Podstawowe pojęcia z prawa administracyjnego
1. Definicja administracji i administracji publicznej
Administracja - jest to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów. Cechująca się celowością, trwałością i planowaniem działania. Administracja publiczna - (państwowa) system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku zewnętrznym i wewnętrznym.
Cechy:
- inicjatorski charakter jej działania
- konkretność sytuacji rozwiązywanych przez administrację
- działalność ta jest ukierunkowana na interes publiczny
W systemie administracji publicznej można wyróżnić dwie części:
- strukturę administracji państwowej rządowej (zcentralizowana).
- strukturę administracji samorządowej (zdecentralizowana)
Administracja jest zjawiskiem społecznym; podmiotem administracji jest współżycie społeczne. Zajmuje się prawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny.
Administrację cechuje aktywność, inicjacja i działalność ukierunkowana na przyszłość. Cecha ta występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca określa generalnie i abstrakcyjnie administracja ma przekształcić w rzeczywistość.
Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć. Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa, które ukierunkowane jest na wydawanie generalnych, abstrakcyjnych uregulowań przez to obejmuje wielość przypadków.
Administracja publiczna wyróżnia się szeregiem cech kształtujących jej ogólne pojecie i charakteryzujące jej miejsce v ramach organizacji państwa. Można tu wskazać na następujące cechy:
1. Administracja działa w imieniu i na rachunek państwa.
2. Administracja ma charakter polityczny, co nie oznacza, że aparat administracji ma być polityczny.
3. Administracja działa na podstawie prawa i w tych granicach, jakie prawo dla niej przewiduje.
4. Celem działalności administracji nie jest osiąganie zysku.
5. Administracja jest organizacją o charakterze jednolitym i ogólnym. Jej działania odnoszą się, zatem
w równym stopniu do wszystkich obywateli lub innych podmiotów.
6. Administracja ma charakter monopolistyczny
7. Administracja ma w zasadzie charakter bezosobowy w ramach jej struktur działają organy nie zaś pełniące ich funkcje jednostki czy osoby lub ich grupy.
8. Administracja ma charakter władczy.
9. Administracja zorganizowana jest i działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania
(podporządkowanie hierarchiczne) ? Służbowe oraz osobowe.
10. Administracja opiera się w swym działaniu z zawodowego i fachowego personelu urzędniczego.
2. Struktura obecnego podziału terytorialnego państwa Strukturę podziału terytorialnego państwa określa ustawa z dnia 24.07.1998 r. O w prowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału państwa -jednostkami tego podziału są gminy, powiaty i województwa , o tym podziale mówi także konstytucja, która pozostawia pewną swobodę w zasadach-podziału organizacji administracji państwa. Struktura podziału samorządu terytorialnego:
- ustawa z dn. 08.03.90 r. o samorządzie gminnym
- ustawa z dn. 05.06.98 r. o samorządzie powiatowym
-ustawa z dn. 05.06.98 r. o samorządzie województwa
Podział terytorialny państwa jest to strefa określenia wpływu administracji rządowej i samorządowej.
Istota administracji samorządowej sprowadza się do tego, iż wykonuje ona zadania publiczne o znaczeniu lokalnym w imieniu i na rachunek wspólnoty samorządowej, natomiast działalność samorządu terytorialnego poddana jest nadzorowi z punktu widzenia legalności.
3. Struktura i umiejscowienie administracji rządowej na tle podziału administracji państwa.
Administracja rządowa posiada dwa poziomy
1. administracja centralna ( rząd i inne organy administracji rządowej ( centralna)).
2. administracja województwa ( wojewoda) ? (terenowa)
- administracja zespolona to są kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem wojewody.
- powiat - kierownicy służb inspekcji i straży pod zwierzchnictwem starosty (powiatów 350, gmin 2500)
- administracja niezespolona - działa nie pod zwierzchnictwem wojewody, działa samodzielnie, obszary ich działania nie pokrywają się z obszarami województwa.
