Hiszpania

KUCHNIA
Hiszpanie są dumni z faktu, że ich kuchnia odziedziczyła wszystko to, co najlepsze po ludach zamieszkujących Półwysep Iberyjski.
Każdy region Hiszpanii wykształcił swoją własną kuchnię, opierającą się na lokalnych wpływach oraz na lokalnie dostępnych i popularnych produktach.
I tak rejony nadmorskie gustują i wykorzystują owoce morza. Katalonia słynie ze swej własnej wersji potrawki z langusty, pomidorowej bouillabaise.

Typowe hiszpańskie śniadanie składa się z cafe solo lub cafe cortado (kawy czarnej lub z mlekiem), choć największą popularnością cieszy się cafe con leche - kawa ze śmietanką, dalej są bollos, czyli: bułeczki i churros - racuszki smażone tak, aby miały dość jasne zabarwienie.
Tradycyjny obiad składa się z: zupy, dania głównego - mięsnego albo rybnego - oraz całkiem ciekawego deseru, składającego się z owoców i sera. Surówkę do dania głównego często trzeba zamawiać osobno.
Kolacja spożywana jest, szczególnie w Katalonii, wiele później niż w Polsce. Przeważnie jest to coś lekkiego, restauracje serwują niemal zawsze kolację lekkostrawną i... złożoną z trzech dań.

WARUNKI NATURALNE


Una piel de toro – skóra byka – przychodzi na myśl Hiszpanom, gdy kontemplują kontury Półwyspu Pirenejskiego. Nieregularny pięciokąt wkomponowany w wody Zatoki Biskajskiej, Oceanu Atlantyckiego i Morza Śródziemnego jest zarysowany słabo rozwiniętą linią brzegową. Dość silnie rozwinięte jest wybrzeże północno-zachodnie (Galicja), gdzie liczne lejkowate ujścia rzek tworzą dogodne warunki naturalne do budowy portów. Na południu i wschodzie warunki te są na ogół znacznie mniej korzystne. Długość morskich wybrzeży Hiszpanii wynosi 3286 kilometrów. Na granicę lądową oddzielającą Hiszpanię od Francji i Andory przypadają 663 kilometry, a 1075 kilometrów na granicę z Portugalią i Gibraltarem. Krańcowe punkty to: na północy przylądek Estaca de Bares (43047’ szerokości północnej), na południu przylądek Marroqui (360 szerokości północnej), na wschodzie- przylądek Creus (3019’ długości wschodniej), na zachodzie przylądek Torinana (9018’ długości zachodniej). Rozciągłość z północy na południe wynosi 815 kilometrów, ze wschodu na zachód- 1055 kilometrów. Hiszpania obejmuje 5/6 powierzchni Półwyspu Pirenejskiego i liczy 492 592 km2. Razem z Balearami i Wyspami Kanaryjskimi ma 504 748 km2. Na starym kontynencie większe są tylko Rosja i Francja. Do Hiszpanii należą też zaliczone do metropolii terytoria w Afryce Północnej (Ceuta, Melilla, Wyspy Chafarinas, Alhucemas i Penon de Valez de la Gomera) oraz obszar kolonialny, Sahara Hiszpańska. Bardzo pouczające jest objęcie Hiszpanii jednym spojrzeniem, Odkrywamy, że to kraj górzysty o przeciętnej wysokości- 600 metrów npm. Zbyt często więc monotonną równinę manczańską, która służy za nieodłączne tło dla don Kichota i Sancza Pansy, przyjmujemy za charakterystyczny typowy krajobraz Hiszpanii. Elementem wiążącym rzeźby terenu jest meseta, czyli rozległy płaskowyż kastylijski. Dookoła owego „stolika”, czyli mesety, rozsiadły się wyniosłe postacie górskich olbrzymów. Na północy – Góry Kantabryjskie (2642 m), które są zachodnim przedłużeniem Pirenejów, na południowym zachodzie – Sierra Morena (1323 m), na południowym wschodzie – potężny masyw Gór Betyckich (3478 m); na północnym wschodzie – Góry Iberyjskie (2313 m). Na północno-zachodniej części płaskowzgórza wznoszą się góry Leon i krystaliczny masyw galicyjski. Na północ od Madrytu mesetę przecina z północnego wschodu na południowy zachód Kordyliera Centralna złożona z systemu pasm górskich – Sierra de Guadarrama (2430 m), Sierra de Gredos (2592 m), Sierra de Gata (1367 m). Dolina rzeki Tag oddziela te łańcuchy gór od Gór Toledańskich (1448 m) i Sierra de Guadelupe (1443 m), którą z kolei dzieli od Sierra Morena dolina Gwadiany.
Roczna suma opadów 300–500 mm, na pn.-zach. ponad 1000 mm, w górach do 2000 mm; największa rzeka Ebro uchodzi do Morza Śródziemnego, inne rzeki: Duero, Tag, Gwadiana, Gwadalkiwir — do Oceanu Atlantyckiego; na większości rzek duże wahania stanów wód; rzeki wykorzystywane do sztucznego nawadniania i do celów energetycznych.
W pd. i środk. części kraju roślinność śródziemnomor. — zachowane szczątkowo wiecznie zielone lasy z dębem korkowym, oliwką, pinią; zbiorowiska wtórne: zarośla typu makia, na wyżynach suche murawy; w górach wykształcona piętrowość roślinna; lasy (często niszczone przez pożary) zajmują 31% pow. kraju.

