Hiszpania
Hiszpania - to państwo w południowo-zachodniej Europie, obejmujące większą część Półwyspu Iberyjskiego. Graniczy od północy z Francją i Andorą, od zachodu z Portugalią i od południa z Gibraltarem oraz Marokiem. Członek Unii Europejskiej.
Język: urzędowy hiszpański
Stolica: Madryt
Ustrój polityczny: monarchia konstytucyjna
Głowa państwa: król Juan Carlos I
Szef rządu premier: Jos Luis Rodrguez Zapatero
Powierzchnia
- całkowita 50. na świecie
504 782 km2
Liczba ludności
- całk. (2003)
- gęstość zalud. 29. na świecie
40 217 413
85 mieszk./km2
Waluta euro (EUR, €)
Hymn państwowy Marcha Real
Dane statystyczne:
Całkowita granica lądowa: 1 917,8 km
Długość wybrzeża: 4 964 km
Długość granic z sąsiadującymi państwami:
Geografia
Góry
Pireneje, Góry Betyckie, Góry Kantabryjskie, Góry Kastylijskie, Sierra Morena, Sierra Nevada.
Podział administracyjny
Hiszpania jest podzielona na 17 wspólnot autonomicznych, tzw. Comunidades Autónomas, które cieszą się dużą autonomią (głównie w kwestiach szkolnictwa, podatków, itd.).
Historia
Począwszy od IX wieku p.n.e. Półwysep Iberyjski był terenem ekspansji licznych ludów i państw (Celtów, Fenicjan, Greków czy też Kartagińczyków. W II wieku p.n.e. na półwyspie pojawili się Rzymianie. W V wieku na tereny obecnej Hiszpanii wdarli się Wizygoci i stworzyli tam własne królestwo. W roku 711 z północnej Afryki na Półwysep Iberyjski przedostały się wojska arabskie pod wodzą Tarika, które błyskawicznie podbiły prawie cały półwysep.
Niewielkie królestwa chrześcijańskie na północy rozpoczęły rekonkwistę, która zaowocowała ostatecznym wyparciem Maurów w roku 1492. Z drobnych państw chrześcijańskich z czasem wyłoniły się dwa silne królestwa: Kastylia i Aragonia.
Rozkwit i ekspansja powstałej z połączenia obu tych państw Hiszpanii były przede wszystkim związane z podbojami kolonialnymi w Ameryce i zdobyciem wielkich bogactw. Problemy z następstwem tronu w XVIII wieku doprowadziły do wojny o sukcesję hiszpańską, która w znacznym stopniu osłabiła państwo.
Z czasem kurczyły się tereny kolonii i Hiszpania dostała się pod wpływy Francji. Hiszpania stała się powoli biednym prowincjonalnym królestwem. W latach 1936-1939 kraj ogarnęła wojna domowa. W jej wyniku władzę w kraju przejęli nacjonaliści pod wodzą generała Francisco Franco.
Po śmierci dyktatora Franco w 1975, władzę przejął wyznaczony przez niego na następcę książę Jan Karol z dynastii Burbonów. Wprowadził on w kraju demokratyczne reformy. W 1982 roku Hiszpania wstąpiła do NATO, a w 1986 stała się członkiem Unii Europejskiej.
Ustrój polityczny
Na czele Królestwa Hiszpanii stoi wywodzący się z dynastii Burbonów król Jan Karol. Wstąpił na tron w 1975 roku po śmierci generała Francisco Franco. Król, mimo iż cieszy się ogromnym autorytetem w społeczeństwie (nawet wśród komunistów) nie ma w swych rękach żadnej realnej władzy. Mianuje on szefa rządu który zawsze wywodzi się ze zwycięskiego ugrupowania. Może wygłaszać orędzia do narodu (w wyjątkowych sytuacjach). Jest również najwyższym dowódcą wojska.
Premierem Hiszpanii jest od 2004 roku socjalista Jos Luis Rodrguez Zapatero.
