Integracja Europy na przełomie wieków

Integracja - (łac. integratio); zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z części, tworzenie nowej struktury, która nie jest prostym połączeniem elementów, i która w równie prosty sposób nie może ulec rozkładowi. Skuteczność czy powodzenie takiego procesu musi uwzględniać czynnik dobrej woli lub naturalność potrzeb. Można mówić o integracji grupy, społeczeństwa, narodu, państwa, systemu pojęć, idei, integracji gospodarczej, politycznej. Pojęcie kluczowe do opisu stosunków międzynarodowych, w związku z dynamicznie rozwijającymi się procesami integracji i dezintegracji oraz powstawaniem różnych form współpracy mających na celu integrację regionalną. Przy czym najdalej posunięta jest integracja europejska.
Termin pochodzi ze Słownika Encyklopedycznego. EDUKACJA OBYWATELSKA Wydawnictwa Europa

Aleksander Wieki
Idea zjednoczenia Europy jest bardzo stara. Pierwsi Europę próbowali zjednoczyć Macedończycy. Macedonia była niezależnym państwem-miastem starożytnej Grecji, przy czym na tle innych greckich polis przedstawiała się bardziej ubogo ze względu na brak wysoko rozwiniętej kultury. Jednak dysponowała potężną armią, przy pomocy której Filip II Macedoński (panował w latach 359-336 p.n.e.) w 338 pokonał Ateny i Teby w bitwie pod Cheroneą, stając się panem całej Grecji. Przygotowywał atak na Persję, gdy został zamordowany. Miejsce Filipa zajął jego syn Aleksander III, nazywany obecnie Wielkim. W 334 roku pokonał on Persów pod Granikiem, następnie podbił Tyr w Fenicji, a później Egipt, gdzie kapłani ogłosili go faraonem. Marzył on o stworzeniu wielonarodowościowego grecko-perskiego imperium. Zachęcał wiec swych żołnierzy, aby poślubiali perskie kobiety. Sam pojął za żonę tamtejszą księżniczkę - Roksanę. Wyruszył następnie dalej na wschód, lecz po osiągnięciu Doliny Indusu w 326 r. p.n.e. wycieńczeni żołnierze przekonali go do odwrotu. W wieku zaledwie 33 lat Aleksander zmarł w Babilonie, w wyniku choroby. Imperium Aleksandra szerzyło wpływ kultury greckiej (hellenistycznej) we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i w zachodniej Azji. Dynastie założone przez macedońskich generałów rządziły przez ponad dwa stulecia. Jednak na skutek sporów i podziałów między nimi imperium uległo osłabieniu. Sama Macedonia została podbita przez Rzym i stała się w 146 r. p.n.e. jego prowincją.

Rzym
Osiągnięcia starożytnej Grecji zostały rozwinięte i rozpropagowane na obszarze całej Europy przez państwo Rzymskie. Imperium Romanum zjednoczyło w swych granicach większą część państw należących do współczesnej Unii Europejskiej. W ciągu blisko 500 lat pod wspólnymi rządami znajdowały się terytoria od cieśniny gibraltarskiej na zachodzie po Ren na wschodzie. Rzymianin Juliusz Cezar próbował zjednoczyć Europę pod berłem rzymskim. Swoje podboje zaczął od zjednoczenia ludów półwyspu apenińskiego. Posuwając swoje wojska w kierunku północnym aż do Muru Hadriana w Brytanii. W kierunku zachodnim po krańce Europy , a w kierunku wschodnim zajął Panonie, Dację i Dalmacje aż po morze Czarne i Turcje. Jednak jego cesarstwo rozpadło się z powodu braku dobrze zorganizowanej administracji. Rozpad spowodował podział cesarstwa w 395 roku na Wschodnio-rzymskie i Zachodnio-rzymskie. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Europa została podzielona między wiele mniejszych państw i plemion. Wkrótce jednak nastąpiły próby ponownego zjednoczenia naszego kontynentu.

