Źródła prawa administracyjnego

Źródła prawa administracyjnego



Pojęcie „źródeł prawa” nie zostało zdefiniowane wprost i przypisywano mu różne znaczenia. Mianem tym określano między innymi akty prawne zawierające przepisy prawa, formy wyrażania przepisów prawnych bądź akt stanowienia prawa i inne. Analizując problematykę źródeł i systemu źródeł prawa administracyjnego przypomnieć należy dwa zasadnicze nurty przypisywanych pojęciu „prawo”. Pierwszy traktujący prawo jako zespół określonych faktów społecznych lub psychicznych oraz drugi gdzie prawo pojmowane jest jako zespół określonych norm postępowania. Drugiemu nurtowi przypisać należy pierwszoplanowe miejsce w naszym systemie, daje on podstawę do identyfikowania prawa z pewnym uznanym przez państwo, obowiązującym w danym czasie zbiorem abstrakcyjnych i generalnych norm. Można zatem przyjąć, że właściwie uporządkowany zbiór tych norm, powiązanych w wymagany sposób, uwzględniający relacje treściowe, hierarchiczne i formalne, tworzy system prawa. System ten może być traktowany także jako system źródeł prawa. W tym ujęciu jest to – odnoszony do danego miejsca i czasu – usankcjonowany wolą państwa zbiór źródeł prawa, pozostających we wzajemnych, uporządkowanych relacjach, zapewniających jedność, spójność i zupełność. Cechy te w połączeniu z praworządnością i hierarchicznością określają system źródeł prawa.
Cechami charakterystycznymi, a nierzadko swoistymi, źródeł prawa administracyjnego są ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych, oraz to, że większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji, prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu, w nim samym, skutkiem wyróżnienia i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych, dochodzi, do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. działów kompleksowych, które charakteryzują się jednoczesnym udziałem także norm z innych działów prawa (np. prawo ochrony środowiska, prawo budowlane).

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004r. a stworzony w ramach Wspólnot Europejskich, które są obecnie częścią składową Unii Europejskiej, system prawny obejmuje szereg źródeł sklasyfikowanych na podstawie różnych kryteriów. Najczęściej spotykanym podziałem prawa europejskiego jest podział na prawo pierwotne (inaczej traktatowe i statutowe) i wtórne (pochodne).
Prawo pierwotne obejmuje umowne prawo międzynarodowe, które dało podstawy powstaniu i ewolucji Wspólnot, a obecnie stanowi podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej. Mianem tym określa się Traktaty założycielskie, ich uzupełnienia i modyfikacje. Prawo pierwotne to ta część prawa europejskiego, która została ustanowiona bezpośrednio przez państwa członkowskie działające jako „konstytuanta”. Do źródeł tych zaliczamy:
1.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisany na 50 lat 18 kwietnia 1951r.,(utracił moc 22 lipca 2002r.),
2.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25 marca 1957r. (obecnie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską),
3.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25 marca 1957r. (tzw. Euroatom),
4.Konwenkcja o niektórych wspólnych instytucjach dla EWG i Euroatomu weszła w życie 1 stycznia 1958r., podpisana wraz z powyższymi traktatami,
5.Traktat o fuzji instytucji podpisany 8 kwietnia 1965r. ,
6.Dwa traktaty budżetowe z lat 1970 i 1975,
7.Akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego z 1976r.
8.Jednolity Akt Europejski podpisany 17 i 28 lutego 1986r. Wszedł w życie 1 lipca 1987r.
9.Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992r., wszedł w życie 1 listopada 1993r.
10.Traktat Amsterdamski, podpisany 2 października 1997r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,
11.Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,
12.Traktaty o przystępowaniu nowych członków (tzw. umowy akcesyjne).

