Wpływ turystyki na bilans płatniczy kraju

Turystyka jest niezbędną częścią składową rynku światowego. Zajmuje drugie miejsce w ekonomice światowej po przemyśle elektronicznym i komputerowym, wyprzedzając takie dziedziny jak przemysł naftowy (petrochemiczny) i przemysł samochodowy.
Przemysł turystyczny zajmuje ważne miejsce w gospodarce większości krajów. Według oceny specjalistów w rekreacyjne rozwiniętych krajach działalność turystyczno-rekreacyjna dostarcza do 50% wszystkich wpływów do budżetu. Najwyższy udział dochodów z turystyki w dochodzie narodowym brutto (GDP) miała w 1996 roku według wstępnych szacunków Hiszpania. Turystyka w tym kraju wypracowała 17,8% GDP (w Austrii dochody z turystyki stanowiły 15,0% GDP, Grecji – 14,7%, Portugalii – 14,4%, Luksemburdze i Belgii 14,0%, Francji – 13,3% oraz we Włoszech i Szwajcarii – 12,6%) [12, 15]. Bilans rachunku turystycznego w Polsce stanowi 1,5 mld [5, 26]. W dochodzie narodowym brutto Ukrainy ta część wynosi mniej niż 1% [19, 46].
Na turystykę przypada w przybliżeniu 6% światowego dochodu brutto, 11% światowych konsumenckich wydatków. W 1996 roku dochód krajów w dziedzinie turystyki międzynarodowej wyniósł w sumie 3,6 bln USD (w 2006 roku przewiduje się wzrost dochodów z turystyki do 7,1 bln USD), tj. 8% ogólnej objętości światowego eksportu i 1/3 światowego eksportu usług.
Turystyka daje olbrzymie możliwości zatrudnienia – 255mln osób, czyli co dziewiąta osoba na świecie znalazła zatrudnienie w sferze biznesu turystyczno-hotelowego [12, 15]. Turystyka i podróże tworzą jedno miejsce pracy na każde 2,4 sekundy. W ostatnim dziesięcioleciu wzrost zatrudnienia wyniósł 50,9% w tej gałęzi gospodarki. Według ocen WTO, każde miejsce w przemyśle turystycznym to trzy miejsca pracy w gospodarce.
Światowe doświadczenie wskazuje na możliwość rozwijania przemysłu turystycznego w okresie kryzysów ekonomicznych, ponieważ koszty stworzenia jednego miejsca pracy tu są 20 razy mniejsze niż w przemyśle. Obrót kapitału inwestycyjnego jest w 4,2 razy większe niż w innych dziedzinach gospodarki.
Również, biznes turystyczny przyciąga przedsiębiorców niewielkimi początkowymi inwestycjami, szybkim terminem zwrotu kosztów, stałym popytem na usługi turystyczne, wysokim poziomem rentowności poniesionych wkładów pieniężnych.
Należy więc zwrócić uwagę na to, że turystyka nie tylko bezpośrednio lub pośrednio obejmuje większość innych gałęzi ekonomii, w tym przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport, ubezpieczenia, telekomunikację, handel, gastronomię, mieszkalnictwo, sferę usług, kulturę, sztukę, sport, a również stymuluje ich rozwój. WTTC (World Travel & Tourizm Council) szacuje, że każda złotówka przemysłu turystycznego i podróży generuje trzy złote dochodu w innych sektorach gospodarki [12, 15].
Dochody poszczególnych dziedzin i poddziedzin bezpośrednio zależą od działalności turystycznej. Według obliczeń [17, 5] udział procentowy dochodów obsługi turystów wynosi w ogólnym zestawieniu dochodów:
usługi turystyczno-wycieczkowe – 100%
usługi sanatoryjno-kurortowe i uzdrowiskowe – 90%
przewozy pasażerskie – 80-90%
produkcja upominków – 80-90%
hotelarstwo – 60-70%
produkcja towarów sportowego i turystycznego przeznaczenia 30-40%
usługi z zakresu wydawania wiz – 60-70%
usługi fotograficzne i kinowe – 40-50%
usługi telekomunikacyjne międzynarodowe i międzymiastowe – 30-40%
usługi gastronomiczne – 30-40%
usługi punktów wypożyczalni – 30-40%
usługi zakładów kultury, kultury fizycznej i sportu – 30-40%
W ten sposób, możemy dojść do wniosku, że od funkcjonowania turystyki bezpośrednio zależy istnienie ponad 40 gałęzi gospodarczych i blisko 10-15% ludności świata. Rynek turystyki nie istnieje niezależnie od państwa i społeczeństwa. Zarządzanie turystyką nabiera dzisiaj szczególnego znaczenia, ponieważ jej funkcjonowanie i rozwój mają bardzo ważny wpływ na kierunki polityki społeczno-gospodarczej rządu. Dalszy rozwój turystyki w końcu lat dziewięćdziesiątych ma szczególne znaczenie dla realizacji bieżącej polityki społeczno-gospodarczej kraju, albowiem:
podtrzymuje i utrwala tendencje wzrostowe w gospodarce państwa;
stanowi pozytywny przykład wprowadzania zachodnich standardów (różnice techniczne i technologiczne nie są tak duże, jak w innych dziedzinach gospodarki); mamy szansę stosunkowo szybko wyrównać różnice między krajową i zagraniczną gospodarką turystyczną (przy zachowywaniu własnych specyficznych cech kulturowych i narodowych);
wzmacnia procesy decentralizacyjne w państwie, stając się bezkonfliktowym elementem współpracy administracji rządowej, samorządowej oraz podmiotów turystycznych i ich zrzeszeń;
jest aktywnym czynnikiem rozwoju regionalnego, angażującym niemal wszystkie ujmowane podróżników determinanty i uwarunkowania rozwoju;
staje się pozytywnym przykładem rozwijającej się współpracy władzy terenowej za społecznościami lokalnymi;
wzmacnia dążenie władz lokalnych do rozwoju współpracy międzynarodowej o zdecentralizowanym charakterze;
staje się impulsem do poszerzania wiedzy i kwalifikacji zawodowych;
stanowi pozytywny przykład ochrony własnego środowiska naturalnego w celu zwiększania atrakcyjności turystycznej miejscowości;
wzmacnia dbałość o pozytywny obraz miejscowości, jej mieszkańców i całego kraju [1, 69].
Turystyka staje się coraz znaczniejszą dziedziną dla rozwoju gospodarczego tak w skali makro, jak w układzie regionalnym i lokalnym. Cele strategiczne stawiane przed turystyką można sformułować w sposób następujący:
nakręcanie koniunktury gospodarczej państw i regionów;
zwiększanie dochodów państwa, podmiotów gospodarczych i ludności;
kreowanie zatrudnienia oraz aktywna walka z bezrobociem;
stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju uwzględniającego wymagania środowiska naturalnego.
W większości krajów europejskich, w wyniku wyraźnego rozdzielenia funkcji zarządzających i wykonawczych, wyróżnia się dwa typy organów:
Narodowa Organizacja Turystyczna (National Tourizm Organisation – NTO) – instytucja rządowo-samorządowa, sprawująca bieżące funkcje operacyjnie w zakresie marketingu i promocji;
Narodowa Administracja Turystyczna (National Tourizm Administration – NTA) – organ administracji rządowej odpowiedzialny za formułowanie polityki turystycznej w ramach ogólnej strategii gospodarczej administracji państwowej [15, 28].
Lp. Kraj NTO NTA
1. Austria Narodowe Biuro Turystyki (sterreich Werbung) Federalne Ministerstwo Handlu i Przemyślu
2. Dania Duńska Rada Turystyki (Dansk Turistraad) Ministerstwo Przemysłu
3. Finlandia Finnish Tourist Board (FTB) Ministerstwo Handlu i Przemysłu
4. Francja Maison De la France Ministerstwo Transportu, Zagospodarowania i Turystyki
5. Grecja Narodowe Biuro Turystyki (EOT) Ministerstwo Gospodarki Narodowej
6. Hiszpania Narodowe Biuro Turystyki Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Turystyki, Sekretariat Turystyki
7. Holandia Narodowe Biuro Turystyki (TURESPANA) Ministerstwo Spraw Gospodarczych
8. Irlandia Zarząd Turystyki Irlandii (NTB) Ministerstwo Transportu i Turystyki
9. Niemcy Niemiecka Centrala Turystyki (Deutsche Zentrale fr Tourismus – DZT) Ministerstwo Gospodarki, Departament Turystyki
10. Norwegia Narodowe Biuro Turystyki (NORTRA) Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Rolnictwa
11. Polska Polska Organizacja Turystyczna (POT) Ministerstwo Gospodarki
12. Portugalia Inwestycje, Handel i Turystyka (ICEP) Ministerstwo Handlu i Turystyki
13. Ukraina Narodowa Rada Turystyczna Turystyczna Administracja Państwowa
14. Wielka Brytania Brytyjski Urząd Turystyczny (British Tourist Authority – BTA) Ministerstwo Transportu i Turystyki
15. Węgry Hungarian Tourist Board Ministerstwo Przemysłu i Handlu
16. Włochy ENIT Brak. Turystyka podlega bezpośrednio Wiceprezesowi Rady Ministrów
Opracowano na podstawie badań K. Łopacinskiego[7, 46] oraz A. Szwichtenberga [15, 30].


Zgodnie z definicją NTO (NOT) jest organizacja, „...której państwo powierzyło odpowiedzialność za problematykę turystyczną na poziomie krajowym” [10, 37].
Zakłada się że NTO może występować w trzech różnych formach organizacyjnych:
rządowej – jako departament w rządzie;
quasi-rządowej – jako ciało ustanowione przez rząd na mocy prawa;
pozarządowej – jako dobrowolne stowarzyszenie [9, 12].
Do zadań NTO należy natomiast prowadzenie działalności marketingowej, a w szczególności promocja turystyczna państwa. Taki podział kompetencji zwiększa skuteczność działań promocyjnych oraz udział w nich jednostek samorządu terytorialnego, a także przemysłu turystycznego [16, 18].
Generalnie, narodowe organizacje turystyczne, jako oficjalne ciała, są uznawane przez rząd.
Powoływanie narodowych organizacji turystycznych ma na celu oddzielenie funkcji operacyjnych od innych funkcji wykonywanych przez rząd w dziedzinie turystyki.
Bardzo ciekawym faktem który świadczy o stopniu popierania dziedziny turystyki ze strony państwa są sposoby finansowania budżetów NTO [14, 22]. Źródłem finansowania NOT jest w zdecydowanej większości budżet centralny. Przeciętnie blisko 2/3 środków finansowych NOT pochodzi z tego właśnie źródła a ok. 1/4 jest finansowana przez prywatnych przedsiębiorców. W niektórych przypadkach NOT są w całości finansowane przez organ administracji publicznej (Hiszpania, Nowa Zelandia, Czechy). Również w Irlandii i w Niemczech środki publiczne odgrywają bardzo ważną rolę (odpowiednio 83% i 81%). Udział prywatnego przemysłu najczęściej oscyluje wokół 30-40%. Jednym z ciekawych źródeł finansowania NOT jest przypadek Korei, gdzie gros funduszu pochodzi z dochodów sklepów wolnocłowych. Budżety NTO są w przytłaczającej większości przeznaczane na promocję za granicą. Na ten cel wydaje się ponad 80% środków. Zaledwie 4% budżetu pochłania promocja na terenie kraju, a pozostałe fundusze przeznaczane są na pokrycie innych kosztów (prace legislacyjne, inwestycje itp.). Chociaż są kraje które niemal część funduszu przeznaczają na promocję na rynkach krajowych – Korea 23%, Niemcy 17%, Kanada 11%, Węgry i Holandia po 10%.
Tak duży udział oznacza, że NOT w różnych krajach podejmują bardzo zróżnicowane zadania, w tym także wprowadzanie różnorodnych strategii w zakresie rozwoju branży.
Podczas Kongresu Turystyki Polskiej w listopadzie 1995 roku szeroko reprezentowanemu środowisku turystycznemu po raz pierwszy przedstawiono propozycję utworzenia Narodowej Organizacji Turystycznej, która miałaby przejąć zadania operacyjne w zakresie promocji turystyki Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, pozostawiając rządowi funkcje strategiczne, koordynacyjne i legislacyjne. Kongres Polskich Biur Podróży, obradujący w kwietniu 1998 roku, poparł koncepcję możliwie szybkiego powołania takiej organizacji. W dokumentach rządowych, poczynając od przyjętych przez Radę Ministrów we wrześniu 1994 roku “Założeniach rozwoju gospodarki turystycznej”, a skończywszy na programie działań UKFiT na rok 1999, powołanie wyspecjalizowanej agendy rządowej odpowiedzialnej za promocję turystyki do Polski znalazło się w grupie zadań priorytetowych. W 2000 r. Powstaje Polska Organizacja Turystyki, m.in. promująca Polskę na świecie.
W 1991 r. na Ukrainie stworzona NOT – Rada Narodowa z Pytań Turystyki.
W gestii rządu pozostaje:
określanie strategii;
określanie polityki turystycznej;
kontrola realizacji strategii i polityki;
sugerowanie rozwiązań prawnych;
współpraca międzynarodowa;
planowanie wydatków i większych inwestycji.
Również w Sejmie RP problematyka reorganizacji rządowego szczebla zarządzania turystyką i dostosowania do struktur Unii Europejskiej była wielokrotnie przedmiotem dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych. Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 1997r. o działach administracji rządowej (tekst jednolity: Dz. U. z 1999r., Nr 82, poz. 928) utworzony został dział "turystyka", obejmujący sprawy zagospodarowania turystycznego kraju oraz mechanizmy regulacji rynku turystycznego. Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2000r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki (Dz. U. Nr 50, poz. 588) odpowiedzialnym za sprawy turystyki pozostał Ministrowi Gospodarki (w latach 1997-2000 właściwym do spraw turystyki był Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, a następnie od 1. 01. 2000 r. do 20.06.2000r. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej).
Sprawy z dziedziny turystyki w byłym Urzędzie Kultury Fizycznej i Turystyki, które prowadzone były w jednostkach organizacyjnych:
Departament Gospodarki Turystycznej
Departament Promocji Turystyki
Departament Zagraniczny
Departament Inwestycji
usytuowane zostały w specjalnie do tego celu powołanym Departamencie Turystyki.
W latach 1998-2000 w pracach legislacyjnych za najistotniejszy akt prawny w zakresie turystyki należy uznać ustawę z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych (tekst jednolity Dz.U. z 2001r. Nr 55, poz. 578), która weszła w życie z dniem 1 lipca 1998r. Ustawa stała się pierwszym prawem materialnym, które w sposób kompleksowy reguluje prowadzenie działalności gospodarczej, polegającej na świadczeniu usług turystycznych. Ustawa była pięciokrotnie nowelizowana [3]. Potrzeba dokonania zmian w zarządzaniu polską turystyką dyskutowana była w środowisku turystycznym co najmniej od sześciu lat.
System organizacji turystyki uformowany dotychczas na Ukrainie, odzwierciedla stan procesu transformacji, który ma miejsce w tym kraju, od centralizowanego systemu administracyjnego w którym dominowała państwowa forma własności do mechanizmu gospodarczego, który obejmuje wszystkie formy własności.
Nieobecność w latach 1989-1993 struktur i narzędzi państwowego zarządzania turystyką na Ukrainie przyczyniła się do niszczenia możliwych części składowych infrastruktury tej dziedziny, rozpadu socjalne zorientowanej wewnętrznej turystyki, odpływ znacznych środków za granicę, a także pogorszenia materialno-technicznej bazy. Nastąpiło naruszenie istniejących związków a także procesu przygotowywania i wykorzystania doświadczonych kadr.
O ile w połowie lat 80-tych Ukrainę corocznie odwiedzało ponad 500 tys. zagranicznych turystów , to w 1992 roku tylko w przybliżeniu 120 tys. W tym czasie 10 mln obywateli ukraińskich wyjeżdżało za granice, przeważnie na tzw. „shop-tour”. W wyniku tego w latach 1989-1998 państwo straciło prawie 80% wpływów walutowych na rzecz turystyki zagranicznej [18, 84].
Ważnym krokiem było przyjęcie we wrześniu 1995 r. przez Radę Najwyższą Ukrainy Ustawy “O turystyce” (była to pierwsza ustawa na terenach byłego Związku Radzieckiego), która określiła strategiczną linię i poszczególne zadania rozwoju dziedziny turystyki, to pokazywało zwiększenie uwagi ze strony wykonawczej i ustawotwórczej gałęzi władzy na turystykę w kraju, jej problemów i perspektyw. Na podstawie tej ustawy było przyjęto rząd aktów podustawowych dzięki czemu dziedzina turystyki została wprowadzona do pola prawnego. To sprzyjało podniesieniu autorytetu państwa, jego stanowczemu włączeniu się do światowego procesu turystycznego, w którym działają cywilizowane normy i przepisy działalności turystycznej. Podstawowym organom w sferze turystyki stał Komitet Państwowy Polityki Młodzieżowej i Sportu Ukrainy do którego w październiku 2000 r. włączono turystyką drogą reorganizacji w Państwowy Komitet Polityki Młodzieżowej, Sportu i Turystyki Ukrainy.
