Podstawowe wiadomości o alkoholizmie

1. Podstawowe wiadomości o alkoholu

1.1 Historia alkoholu

Słowo alkohol pochodzi najprawdopodobniej od któregoś z dwóch słów arabskich; al-kuhl ( antymon, delikatny, drobny proszek) lub al-ghul ( zły duch).
Zdaniem antropologów alkohol towarzyszy człowiekowi praktycznie od zarania jego dziejów pełniąc początkowo funkcje fizjologiczne ( np. redukcja bólu, zmęczenia), psychologiczne ( np. redukcja lęku, odprężenie, odhamowanie) i społeczne ( np. ułatwianie kontaktów, element obrzędów i praktyk religijnych), a z czasem również ekonomiczne i polityczne.
Pierwsze napoje powstały w sposób niezamierzony i przypadkowy w wyniku fermentacji winogron ( wino) i ziarna jęczmiennego (piwo)
O winie i piwie wspominają zarówno znalezione w Mezopotamii a pochodzące z ok. 5000r. p.n.e., teksty pisma klinowego jak i egipskie papirusy pochodzące z ok. 3500r. p.n.e.
Wiadomo też, że około 2400 lat p.n.e. król Krety wprowadził podatek od produkcji wina. W kodeksie babilońskim Hammurabiego, sprzed 2000 lat p.n.e., można przeczytać, że „ jeżeli kapłanka, która nie mieszka w domu niewiast poświęconych, otworzyły winiarnię albo do niej wstąpi , to się ją spali”. Z innych przekazów historycznych wiadomo, że 1000lat p.n.e. winorośl uprawiano już w południowej Grecji i Italii, a ok. IV w n.e. trafiła ona do Europy zachodniej i środkowo – wschodniej.
Trudno ustalić kto i kiedy otrzymał po raz pierwszy czysty alkohol ( destylat). Jest bardzo prawdopodobne, że znali go już kapłani w starożytnym Egipcie, którzy podczas religijnych obrzędów zmoczone głowy polewali alkoholem i podpalali je. Płonący alkohol otaczał głowę ognistą aureolą a widok ten słaniał ludzi do oddawania kapłanom czci boskiej. Z przekazów pisemnych wynika, że Arystoteles znał prawdopodobnie czysty alkohol i otrzymywał go poprzez gotowanie wysokoprocentowego wina („ wino palone”). Na większą skalę czysty alkohol zaczęto uzyskiwać w Europie w VIII w n.e., początkowo z żyta, a od połowy XVIII w z ziemniaków.
W drugiej połowie XIII w. Francuski profesor Arnold de Vilanowa zastosował alkohol w medycynie m. in. jako środek przeciwrobaczy, przeciwbólowy oraz zapobiegający nudnościom i wymiotom podczas kołysania statku na morzu.

1.2 Właściwości i metabolizm alkoholu

Alkoholami nazywana jest grupa organicznych związków chemicznych, pochodnych węglowodorów, do której obok alkoholu etylowego ( etanolu) należą metanol, propanol, butanol, itp.
Dla celów spożywczych wykorzystywany jest alkohol etylowy, spożywany pod postacią wódek, koniaków, whysky ( przeciętna zawartość alkoholu 40-50%), wina (zawartość alkoholu 10-20%), i piwa ( zawartość alkoholu 3-7%). Pozostałe alkohole są związkami znacznie bardziej toksycznymi dla organizmu człowieka. Ze względu na bardzo zbliżony smak i wygląd najczęściej mylone są alkohole – etylowy ( etanol) i metylowy (metanol). Ten ostatni używany jest głównie jako rozpuszczalnik przemysłowy i w związku z tym jest łatwo dostępny.

Omyłkowe spożycie metanolu powoduje, w najlepszym przypadku, trwałe upośledzenie a nawet utratę wzroku oraz znaczne pogorszenie słuchu. Zdarza się, że już po wypiciu 30 do 100 ml metanolu następuje zgon na skutek porażenia ośrodka oddechowego
Alkohol etylowy ( etanol) jest cieczą lżejszą od wody i przeźroczystą o charakterystycznej woni i piekącym smaku. W warunkach normalnych występuje w organizmie człowieka jako alkohol fizjologiczny w stężeniu nie przekraczającym 0,15 promila.
Wchłanianie rozpoczyna się natychmiast po wprowadzeniu alkoholu do organizmu, już w jamie ustnej. Szybkość wchłaniania zależy m. in. od tępa przesuwania się treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy i jelit.
Jelita są miejscem, gdzie najwięcej alkoholu przenika do krwi, żółci i płynie mózgowo – rdzeniowym. Wchłanianie alkoholu i związany z tym wzrost stężenia we krwi wywołuje fizjologiczną reakcję organizmu w postaci stanu upojenia.
Po upływie ok. 1,5 godziny od spożycia poziom alkoholu we krwi mężczyzny o wadze ok. 70 kg jest następujący:

Piwo 300 ml – 0,3 ‰
900 ml – 0,7 ‰
1500ml. – 1,32 ‰

Wino (12%) 200ml – 0,4 ‰
600ml – 1,20 ‰

Wódka (32%) 100ml – 0,5 ‰
250 ml – 1.4 ‰
Przydatne, szczególnie dla kierowców, zestawienie przygotowała firma Citroen („Motor” 39/1992).



