JAKIE KOMPONENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA POSTAWĘ WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ
Autentyczność - aby każdy mógł być sobą, bez narzucania innym własnych uczuć, wartości; Gotowość - ( czujność ) - do udzielania dziecku swojej pomocy, do zaspokojenia zainteresowań, dzielenie się własnymi doświadczeniami; Empatia - szczególna wrażliwość na cudze uczucia, postawy, wartości i uświadomienie ich sobie; Twórczość - zdolność do zmiany, elastyczności i oryginalności w rozwiązywaniu problemu;
59 . CO TO ZNACZY NIEDYREKTYWNA POSTAWA WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA
Niedyrektywna postawa wychowawcy wobec wychowanka opiera się na nie narzucaniu wychowankowi wzorów osobowych i zachowań do naśladowania, programów, czynności;
60 . WYMIEŃ SIEDEM WSKAZAŃ DO KREOWANIA WŁAŚCIWYCH RELACJI POMIĘDZY WYCHOWAWCĄ A WYCHOWANKIEM W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ
zapewnienie bezpieczeństwa psychologicznego i zaufania; komunikowanie się - otwarte i adekwatne do własnych doznań i odczuć;uważne słuchanie co inni chcą zakomunikować;powstrzymanie się od wyrażania ocen, szczególnie krytycznych;przekazywanie informacji zwrotnych, czyli tego jak postrzega się drugą osobę i jakie budzi uczucia;- swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość wychowanka; poszanowanie umiejętności dziecka w radzeniu sobie z problemami
61 . JAKA JEST WG ROGERSA RÓŻNICA MIĘDZY WYCHOWANIEM A INTERAKCJĄ
Nie ma różnicy. Każda interakcja wspierająca rozwój wychowuje jednostkę. Zamiast pytać jak postępować z drugim człowiekiem lepiej pytać jak tworzyć wspólne interakcje.
62 . CO JEST CELEM INTERAKCJI WG ROGERSA
Celem interakcji wg Rogersa jest umożliwienie wychowankowi by rozwijał dojrzałość swojej osoby, by stał się osobą w pełni funkcjonującą, a więc taką, która: akceptuje siebie i innych, jest spontaniczna, autentyczna, szczera w zachowaniu, bez zbytniej samokontroli i obawy przed śmiesznością, jest otwarta na doświadczenia, w pełni przeżywa uczucia, bierze odpowiedzialność za swoje decyzje;
63 . CO JEST ZADANIEM WYCHOWAWCY WG ROGERSA
Zadaniem wychowawcy jest ułatwienie dzieciom i młodzieży samodzielnego stawania się osobą suwerenną i w pełni funkcjonującą. Ważną rolę odgrywa tu wolność wewnętrzna jednostki. Wychowawca nie powinien świadomie i celowo kształtować określonych cech osobowości wychowanka;
64 . Z JAKIEJ PRZESŁANKI WYNIKA PRZYJĘCIE „OTWARTEGO MODELU OSOBOWOŚCI ”
Otwarty Model Osobowości odwołuje się do osoby jako w pełni odpowiedzialnej za samą siebie i zaakceptowania jej taką jaka jest. Model ten wynika z faktu, że osobowość „staje się”, a nie „jest”.
65 . WYMIEN POWODY DLA KTÓRYCH ROGERS ODRZUCA KATEGORIĘ NAUCZANIA
wszystko czego można kogoś nauczyć ma mały lub żaden wpływ na jego zachowanie; wpływ na zachowanie mają te treści uczenia się czy wartości, które zostały samodzielnie odkryte; tak odkryte treści uczenia się lub wartości nie mogą być przekazywane w sposób bezpośredni innym osobom, aby nie zachowywać się jak nauczyciel czy wychowawca; kiedy ludzie chcą się czegoś nauczyć wchodzą ze sobą w interakcję
66 . CO TO ZNACZY, ŻE WYCHOWAWCA NIEDYREKTYWNY JEST FACYLITATOREM
Wychowanek jest najlepszym przewodnikiem dla zrozumienia samego siebie na bazie wglądu i osobistych doświadczeń. Wychowawca ( facylitator ) nie kieruje tym procesem, ale jest zaangażowany jako neutralny słuchacz i w pełni akceptuje rozmówcę;
67 . GDZIE STOSUJE SIĘ ODMIANĘ PEDAGOGIKI NIEDYREKTYWNEJ - EDUKACJĘ ELASTYCZNĄ
Edukację elastyczną stosuje się przy organizacji nauki w domu na zasadzie umowy między rodzicami a szkołą. Powstała ona w 1978 r. w Wielkiej Brytanii. Rodzice biorą odpowiedzialność za wychowanie swych dzieci.
68 . NA CZYM POLEGA EDUKACJA ELASTYCZNA
Edukacja elastyczna polega na realizacji programu opartego na samokształceniu, w wierze w siebie, rozwiązywaniu problemów, elastyczności. Jest to model uczenia się sposobami wybranymi przez samych zainteresowanych. Naczelnym hasłem edukacji elastycznej jest stwierdzenie, iż „Szkoła nie robi nic takiego, czego ty byś lepiej nie zrobił ”.
69 . WYMIEN PIĘĆ CECH EDUKACJI ELASTYCZNEJ
1 . nie ma jednego miejsca dla edukacji ( może być szkoła, dom, muzea ) ;
2 . obecność nauczyciele w procesie dydaktycznym nie jest niezbędna ;
3 . rodzice widziani jako aktywni partnerzy i współpracownicy szkoły ;
4 . nauczanie to nie tylko instruktaż i szkolenie. Ważne są inne rodzaje zdobywania wiedzy stymulowanie, pomoc w dotarciu do źródeł ;
5 . w programach edukacyjnych można korzystać z dostępnych w domu źródeł informacji, np. wideo, komputer, telewizja;
70 . JAKĄ DODATKOWĄ NAZWĄ OKRESLA SIĘ PEDAGOGIKĘ NIEAUTORYTARNĄ
Pedagogikę nieautorytarną określa się jako „ wychowanie bez zwycięzców i bez pokonanych ”
71 . CO JEST CELEM WYCHOWANIA WG GORDONA
autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości; samodzielność w radzeniu sobie z problemami, rozwiązywanie ich; zdolność zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i samooceny; poczucie własnej wartości; umiejętność współpracy z innymi, zdolność respektowania ich potrzeb; umiejętność samodzielnego samo ograniczania własnej swobody i wolności; wewnętrzne zdyscyplinowanie; produktywność w realizowaniu życiowych możliwości
72 . CO JEST CZYNNIKEM DECYDUJĄCYM O POWODZENIU WYCHOWANIA WG GORDONA
uzewnętrznienie konfliktów, traktowanie ich jako coś naturalne goradzenie sobie z konfliktami, aby żadna ze stron nie odnosiła zwycięstwa, ani nie przegrywała niestosowanie przymusu, okazywanie dziecku zaufania do zdolności rozwiązywania problemu dziecko traktować jako indywidualność, -- - stworzyć warunki do jego samorealizacji
73 . NA CZYM POLEGA „ ZASADA POSIADANEGO PROBLEMU ”
Zasada posiadanego problemu mówi o tym, że problem powinna rozwiązywać osoba, która rzeczywiście go posiada ;
74 . WYMIEŃ FAZY METODY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW BEZ PORAŻEK
Jest 6 faz :
rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu ( jasne wyartykułowanie potrzeb i oczekiwań zarówno dziecka jak i wychowawcy )poszukiwanie możliwości rozwiązań problemu ( zgłoszenie przez dzieci jak największej liczby pomysłów ) krytyczna ocena projektów rozwiązań ( wspólna ich analiza ) wybór najlepszego rozwiązania ( zrozumiałego dla obu stron ) opracowanie sposobów wprowadzenia w życie tego rozwiązania (ze szczegółami wykonania) poddanie kontroli ( czy przyjęte rozwiązanie przyjęło się w życiu )
WYMIEN ALTERNATYWNE WOBEC DYSCYPLINOWANIA SPOSOBY WYCHOWANIA WG GORDONA
stosowanie pozytywnych wypowiedzi typu „ja”; aktywne słuchanie; prawidłowe odczytanie potrzeb dziecka; stosowanie handlu zamiennego; zmiana otoczenia; konfrontacyjne i prewencyjne wypowiedzi typu „ja”; rozwiązanie problemu; zmiana uczuć wtórnych na pierwotne;zmiana fazy w rozwiązywaniu konfliktów, celem zmniejszenia oporu
76 . WYMIEŃ RODZAJE NAUKI WYODRĘBNIONE PRZEZ J.HABERMASA I SCHARAKTERYZUJ JE
nauki empiryczno - analityczne - obejmują sferę aktywności człowieka; przedmiotem zainteresowań tych nauk jest porządek natury i jej prawa ; przynoszą wiedzę technicznie użyteczną, dzięki temu rozszerzana jest zdolność człowieka do panowania nad zobiektyzowanymi procesami i wzmacniana jest siła kontroli technicznej; o ważności twierdzeń stanowi możność przewidywania, czyli ich wykorzystywania ; teorie nie odzwierciedlają przedmiotu badań, ale są schematem porządkującym, niezbędnym do formułowania hipotez o charakterze praw ; nauki historyczno - hermeneutyczne - zajmują się sferą oddziaływania ludzkiego poznania na sposób komunikowania się osób w toku interakcji; w