4. Istota i charakter działów administracji rządowej.
Zakres działów administracji rządowej określa ustawa z dn. 04.09.97 r. o działach administracji rządowej. Ustawa ponadto określa właściwości ministra kierującego danym działem. Kierowanie działami administracji rządowej powierza się jednemu ministrowi właściwemu do spraw oznaczonych nazwą danego działu. Ustawa wymienia 28 działów m.in. Administracja Publiczna ( administracja, ewidencja ludności, budownictwo, architektura), Budżet Państwa ( opracowanie budżetu państwa, system finansowania samorządu terytorialnego), Gospodarka ( gospodarka samorządowa, energetyka, kontrola obrotu z zagranicą towarami i technologią), Finanse Publiczne (realizacja dochodów i wydatków budżetu państwa, nadzór nad podatkami, ceny, kontrola skarbowa), Integracja Europejska, łączność. Nauka, Skarb Państwa.
5. RM - skład
- RM składa się z Prezesa RM i ministrów ( ministrowie resortowi i ministrowie bez teki)
- W skład RM mogą być powołani wiceprezesi RM
- Prezes i wiceprezes RM mogą pełnić także funkcję ministra
- W skład RM mogą być ponadto powołani przewodniczący określonych w ustawach komitetów
(komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Komitet Obrony Kraju, Rada Legislacyjna).
6. RM - kompetencje
RM jest organem władzy wykonawczej:
- prowadzi politykę zewnętrzną i wewnętrzną państwa - sprawy bieżące
- jest podstawowym ośrodkiem rządzenia państwem w sensie politycznym
- to, co jest funkcją państwa jest funkcją rządu
- kieruje administracją rządową i koordynuje jej pracę
- zapewnia wykonywanie ustaw oraz wydaje rozporządzenia
- chroni interesy Skarbu Państwa
- zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek publiczny
- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
- zawiera umowy międzynarodowe
- określa organizację i tryb swojej pracy uchwala
- projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem
7. Pozycja Prezesa RM w systemie organów administracji rządowej.
Prezes RM - organ kierujący RM
- reprezentuje RM
- kieruje i koordynuje pracę członków RM
- zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania
- wydaje rozporządzenia
- sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach określonych w ustawach
- jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
- z inicjatywy RM lub własnej może tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodoradcze w sprawach zagadnień należących do zakresu działania RM lub Prezesa RM
8. Pozycja i zadania ministra kierującego działem administracji rządowej.
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki rządu w odniesieniu do działu, którym kieruje, jak również do przedkładania w tym zakresie inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych w zakresie działu, którym kieruje. Minister wydaje rozporządzenia, ale RM może uchylić rozporządzenie ministra. Przedstawicielem ministra w województwie jest wojewoda. Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek, tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne chyba, że przepisy stanowią inaczej, powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych, chyba, że przepisy stanowią inaczej, organizuje kontrolę sprawności działania, efektywnego gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne
9. Uprawnienia Prezesa RM w zakresie organizacji i funkcjonowania działów administracji rządowej.
- organizacja prac rządowych - kontroluje i koordynuje pracę ministrów
- jest odpowiedzialny za proces tworzenia rządu i dokonywania w nim zmian, powołuje i odwołuje ministrów
- może wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten działa
- żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych od ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody i ma prawo wglądu
- zwoływać posiedzenia i im przewodniczyć
- przewodniczyć w każdym z komitetów. RM
- powołuje i odwołuje Pełnomocnika Rządu
- może tworzyć komitety do rozpatrywania określonej sprawy
- może tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawcze.