Chrześcijaństwo
Pierwsza gmina chrześcijańska z nawróconych pogan powstaje w Antiochii, gdzie po raz pierwszy pojawia się nazwa „chrześcijanin” to termin określający wyznawców Chrystusowych. Gdy w Antiochii powstał spór, w jaki sposób przyjmować pogan do Kościoła (wprost czy przez religię żydowską) Apostołowie na Soborze Jerozolimskim (w 50 roku) rozstrzygnęli: „Zdało się Duchowi Świętemu i nam, aby nie nakładać na was żadnego ciężaru nad to, co jest konieczne…”. Tolerancyjni wobec religii ludów podbitych Rzymianie początkowo zlekceważyli chrześcijaństwo, sądząc, że jest to jedna z sekt czy odłam wiary żydowskiej. Stopniowo jednak, przy szybkim wzroście liczebności jej wyznawców, zaczęli dostrzegać zagrożenie i postanowili zwalczyć ją siłą. Twierdzili, że chrześcijanie odmawiają uznawania boskości władców rzymskich i odrzucają ich bogów. Rozpoczęły się czasy prześladowań i mordowania wyznawców Jezusa. Męczeńska śmierć zadawana przez Rzymian, według wiary chrześcijańskiej otwiera drogę do Boga, a męczennicy ogłaszani byli świętymi. Śmierć jednego powodowała nawracanie się wielu nowych i liczba wiernych stale rosła. Piotr i Jan zostali aresztowani po cudzie uzdrowienia żebraka, na pogróżki radców żydowskich odpowiadają: „Boga trzeba więcej słuchać, aniżeli ludzi”. Pod wpływem cudów i kazań apostołów nawraca się coraz więcej Żydów, a apostołowie zostają powtórnie uwięzieni. Jednak i tym razem nie udało się ich zgładzić, ponieważ uratował ich członek rady. Za gorliwość i odwagę w głoszeniu Słowa Bożego Żydzi ukamienowali Św. Szczepana. Jego śmierć przyczynia się do rozproszenia chrześcijan jerozolimskich po różnych krajach i rozpowszechnienia chrześcijaństwa. Około 41 roku Herod Agrypa I rozpoczyna prześladowanie chrześcijan dla przypodobania się Żydom. Przyczyną prześladowania był szybki rozwój chrześcijaństwa, który niepokoił pogańskie władze. Prawo rzymskie nakazywało uważać za nieprzyjaciół państwa i cesarza tych, którzy nie chcieli oddawać czci rzymskim bożkom, a wśród nich również cesarzowi. Uważano to jako obrazę majestatu, która w państwie rzymskim była karana śmiercią. Aby chrześcijanom zepsuć opinię, rozpowszechniano o nich oszczerstwa i uważano, że są oni winni wszystkich nieszczęść, które spadają na państwo rzymskie. Bezpośrednią przyczyną prześladowania chrześcijan było oszczerstwo Nerona, który obwinił ich o podpalenie Rzymu w 64 roku. Prześladowanie chrześcijan trwało około 250 lat z przerwami- od Nerona (64r.) do Edyktu Mediolańskiego (313r.). Św. Augustyn wylicza dziesięć wielkich prześladowań. Najgorsze były prześladowania za Nerona, Trajana, Marka Aureliusza, Decjusza i Dioklecjana. Prześladowanie prowadzono w całym Cesarstwie Rzymskim, a liczba męczenników była bardzo wielka. W 312 roku cesarz Konstantyn Wielki, widząc beznadziejność dalszej walki ogłosił się obrońcą chrześcijaństwa. Rok później religię tę uczynił panującą w całym państwie na mocy wydanego w Mediolanie edyktu. Do początku IV wieku w niektórych prowincjach rzymskich chrześcijaństwo przyjęła prawie połowa mieszkańców, osiągnęło też ono znaczne wpływy w krajach na wschodzie od imperium. Stało się tak mimo wielokrotnych krwawych prześladowań chrześcijan ze strony ludności pogańskiej i władz państw, a męczeństwo stawało się świadectwem wierności Chrystusowi, które przyciągało do nowej religii. Na fundamencie Biblii formowała się w II- III wieku teologia i filozofia chrześcijańska korzystające z języka i dorobku kultury grecko-rzymskiej. Ustanowienie tolerancji religijnej przez cesarza Konstantyna Wielkiego spowodowało, że chrześcijaństwo osiągnęło przewagę w krajach imperium rzymskiego i w 380 roku stało się jego religią państwową. Wolność religijna umożliwiła zorganizowanie się chrześcijaństwa w skali całego imperium.