tej orientacji kierując się interesem praktycznym mamy do czynienia z budową i rozszerzeniem intersubiektywności w działaniu oraz dążeniu do zapewnienia wzajemnego zrozumienia zachodzących interakcji ; zdobywamy wiedzę po to, by swój świat czynić bardziej zrozumiałym, przejrzystym ; nauki społeczne - kierują się interesem emancypacyjnym społeczeństwa, badają wyzwolenie człowieka ku autonomii i odpowiedzialności drogą autorefleksji w stosunku do informacji ; chodzi tu o dążenie do ukazywania i demaskowania tych mechanizmów społecznych i psychicznych, które stoją na przeszkodzie w realizacji „emancypacyjnych” intencji różnych osób i grup społecznych ;
77 .WYJAŚNIJ POJĘCIE „KOLONIZACJA ŚWIATA ŻYCIA” I „SYNDROM ŚWIADOMOŚCI SKOLONIZOWANEJ”
Rozwój cywilizacyjny zmierza w kierunku zawłaszczenia racjonalności komunikacyjnej - co autor określił jako kolonizację świata życia ; jej bezpośrednim następstwem jest upowszechnienie struktur i schematów myślenia nastawionego na skuteczność, występujących w powiązaniu z wartościami pochodzącymi z tzw. światopoglądu konsumpcyjnego. W ten sposób tworzy się syndrom świadomości skolonizowanej, tj. upowszechnione świadomości społecznej przekonanie, że wszelkie problemy społeczne redukują się do odpowiedniej dystrybucji dóbr i usług, których niezbędnym gwarantem jest gospodarka, państwo ; ubocznymi skutkami tego procesu są : upieniężnienie i biurokratyzacja stosunków międzyludzkich, alienacja jednostek i całych grup społecznych, poddanie dziedzinie życia społecznego funkcjonujących dotąd na innych zasadach (nastawionych na porozumienie, a nie skuteczność), wymogom racjonalności oraz zjawisko fragmentaryzacji świadomości społecznej (kultury);
78 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ WARUNKI IDEALNEJ SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ WG. HABERMASA
Komunikacja wolna od zakłóceń stanowi warunek emancypacji człowieka. Habermas postuluje Idealną sytuację mowy sprowadzającą się do takiej organizacji wymiany argumentów i podejmowania decyzji, która zapewniłaby symetryczny podział szans i faktyczną równość w zakresie wyboru i dokonywania wszystkich aktów mowy. Chodzi tu o pełną wymienialność dróg dialogowych w dyskursie oraz o doprowadzenie partnerów interakcji społecznych do porozumienia (konsensusu) ; Przedmiotem dyskursu mogą być albo problematyczne stwierdzenia (dyskurs teoretyczny) albo problematyczne normy (dyskurs praktyczny);
Idealna sytuacja komunikacyjna musi spełniać następujące warunki :
1 . Prawomocność roszczenia do prawdy -wszyscy potencjalni uczestnicy dyskursu będą mieli równe szanse otwarcia i jego kontynuacji; obydwie strony komunikacji zmierzają tu do prawdy i są wrażliwe na racjonalne argumenty ; przyjmują tylko takie sądy, których prawdziwość uważają za racjonalnie uzasadnioną ;
2 . prawomocność roszczenia do ważności - rozmówcy uzgadniają ze sobą wartości ; obie strony mają tu równe szanse wysuwania i kwestionowania wszystkich twierdzeń, wyjaśnień i interpretacji ; uzgodnienie wartości możliwe jest dopiero w ramach postkonwencjonalnego etapu rozwoju kultury ;
3 . Prawomocność roszczenia do szczerości - komunikujące się ze sobą strony mają równe szanse szczerego wyrażania swoich przekonań, intencji i postaw („twierdzę, że jest tak a tak i w to wierzę”) ;
4 . Prawomocność roszczenia słuszności założonych norm - wzajemna zgoda na przedstawiany stosunek do przekazu ; obie strony muszą mieć równe szanse żądań i roszczeń ;
Spełnienie powyższych warunków idealnego dyskursu jest niemożliwe ;
79. NA CZTM POLEGA WG HABERMASA ZBIEŻNOŚĆ LOGIKI ROZWOJOWEJ SYSTEMU SPOŁECZNEGO A ODPOWIADAJĄCYM MU POZIOMEM ROZWOJU MORALNEGO