Wymienione przepisy prawa pierwotnego razem z ogólnymi zasadami prawa tworzą konstytucyjne podstawy systemu prawnego Unii Europejskiej. Zawarte w tych aktach normy prawne określają cele, dla których powołano do życia Unię. Zawarto w nich przepisy wskazujące sposób osiągnięcia powyższych celów, instytucje oraz organy odpowiedzialne za ich realizację. W Traktatach uregulowano również niewielką część praw i obowiązków przysługującym obywatelom państw członkowskich. Autorami prawa pierwotnego są państwa członkowskie, które jednomyślnie decydują o jego treści w toku specjalnych konferencji międzyrządowych. Treść tego prawa przybiera formę traktatu, który następnie poddany jest procesowi ratyfikacji.
Prawo wtórne to zespół norm prawnych przyjętych przez instytucje wspólnotowe w celu realizacji celów tej organizacji wynikających z Traktatów. O treści prawa pochodnego decydują instytucje i organy Unii, co odróżnia to prawo od prawa krajowego. Katalog źródeł prawa wtórnego obejmuje:
1.Rozporządzenia,
2.Dyrektywy,
3.Decyzje,
4.Opinie,
5.Zalecenia,
6.Konwencje zawierane przez państwa członkowskie na podstawie art. 20 i 220 TWE,
7.Umowy międzynarodowe.

Pomiędzy prawem pierwotnym a prawem wtórnym zachodzi relacja nadrzędności prawa pierwotnego nad prawem pochodnym. Akty prawa wtórnego muszą być zgodne z prawem pierwotnym.
Zasada nadrzędności, inaczej pierszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, nie wynika z traktatów. Została sformułowana przez ETS, który uznał, że prawo wspólnotowe, nawet bezpośrednio stosowane i wywołujące bezpośredni skutek, nie mogłoby wywołać zamierzonych efektów, gdyby w przypadku konfliktu z normą prawa krajowego musiało przyznać jej pierszeństwo. Uznano nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym za najistotniejszy warunek zapewniający funkcjonowanie wspólnot i realizację ich celów.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483) dokonała podziału źródeł prawa na: źródła powszechnie obowiązującego prawa i źródła prawa o charakterze wewnętrznym. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej, (zgodnie z art. 87 Konstytucji) są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, natomiast na obszarze działania organów, które je ustanowiły-akty prawa miejscowego. Zgodnie z przyjętym podziałem konstytucyjnym, źródłami prawa są tylko akty prawne wymienione w Konstytucji, które mogą być stanowione wyłącznie przez organy również wymienione w Konstytucji. Są to zatem źródła prawa w sensie ustawodawczym-stanowienia prawa. Konstytucja nie zajmuje się natomiast całą grupą przepisów administracyjnych, których podstawą wydania jest nie delegacja ustawowa, lecz kompetencja administracyjna. Są to np. zarządzenia organów centralnych administracji rządowej wydawane w ramach określonych ustawami kompetencji tych organów, przepisy stanowione przez NBP, ZUS, uchwały samorządów zawodowych, statuty, przepisy organizacyjne, przepisy w zakresie władztwa zakładowego. Przyjmując kryteria określone w Konstytucji, tego rodzaju przepisy administracyjne nie należą do kategorii źródeł prawa, a do kategorii prawnych form działania administracji. Jednakże, tworząc w szerokim rozumieniu katalog źródeł prawa administracyjnego (w ujęciu formalnym), tego typu przepisy mieścić się będą wśród źródeł prawa. Ponadto, mówiąc o źródłach prawa administracyjnego, wymienić należy również tzw. nieformalne źródła prawa, a mianowicie zwyczaj, orzecznictwo sądowe i poglądy zawarte w doktrynie.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:
Konstytucja jest to akt normatywny zajmujący naczelne miejsce w systemie źródeł prawa. Jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Konstytucja jest w hierarchii źródeł prawa najważniejszym aktem ustawowym, stąd przyjęte jest w doktrynie określenie-ustawa zasadnicza. Wszystkie inne źródła muszą pozostawać w pełnej zgodności z Konstytucją. Jako źródło prawa administracyjnego Konstytucja zasługuje na uwagę z wielu względów. Zawarte w niej postanowienia zobowiązują wszystkie organy państwa do działań zgodnych z jej treścią. Organy administracji nie mogą podejmować żadnych działań czy rozstrzygnięć, które w jakikolwiek sposób naruszałyby postanowienia Konstytucji. Zasada ta określona została wyraźnie w art. 7, zgodnie, z którym: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Ustawa zasadnicza określa podstawowe zasady ustroju państwa, który oparty został na podziale i równowadze władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Określone zostały także kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i innych członków rządu. Konstytucja daje także podstawy prawne dla organizacji i funkcjonowania samorządu terytorialnego oraz zawiera uregulowanie zasad kontroli administracji publicznej. Konstytucja zawiera określenie wolności i praw człowieka i obywatela. Takie zawiązanie prawem daje obywatelom, innym osobom fizycznym i prawnym poczucie bezpieczeństwa wobec państwa i jego organów.

