Idea mesjanizmu – widzenie księdza Piotra.

Mesjanizm jest jednym z głównych nurtów filozofii i literatury romantyzmu. Romantycy w swych dziełach nawiązywali zarówno do wiary w męczeńskąśmierć, będącą odkupieniem win, jak i do zmartwychwstania Jezusa. Do przedstawicieli tej ideologii należy m.in. autor „Dziadów” Adam Mickiewicz. W trzeciej części swojego utworu ukazał Polskę jako naród wybrany, który poprzez cierpienie i ból dążył do zbawienia.
W piątej scenie Mickiewicz opisuje widzenie, jakiego doznaje ksiądz Piotr w swej celi podczas modlitwy. Leżąc pod krzyżem wykrzykuje do Boga, nazywając się prochem i niczym przed jego obliczem. Zaraz potem widzi tyrana podporządkowującego sobie całą Polskę, cierpiących ludzi oraz dziecko, któremu udało się uratować od aresztu. Ubolewając nad męką narodu, zdaje sobie sprawę, że to właśnie ona doprowadzi do zbawienia. Piotr dostrzega także sędziów, którzy mają wydać wyrok na Polskę. Francuz widzący niewinnośc narodu, ulega żądaniom tłumu i skazuje go na ukrzyżowanie. Ksiądz widząc krzyż, którego ramiona sięgają na całą Europę, błaga Boga o litość i cierpliwość dla narodu. Kiedy zapłakana matka Wolność stanęła u stóp kraju, Austriak zaczął go poić octem, a Prusak żółcią. Wtedy jeden z moskali przelał niewinną krew narodu, który skonał i wzniósł się do nieba. Na koniec przed oczyma księdza ukazał się namiestnik. To mężczyzna, który w przeszłości uwolnił się z aresztu. Ma on trzy oblicza, trzy czoła, a trzy stolice są jego podnóżkiem. Jest wskrzesicielem narodu, ludem ludów, opatrznością.
Widzenie księdza Piotra jest zatem zestawieniem dziejów Polski i losów Chrystusa. Opisuje on drogę zesłańców na Sybir porównując ją do drogi krzyżowej. Francuz osądzający naród to postać Piłata, który według Ewangelii zamiast uwolnić niewinnego Jezusa uległ żądaniom tłumu i skazał go na śmierć. Moskal pokonujący Polskę to natomiast żołnierz rzymskiego Longina, który przebił bok Chrystusa na krzyżu. Matka Wolność to Maryja wspierająca swego syna a często powtarzana cyfra trzy symbolizuje trzy zaborcze mocarstwa które pokonuje namiestnik wolności.
Adam Mickiewicz ukazując scenę ukrzyżowania Polski, przedstawił istotę mesjanizmu. Porównał kraj do Jezusa, sugerując, że by odzyskać wolność a potem nieść pomoc innym, potrzeba najpierw poczucia bólu i cierpienia. Męczeństwo to pierwszy stopień do zbawienia, a jedyną drogą odrodzenia jest śmierć.
Idea mesjanizmu w tym utworze miała przede wszystkim pokrzepić serca Polaków. Przekonać, że każde patriotyczne wystąpienie ma znaczenie, niezależnie od końcowego wyniku, gdyż wszelkie cierpienia prowadzą do zbawienia. Mickiewicz nadał więc sens wypadkom historycznym, utwierdzając w przekonaniu, że wszystko jest planem Bożym, a przyszłość doceni męki i katusze Polaków.