GOSPODARKA



Hiszpania, jeszcze od niedawna zacofany kraj rolniczo-przemysłowy, dzięki gwałtownemu rozwojowi gospodarczemu w latach sześćdziesiątych zaczęła powoli przechodzić na tory gospodarki przemysłowo-rolniczej. Jeszcze w latach pięćdziesiątych na gospodarkę hiszpańską składał się stosunkowo słabo rozwinięty przemysł, skoncentrowany wyłącznie w trzech okręgach (Asturia, Baskonia, Katalonia) oraz niesłychanie zacofane rolnictwo, w którym sezonowe bezrobocie trapiło kilka milionów osób. Okres drugiej wojny światowej i późniejsza izolacja zmusiły Hiszpanie do autarkii gospodarczej. Opanowanie sytuacji ekonomicznej wymagało zwiększenia integracji państwa w kluczowych dziedzinach gospodarki. W 1941 roku utworzono Krajowy Instytut Przemysłu, którego celem miało być stymulowanie i ukierunkowywanie rozwoju gospodarczego głównie poprzez tworzenie przedsiębiorstw państwowych. INI podlega bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu, posiada rozbudowane zespoły badawcze, a także 10 procent udziału w Banku Zagranicznym Hiszpanii. Do 1969 roku INI zamknęło bilans swojej działalności 57 wielkimi przedsiębiorstwami zatrudniającymi 170 tysięcy pracowników. Są to między innymi elektrownie, stocznie, kombinaty metalurgiczne – SEAT w Barcelonie, kopalnie węgla i rudy głównie w Asturii i fosfatów na Saharze Hiszpańskiej, zakłady petrochemiczne – Escombreras pod Kartageną.

KULTURA



Cywilizacja Hiszpanii jest syntezą najróżniejszych kultur przynoszonych przez rozliczne ludy, które napływały na Półwysep Pirenejski i tworzyły jego niezwykłe dzieje. Wszelako u jej postaw leży kultura Rzymu zaszczepiona na podłoże celtycko-iberyjskim, zabarwiona naleciałościami germańsko-wizygockimi i przeniknięta w znacznym stopniu wpływami arabsko-berberyjskimi. Hiszpania nazywa się „panią czterech kultur”.
W Hiszpanii przed najazdem Rzymu wybrzeże śródziemnomorskie pozostające pod wpływami fenicjan, greków i Kartagińczyków kontrastowało z prymitywnym wnętrzem kraju. Opinia o kulturze interioru jednak powoli się zmienia, bowiem odkrycia archeologiczne przynoszą coraz to nowe niespodzianki. Ważnym wydarzeniem było odkrycie w 1897 roku pod Elche iberyjskiej rzeźby popiersia kobiety. W Tarragonie i w Sagunto Można oglądać fragmenty murów celtycko-iberyjskich.
Spuścizna cywilizacji rzymskiej jest ogromna. Do dziś jeszcze Hiszpanie korzystają z mostów rzymskich (Caceres, Merida, Salamanca, Cangos de Onis) i z latarni morskich (La Coruna). Zachowały się wspaniałe akwedukty (Segovia, Tarragona), amfiteatry (Sagunto, Sewilla), łuki tryumfalne (Tarragona, Merida). W okresie od I do IV wieku Hiszpania wydała wielu wybitnych uczonych (filozof Lucjusz Seneka, agronom Lucjusz Columela, geograf Pomponiusz Mela).
Wizygoci nie dążyli przed inwazją arabską osiągnąć poziomu, który pozwoliłby im stworzyć trwałe wartości kultury, zachowały się jedynie nieliczne zabytki, jak kościół św. Jana w Banos. Na okres Wizygocki przypada działalność św. Izydora z Sewilli, propagatora zasad scholastyki, autora prac teologicznych wypaczających idee filozofów greckich oraz rzymskich i stanowiących sformułowanie feudalnej ideologii.
Ważnym okresem postępów cywilizacji było panowanie Maurów. Hiszpania arabska swój wspaniały rozkwit zawdzięcza późniejszym związkom z krajami muzułmańskimi, które w następstwie podbojów przyswoiły sobie dziedzictwo kulturowe Persji, Azji Środkowej i Bizancjum.
Przez trzy wieki Półwysep oscylował między kulturą chrześcijańską, a mahometańską, dopiero upadek Kalifatu Kordowańskiego zadecydował, że Hiszpania wróciła na orbitę kultury europejskiej. Nie było by jednak wcale niezwykłe, gdyby Hiszpanie mówili po arabsku. Do dziś zostało w języku hiszpańskim około 3 tysięcy słów arabskich. Działalność naukowa Alfonsa X dała impuls do rozwoju nauki w całej Hiszpanii

HISTORIA


Kolonizację południowych wybrzeży dzisiejszej Hiszpanii rozpoczęli w X p.n.e.Fenicjanie, którzy prowadzili w założonych przez siebie koloniach ożywiony handel. Ok. 230 p.n.e. Fenicjan wyparli Kartagińczycy, którzy zapoczątkowali intensywną kolonizację wnętrza Półwyspu Iberyjskiego.
Rzymianie, pokonawszy Kartagińczyków w wyniku wojen punickich, włączyli obszar Półwyspu w skład swego imperium. Na początku VIII w. Arabowie, panujący już wcześniej nad obszarami Afryki Północnej, zajęli obszar Półwyspu Iberyjskiego. Władza Arabów (Maurów) nad terytorium obecnej Hiszpanii trwała do XIII w., przy czym do końca XV w. utrzymali się oni w południowej części Półwyspu, w Grenadzie.
Pod koniec średniowiecza dały o sobie znać procesy integracyjne, w wyniku których z luźnych jednostek politycznych, w w. XVI, powstały na obszarze Półwyspu Iberyjskiego dwa duże państwa: Hiszpania i Portugalia. Położenie geograficzne kraju sprzyjało rozwojowi żeglugi i handlu zarówno z krajami śródziemnomorskimi, jak i z położonymi nad Oceanem Atlantyckim krajami Europy i Afryki.
W XV w. rozpoczęła się epoka wielkich podróży morskich, odkryć geograficznych, podbojów i grabieży krajów zamorskich. Zorganizowana w Hiszpanii wyprawa K. Kolumba dotarła w 1492 do wybrzeży Ameryki. Kolejna wielka ekspedycja hiszpańska dowodzona przez F. Magellana jako pierwsza opłynęła wkoło kulę ziemską. Rywalizację obu państw Półwyspu Iberyjskiego na nowo odkrytych ziemiach rozstrzygnął podpisany w 1494 układ, na mocy którego podzielono nie znane jeszcze przestrzenie morskie na dwie strefy wpływów: hiszpańską i portugalską.
W XVI w. rozpoczął się dla Hiszpanii okres wielkich podbojów kolonialnych w Ameryce. W 1521 konkwistadorzy hiszpańscy podbili Meksyk niszcząc cywilizację Azteków i Majów, w 1532 zdobyli Peru, następnie w 1536 Argentynę. W Azji pod panowanie Hiszpanii dostały się m.in. Filipiny. Polityka kolonialna przyczyniła się do największego rozkwitu państwa, jednak jej skutki doprowadziły w późniejszym czasie do zacofania gospodarczego kraju.
Od 2. poł. XVII w. rozpoczął się okres powolnego spadku znaczenia Hiszpanii, rozpadu imperium kolonialnego. Proces ten następował poprzez przejęcia zamorskich terytoriów przez inne, silniejsze gospodarczo państwa lub wskutek usamodzielniania się byłych kolonii. Pomimo tego do 2. połowy XX w. Hiszpania utrzymała posiadłości w Afryce Zachodniej i Środkowej.
Obecnie jedynym śladem ogromnego niegdyś imperium są hiszpańskie enklawy na marokańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego.
W początku XX w. Hiszpania była krajem rozbitym wewnętrznie i zacofanym gospodarczo. Próbę stabilizacji sceny politycznej podjął w 1923 Miguel Primo de Rivera zaprowadzając na okres siedmiu lat rządy dyktatorskie. Po jego ustąpieniu na hiszpańskiej scenie politycznej ponownie zapanował chaos. Król Alfons XIII opuścił kraj. Trwała zaciekła rywalizacja bloku republikańsko-lewicowego i ugrupowań prawicowych.
W 1936 do władzy doszedł Front Ludowy, co stało się bezpośrednią przyczyną wojskowego zamachu stanu dowodzonego przez generała F. Franco. Po ostatecznym zwycięstwie nad republikanami w wyniku wojny domowej generał Franco zaprowadził system rządów autorytarnych. Zręczna polityka zagraniczna Hiszpanii umożliwiła zachowanie neutralności podczas II wojny światowej, po jej zakończeniu zaś przełamanie międzynarodowej izolacji Hiszpanii.
Długi okres stabilizacji politycznej wpłynął korzystnie na rozwój gospodarczy. W końcowym okresie rządów generała Franco nastąpiła wyraźna liberalizacja życia politycznego. W 1948 do kraju powrócił następca tronu hiszpańskiego Juan Carlos z dynastii Burbonów. Hiszpania załagodziła spór z Wielką Brytanią o Gibraltar, wycofała się z Sahary Hiszpańskiej rozwiązując swe problemy kolonialne.
W 1975, po śmierci Franco, przywrócono w Hiszpanii monarchię jako ustrój państwowy, Juan Carlos koronował się na króla. Od 1982 Hiszpania jest członkiem NATO, od 1985 zaś EWG. 27 kwietnia 2000 premierem został Jose Maria Aznar.