Umowy międzynarodowe stają się źródłem prawa po ich ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Konstytucja RP rozstrzygnęła problem bezpośredniego stosowania umów międzynarodowych, art. 91 ust. 1 stanowi, że po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw umowa stanowi cześć krajowego, czyli wewnętrznego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania odrębnej ustawy. Konstytucja wyróżnia dwie grupy umów międzynarodowych: których ratyfikacja przez Prezydenta RP wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie oraz te umowy międzynarodowe, których ratyfikacja należy wyłącznie do Prezydenta RP. W razie sprzeczności pomiędzy umową międzynarodową ratyfikowaną za zgodą wyrażoną w ustawie a ustawą - pierwszeństwo ma taka umowa.

Ustawy w demokratycznym państwie prawa stanowią podstawę kształtowania całego systemu prawa. W hierarchii źródeł prawa zajmują miejsce bezpośrednio po Konstytucji. Ustawy regulują wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem administracji, a także określają prawa i obowiązki obywateli w stosunku do administracji. Dlatego zajmują one najważniejsze miejsce w systemie źródeł prawa administracyjnego. Stanowią one podstawę prawną do bezpośredniej władczej ingerencji administracji w różne sfery życia społecznego, co może być dokonywane w formie indywidualnego aktu administracyjnego bądź w formie aktu prawnego ogólnie obowiązującego. Sejm jest jedynym organem uprawnionym do uchwalania ustaw. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Konstytucja nie określa materii ustawowej, czyli zakresu spraw, dla których uregulowanie w ustawie jest obowiązkowe. Tak więc ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre natomiast sprawy muszą znaleźć swe uregulowanie ustawowe, albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach, np. ograniczenie wolności organizowania i uczestniczenia w zgromadzeniach (art. 57), tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg składanych w związku z wykonywanymi zadaniami z zakresu administracji publicznej (art. 63), określenie innych niż gmina jednostek samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 2). Podkreślić należy prymat ustawy wobec innych źródeł prawa. Zgodnie z tą zasadą wszystkie inne źródła prawa muszą być formalnie zgodne z ustawami, a także materialnie mają służyć ich wykonywaniu. Trybunał Konstytucyjny bada konstytucyjność ustaw oraz aktów podustawowych z ustawą. Warunkiem wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie, które następuje przez jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw RP. Dopóki ustawa nie jest odpowiednio ogłoszona, nie może stanowić podstawy do działania administracji, nie można też żądać od obywatela zachowania przewidzianego w ustawie.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997r. Przyznała naczelnym organom władzy wykonawczej (choć Konstytucja nie posługuje się tym pojęciem, ale nadal występuje w polskim systemie prawnym) prawo do stanowienia: rozporządzeń z mocą ustawy, rozporządzeń, uchwał i zarządzeń. Rozporządzenia wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji w tym zakresie innemu organowi (art. 92 Konstytucji). Konstytucja nie przewiduje zatem możliwości udzielania tzw. Subdelegacji. Rozporządzenia wymagają każdorazowo szczegółowego upoważnienia ustawowego. Ustawa upoważniająca może przewidywać, iż przy wydawaniu rozporządzenia mają współdziałać różne podmioty. Współdziałanie to może polegać na udzieleniu zgody (ustawa określa wówczas, że rozporządzenie wydane zostanie „w uzgodnieniu” lub” w porozumieniu”) bądź tylko na wyrażeniu opinii.

Rozporządzenia z mocą ustawy wprowadzane są do sytemu źródeł prawa wyjątkowo, jako odstępstwo od zasady nadrzędności ustaw. Moc prawna takiego rozporządzenia jest taka sama jak ustaw zwykłych. Upoważnienie do ich wydawania daje Prezydentowi RP Konstytucja zgodnie z art. 234, jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent, na wniosek Rady Ministrów, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy określające zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Konieczność zatwierdzenia rozporządzeń z mocą ustawy przez Sejm jest wyrazem poddania się kontroli szczególnej, bo na płaszczyźnie ustawowej, normatywnej działalności władzy wykonawczej.