Karol Wielki
Za jego panowania pod jednym berłem została zjednoczona ludność północnych Włoch, Francji i znaczna część dzisiejszych Niemiec. Karol Wielki mianował się na cesarza, co stanowiło nawiązanie do wielonarodowego Cesarstwa Rzymskiego. Jednak trudno mówić ze Karol Wielki zjednoczył Europę. Mimo iż Nitard pisze o nim, że „pozostawił całą Europę przesyconą swą dobrocią”, a w poematach Angilberta nazywany jest „ojcem Europy”. Wówczas ciężko powiedzieć co nazywano Europą. Dziś kojarzy nam się to z mapą i konturami, więc na pewno państwo Karola Wielkiego nie moglibyśmy zaliczyć do Europy bez Słowian czy Skandynawów. Zaś wtedy mnich brytyjski zwany Bedą Czcigodnym pisząc „Historie Kościelne” dwa razy używa słowa Europa wymieniając jej państwa, lecz nie wymienia tam Wysp Brytyjskich. Możemy przypuszczać, że słowo Europa w tamtym okresie znaczyło tylko państwo Karola Wielkiego, ale tego na razie historycy nie są pewni, gdyż wtedy powstaje pytanie, co z Półwyspem Iberyjskim, który był w posiadaniu muzułmanów, czy z Bizancjum nie należącym do państwa Karola Wielkiego.

Otton III
Otton III kontynuował zapoczątkowaną już przez jego ojca politykę ściślejszego zespolenia Italii z Niemcami poprzez łączenie urzędów oraz osadzanie swoich ludzi, przede wszystkim Niemców, na ważnych stanowiskach w Italii. Otton III, realizując swój uniwersalistyczny plan, inaczej widział rolę Rzymu i Italii. On naprawdę, chciał rządzić swym imperium z Rzymu, Rzym miał być rzeczywistą jego stolicą. Podróż Ottona III była przede wszystkim pielgrzymką do grobu św. Wojciecha, powołanie jego biskupstwa oraz ufundowanie mu w Gnieźnie. Prawdopodobnie cesarz miał nadzieję na uzyskanie od księcia polańskiego pełnych relikwii św. Wojciecha; uzyskał jednak tylko jego ramię. Gall Anonim podaje jeszcze jeden powód wizyty: „dla poznania sławy wspaniałego Bolesława”. Jednak, jeżeli coś pragnął poznać cesarz, to raczej kraj i potęgę swojego sojusznika. Samego Bolesława Otton poznał już wcześniej, choćby w trakcie wyprawy przeciw Słowianom połabskim. Obok celów religijnych niezwykle istotne były polityczne cele podróży Ottona III. Bolesław prowadził cesarza przez swój kraj do Gniezna. Gdy Otton ujrzał z daleka gród, zbliżył się do niego boso, ze słowami modlitwy na ustach. Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem i wprowadził do kościoła, gdzie cesarz poprosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej. Następnie utworzył arcybiskupstwo. Arcybiskupstwo to powierzył bratu męczennika Radzimowi i podporządkował mu ( z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera) następujących biskupów: kołobrzeskiego Reinberna, krakowskiego Poppona i wrocławskiego Jana. Również ufundował tam ołtarz i złożył na nim uroczyście święte relikwie. Zjazd gnieźnieński i zapadłe tam decyzje na korzyść Bolesława Chrobrego były praktyczną realizacją idei odnowienia Cesarstwa Rzymskiego. Bolesław Chrobry i Stefan Wielki (co istotnie nastąpiło w odniesieniu do drugiego z nich, pozostało natomiast „w połowie drogi” jeśli chodzi o Bolesława Chrobrego), mieli stanowić wschodnie „filary” imperium, na rubieży świata pogańskiego i sfery wpływów konkurencyjnego Cesarstwa Wschodniego. Obok celu głównego, strategicznego, mógł jeszcze występować cel partykularny -Połabszczyzna. Otton III, podjął decyzję śmiałą, wręcz kontrowersyjną. Częścią porozumienia w Gnieźnie był (zdaniem niektórych uczonych), formalny sojusz polityczny, oddający polańskiemu władcy władzę na niepokornym Połabiu i zadanie chrystianizacji tamtejszych plemion słowiańskich. Dlatego Otton nazwał Chrobrego współpracownikiem cesarstwa. Niestety jego idee nigdy się nie spełniły, ponieważ Otton III zmarł 24 stycznia 1002r. Jeszcze przed śmiercią poprosił, by jego ciało zostało przewiezione do Akwizgranu i złożone u boku jego wielkiego poprzednika- Karola Wielkiego.