LUDNOŚĆ



Hiszpania jest państwem wielonarodowościowym: Hiszpanie (73%), Katalończycy (16% — Katalonia, pn.-wsch. Walencja i Baleary), Galisyjczycy (pn.-zach. H.), Baskowie (region Baskonii i Nawarry); katolicy (98%); przyrost naturalny wykazuje tendencję spadkową (z 12, 5‰ w 1965 do 0, 3‰ w 1995); średnia gęstość zaludnienia 77 mieszkańców na 1 km 2 ; ludność rozmieszczona nierównomiernie, skupiona na wybrzeżach (prow. Vizcaya 519 osób na 1 km 2 ), zwłaszcza śródziemnomorski; stopniowo wyludnia się wnętrze kraju (prow. Soria 9 osób na 1 km 2 ); maleje emigracja, rośnie imigracja, głównie z Portugalii, Afryki; w miastach 64% mieszk.; największe miasta: Madryt, Barcelona, Walencja, Sewilla, Saragossa, Mlaga, Bilbao. Struktura zatrudnienia: usługi 61% ludności zawodowo czynnej, przemysł — 30%, rolnictwo — 9%.
Gospodarka. Kraj zaliczany do grupy państw wysoko rozwiniętych; znaczny napływ kapitału zagranicznego — inwestycje w przemyśle i turystyce; duże dysproporcje regionalne w rozwoju gospodarczym, najwyższy poziom osiągnęły regiony: Madryt, Katalonia, Baleary, najniższy — Estremadura, Kastylia-La Mancha. Bardzo ważną rolę w gospodarce Hiszpanii odgrywa turystyka (57 mln osób, wpływy 19 mld dol. USA, 1993); główne regiony turystyczne: wybrzeże Morza Śródziemnego (Costa Brava, Costa Dorada, Costa del Sol) i Zatoki Biskajskiej, Baleary, Wybrzeże Kanaryjskie, ponadto Sierra Nevada oraz Madryt, Barcelona, Sewilla, Grenada; Hiszpania dysponuje jedną z największych na świecie baz hotelowych. Przemysł środków transportu, maszyn. i metal. dostarcza 31% wartości przemysłu przetwórczego; główne gałęzie przemysłu: samochodowy (Barcelona, Valladolid), stoczniowy (Kadyks, El Ferro, Vigo), chemiczny (w tym petrochemiczny — Tarragona, Huelva), hutnictwo żelaza (największa huta w Avils) i metali nieżelaznych, włók. (zwł. bawełnianych skoncentrowany w Katalonii); duże znaczenie ma przemysł spożywczy (winiarski, olejarski, rybny, przetwórstwo owocowo-warzywne) rozmieszczony w całym kraju, największe ośrodki: Madryt, Barcelona, Walencja; 34% produkowanej energii elektrycznej pochodzi z elektrowni jądrowych; górnictwo ma coraz mniejsze znaczenie (likwidacja nierentownych kopalń); najważniejsze surowce mineralne: węgiel kamienny (gł. w G. Kantabryjskich), sole potasowe (Katalonia), rudy żelaza (Baskonia), rtęć (Almadn w Sierra Morena), cynk i ołów (Sierra Morena, G. Kantabryjskie). 2/3 użytków rolnych stanowią grunty orne i sady; rozpowszechniony system dzierżawy ziemi; latyfundia zajmują ponad połowę powierzchni ogólnej wszystkich gospodarstw i są rozmieszczone głównie na Mesecie Iberyjskiej i w Andaluzji; drobne gospodarstwa (minifundia) przeważają w południowej części kraju (Galicia, Baskonia); rolnictwo Hiszpanii specjalizuje się w produkcji roślinnej; wśród upraw trwałych dominują oliwki (2. miejsce w świecie, 1995) w pd. części H., winorośl w Katalonii, Walencji i Andaluzji, drzewa cytrusowe w Murcji i Walencji; największą powierzchnię gruntów ornych zajmują zboża: pszenica, głównie na Mesecie Iberyjskiej, żyto i kukurydza na pn., ryż na pd.; ponadto warzywa, ziemniaki, buraki cukrowe; na pd. zbiór kory z dębu korkowego; na Wyspach Kanaryjskich uprawa bananów i trzciny cukrowej; hodowla owiec (Meseta Iberyjska), bydła (pn. część kraju); rozwinięte rybołówstwo mor. (gł. tuńczyki i sardynki); gł. porty rybackie: Vigo, La Coruña, Huelva. Transport samochodowy, kol. (w tym linia szybkiej kolei Madryt–Sewilla), lotn. (23 międzynarodowe porty lotnicze); gł. porty mor.: Bilbao, Barcelona, Algeciras–La Lnea, Tarragona; eksport maszyn, środków transportu, artykułów spożywczych, owoców cytrusowych; import urządzeń i sprzętu transportowego, paliw; handel gł. z Francją, Niemcami, Włochami, W. Brytanią.
Ustrój polityczny. Dziedziczna monarchia parlamentarna; konstytucja z 1978; głową państwa jest król; władza ustawodawcza należy do Kortezów Generalnych, złożonych z 2 izb: Kongresu Deputowanych i Senatu, o 4-letniej kadencji (mogą być rozwiązane przed jej upływem); Kongres (350 czł.) pochodzi z wyborów powsz.; Senat, będący izbą reprezentacji terytorialnej — w części (208 czł.) z wyborów powsz. wg zasady równej reprezentacji prowincji, a w części (48 czł.) z wyboru przez parlamenty wspólnot autonom.; władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele, odpowiedzialny politycznie przed Kongresem, mianowany przez króla; premierem zostaje przywódca partii (lub koalicji) mającej większość w Kongresie; każda z 17 wspólnot autonom. (regionów) ma własny statut, parlament i rząd.

