Mapa jako źródło informacji geograficznej.

Mapa jest podstawowym źródłem informacji geograficznej. Mapa jest rysunkiem przedstawiający na płaszczyźnie zmniejszony i uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części według przyjętych zasad odwzorowania kartograficznego i przy użyciu symbolicznych znaków umownych.
Najstarsza znana mapa liczy około 3500lat. Pochodzi ona z Mezopotamii, a została wykonana na glinianej tabliczce. Około 1000 lat młodsza jest babilońska mapa całej znanej wówczas Babilończykom Ziemi. W drugim stuleciu p.n.e. żył Hipparch uznawany za pioniera teorii kartografii matematycznej.
Pierwsza mapa drukowana pochodzi sprzed około 500 lat. Na mapie tej urozmaiconą rzeźbę terenu przedstawiono w postaci ciągów kopczyków.
Powszechne przyjęcie kartografii nie dokonało się szybko. W Polsce ogromną rolę w upowszechnieniu tej metody odegrał Eugeniusz Romer, jeden z największych polskich geografów i kartografów. On też opracował skalę barw stosowaną przez dziesięciolecia.
Kolejnym ważnym krokiem w opracowaniu map stała się fotografia lotnicza. Ta nowa technika licząca zaledwie kilkadziesiąt lat zapoczątkowała rewolucje w tej dziedzinie.

Nauka o mapach i metodach ich sporządzania i wykonywania to KARTOGRAFIA.

1. Podział map ze względu na skale :
a) Mapy wieloskalowe,
b) Mapy średnioskalowe,
c) Mapy małoskalowe.

W skład map wieloskalowych wchodzą mapy topograficzne i poglądowe mapa taka posiada skalę większą niż 1: 200000 .

W skład map średnioskalowych wchodzą mapy topograficzno-przeglądowe a skala tych map wynosi od 1:200000 do 1:1000000 .

W skład map małoskalowych wchodzą mapy przeglądowe a skala tych map jest mniejsza niż 1:2000000.

2. Podział map ze względu na treść :

Mapy ogólnogeograficzne – dzielą się na mapy hipsometryczne zwane też(fizycznymi) i mapy polityczne zwane mapami(administracyjnymi).
- na mapach fizycznych zaznaczone jest ukształtowanie terenu.
Na podkładzie zawierającym wybrane elementy treści mapy ogólnogeograficznej sporządza się mapy tematyczne, czyli (specjalne).
- mapy takie dotyczą : zjawisk gospodarczo-społecznych, kształtowania i ochrony środowiska i zjawisk przyrodniczych. Mapy takie można kwalifikować ze względu na ich przeznaczenie. Zatem ich odmian może być tyle, ilu jest potencjalnych użytkowników.
Dla przykładu wymieńmy mapy szkolne, turystyczne, samochodowe, kolejowe, lotnicze, mapy przydatności obszaru dla potrzeb turystyki, rolnictwa, przemysłu lub budownictwa itp.
Dla przedstawienia zjawisk, zdarzeń i obiektów w przestrzeni geograficznej stosuje się różne znaki graficzne i różne sposoby prezentacji.

3. Metody kartograficznego przedstawiania cech ilościowych.

Metoda sygnaturowa – za pomocą znaków geometrycznych, liter, obrazków, pozwala lokalizować na mapie obiekty ważne ale tak małe, że nie mogą być pokazane w skali mapy, np. surowców, hodowli zwierząt lub roślin.

Przykłady :
- sygnatury geometryczne(figury)

- oznacza węgiel
- oznacza węgiel kamienny

- sygnatura obrazkowa – na mapie naniesione są obrazki oznaczające określone miejsce np.
obrazek szybu dla ropy naftowej, krzyż dla kościoła .
- sygnatura liniowa – przedstawia się nimi na mapie np. drogi, granice.
- sygnatury literowe – oznacza się nimi występowanie określonych złóż np. Cu- miedź, B- bawełna, Fe- żelazo, oznacza się nimi także miasta, państwa np. PL- dla Polski.