Gospodarka
Do lat sześćdziesiatych ubiegłego stulecia Hiszpania była jednym z najuboższych krajów Europy. Masowy napływ turystów spowodował wielki wzrost inwestycji i napływ kapitału zagranicznego, który wzmógł się jeszcze po przystąpieniu do Unii Europejskiej.
Hiszpania była przez ostatnie pół wieku jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy. W 2001 r. PKB wyniósł 662 mld euro, czyli 16,5 tys. euro na mieszk. Hiszpania uporała się w ostatnich latach ze zmorą, jaką była znaczna inflacja (od r. 1990 spadła z ponad 9% do ok.2,5-3% obecnie) i masowym bezrobociem (obecnie ponad 11% wobec 21,6% w 1978 r.).
Hiszpania jest znaczącym uczestnikiem hadlu zagranicznego, wielkie banki mają swe siedziby gł. w Madrycie, Bilbao, Barcelonie i Walencji.
Przemysł
Najważniejszą gałęzią gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł, zgrupowany w kilku wielkich okręgach. Hiszpania jest ważnym producentem samochodów osobowych i ciężarowych (Barcelona i Lleida, Walencja, Madryt, Valladolid, La Coruńa). Kilka wielkich koncernów ulokowało tutaj swoje zakłady (VW, grupa PSA, Ford). Produkcja samochodów osobowych wyniosła ponad 1,9 mln sztuk (2000). W Walencji, Bilbao, Barcelonie, Kadyksie oraz La Corunie są duże stocznie. Rozwinięty jest przem. metalurgiczny (huty w Oviedo, Gijon, El Ferrol de Caudillo koło Bilbao i in.), w Asturii kopalnie węgla. Różnorodny przem. elektrotechn. (sprzęt gosp. domowego, komputery, półprzewodniki) rozwinął się w większych miastach (np. Barcelona, Madryt, Sewilla, Malaga).
Dzięki importowi paliw płynnych oraz znacznym zasobom energii wodnej Hiszpania produkuje ok. 185 TWh energii elektrycznej (4,612 kWh na mieszkańca). Wielkim atutem jest rozwinięty przemysł włókienniczy, a nade wszystko rolno-spożywczy (prod. cukiernicza, wina - ponad 34 mln hl (czwarte miejsce w świecie - konserw rybnych itp.) rozrzucony po całym kraju.
Rolnictwo
W rolnictwie dominującą rolę odgrywa hodowla bydła, trzody i drobiu (rozległe pola i łąki Kastylii, Asturii czy Estremadury), a także uprawa winorośli, zbóż, oliwek oraz owoców cytrusowych. Lasy (głównie w regionach górskich) dostraczają drewna i owoców leśnych oraz szalków.
Rybołówstwo
Doniosłe znaczenie posiada rybołóstwo (1,4 mln ryb), zwłaszcza na wybrzeżu atlantyckim (La Coruńa w Galicji, Jerez de la Frontera w Andaluzji, ale także Malaga).
Komunikacja
Sieć komunikacyjna Hiszpanii uległa znaczącym przeobrażeniom po II wojnie światowej, dzięki dewizom napływającym od turystów zagranicznych. Drogi liczą ogółem ponad 326 tys. km (gęstość 64,5 km na 100 km2 powierzchni); wielki postęp zanotowano w budowie nowoczesnych magistral obsługujących narastający ruch turyst. (w połowie 2001 r. było w Hiszpanii ponad 4,7 tys. km autostrad i 6,5 tys. km dróg ekspresowych). Hiszpania jest krajem wysoko zmotoryzowanym (w tym samym czasie było ponad 14,7 mln samochodów osob. - 36,7 pojazdów na 100 mieszk. - oraz ponad 1,8 mln ciężarowych. Dług. kolei wyniosła 12,6 tys.km (w tym 7,5 tys. km zelektrtyfikowanych). Najważniejsze port morskie: Algeciras, Kadyks, Walencja, Barcelona, Bilbao, La Coruńa i in.). Bezprecedensowy rozwój nastapił w dziedzinie przewozów lotn.; Madryt jest jednym z najważniejszych portów lotn. w Europie, in. ważniejsze porty lotn.: Barcelona, Palma (Mallorca), Sewilla, Walencja, Santa Cruz de Tenerife (Wyspy Kanaryjskie), Bilbao.