Idea Napoleońska
W roku 1799 Napoleon przejął rządy mając za sobą poparcie wojska i wprowadził nowy system polityczny - konsulat. Na czele rządu stali 3 konsulowie, ale praktycznie liczył się tylko pierwszy - Napoleon. Kolejne sukcesy militarne I Konsula (bitwa pod Marengo w 1800 r. ) w Austrii poszerzyły terytorium Francji o lewy brzegu Renu i utworzone nowe republiki w Holandii, Szwajcarii i we Włoszech. W skład imperium Napoleona wchodziło wiele podbitych krajów. Od 1807 również Portugalia i Hiszpania, której król zrzekł się tronu na rzecz brata Napoleona - Józefa. Budując swe cesarstwo Bonaparte rozdawał hojnie trony swojej rodzinie. Jego brat Józef został najpierw królem Neapolu a potem Hiszpanii, Hieronim był królem Westfalii, Ludwik ożeniony z Hortensją córką Józefiny został królem Holandii (ich syn to późniejszy Napoleon III). Siostra Eliza była księżną Toskanii, Paulina została księżną Borghese, Karolina - żona marszałka Murata była królową Neapolu. Eugeniusz - syn Józefiny od 1805 r. był wicekrólem Włoch. Jeden z jego wodzów książę Bernadotte został potem królem Szwecji i Norwegii (jako Karol XIV) i dynastia ta dotrwała do dnia dzisiejszego. Zajął się nie tylko poszerzaniem granic, ale tez porządkowaniem prawa. Jego prace w dziedzinie organizacji państwa były imponujące. Wymienię tylko nowy kodeks prawny, którego wiele elementów stanowi podstawę dotychczas obowiązujących przepisów prawa cywilnego, nowy system edukacji, powstanie banku narodowego, systemu podatkowego, utworzenie sprawnej służby publicznej. Mimo, iż uważano, że zdradził idee rewolucji umocnił on jej główne zdobycze takie jak równość wobec prawa, równość szans, prawa własności. Tym sposobem ujednolicał swoje imperium w szybkim tempie i zapewnił mu stabilizację. Niestety próba zdobycia Rosji była początkiem końca Ery Napoleońskiej. Przegrana z rosyjskim mrozem i armią, zmusiła resztkę armii do odwrotu, gdzie pod Lipskiem w Bitwie Narodów doznała ostatecznej klęski. Napoleon abdykował i zmarł na wyspie Św. Heleny 5 maja 1821 r. Kraje jego imperium zaczęły się buntować doprowadzając do rozpadu państwa.