O logice rozwojowej może być mowa w przypadku zmian prowadzących poprzez nieodwracalny szereg dyskretnych szczebli, z których żaden nie może być pominięty ; proces taki prowadzi poprzez kryzysy, tzn. rozwiązywanie specyficznych dla danego szczebla problemów rozwojowych odbywa się poprzez fazę rozmontowania struktur (destrukturalizacja) oraz częściowego regresu rozwojowego ; przyjmuje się tu również mechanizm uczenia się, tj. unikanie gróźb patologicznych ścieżek rozwojowych przy rozwiązywaniu wcześniejszych kryzysów staje się swoistym doświadczeniem, stanowiącym podstawę radzenia sobie z dalszymi kryzysami ;
80. WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ POZIOMY MODELU LOGIKI ROZWOJU SYSTEMU SPOŁECZNEGO Poziom przedkonwencjonalny - poziom tożsamości naturalnej, gdzie normy i motywy nie oddzielają się od planu działań ; poziom ten obejmuje dwa stadia : a) stadium orientacji na unikanie kary - kiedy jednostka lub grupa dąży do unikania kar, lęku, bólu, represji, unikanie kar i ślepe podporządkowanie się władzy stanowią podstawowe kryterium oceny moralnej ; b) stadium orientacji na wzajemność świadczeń - to typowa moralność konsumpcji; ocena moralna czynu zależy od możliwości zaspokojenia swoich potrzeb ; wszystko służy tu jako narzędzie zaspokajania potrzeb, kiedy jednostkom nie zagraża utrata życia, bieda, nędza i mogą szukać w systemie społecznym nagród, przyjemności ; Poziom konwencjonalny - poziom tożsamości ról, normy oddzielają się od działań ; nie następuje tu uzasadnienie norm, gdyż są one stanowione, wnoszone, np. przez absolutnego władcę lub przez jakąś władzę; poziom ten obejmuje : a ) stadium orientacji na zgodę interpersonalną, które cechuje moralność „dobrego chłopca i grzecznej dziewczynki” ; za właściwe i słuszne uważa się to wszystko, co innym się podoba lub służy i powoduje uzyskanie ich przychylności ; postępowanie jednostki osądza się według tego, co inni myślą, albo też czy to innym może się podobać ; b) stadium orientacji na prawo i porządek - autorytet, ściśle określone reguły postępowania oraz dążenie do zachowania ustanowionego porządku społecznego stają się istotnym kryterium oceny moralnej ; Poziom postkonwencjonalny - odpowiada poziomowi tożsamości osobowej, gdzie normy i role występują jako wymagające uzasadnień, a ich ważność może być kwestionowana i uzgadniana ; jednostka orientuje się nie na normy stanowione przez państwo i społeczeństwo, lecz na wartości, które oni wyznają ; występują tu 3 stadia : a) stadium orientacji na legalistyczną umowę społeczną - jednostka poszukuje równowagi między osobistymi poglądami moralnymi opartymi na ogólnoludzkich, powszechnych zasadach, a reprezentowanymi przez społeczeństwo normami moralnymi ; b) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę formalną - tj. na gotowe systemy, dekalogi, katechizmy - ustanowione formalnie zasady ; c) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę mowy - czyli na to uniwersum, które jednostka i społeczeństwo wypracowuje sobie sama - to jest dopiero właściwe stadium tożsamości, gdzie jednostka jest sobą, istotą niezależną od zmiany w czasie i w przestrzeni społecznej;
81 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI WG HABERMASA EDUKACJA
Edukacja uczy nas kompetencji poznawczo - technicznych, w tym językowych, interakcyjnych i emancypacyjnych; staje się podstawowym intermedium pomiędzy rozwojem jednostki a rozwojem społecznym Ważnym postulatem dla krytycznych nauk o wychowaniu jest obnażenie wszelkich barier instytucjonalnych, blokujących jednostce, grupom społecznym lub całemu społeczeństwu możliwości budowania tożsamości na poziomie postkonwencjonalnym, by edukacja stawała się czynnikiem samoregulacji społecznej, sprzyjającej rozwojowi systemu społecznego i rozwojowi ludzi ;
82 . CO TO JEST INTERAKCJA SOCJALIZACYJNA WG HABERMASA