Turystyka
Burzliwa historia, która pozostawiła ślad w postaci niezliczonych zabytków i przebogatych muzeów oraz najcieplejszy klimat na kontynencie sprzyjają masowej turystyce, która stanowi jeden z filarów gospodarki przysparzający znacznych dochodów (w 2001 r. ponad 47 mld euro). Liczba turystów zagranicznych odwiedzających Hiszpanię wyniosła prawie 71 mln, którzy wypoczywali głównie na wybrzeżu śródziemnomorskim), na Balearach i Wyspach Kanaryjskich oraz zwiedzali hiszpańskie miasta i muzea (Toledo, Madryt, Barcelona, Sewilla, Salamanka i in.). Ośrodkiem pielgrzymkowym o europejskiej sławie jest Santiago de Compostela.
Największy ruch turystyczny koncentruje się wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego oraz na Majorce. Z dochodów z turystyki sfinansowano budowę dróg oraz przemysł lokalny.
Do najciekawszych miejsc w Hiszpanii należą:
Costa de la Luz - Costa del Sol - Costa Blanca - Costa del Azahar - Costa Dorada - Costa Montanesa - Costa Vasca - Costa Verde - Rias Altas - Rias Bajas
CIEKAWOSTKI:
· Pomarancze sprowadzili do Hiszpanii Maurowie. Od tego czasu sa tam uprawiane, a poniewaz klimat im sprzyja, rosna wysmienite! Hiszpanie uwazaja jednak, ze pomarancze z Sewilli sa cierpkie i... robia z nich marmolade!!!
· Latem wiele hiszpanskich plaz jest zatloczonych przez turystów.
· Kazdego roku podczas swieta LA TOMATINA (fiesty) ludzie radosnie obrzucaja sie ponad milionem pomidorów !!!
· Walki byków (corrida) to wielkie wydarzenie. Matador zwany tez torreadorem walczy z bykiem, by go zabic!!! Matador ma peleryne i waskie spodnie, a w rece trzyma mulete-czerwona plachte. Jesli jest odwazny ,dostaje brawa, jesli nie- publicznosc glosno buczy!!
· Podczas EN CIERROS w Pampelunie , ludzie uciekaja ulicami miasta przed stadem rozwscieczonych byków !!!
· Hiszpanie uwielbiaja tanczyc i spiewac. Jednym z najbardziej ekscytujacych tanców jest Flamenco (taniec ten powstal ok. 200 lat temu w Andaluzji - rejonie Hiszpanii).Tancerze wystukuja rytm kastanietami. Czesto towarzysza im gitarzysci.
· Nazwiska w Hiszpanii sa bardzo dlugie. Pelne nazwisko slynnego malarza Pabla Picassa brzmialo: Pablo Diego Jose Francisco de Paula Juan Nepomuceno Maria de los Remedios Cipriano de la Santisma Trinidat Ruiz Picasso !!!!!!
· Z powodu upalów latem lekcje koncza sie o 13.00 !!!
· Najpopularniejsze sporty w Hiszpanii to walki byków i football.
· Szafran robi sie z krokusów , jest on dodawany do hiszpanskiej potrawy- paelli.
· Gibraltar jest skalistym skrawkiem ladu. Zyja tam waskonogie malpy- magoty.
· Kosciól Santa Isabel de Hungaria w Maladze jest najmniejszy na swiecie. Czterech lezacych ludzi zajeloby cala powierzchnie !!!
· Hiszpanie zjadaja dwanascie winogron w Sylwestra, co ma im przyniesc szczescie na nastepny rok!