Nowo stworzony system zarządzania turystyką nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Miało to swoje przyczyny – zarówno organizacyjne jak i kadrowe, a także kompetencyjne – uniemożliwiające sprawne oraz efektywne funkcjowanie systemu zarządzania sfera turystyki na Ukrainie. Przez to Dekretem Prezydenta od 14 grudnia 2001 r. nr 1213/2001 Państwowy Komitet Polityki Młodzieżowej, Sportu i Turystyki Ukrainy był reorganizowany w Komitet Państwowy u Sprawach Rodziny i Młodzieży, Komitet Państwowy z pytań kultury Fizycznej i sportu oraz Turystyczną Administracją Państwową. Ale te reformy nie dotknęły regionalnego poziomu gdzie budowane są podstawy dziedziny turystyki.
Ze względu na rozwijającą się turystykę międzynarodową nie można stracić z pola widzenia państwo jako uczestnika stosunków międzynarodowych. Pierwszoplanową rolę państwa wśród innych uczestników stosunków międzynarodowych część autorów uzasadnia następująco:
Państwo jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną, której to grupie podlegają wszystkie inne grupy i organizacje.
Państwo jest najbardziej dynamicznym uczestnikiem stosunków międzynarodowych, sprawując bezpośrednio lub pośrednio kontrole i nadzór nad innymi uczestnikami.
Wszakże w tym zakresie istnieje dużo różnych poglądów i sformułowań. A oto kilka przykładów: “Szczególna rola i znaczenie państwa zawiera się przede wszystkim w tym, iż w większym stopniu niż jakiekolwiek inne podmioty państwowych działań identyfikuje się z interesami narodu i jego bezpieczeństwem, nie zaś z jego poszczególnymi grupami oraz z ich racjami i interesami”.
“Państwo jest systemem regulacyjnym w którym władza wynika z wzajemnego powiązania między zewnętrznymi i wewnętrznymi czynnikami środowiska społecznego, podlegającego przekształceniom wskutek oddziaływania systemu politycznego, zwłaszcza rządu, w wyniku przekształceń czynników społecznych powstaje określony rodzaj władzy państwowej” [2, 126].
“Państwo jest nadrzędną strukturą społeczną, której głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, organizacja prawno-instytucjonalnych ram funkcjonowania społeczeństwa i egzekwowanie norm obowiązujących to społeczeństwo”. “Każdy z nich dąży do odgrywania ważnych ról i kształtowania polityki światowej zgodnie ze swoim interesem” [8, 156]. “Państwa są z natury egoistycznie nastawionymi względem siebie partnerami, politykę zagraniczną budując zaś, sięgając po “scenariusz najgorszego dla nich rozwoju sytuacji” [8, 140]. “Pozycja państwa jest rozpatrywana w ścisłym powiązaniu z siłą utożsamianą przede wszystkim z jego potencjałem militarnym, gospodarczym, technologicznym, ale także zasięgiem interesów i możliwościami ich zabezpieczenia” [8,113].
Jak widać, w różnej literaturze państwu jako uczestnikowi międzynarodowych stosunków nadaje się podstawowe znaczenie. Państwa nadal należą do czołowych uczestników stosunków międzynarodowych. Wynika to zarówno z wysokiego stopnia zorganizowania, jak też jest skutkiem zdolności państwa do przejmowania odpowiedzialności i prowadzenia aktywnej działalności międzynarodowej.
Państwo jest jednym z wielu uczestników stosunków międzynarodowych, który charakteryzuje się znacznym stopniem świadomości podmiotowej oraz zdolności do trwałego oddziaływania na innych uczestników. Reprezentuje z reguły wielkie i zorganizowane grupy społeczne, przejawiając nie tylko różne formy aktywności, lecz posiadając zarazem możliwość do podejmowania określonych czynności prawnych, utrzymywania stosunków dyplomatycznych, zawierania umów oraz ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej. W odróżnieniu od innych uczestników stosunków międzynarodowych posiada zatem nie tylko podmiotowość polityczno-międzynarodową, lecz także prawno-międzynarodową [6, 37].
Jednak istnieją dzisiaj problemy które nie mogą być rozwiązane na poziomie państwowym i potrzebują “organizacji wyższej”. Pierwszym stopniem pozarządowych organizacji są organizacje regionalne. W tej grupie ze względu na turystykę można wymienić m.in.: Europejską Komisję Turystyczną, Konfederację Organizacji Turystycznych w Ameryce, Stowarzyszenie Turystyczne Regionu Oceanu Spokojnego [5, 172].