Komunizm
Geneza powstania komunizmu wywodzi się z XIX - wiecznej rewolucji przemysłowej, która zmieniła całkowicie strukturę ludnościową w krajach Europy. W wyniku tych przemian powstały dwie nowe grupy społeczne - robotnicy (inaczej proletariat) i kapitaliści (burżuazja). Wraz z tymi przemianami pogłębiły się różnice ekonomiczne między różnymi klasami ludności. Wielki przemysł spowodował masową migracje ludności wiejskiej do miast co spowodowało wytworzenie się wielu metropolii. Zazwyczaj robotnicy byli słabo opłacani i źle traktowani przez co zwiększał się w szybkim tempie niedostatek ich rodzin. Warunki bytowania proletariatu sprawiały, że stawał się on podatny na nowe ideologie, które zmieniłyby ich rozpaczliwą sytuacje. W takiej zatem atmosferze rozpoczął się rozwój idei komunizmu jako nowego modelu stosunków społecznych. Ważnym epizodem rewolucji rosyjskiej stała się wojna polsko - rosyjska (w 1920 roku), w której młode państwo polskie zdołało uratować siebie i Europę przed “czerwonym terrorem”. Ostatecznie komuniści zdołali opanować obszary Rosji carskiej i w 1922 roku proklamowali powstanie pierwszego komunistycznego państwa na świecie pod nazwą - Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W 1921 roku na zjeździe partii komunistycznej przyjęto program nowej polityki gospodarczej mającej wydźwignąć kraj z ruiny. Otrzymała ona oficjalną nazwę - Nowa Ekonomia Polityczna (NEP), który zakładał przyzwolenie władz na drobną własność prywatną i znosiła obowiązek przymusowego dostarczania przez chłopów płodów rolnych. Dzięki tej polityce Związek Radziecki bardzo szybko zdołał podnieść się ze zniszczeń i poprawić warunki bytowania wielu mieszkańców. Jednak po śmierci Lenina, Stalin odrzuca NEP, co ciągnie za sobą wielkie straty. Biedni robotnicy, których była niezliczona ilość, po wprowadzeniu kolektywizacji zaczęli ślepo wierzyć w ideały komunizmu. Idea komunistyczna przerwała do dzisiaj. Mimo, że na świecie pozostało tylko jedno państwo komunistyczne to partie są nadal obecne w wielu krajach.