Autor pojęciem „interakcji socjalizacyjnej” zastępuje pojęcie „działania pedagogicznego”; Interakcja socjalizacyjna zakłada asymetrię między wychowawcą a wychowankiem; interakcje te są zorientowane na sukces innego; pedagog zatem działa w imieniu wychowanka jako rzecznik jego interesów; wpływa na to, by same dzieci kształtowały swoją osobowość; takie działanie pedagogiczne jest bezinteresowne, gdyż nie służy interesom pedagogów, ale pozwala na to, by w procesie edukacji mogło być innym pomocne ; wychowanie nie powinno być ukierunkowane na moralność, a moralność jedynie może być jego warunkiem ;
83 . SCHARAKTERYZUJ KRYTYCZNĄ TEORIĘ KSZTAŁCENIA
Rozpatruje zadania poznawcze dydaktyki na tle ogólnych przemian społeczno - politycznych w danym kraju ; ukierunkowana jest na nauczycieli, uczniów, rodziców i inne osoby, które doświadczają opresji od przedszkola po szkołę wyższą ; dydaktyka jako nauka emancypacyjna obejmuje sferę interakcji międzyludzkich ukierunkowanych na uwolnienie jednostek spod panujących w szkole stosunków dominacji, mechanizmów selekcji i panowania oraz ograniczeń rozwojowych i samorealizacyjnych ;
84 . NA CZYM POLEGA SZCZEGÓLNA FUNKCJA KRYTYCZNEJ TEORII KSZTAŁCENIA
Polega na poddawaniu krytycznej analizie stanu instytucji edukacyjnych oraz środowisk socjalizacyjno - wychowujących z perspektywy obecnej w nich przemocy i nieuzasadnionej władzy ; nauki emancypacyjne nie mogą być lojalne wobec władz i panującej ideologii ; ich rolą jest uwolnienie świadomości podmiotów społecznych od mistyfikacji wpływów instytucji i form panowania poprzez rozbudzanie siły refleksji krytycznej i samorefleksji ; nie musi to prowadzić do zaniku stosunków dominacji społecznej, ale może zapoczątkować proces wyzwalania się spod sił wpływów ;
85 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY KUPPFERA NA TEMAT PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ
Zastanawia się on nad tym, na ile i dzięki jakim warunkom możliwy jest dzisiaj wolny od władzy dyskurs oraz komunikacja. Uważa, że nie da się z procesów wychowania, nauczania i uczenia się, myślenia i działania wyeliminować władztwa ; demokracja oznacza władzę ludu sprawowaną przez jego reprezentantów ; niezbędna jest możliwość i umiejętność uczestniczenia władzy w naszym życiu społecznym ; zadaniem pedagogiki jest budzenie świadomości w tym zakresie przez poszukiwanie odpowiedzi na pytanie : jak udaje mi się być podmiotem w demokracji zdominowanej przez rozstrzygnięcia większościowe? Jeśli traktujemy demokrację poważnie, to musimy też zaakceptować fakt, iż decyduje w niej większość, co nie oznacza że dysponuje ona prawdą ;
86 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY W. SCHULZA - KRYTYCZNA TEORIA KSZTAŁCENIA
Szkoła jako szkoła demokracji jest instytucją niewiarygodną ; niezbędny jest więc dyskurs, w którym każdy sam siebie kontroluje pod kątem tego, czego oczekuje od wzrostu uczenia się i co sam może w tym zakresie uczynić ; społeczeństwo powinno być zainteresowane prowadzeniem krytycznych badań w sferze kształcenia i oświaty ; nie da się bez analizy sytuacji odpowiedzialnie planować kształcenia; mało kto prowadzi dialog z uczącymi się, którzy najlepiej znają swoją sytuację zniewolenia ; jak oni powinni się uczyć, postępować krytycznie i samokrytycznie, skoro sami nie są obecni przy tych analizach ? krytyczna dydaktyka jest tak naprawdę punktem wyjścia do humanizmu ludzkiego życia, humanizacji pracy, życia w zgodzie z naturą, kooperacyjnego współdziałania, kulturalnego rozwoju i osobistego szczęścia ; nie jest ona jednak przedmiotem akceptacji przez rodziców i nauczycieli ; dalsze jednak tolerowanie przemocy szkolnej oddala demokratyczną przyszłość społeczeństwa, w którym ona funkcjonuje ;
87 .CO TO ZNACZY, ŻE PEDAGOGIKA KRYRTCZNA STAWIA SWOICH ADRESATÓW PRZED KONFLIKTEM RÓL
