Wymiar Sprawiedliwości (sądownictwo, prokuratura)

Wymiar sprawiedliwości- specyficzna forma aktywności państwowej polegająca na rozpatrywaniu i rozstrzyganiu sporów prawnych przez podmiot nie uczestniczący w sporze, na podstawie prawa i w trybie przewidzianym prawem.

Jako kolejne stadia tego procesu wymienia się:
- ustalenie stanu faktycznego;
- ustalenie w związku ze stanem faktycznym obowiązujących przepisów prawnych;
- ustalenie nie budzącej wątpliwości treści tych przepisów prawnych;
- przyporządkowanie stanu faktycznego przepisom prawnym;
- wydanie orzeczenia w danej sprawie.

SĄDOWNICTWO.

Wymiar sprawiedliwości opiera swe działanie i organizację na kilku konstytucyjnych zasadach. Zasady te to m.in.:
1) zasada jednolitości systemu sądownictwa, zapewniająca jednolite stosowanie prawa przez wszystkie sądy na terenie Polski.
2) zasada niezawisłości sędziów - oznacza zakaz integracji organów państwowych i innych podmiotów w sprawy będące przedmiotem rozstrzygnięć dokonywanych przez sędziego.
3) zasada udziału ławników ludowych - reprezentują oni społeczny punkt widzenia, mogą wypowiadać się w sprawie kary i winy.
4) prawo do obrony - przysługuje skarżonemu w procesie karnym. Prawo to jest jednym z podstawowych praw obywatelskich.
Artykuł 175 konstytucji stanowi, że wymiar sprawiedliwości sprawują:
- Sąd Najwyższy
- sądy powszechne
- sądy administracyjne
- sądy wojskowe
Sądy wyjątkowe mogą być ustanowione tylko na czas wojny. Przepis ten poza uporządkowaniem struktury sądów w Polsce wskazuje na istotną zasadę ustroju państwa - zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości. Artykuł ten wskazuje, komu powierza się sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.
Na zakres wykonywanego przez sądy polskie wymiaru sprawiedliwości wpływa realizacja jednej z zasad życia konstytucyjnego stanowiąca o tym, iż każdy ma prawo do rozpatrywania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd i nie można tego prawa nikomu zabraniać. Sądy jako organy bezstronne, niezawisłe i nie zainteresowane treścią rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie maja gwarantować rozstrzygnięcie sporów w sposób uznawany za spełniający wymagania stawiane orzeczeni "sprawiedliwy".

PROKURATURA.

W Polsce zasadnicze przepisy odnoszące się do Prokuratury znajdują się w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 roku o Prokuraturze. Prokuratura podlega Ministrowi Sprawiedliwości, który sprawuje funkcję Prokuratora Generalnego.
Zadania prokuratury realizowane maja być min. przez prowadzenie śledztwa, prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego, koordynowanie działań w zakresie ścigania przestępstw prowadzonych przez inne organy, sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. W sprawach z oskarżenia publicznego udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy.
W polskim systemie prawa karnego prokurator pełni kilka ról. Jest on organem postępowania przygotowawczego, które albo prowadzi sam albo nadzoruje. W dalszym etapie postępowania tj. w procesie sądowym działa już jako strona postępowania gdzie występuje w roli oskarżyciela publicznego. Prokurator w swym działaniu powinien kierować się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli.