Reformacja w Polsce i Europie
REFORMACJA W EUROPIE I POLSCE
Ważne daty reformacji w Europie:
1517 ? wystąpienie Marcina Lutra
1521 ? sejm w Wormacji, ekskomunikowanie Lutra
1524-26 ? wojna chłopska w Rzeszy
1530 ? augsburskie wyznanie wiary
1536 ? Institutio christianae religionis Kalwina
1555 ? pokój augsburski cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia)
Geneza reformacji:
kościół katolicki był krytykowany za zbyt posunięte zaangażowanie w politykę
nasilające się postulaty zwołania soboru powszechnego
atakowanie kościoła z powodu szerzących się wśród części duchowieństwa złych obyczajów i odstępstw od zasad Ewangelii
antykościelne idee niektórych myślicieli renesansowych
Luteranizm
Za początek reformacji w Europie uważa się 31 października 1517, gdy Marcin Luter ogłosił 95 tez krytykujących kościół chrześcijański. Potępił:
pobieranie opłat odpustowych , które zasilały fundusz budowy bazyliki św. Piotra
reguły umartwiania się i ascezy
prymat papieża
obowiązek celibatu i ślubów zakonnych
wiarę w czyściec
hierarchię kościelną
Luter nie chciał głosić nowej religii lecz jedynie przywrócić właściwe znaczenie Słowa Bożego z Bibli. Według Lutra istnieją tylko trzy sakramenty:
chrzest
eucharystia
pokuta
Luter wzbogacił liturgię bogatą hymnologią, której piękną oprawę muzyczną nadał Bach.
Kalwinizm
Jan Kalwin z Francji, zwolennik reformacji Lutra napisał przełomowe dla epoki dzieło Wychowanie chrześcijańskie, które jest wykładem zreformowanej teologii. Różnice między luteranizmem, a kalwinizmem:
powrót do Bibli, jako jedynego źródła inspiracji religijnej w kalwiniźmie
Wojna chłopska w Niemczech
Ludzi przyciśniętych ciężarem gospodarczym pobudzili do wystąpienia radykalni kaznodzieje protestanccy, głoszący, że bliski jest czas powtórnego przyjścia Jezusa Chrystusa, nastania społecznej równości i sprawiedliwości. Siły powstańcze rozbiła armia.
Pokój augsburski
Zawarty przez cesarza Ferdynanda I i elektorów, zakończył wojnę domową w Rzeszy. Uznawał katolicyzm i luteranizm za równorzędnie dozwolone wyznania i postanowił, że każdy ksią żę może narzucić wiarę swoim poddanym. Postanowieniami tymi objęto również kalwinizm w 1648 roku, na mocy pokoju westfalskiego , który zakończył wojną trzydziestoletnią.
Ważne daty reformacji anglikańskiej i wojen religijnych we Francji:
1531 - Henryk VII (1509-1547) ogłasza się głową kościoła angielskiego
1534 ? akt supremacji ? zatwierdzenie kościoła państwowego przez parlament
Reformacja w Anglii
Król Henryk VII został ekskomunikowany przez stolicę apostolską, jego kłótnie z papieżem doprowadziły do uchwalenia aktu supremacji. Oznaczało to zerwanie łączności z kościołem rzymskim. Jeśli chodzi o samą doktrynę religijną, to Henryk pozostawał wierny podstawom nauki katolickiej. Kościół anglikański uznaje Biblię jako główne źródło objawienia, ale nie odrzuca tradycji.
Francuskie wojny religijne
Okres wojen domowych, które wstrząsnęły Francją w latach 1562-1598. Ich głównym czynnikiem sprawczym była walka o wpływy polityczne między wielkimi rodami magnackimi, podsycana przez protestanckich hugenotów (francuskich kalwinów). Punktem zwrotnym była noc świętego Bartłomieja (1572), w czasie której wymordowano w Paryżu przebywających tam protestantów.
Schizma=Rozłam
Reformacja katolicka
1534 ? Ignacy Loyola zakłada Societas Iesu
1542 ? odnowienie inkwizycji
1543-63 ? sobór trydencki
1564 ? indeks ksiąg zakazanych
1582 ? reforma kalendarza
Reforma katolicka
Religijne odrodzenie kościoła rzymskokatolickiego, które dokonało się między XVI a XVII w. Za początek i podstawę reformy uznaje się dzieło Soboru Trydenckiego, które stało się programem reform. Sobór ustanowił naukę wiary, przeprowadził gruntowną reformę dyscypliny kościelnej i wzmocnił autorytet papieża. Potwierdzono obowiązek stałego rezydowania, czyli przebywania biskupa w swojej diecezji. Ustanowiono także listę ksiąg zakazanych, których katolicy nie powinni czytać. Następstwem reformy katolickiej było rozszerzenie oświaty, głównie przez rozwój szkół jezuickich oraz ukształtowanie się baroku jako odrębnego prądu w kulturze.
Inkwizycja
Papież Paweł II zreformował tą, wywodzącą się ze średniowiecza instytucję, tworząc Kongregację Świętej Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, której zadaniem była walka z reformacją. Szczególną postać przybrała inkwizycja w Hiszpanii, gdzie stała się narzędziem władzy świeckiej.
Ważne daty reformacji Kościoła w Polsce:
1550-65 ? walka z Kościołem katolickim na sejmach
1564 ? przyjęcie przez Zygmunta Augusta uchwał soboru trydenckiego
1573 ? konfederacja warszawska
1577 ? przyjęcie uchwał soboru trydenckiego przez episkopat polski
1596 ? unia brzeska
Reformacja w Polsce
Luteranizm znalazł wyznawców na Pomorzu i w Prusach. Luteranizm szerzył się raczej wśród mieszkańców miast. Kalwinizm był bliższy szlachcie.
Kalwinizm pojawił się w Polsce w latach 50 XVI wieku. Jego wyznawcami była głównie szlachta. W 1573 roku podpisano konfederację warszawską, która pozwalała wybierać swoją własną wiarę i zapobiegła walkom między różniącymi się wiarą. Znanym polskim kalwinistą był Mikołaj Rej, czołowy poeta polskiego baroku ? Jan Andrzej Morszyn, także. Po sejmach egzekucyjnych, po soborze trydenckim, zaczął się odpływ fali reformacyjnej w środowisku szlacheckim. Na przełomie XVI i XVII wieku doszło do likwidacji zborów różnowierców w miastach koronnych. Twórcą unii brzeskiej był Piotr Skarga. Unia brzeska była połączeniem kościoła prawosławnego i rzymskokatolickiego, co dało początek obrządkowi greckokatolickiemu.
Reforma trydencka w Polsce
Czołową postacią reformy jest kardynał Stanisław Hozjusz, zdecydowany przeciwnik luteranizmu. Kościołowi udało się wreszcie przekreślić postanowienia konfederacji warszawskiej:
sejm skazał braci polskich na banicję ? wygnanie w 1658 roku
zabroniono, pod karą śmierci odstępstwa od katolicyzmu