Nauczyciele jako pracownicy administracji państwowej chcąc zaangażować się w walkę ze zniewalającymi uczniów strukturami i mechanizmami władzy instytucjonalnej muszą wystąpić przeciwko swojemu pracodawcy ; prowadzi to albo do rezygnacji z zajmowanego stanowiska pracy, albo do podjęcia walki poza aparatem państwa, aby rozwijać alternatywne sfery publiczne i antyedukacyjne instytucje, zapewniające warunki i zagadnienia, wokół których ludzie mogliby organizować się w sposób odzwierciedlający ich własne potrzeby i rzeczywiste doświadczenia ;
88 . CO TO JEST PEDAGOGIKA KRYTYCZNA
Pedagogika krytyczna -nośnik ideologii rewolucji społecznej ; wg W. Brezinka : „ Polityczna pedagogika Nowej Lewicy, brak przydatnej dla praktyki wiedzy” ; pojawiła się na przełomie lat 60 tych i 70 tych w Niemczech ; miała wpływ na spór o naukowość pedagogiki oraz przyczyniła się do rozpoznawania alienacji, uprzedmiotowienia i jednostronności w wyjaśnianiu ukrytych mechanizmów i struktur „kolonizujących” życie jednostek i grup społecznych ; pedagogika stała się pośrednio za sprawą teorii krytycznej źródłem inspiracji dla ruchu studenckiego protestu w jego początkowym stadium, a jej przedstawicieli obciążano odpowiedzialnością za stworzenie polityczno - duchowego klimatu dla sceny terrorystycznej przełomu lat 70 i 80; pedagogika krytyczna w nowej roli oznacza walkę klasową w sektorze wychowania i kształcenia, tj. eksponowanie w jej analizach antagonistycznych struktur : dziecko - wychowawca, dzieciństwo - dorosłość, dziecko - społeczeństwo ;
89 . JAKĄ POSTAWĘ WOBEC PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ PREZENTYJE HENRY A. GIROUX
Pedagogika krytyczna jest osadzona w swoich związkach z polityką i ideologią, służąc określonym siłom do prowadzenia walki politycznej ; potrzebuje natchnienia ze strony żarliwej wiary w konieczność walki , aby stworzyć lepszy świat, tzn. potrzebuje takiej wizji, która uświęca nie to co jest, ale to co mogłoby być ; która patrzy w przyszłość ; jest to wezwanie do alternatywnych sposobów doświadczenia, do sfer publicznych, które utwierdzają wiarę w możliwości twórczego podejmowania ryzyka, angażowania życia, aby je wzbogacić; oznacza to kierowanie się krytycznym impulsem, aby uwidocznić różnicę między rzeczywistością a warunkami, które ukrywają jego możliwości;
90 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „RÓŻNICY” U DERRIDY I ZNACZENIE JEJ DLA PEDAGOGIKI
Derrida wprowadził ontologiczną kategorię różnicy poprzedzającej istnienie. Umożliwia to traktowanie (także w pedagogice) odmienności (w zakresie wieku, płci, zdolności) jako podstawy kulturowej tożsamości. Żeby istnieć jako ktoś, kto ma swoją tożsamość, trzeba się najpierw różnić, należy najpierw kogoś wyodrębnić, oddzielić, czyli wyróżnić ; dopiero różnica pozwala temu co identyczne na bycie sobą ; nie można określić czyjejś tożsamości nie ustanawiając go inaczej niż jako coś innego ;
91 . WYJAŚNIJ DERRIDIANSKĄ KATEGORIĘ O „DUALNYM CHARAKTERZE JĘZYKA”
Język jest ustrukturyzowany na zasadzie binarnych opozycji - wszystkie pojęcia mają swoje przeciwieństwa, a sposób ich uporządkowania w parach nie jest przypadkowy. Zwykle na pierwszym miejscu w każdej parze fenomenów znajduje się pojęcie o charakterze pozytywnym, o mocnych cechach (np. dobro, prawda, piękno, mądry), natomiast na drugim miejscu sytuuje się kategorię słabszą, o właściwościach negatywnych (np. zło, fałsz, kicz, głupi) ; dobry nie jest złym, biały nie jest czarnym , duży nie jest małym ; w procesie konstruowania tożsamości identyfikujemy się z dobrą stroną językowo skonstruowanych znaczeń ;
92 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „INNY” U DERRIDY
Kategoria inności to negatywna strona naszej tożsamości ; inny to gorszy, przez co nie ma dostępu do komunikacji ; opozycyjne terminy (na drugim miejscu) stanowią tło dla zdefiniowania pierwszych ; o tym, które z nich znajduje się na pierwszym miejscu decyduje interpretacja władzy ; zależy to od tego, jak relacje władzy żądzą dyskursem i językiem ;
93 . WYJAŚNIJ DERRIDIAŃSKĄ KATEGORIĘ „DEKONSTRUKCJI”