WSTAWIĆ TABELĘ STR 11 vADEMECUM


Różnica w poziomie alkoholu we krwi mężczyzn i kobiet, pomimo spożycia tej samej ilości alkoholu, wynika z różnej zawartości płynów w stosunku do masy całego ciała (u kobiet stanowią ok. – 60%, u mężczyzn – ok. 70%).

Ryzyko zagrożenia wypadkiem drogowym w zależności od poziomu alkoholu we krwi ( wg Vamosiego) zwiększa się:

7 razy przy poziomie 0,5 – 1,0 %
31 razy przy poziomie 1,0 – 1,5%
128 razy przy poziomie powyżej 1,5%

W metabolizowaniu alkoholu udział biorą: układ dehydrogenaz ( dehydrogenaza alkoholowa – ADH i dehydrogenaza aldehydowa – ALDH), mikrosomalny system utleniania – MEOS, katalaza oraz nieoksydacyjne szlaki metaboliczne ( poprzez sprzęganie z kwasem siarkowym i glukuronowym oraz estryfikację kwasów tłuszczowych).

1.2.1 Eliminacja alkoholu z organizmu

Etanol metabolizuje się średnio z szybkością ok. 100mg/kg masy ciała na godzinę. W postaci niezmienionej eliminowane jest 2 – 10% alkoholu, głównie przez nerki i układ oddechowy.

Ilość gramów 100% alkoholu, jaka jest spalana w ciągu 1 godziny, wynosi przeciętnie:

Dla mężczyzn = 0,1 x waga (kg)
Dla kobiet = 0,1 x waga (kg) – 1

W oparciu o powyższe dane można określić minimalny czas pomiędzy spożyciem alkoholu a momentem, kiedy stężenie alkoholu we krwi spadnie poniżej 0,2 promila.



Tabela str 13 vademecum

Są to jedynie dane orientacyjne. Dla wielu osób, ze względu na właściwości indywidualne, okresy te mogą być nieco dłuższe. Nawet po upływie określonego w tabeli czasu alkohol nadal znajduje się w organizmie i upośledza jego sprawność.
Z badań wynika, że upośledzenie sprawności, która jest szczególnie ważna przy wykonywaniu czynności wymagających szybkich reakcji, precyzji oraz skupienia uwagi, zachodzi jeszcze przez pewien czas po całkowitym wydaleniu alkoholu z organizmu.


1.3 Podział napojów alkoholowych

1.4 Zatrucie alkoholem i jego konsekwencje

Upicie zwykłe jest najczęściej spotykaną formą zatrucia etanolem i stanowi fizjologiczną reakcję organizmu na spożytą dawkę alkoholu. Reakcja zależy nie tylko od ilości, szybkości picia, ale i od osobniczej wrażliwości oraz ogólnego stanu psychofizycznego. Na pierwszy plan wysuwają się objawy wywołane toksycznym działaniem alkoholu na układ nerwowy.

Według obowiązujących w Polsce przepisów prawnych :
1. Stan po użyciu alkoholu zachodzi wówczas, kiedy stężenie alkoholu we krwi wynosi powyżej 0,2 do 0,5 promila.
2. stan nietrzeźwości zachodzi wówczas, kiedy stężenie alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila*

Mimo ogromnych różnic indywidualnych we wszystkich stanach zwykłego upicia alkoholowego można znaleźć wiele wspólnych cech. Już po wypiciu 50 – 100 g wina lub 2 butelek piwa obserwuje się zaburzenia procesów intelektualnych oraz upośledzenie koordynacji wzrokowo – ruchowej. Stężenie alkoholu we krwi może już przekroczyć obowiązujący w Polsce próg nietrzeźwości, tj 0,5 promila.

Przy stężeniu alkoholu 0,5 – 1,0 promila występują objawy lekkiego zatrucia. Pojawia się pobudzenie psychoruchowe. Zmniejsza się zdolność kontrolowania postępowania. Pijący czuje się pewniej, łatwiej nawiązuje kontakt z otoczeniem, opanowuje go poczucie beztroski.

Przy stężeniu alkoholu w granicach 2 – 2,5 promila widoczne są wyraźne objawy upicia. Pojawia się oczopląs i upośledzenie widzenia, a źrenice reagują wolniej na światło. Jednocześnie narasta pobudzenie ruchowe