- przy Prezesie RM działa Rada Legislacyjna, powołuje ją Prezes RM
- odpowiedzialny za zakres zadań i personalny kształt ministerstw i innych organów centralnych
- kierowanie pracami terenowej administracji rządowej
11. Kto wykonuje administracje publiczną w województwie?
Administracja publiczna to administracja rządowa i administracja samorządowa. Administrację samorządową na terenie województwa wykonuje Sejmik i Zarząd województwa. Administrację rządową na obszarze województwa wykonuje:
- wojewoda
- działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb i straży
- organy administracji niezespolonej
- działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży
- organ samorządu terytorialnego, jeśli wykonanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy bądź zawartego porozumienia
- organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia
12. Tryb powoływania wojewody
Wojewoda jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra Administracji Publicznej. Pierwszego i drugiego wice wojewodów powołuj e i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Nadzór nad działalnością wojewody jest sprawowany przez Prezesa Rady Ministrów a sprawy pomiędzy wojewodą a ministrem rozstrzyga Prezes RM. Wojewoda jest przedstawicielem RM na terenie województwa, co oznacza, że odpowiada za wykonanie polityki rządu na terenie województwa.
13. Jakie zadania wypełnia wojewoda na terenie województwa?
Wojewoda jest przedstawicielem RM na terenie województwa, co oznacza, że odpowiada za wykonanie polityki rządu na terenie województwa. Odpowiada i zapewnia współdziałanie wszystkich powiatów i kieruje ich działalnością, czuwa nad bezpieczeństwem obywateli. Jest reprezentantem Skarbu Państwa z zakresie i na podstawie ustawy. Jest zwierzchnikiem administracji zespolonej. Wydaje polecenia, które obowiązują wszystkie organy administracji rządowej na terenie województwa. Wojewoda uczestniczy przy powoływaniu i odwoływaniu organów administracji niezespolonej. Współdziała z organami rządowymi i pozarządowymi -zagranicznymi. Ma prawo przedstawiania RM projektów aktów normatywnych lub innych aktów dotyczących województwa.
14. Struktura samorządu terytorialnego po reformie z 1999 r.
Z dniem 01.01.1999r. został wprowadzony zasadniczy trójstopniowy podział państwa. Jednostkami tego podziału są gminy, powiaty i województwa.
Ustawa z dn. 24.07.1998 r. wprowadziła zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa; utworzono 16 województw, 373 powiatów. Oprócz podziału zasadniczego wyróżniamy podział pomocniczy
(gmina na sołectwa, miasta na dzielnice)
15. Co to jest gmina i jej cechy?
Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Gmina to wspólnota samorządowa tworzona przez wszystkich obywateli zamieszkujących pewne terytorium, którzy tworzą wspólnotę z mocy prawa. Cechy:
- owa wspólnota powstaje z mocy prawa jest, więc przymusowym związkiem obywateli
- gmina posiada osobowość prawną
- samodzielność gminy podlega ochronie sądowej
- gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
- o ustroju gminy decyduje statut
- gmina tworzy jednostki pomocnicze (sołectwa, osiedla, dzielnice i inne)
- na wsi - sołtys ( organ wykonawczy)
- zebranie wiejskie ( uchwałodawczy) w dzielnicy - zarząd ( organ wykonawczy)
- Rada osiedla ( uchwałodawczy)
16. Władze gminy Władze gminy:
- Referendum ( obligatoryjne, fakultatywne; poprzez referendum można rozstrzygać o wszystkich ważnych sprawach dla gminy, przeprowadza sieje na wniosek 1/10 upoważnionych do głosowania i aby było ważne musi wziąć w nim udział 30% mieszkańców uprawnionych do głosowania).
- Organy gminy - Rada Gminy Jest organem stanowiącym i kontrolnym.
- Zarząd Gminy jest organem wykonawczym.
17. Zarząd gminy
Zarząd gminy jest organem wykonawczym gminy.
Skład: Wójt albo Burmistrz lub Prezydent Miasta (jako przewodniczący zarządu), ich zastępcy oraz inni członkowie.
Zadaniem zarządu jest wykonywanie budżetu, organ ten ponosi odpowiedzialność za prawidłową gospodarkę finansową gminy, zarząd także przygotowuje projekty uchwał Radzie Gminy, określa sposób wykonywania uchwał, zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, gospodaruje mieniem gminy, wykonuje zadania zlecone przy pomocy urzędu gminy.