Dekonstrukcja może być jedną z możliwych strategii myślenia krytycznego, które prowadziłoby do wyzwolenia, wyjścia poza władzę języka ; jest tu krytyka języka od środka w oparciu o takie kategorie, które same są niedualne, nierozstrzygalne ; chcąc dekonstruować język należy przeprowadzić jego krytykę, dociekać wartości opinii i procesu formowania się za jego pośrednictwem tożsamości ; trzeba rozbić strukturę języka, by odnaleźć w nim pojęcia, które nie są uchwytne ani w tym, ani w przeciwstawnym mu języku ; zabieg ten pozwoliłby rozerwać strukturę języka, by otworzyć przestrzeń dla kategorii, które nie dają się umieścić w dualnym schemacie ;
94 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KONSEKWENCJE PROPOZYCJI DERRIDY
Filozofia Derridy jest rodzajem jest rodzajem pomysłu na to, jak czytać teksty ; z jednej strony można cytować i nie komentować od siebie czyichś myśli, z drugiej strony można unikać cytowania, dążąc do zastąpienia czyjegoś tekstu jakimś metajęzykiem ; Derrida uczy też pewnej pokory wobec typowego dla naukowych analiz przeświadczenia, że można czyjś tekst zawłaszczyć i zapewnić czytelników o swoim słusznym odczytaniu ; tekst uniemożliwia odszukanie i przywłaszczenie całościowego sensu poza nim samym, co uniemożliwia rozszyfrowanie ukrytych znaczeń ; ten typ dekonstrukcji tekstów pozwala nam na przezwyciężenie obcości tego, co obce i co nie podaje się jednoznacznej konceptualizacji ; dzięki takiej refleksji teksty pedagogiczne stają się prywatnym „rodzajem pisarstwa”, pozbawionym jakiejkolwiek powszechnej , intersubiektywnej sprawdzalnej ważności ; ich dekonstrukcja jest dzięki temu twórcza, otwierając przestrzeń na zjawiska, pojęcia, które mają znaczenie jedynie w pewnym kontekście; nie ma przy tym jakiejś jednej dekonstrukcji, gdyż nie ma idealnej i absolutnej strategii wytwarzania poszczególnych wypowiedzi, sprawdzania tego co nieznane do znanego ;
95 . DLACZEGO FOUCAULT UWAŻAŁ, ŻE WIARA W ROZUM JEST NIEUZASADNIONA
Uważał, że wiara w rozum jest nieuzasadniona, bo doświadczamy tak często konfliktów zbrojnych, różnych form represji, dyskryminację rasową i seksualną, klęski głodu, wyzysk ekonomiczny, gwałt, morderstwa i zbrodnie na dzieciach ; zamiast tradycyjnej teorii prawdy budował teorię reżimów prawdy oraz teorię związków pomiędzy prawdą a władzą ;
96 . NA CZYM POLEGA METODA GENEALOGICZNA W BADANIACH FOUCALTA
Badając współczesne fenomeny życia społecznego na wzór pracy archeologa posłużył się metodą genealogiczną, czyli odkrywał elementy, ślady przeszłości, które w połączeniu ze sobą i we wzajemnych relacjach stwarzałyby kontekst do ich krytycznego opisu i zrozumienia ; pisząc np. historię jakiegoś fenomenu społecznego (np. dyscyplina i kara) , odnajdywał pochodzenie dzisiejszych struktur społecznych, instytucji, poglądów, by oddać teraźniejszość krytycznej relatywizacji, ukazać, w jaki sposób i w jakich okolicznościach została ona „wyprodukowana” ;
97 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI KATEGORIA WŁADZY W TEORII FOUCAULTA
Uważał, że pojęcia władzy nie da się sprowadzić do działania organów państwowych ani też do prawnie sankcjonowanego wyzysku, ale że władzę sankcjonuje wiedza, a w szczególności historyczna , która do XVIII wieku uzasadniała na Zachodzie władzę monarszą ; współczesna władza nie może już stosować kar tortur czy egzekucji, więc posługuje się wiedzą jako podstawowym mechanizmem nadzoru, który jest cichy, niedostrzegalny i prawie poza kontrolą społeczną ; wiedza stała się władzą bez podmiotu władającego, przenikając do codziennego życia i praktyk
98 . CO TO JEST „BIOWŁADZA” WG FOUCAULTA
Biowładza to przemoc nad jednostką ; Władza może kogoś pozbawić życia lub życie mu darować ; Od XIX wieku „biowładza „ decyduje o losie „ras”, tzn. przemawia w imieniu społeczności, której inna społeczność rzekomo zagraża. „Biowładza” przekształciła rzemieślników zajmujących się reperowaniem poszczególnych istnień w dumnych inżynierów dusz, przypisujących sobie prawo decydowania o grupowym losie zgodnie z prawem wskazanym biednym ludziom: podstawą życia jest śmierć ;