Rozporządzenia są aktami normatywnymi wykonawczymi w stosunku do ustaw. Uprawnienia do ich wydawania mają: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, minister kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawie komitetów oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Katalog tych podmiotów jest zamknięty. W każdym wypadku do wydania rozporządzenia konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie. Ustawy mogą generować szczególny tryb stanowienia rozporządzeń, np. po konsultacji ze związkami zawodowymi, po konsultacji z mieszkańcami. Warunkiem wejścia w życie rozporządzeń jest ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.



Zgodnie z Konstytucją RP akty prawa miejscowego są źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Oznacza to, że mogą one regulować zachowanie się wszystkich kategorii adresatów, np. wszystkich obywateli, wszelkich organizacji. Akty prawa miejscowego mają ograniczony przestrzennie zasięg obowiązywania, obowiązują bowiem na części terytorium RP, na obszarze terytorialnej właściwości organów je stanowiących. Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej.

Można dokonać różnych klasyfikacji aktów prawa miejscowego w zależności od przyjętego kryterium np. według kryterium podmiotowego wyodrębnić można akty stanowione przez: organy samorządu gminnego, organy samorządu powiatowego, organy samorządu województwa, wojewodę oraz terenowe organy administracji niezespolonej. Najczęściej przeprowadza się jednak klasyfikację aktów prawa miejscowego ze względu na podstawę prawna, wyróżniając: akty zawierające statuty (gminy, powiatu, województwa), akty zawierające przepisy wykonawcze, akty zawierające przepisy porządkowe. Przedmiotem regulacji przepisów porządkowych mogą być zakazy lub nakazy określonego zachowania się związane z koniecznością ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Dotyczy to tylko przypadków i zakresu, jakie nie zostały unormowane w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Należy zaznaczyć, że powiatowe przepisy porządkowe wydane zostaną wówczas, gdy przyczyny uzasadniające ich wydanie występują na obszarze więcej niż jednej gminy.


Do aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym nie mających przymiotu powszechnie obowiązujących przepisów prawa Konstytucja zalicza: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, zarządzenia ministrów. Podstawową ich cechą jest ograniczony zakres ich obowiązywania gdyż obowiązują w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organowi który je wyda. Akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów spoza danej struktury organizacyjnej. Nie mogą stanowić podstawy decyzji administracyjnych. Z unormowań konstytucyjnych wynika zmiana charakteru prawnego uchwał i zarządzeń - stają się one wyłącznie źródłem prawa wewnętrznego. Akty te wydawane są wyłącznie przez organy konstytucyjne określone w zakresie przyznanych im kompetencji. Zarządzenia wydawane są tylko na podstawie ustawy. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Poza wymienionymi w Konstytucji organami upoważnionymi do wydawania zarządzeń, akty te wydają również organy centralne administracji rządowej - na podstawie upoważnienia szczególnego zawartego w ustawach lub na podstawie przepisów kompetencyjnych.

Z uwagi na specyfikę działania administracji zakres źródeł prawa administracyjnego jest szerszy aniżeli źródła prawa określone w Konstytucji, które odnoszą się do każdej gałęzi prawa. Źródłami prawa administracyjnego będą także regulaminy, instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Regulaminy określają wewnętrzną strukturę organizacyjną organu administracji oraz zasady organizacji pracy urzędów. Pozostałe zawierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.
Nieco inny charakter mają statuty. Niekiedy bowiem mają one charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa, np. statut gminy, a niekiedy są źródłem wewnętrznego, np. statut urzędu wojewódzkiego.

Akty kierownictwa wewnętrznego

Polecenie służbowe jako akt kierownictwa wewnętrznego jest to ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania. Wykonywanie poleceń służbowych dotyczących pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, a nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków. Polecenie służbowe jest zaliczane do najważniejszych wewnętrznych form działania administracji publicznej. Polecenie służbowe wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami (podporządkowanie poziome lub pionowe). Jest to dyrektywa skierowana przez zwierzchnika służbowego do podległego mu pracownika i stanowi formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia. Polecenie musi mieścić się w granicach prawa co oznacza, że musi je wydawać tylko osoba upoważniona i tylko w granicach swoich kompetencji, a treść polecenia (nakaz działania lub zaniechania) nie może być sprzeczny z prawem.
Źródłami prawa administracyjnego będą także instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Zwierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.