18. Rada gminy-skład i kompetencje.
Rada gminy to organ uchwałodawczy i kontrolny. W jej skład wchodzą radni(od 15 do 100). Kadencja rady trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Na czele rady stoi przewodniczący i 1-3 wiceprzewodniczący. Radni obradują na sesjach- zwyczajnych(raz na kwartał) i nadzwyczajnych-zwołuje przewodniczący. Radni pracują w komisjach stałych i doraźnych. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy; może samodzielnie stanowić we wszystkich sprawach które nie zostały zastrzeżone do rozstrzygnięcia w referendum, albo powierzone przez ustawę innych podmiotów, określenie podstawowych kierunków działania gminy, Rada wybiera Zarząd oraz Wójta, Burmistrza lub Prezydenta, podejmuje decyzję w sprawie mienia komunalnego i praw majątkowych, przekraczające zakres zwykłego zarządu, ma kompetencje kontrolne m.in. wobec wszystkich gminnych jednostek organizacyjnych, kontroli Rady podlega Zarząd Gminy.
19. Powiat-rodzaje, istota i zasięg terytorialny.
Powiat to lokalna wspólnota samorządowa, która tworzą z mocy prawa mieszkańcy odpowiedniego terytorium, posiada osobowość prawną, samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność ( edukacja publiczna, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, transport, kultura, porządek publiczny). Zasięg terytorialny-powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary graniczących za sobą gmin, albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Rada Ministrów w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty. Rodzaje:
- Ziemskie(cały obszar na prawach powiatu)
- Grodzkie (-tzw. miasto na prawach powiatu, liczą ponad 100 tyś. mieszkańców)
20. Władze powiatu.
Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym- poprzez wybory i referendum powiatowe- lub za pośrednictwem organów powiatu. Organami powiatu są:
1.Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu (Kompetencje: stanowienie prawa, stanowienie statutu powiatu, stanowienie o kierunkach działania Zarządu powiatu, uchwalanie budżetu, uchwały w sprawach podatków i opłat, zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów, rada kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych)
2.Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu (Kompetencje: przygotowanie projektów uchwał Rady, wykonywanie uchwał Rady, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonuje budżet, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników służb inspekcji i straży oraz jednostek org. powiatu, które tworzą powiatową org. zespoloną.)
21. Skład i tryb wyboru Zarządu powiatu.
W skład Zarządu powiatu wchodzą: Starosta jako jego przewodniczący, wice starosta i jego pozostali członkowie. Rada powiatu wybiera starostę oraz na j ego "wniosek pozostałych członków zarządu powiatu w liczbie od 3 do 5 osób w tym wice starostę w ciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Wybór następuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Członkowie zarządu powiatu mogą być wybrani spoza składu rady.
Kompetencje: przygotowanie projektów uchwał Rady, wykonywanie uchwał Rady, gospodarowali i mieniem powiatu, wykonuje budżet, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników, służb inspekcji i straży oraz jednostek org. powiatu, które tworzą powiatową org. zespoloną.
22. Rada powiatu skład i struktura organizacyjna.
Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu, z zastrzeżeniem przepisów o referendum powiatowym. Kadencja rady trwa 4 lata , licząc od dnia wyborów. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Struktura organizacyjna:
Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i l lub 2 wiceprzewodniczących. Zadania przewodniczącego rady: organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, i co najmniej raz na kwartał. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną. Ponad to Rada powiatu powołuje komisje stałe i doraźne. Radni mogą tworzyć kluby radnych.
Kompetencje: stanowienie prawa, stanowienie statutu powiatu, stanowienie o kierunkach działania Zarządu powiatu, uchwalanie budżetu, uchwały w sprawach podatków i opłat, zaciąganie długoterminowych pożyczek
i kredytów, rada kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych.