99 . JAKIE JEST ZNACZENIE POJĘCIA DYSKURSU W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA
Centralnym pojęciem koncepcji analitycznej jest dyskurs rozumiany jako praktyka formująca przedmioty, o których dyskurs mówi ; dyskurs to system wiedzy, koncepcji, myśli, który jest w praktykach społecznych ; człowiek mówiąc nie posługuje się dyskursem, ale to dyskurs mówi przez niego ; dyskurs jest tym, co dostarcza mu schematu, wzoru myślenia ; dyskurs jest niepodzielną konfiguracją władzy - wiedzy ; w wiedzy jest władza, a we władzy wiedza (kto posiada władzę ma wiedzę i na odwrót ) ; każda prawda w naukach humanistycznych jest efektem władzy, przez co nie jest obiektywna ; dyskurs może być instrumentem i skutkiem sprawowania władzy, albo przeszkodą, pułapką lub punktem wyjścia dla przeciwstawnej strategii ; dla współczesnej pedagogiki analiza istoty dyskursów pozwala przyjrzeć się instytucjom edukacyjnym jako tym które je wytwarzają i uprawomocniają lub ograniczają prawo do mówienia ;
100 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI SZKOŁA WG FOUCAULTA I CO TO SĄ SUBTELNE TECHNIKI DYSCYPLINOWANIA
Szkoła jest poligonem doświadczalnym dla generacji dorosłych (sprawujących rządy) w zakresie rozwijania i doskonalenia technik oraz strategii sprawowania władzy ; instytucja ta nie jest zatem dla uczniów , ale dla jej dysponentów by za jej pośrednictwem wytwarzać istoty posłuszne ; do dystrybucji dyskursów instytucje oświatowe wykorzystują subtelne techniki dyscyplinowania jednostek w postaci ich egzaminowania ; stosuje się techniki i formy organizacyjne, które wpływają na kształtowanie, przyswajanie i wzmacnianie tożsamości i podmiotowości uczniów ; tworzy się grupy dla uczniów opóźnionych lub zaawansowanych, ich zdolności zostają wtłoczone w system norm i napiętnowane ;
101 . WYJAŚNIJ POJĘCIE DYSCYPLINY W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA
Dyscyplinę należy utożsamiać z pewnym typem władzy, metodą jej sprawowania, która obejmuje cały zestaw narzędzi, technik, sposobów, płaszczyzn stosowania, zamierzonych celów ; uczeń staje się w szkole obiektem, który można uformować, wyprodukować, wysterować krok po kroku ; zaplanowany przymus wobec innego pozwala wniknąć w jego osobowość, wyzwolić w nim nieustanną gotowość do posłuszeństwa i wyrobić niezbędne ku temu nawyki ; poddawanie jednostek dyscyplinie ma spełnić rolę przede wszystkim kształtowania ich ciał, czemu służą: skala kontroli (różniczkowa władza nad aktywnym ciałem),przedmiot kontroli (ceremoniał ćwiczenia) , modalność (nieustanny przymus);
102 . WYMIEŃ PROCEDURY NORMALIZUJĄCE WG KONCEPCJI FOUCAULTA I SHCRAKTERYZUJ JE
egzamin - wystawienie uczniom ocen cyfrowych; zapewnia on jednostkom ich widzialność oraz stosowne miejsce w hierarchii społecznej ;
praktyki ujarzmiania - na które składają się 3 procedury : ustalania rytmu, narzucenie określonych czynności i regulacja powtarzających się cyklów (system klasowo - lekcyjny) ;
normalizujące sankcje w postaci mikropenalizacji - czas (spóźnienia, nieobecności, przerwy w pracy) , aktywność (brak koncentracji uwagi, niestaranność) , zachowania (niegrzeczność, nieposłuszeństwo) , dyskurs (gadatliwość, bezczelność) , ciało (niewłaściwa postawa, nieodpowiednie gesty, niechlujstwo) , seksualność (nieskromność, nieprzyzwoitość) ;
103 . NA CZYM POLEGA IDEA PANOPTICUM
Jest to zinternalizowane przez ludzi „ oko władzy” ; sprawia ono, że ludzie zachowują się tak, jak gdyby byli zawsze przez władzę nadzorowani ; prowadzi to do pożądanych zachowań i tożsamości ; „ Kto został umieszczony w polu widzenia i wie o tym, przejmie na swe konto ograniczenia narzucone przez władzę” ; zdaniem a