Metoda kropkowa – polega na umieszczaniu w miejscach występowania zjawiska kropek, przy czym każdej kropce przyporządkowana jest waga, czyli wartość liczbowa. Zagęszczenie kropek pokazuje intensywność zjawiska. Metoda ta wykorzystywana jest do okazania ilości zaludnienia.

Metoda izolinii – są to linie łączące punkty o tej samej wartości zjawiska. I tym sposobem okazuje się rozkład różnych zjawisk na mapach .
Jest kilka rodzajów izolinii np.
- izotermy : są to linie łączące na mapie punkty o tej samej wartości temperatury.
- izohiety : są to linie łączące na mapie punkty o tej samej wartości opadów.
- izobaty : są to linie łączące na mapie punkty o tej samej głębokości.
- izobary : są to linie łączące na mapie punkty o tej samej wartości ciśnienia.
- izohipsy : są to linie łączące na mapie punkty o tej samej wysokości.

Metoda kartogramu – za pomocą barwy lub szrafu uporządkowanych wg intensywności( od najjaśniejszej do najciemniejszej) przedstawia intensywność zjawiska na danym obszarze – państwa, województwa, powiatu itp.

Metoda kartodiagramu – za pomocą diagramów umieszczonych na danym obszarze (państwa, miasta, województwa itp.) ilustruje natężenie zjawiska lub jego strukturę. W ten sposób przedstawiana jest wielkość i struktura okręgów przemysłowych, import-eksport, struktura ludności.

Jest kilka składników prezentowania map. Wyróżnia się trzy grupy składników mapy : matematyczne, geograficzne i opis pozaramkowy ( legenda ).

Składniki matematyczne to : odwzorowanie kartograficzne, skala mapy, punkty nawiązania- a więc osnowa geodezyjna, w tym układ współrzędnych prostokątnych na mapach topograficznych.
Składniki geograficzne treści mapy to :
a) informacje fizjologiczne przedstawiane za pomocą barwnych umownych znaków punktowych, liniowych i powierzchniowych. Prezentacji podlega rozkład lądów i mórz. Stosunki hydrograficzne na lądach, pokrycie terenu, właściwości budowy geologicznej, wód podziemnych, klimatu.
b) Informacje administracyjno-gospodarcze, a więc ukazuje skutki działalności człowieka. Są to osiedla, ważniejsze zakłady produkcyjne, miejsca i obiekty o dużym znaczeniu historycznym, szlaki komunikacyjne, granice państw i granice administracyjne. I w tym przypadku stosuje się zarówno znaki punktowe, jak i liniowe oraz powierzchniowe.
c) Informacje uzupełniające, do których należą napisy literowe i cyfrowe.
d)
Opis pozaramkowy (legenda) to nic innego jak tytuł mapy, zasięg terytorialny oraz zakres treści mapy; skala mapy – najczęściej w podwójnej formie: liniowej, liczbowej i mianowanej; współrzędne geograficzne, oraz wszystkie objaśnienia do oznaczeń zastosowanych na mapie.
Kolejnym opisem pozaramkowy jest skorowidz arkuszy oraz administracyjny podział terenu.
Mapy wykonywane w małych skalach często opatrywane są dodatkowymi mapami, planami lub innymi wykresami uzupełniającymi, bądź fragmentami terenu w większej skali, czy ,,mapkami” służącymi porównaniu wielkości. Te uzupełniające rysunki noszą nazwę kartonów. Kartony często bywają w ramkach , objęte ramką mapy, ale mimo to należą do opisu pozaramkowego
Mapy geograficzne różnią się między sobą przede wszystkim treścią, przeznaczeniem i skalą, a także zasięgiem terytorialnym, metodą prezentacji oraz formatem.
Moim zdaniem w życiu dzisiejszym mapa jest istotnym środkiem, pozwala na szybkim orientowaniu się w terenie a także przydatna w wielu dziedzinach takich jak, transport, lotnictwo, turystyka. Bez mapy ciężko było by dotrzeć do wyznaczonego celu. Wykorzystując mapę możemy bez trudu odnaleźć kierunek w którym mamy podążać żeby dotrzeć do celu.




Materiały wykorzystane :
- Encyklopedia Powszechna