23. Co to jest województwo?
Województwo to regionalna wspólnota samorządowa - regionalna, którą tworzą mieszkańcy województwa z mocy prawa i zarazem jest największą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego państwa działająca w celu wykonywania administracji publicznej. Ma osobowość prawną, samodzielność woj. podlega ochronie sądowej, nadzór nad działalnością samorządu wojewódzkiego sprawuje Prezes RM i wojewoda, w zakresie spraw finansowych nadzór sprawuje RIO. Wykonuje ona zadania publiczne o charakterze wojewódzkim.
24. Jakie ogólne zadania realizuje samorząd województwa?
1. Zadania publiczne ( edukacji publicznej w tym szkolnictwa wyższego; promocji i ochrony środowiska; kultury i ochrony jej dóbr; pomocy społecznej; polityki prorodzinnej; modernizacji terenów wiejskich; Zagospodarowania przestrzennego; Ochrony środowiska; Gospodarki wodnej; Dróg publicznych i transportu; Kultury fizycznej i turystyki; Ochrony praw konsumentów; Obronności; Bezpieczeństwa publicznego; Przeciwdziałania bezrobociu.
2. Określenie strategii i prowadzenie polityki rozwoju województwa
3. Prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową
3. Włada wyodrębnionym mieniem wojewódzkim
25. Organy samorządu województwa. Organami są:
1. Sejmik województwa (Sejmik to organ stanowiący kontrolny, kadencja trwa 4-lata, określenie strategii i prowadzenie polityki rozwoju województwa, prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową, wykonuje zadania publiczne, włada wyodrębnionym mieniem wojewódzkim)
2. Zarząd województwa (Zarząd to organ wykonawczy, w skład wchodzą 5 osób- Marszałek jako jego przewodniczący, wiceprzewodniczący i pozostali członkowie; wykonywanie uchwał Sejmiku, przygotowanie projektu i wykonywanie budżetu, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego)
26.Pozycja, skład i struktura sejmiku.
Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Kadencja trwa 4 lata licząc od dnia wyborów. W skład sejmiku wchodzą: radni - wybierani w wyborach bezpośrednich. Sejmik województwa ze swego grona wybiera przewodniczącego sejmiku bezwzględną większością w głosowaniu tajnym i wiceprzewodniczącego ( nie więcej niż 3). Przewodniczący organizuje prace Sejmiku i prowadzi jego obrady i zwołuje jego posiedzenia co najmniej raz na kwartał. Kompetencje: określenie strategii i prowadzenie polityki rozwoju województwa, prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową, wykonuje zadania publiczne, włada wyodrębnionym mieniem wojewódzkim
27. Zarząd województwa, skład i tryb jego wyboru.
Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa.
W skład zarządu województwa liczącego 5 osób wchodzi:
? Marszałek województwa jako jego przewodniczący
? Wiceprzewodniczący ( nie więcej niż dwóch)
? Pozostali członkowie
Sejmik województwa wybiera ze swego grona Marszałka województwa, na wniosek marszałka. Sejmik wybiera pozostałych członków Zarządu w tym nie więcej niż 2 wiceprzewodniczących, w ciągu 3-miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów. Wiceprzewodniczący i pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani spoza grona sejmiku. Kompetencje: wykonywanie uchwał Sejmiku, przygotowanie projektu i wykonywanie budżetu, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego
28. Uprawnienia wojewody w zakresie nadzoru nad samorządem terytorialnym
Wojewoda jest organem nadzoru nad organami samorządu gminy, powiatu, województwa. Przedmiotem nadzoru jest działalność samorządu polegająca na realizacji:
a) Zadań własnych samorządu.
b) Zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Ad a) W sprawach własnych nadzór ma się ograniczyć do kryterium legalności tj. zgodności z przepisami powszechnie obowiązującymi.
Ad b) W sprawach z zakresu zadań zleconych nadzór sprawowany jest ponadto na podstawie kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.