Regionalizm jest to jedna z najbardziej charakterystycznych tendencji rozwojowych w stosunkach międzynarodowych ostatnich kilkudziesięciu lat. Jest ona odzwierciedleniem realnych procesów i zjawisk wyrażających się w dążeniach państw do poszukiwania najbardziej efektywnych form współpracy. Znajduje to wyraz w podejmowaniu działań na rzecz rozszerzania, pod względem geograficznym i przedmiotowym, współpracy międzynarodowej [6, 281].
Wszakże należy wziąć pod uwagę to , iż w tym samym czasie jest to pewny krok o przechowanie przez zjednoczenie organizacje wyżce i zabezpieczenia przechowania przynajmniej jednego z kryteriów swojej identyfikacji. Jako przykład może służyć Unia Europejska, w której kraje najbardziej rozwinięte gospodarczo zjednoczyły się przeciwko ekspansji kultury i waluty amerykańskiej (która przyjęta była według Traktatu z Maastrycht). W gałęzi turystyki ten fakt został odzwierciedlony przez nie zmniejszającą się popularność Europy jako turystycznego regionu świata [13,25].
Turystyka jako zjawisko społeczne, kulturowe, przestrzenne i ekonomiczne, jest przedmiotem zainteresowania organizacji międzynarodowych działalność których ma duże znaczenie dla rozwoju gospodarki turystycznej oraz międzynarodowego ruchu turystycznego. Ich funkcjonowanie przyczynia się nie tylko do popularyzacji turystyki, ale również do wzrostu znaczenia w tej gałęzi gospodarki narodowej wielu państw.
Organizacje międzynarodowe niezależnie od tego czy są postrzegane jako podmioty polityczno-prawne (rządowe i pozarządowe) czy polityczne (transnarodowe), a nawet apolityczne, są ważnym elementem systemu międzynarodowego, wielokierunkowo oddziałującym na państwa ich polityką zewnętrzną i wewnętrzną.
I chociaż ich istnienie w systemie międzynarodowym ma tradycję krótszą niż istnienie suwerennych państw, to jednak dynamika z którą oddziałują na stosunki międzynarodowe, rola jaką im się przypisuje, cele, jakie wiążą się z ich istnieniem, upoważniają do twierdzenia, iż bez nich wiele ważnych problemów międzynarodowych, ale także i państwowych pozostałoby wciąż nierozwiązanych.
W grupie międzyrządowych organizacji międzynarodowych w sferze turystyki na czoło wysuwa się Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), która spawom turystyki poświęca dużo uwagi. Wynika to z celów tej organizacji. Zagadnienia turystyki są podejmowane w takich organizacjach wyspecjalizowanych ONZ jak ONZ do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), ONZ do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Międzynarodowy Fundusz Narodowy.
Do najważniejszych organizacji międzynarodowych należy Światowa Organizacja Turystyki (WTO – World Tourism Organization), z siedzibą w Madrycie, założona w 1975 r. Powstała ona z przekształcenia Międzynarodowego Związku Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOOT), funkcjonującego od 1925 roku. WTO zrzesza obecnie 138 państw reprezentowanych przez rządowe organizacje do spraw turystyki i ponad 350 członków afiliowanych.
Polska należy do tej organizacji od 1956 r. W latach 1989-1993 była członkiem Rady Wykonawczej, a od 1993 r. wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej.
Ukrainę przyjęto do ważnych członków WTO, a we wrześniu 1999 r. na 13-tym Zgromadzeniu Ogólnym WTO w mieście Santiago (Czile) obrano zarządzającego organu WTO – Rady Wykonawczej. Do Rady Rzeczowej WTO weszły również Kijowski Instytut Turystyki, Gospodarki i Prawa oraz hotel “Dnipro”.
Dotychczasowe rozważania prowadzą nas do wniosku, że zasadne jest twierdzenie o istnieniu gospodarki światowej jako realnej struktury życia międzynarodowego, w ramach której wszystkie gospodarki narodowe w świecie w coraz większym stopniu są wzajemnie powiązane przez transakcje handlowe, kapitalo-finansowe, technologiczne i produkcyjne.
Dla państw uczestników gospodarki światowej jest to bardzo korzystne, gdyż podstawą działania są uzgodnione normy i reguły, a nie jednostronnie narzucanie siłą rozwiązania. Zaletą multilateralizmu w gospodarce światowej jest również to, że tworzy on pewne w miarę stabilne ramy dla zewnętrznej aktywności gospodarczej, chociaż nie eliminuje w pełni zagrożeń oraz zakłóceń w rozwoju i funkcjonowaniu gospodarki narodowej każdego państwa oraz jej poszczególnych dziedzin.