W Polsce w okresie międzywojennym zauważyć można wyraźną tendencję do uznawania systemu źródeł prawa za otwarty. Obejmował on nie tylko prawo stanowione ale także np. orzecznictwo sądowe i zwyczaj. W powojennej nauce prawa administracyjnego stanowiska dotyczące otwartego systemu źródeł prawa były zróżnicowane. Utrzymywany przez lata brak klarowności oraz normatywnej koncepcji źródeł prawa administracyjnego, doprowadził do rozchwiania stanowiska doktryny prawniczej w ocenie systemu źródeł prawa. Brak takiej jednoznaczności w ustaleniu fundamentalnego dla porządku prawa pojęcia „źródła prawa”, doniosłość tej instytucji w państwie prawnym oraz potrzeba zahamowania zjawiska „inflacji prawa” a także wyeliminowania tzw. „szarej strefy prawotwórstwa” zadecydowały o unormowaniu kwestii źródeł prawa w Konstytucji RP. Nazwą źródła prawa objęto wskazane tu prawotwórcze akty generalne i abstrakcyjne, charakteryzujące się określonymi cechami, powstałe drogą konsensualną (umowy międzynarodowe) albo stanowione jednostronnie w przewidzianym trybie przez legitymowane konstytucyjnie podmioty. Jeśli w aktach tych zawarto normy zaliczane do prawa administracyjnego, mamy do czynienia ze źródłami prawa administracyjnego.
Konstytucja wprowadziła też dychotomiczny podział na źródła powszechnie obowiązującego prawa oraz wewnętrznie obowiązującego prawa. Analiza przepisów Konstytucji pozwoliła na wysunięcie wniosków, że także poza rozdziałem IV Konstytucji wprowadzono przepisy odnoszące się do źródeł prawa co można uznać za niekonsekwencję i zachwianie jednoznaczności np. art. 9. Konstytucyjne usankcjonowanie w zasadzie zamkniętego modelu źródeł prawa pociąga za sobą doniosłe następstwa. Należało dostosować do wymogów ustawy zasadniczej nowo tworzone prawo, ale także prawo już ustanowione. Pojawiła się konieczność zharmonizowanie z Konstytucją całego porządku prawnego, gdzie różne akty podustawowe grały niekiedy pierwszoplanową rolę.
Ustanowienie zamkniętego systemu źródeł prawa, sprawiło że wiele aktów traktowanych dotąd za takie źródła, trudno obecnie włączyć do tej kategorii. Dotyczy to dużej liczby aktów normatywnych, wydawanych przez organy administracji np. kierowników urzędów centralnych. Problem ten dotyka również aktów stanowionych przez inne podmioty realizujące zadania z zakresu szeroko pojmowanej administracji publicznej. Charakter prawny norm zawartych w tych aktach nie jest obecnie jasny, co znalazło swoje odzwierciedlenie w piśmiennictwie prawniczym, orzecznictwie sądowym oraz Trybunału Konstytucyjnego. Sytuacja powyższa skłoniła doktrynę do zaproponowania obok konstytucyjnych źródeł prawa tzw. „przepisów administracyjnych”. Przepisy administracyjne nie są aktami stanowienia prawa (nie są przepisami wykonawczymi) natomiast są one aktami stosowania prawa, przyjmującymi jedynie postać jednej z prawnych form działania administracji publicznej. Źródłem ich tworzenia jest ustawowo określona kompetencja administracyjna.
Konstytucyjna formuła sytemu źródeł prawa nie zmienia rzeczywistości i nie eliminuje tzw. „żywego prawa”. W dalszym ciągu obok norm prawnych zawartych we wskazanych w Konstytucji aktach prawotwórczych, działać będą doniosłe w praktyce inne normy generalne i abstrakcyjne. Łącznie kształtują one rzeczywisty obraz obowiązującego prawa. To życie tworzy prawo, które legislator ujmować powinien następnie w ramy aktu prawotwórczego. Konstytucyjna koncepcja źródeł prawa nie rozwiązuje wszystkich kwestii, jakie ujawniają się już teraz i jakie mogą się pojawić w przyszłości.