Faszyzm
Współcześni ludzie niezwykle dziwią się jak było możliwe powstanie tak zbrodniczego systemu władzy, który w konsekwencji wywołał największą wojnę w historii ludzkości. Musimy się zatem w czuć w atmosferę panującą w Europie po zakończeniu I wojny światowej. Miała to być ostatnia wojna, która swoimi potwornościami i zniszczeniami spowodowały szczerą chęć narodów do pokoju. Jednak w Traktacie Wersalskim, który ustalał porządek w Europie po wojnie politycy popełnili ogromne błędy. Takie państwa jak Niemcy, Węgry, Bułgaria i inne po dyktacie zwycięskich mocarstw straciły wiele terytoriów i zostały niezwykle upokorzone. Sytuacja w tych krajach stawała się od początku pokoju bardzo niestabilna i sprzyjała rozwojowi bardzo ekstremistycznych ruchów żądających rewizji granic. Drugim ważnym czynnikiem powodującym powstanie faszyzmu była wysoce niestabilna sytuacja gospodarcza walczących krajów bezwzględnie, po której stronie się znajdowały. W Europie zatem szalała hiperinflacja, panowało bezrobocie, spadek produkcji rolnej i przemysłowej, co w pewnej perspektywie czasowej powodowało wybuch niezadowolenia społecznego. Pierwszym krajem, w którym nastąpił taki wybuch stały się zwycięskie w I wojnie światowej Włochy. W 1919 r. Benito Mussolini stanął na czele pierwszej organizacji faszystowskiej, która skupiała w swoich szeregach przede wszystkim kombatantów, anarchistów, monarchistów i byłych socjalistów. Jednym z głównych jej celów stało się zwalczanie komunizmu, dlatego też hojnie była sponsorowana przez przemysłowców i posiadaczy ziemskich. W szybkim czasie ruch ten zdobywał w społeczeństwie włoskim coraz więcej na znaczeniu i przekształcił się w liczącą siłę polityczną tego kraju. Faszyści chcąc zyskać zaufanie społeczne organizowali masowe roboty publiczne, a także wiece, na których podsycali wrogie nastroje wobec innych narodów. Niemcy okazały się następnym państwem po Włoszech, w którym zapanował faszyzm. Jednak ze względu na bardziej radykalną formę w Niemczech został on nazwany nazizmem lub hitleryzmem. Przywódcą faszystowskiej partii w Niemczech został Adolf Hitler. Z Mussolinim łączyła go cecha wybitnego mówcy, który przyciągał uwagę ludzi. Niemcy przyjęli faszyzm gładko, ponieważ bardzo bali się komunizmu, a faszyzm za największego wroga uważał właśnie komunizm. Stworzone bojówki mordowały członków partii, którzy przeciwstawiali się Hitlerowi, tak jak miało to miejsce we Włoszech, dzięki temu rządziła jedna partia NSDAP. Prawdziwym przełomem w drodze po władzę okazał się dla hitlerowców wielki krach gospodarczy w 1929 roku. Spowodował on w Niemczech masowe bezrobocie (około 4 milionów ludzi), a co za tym idzie wielkie niezadowolenie w społeczeństwie niemieckim. Do ludzi zaczęły docierać rasistowskie i imperialne hasła nazistów i zdobywali oni coraz to większe poparcie. W nazistowskich Niemczech utworzono na wzór włoski masowe organizacje, do których wprowadzono obowiązkową przynależność wszystkich obywateli. Dzieci i młodzież zrzeszona była w hitlerjugen, gdzie wychowywano je w duchu narodowo-socjalistycznym. Wszelkie struktury państwa zostały podporządkowane partii nazistowskiej, która używała ich do kontroli obywateli. Ogromne znaczenie w III Rzeszy przywiązywano do propagandy, dlatego też wszelkie rocznice i wydarzenia (np. Olimpiada w Berlinie w 1936 roku) wykorzystywane były do pokazania ludności nazizmu z jak najlepszej strony. Ideologia faszystowska skończyła się wraz z końcem wojny. Faszyzm został ogólnie zakazany, tak jak i jego propaganda. Mimo, iż jest on zabroniony, na świecie są wciąż nielegalne grupy nazywające się neofaszystami lub neonazistami.

Epilog
Mimo, iż wielokrotnie próbowano zintegrować Europę, zawsze nieskutecznie. W końcu końców zawsze następował rozpad. Można powiedzieć że chrześcijaństwo nadal integruję Europę, lecz w o wiele mniej widocznym stopniu niż kiedyś. Teraz ludzie są podzieleni i zapominają o religii. Dzisiejsza integracja opiera się na polityce i gospodarce. Sądzę, że taki system ma największą szanse przetrwać. Wszystkie te próby zjednoczenia różniły się od chrześcijaństwa tym, że nie były nastawione pokojowo. Chrześcijaństwo tak jak UE jest „organizacją pacyfistyczną”, podczas gdy Rzym lub Napoleon wygrywały krwawe bitwy by rozszerzyć swe imperia, czy nawet komunizm i faszyzm podczas przez które poniosło śmierć miliony ofiar, przeciwników tych poglądów. Tak, więc w przypadku integracji sprawdza się przysłowie: „żądza siły słabość rodzi”.


Bibliografia:
„Społeczeństwo i Polityka” redakcja K. Wojtaszczyk, W. Jakubowski
„Razem przez Wieki cz.1,2,3” G. Wojciechowski
„Historia Ludzi cz.1,2,3” M. Sobaś