FLAMENCO

Flamenco jest najpopularniejszą i najbardziej lubianą muzyką etniczną na świecie. Powstała w Andaluzji - regionie południowej Hiszpanii, w którym przez setki lat przewijały się kultury różnych państw i nacji. Andaluzja była krainą Fenicjan i Kartagińczyków, była kolonią grecką i Imperium Rzymskim, cesarstwem wizygockim i arabskim kalifatem oraz domem dla sefardyjskich Żydów i hinduskich Cyganów. Każda cywilizacja posiadała własne zwyczaje, muzykę i instrumenty. Po wielu latach, w wyniku wzajemnych wpływów i przemieszania się tych wszystkich elementów, na początku XIX wieku powstała tajemnicza, niezwykle ekspresyjna muzyka, którą dziś znamy pod nazwą Flamenco.

CORRIDA



"Corrida okrutny balet, teatr, widowisko kostiumowe, a może ceremonia niezwykłej religii, której rytuał wymaga, by jeden z uczestników stracił życie? Zapytajcie samych Hiszpanów, czym jest corrida, oni wiedzą najlepiej."
Każda walka byków przebiega według ściśle określonych reguł. Zaczyna się punktualnie, co w kulturze hiszpańskiej jest prawdziwym ewenementem. Bierze w niej udział zazwyczaj trzech matadorów z drużynami (cuardrillas), którzy kolejno zabijają sześć byków. Matador lub espada to właśnie ten, który zabija (hiszp. matar - zabijać, espada - szpada), a towarzyszą mu banderilleros z banerillas, haczykowatymi grotami-chorągiewkami, konni picadores z pikami i peones - pomocnicy z kapami.
Przed rozpoczęciem walki wszystkie drużyny w kolorowych strojach obchodzą arenę przy dźwiękach tradycyjnej muzyki w rytmie pasodoble i pozdrawiają władze zasiadające w loży oraz widzów. Każda walka dzieli nie na trzy części, tercios. Gdy byk wpada na arenę, peones absorbują jego uwagę kapami i zmuszają go do wykonywania skrętów w różne strony, co ma umożliwić matadorowi ocenę jego charakteru. Pikadorzy ranią byka pikami, rozjuszając go, a zarazem osłabiając. Banderilleros wbijają mu w kark chorągiewki, aby do rozdrażnić. Wreszcie następuje tercio de muerte, czyli część śmierci. Matador ze szpadą i małą szkarłatną kapą podchodzi do loży władz i prosi o formalna zgodę na zabicie byka. Następnie wykonuje eleganckie manewry kapą tuż przed rogami szarżującego zwierzęcia. Manewry te to określone gesty i kroki, podobne do kroków tanecznych. Jeden z najbardziej znanych kroków to pasodoble, który przeszedł do kultury hiszpańskiej, a następnie iberoamerykańskiej w formie tańca o tej samej nazwie. W tańcu pasodoble mężczyzna jest toreadorem a kobieta rozdrażnionym bykiem. Ruchy matadora na arenie do złudzenia przypominają taniec, a nie walkę na śmierć i życie. Jest to pokaz, dzięki któremu matador zdobywa podziw publiczności. Nie może jednak trwać zbyt długo. Przed upływem 5 minut matador ma stanąć przed rogami byka i zabić go dobrze wymierzonym pchnięciem szpady. Nie jest to wcale łatwe, musi bowiem wiedzieć, w którym momencie może zadać pchnięcie. Byk powinien wtedy stać na absolutnie prostych nogach ułożonych równolegle do siebie. Wtedy szpada przeniknie jego ciało aż do serca i zwierzę padnie od razu. Jeżeli matador chybi, musi szybko dobić byka specjalnym sztyletem. Martwy byk jest wyciągany przez grupę mułów, również przy wesołych dźwiękach pasodoble. Jeśli matador walczył wyjątkowo odważnie, zaszczyca się go uchem, a w szczególnych przypadkach - ogonem byka. Jeśli byk walczył wyjątkowo odważnie, zaszczyca się jego zwłoki ostatnim okrążeniem areny. Publiczność głośno komentuje widowisko, a po chwili na arenę wpada kolejny byk...

BALEARY


Baleary, hiszpańskie Islas Baleares, angielskie Balearic Islands, archipelag wysp w zachodniej części Morza Śródziemnego. Stanowią hiszpański region autonomiczny. Główne wyspy archipelagu: Majorka, Minorka i Pitiuzy, w których skład wchodzą Ibiza i Formentera. Łączna powierzchnia 5014 km2. 779 tys. mieszkańców (1994). Stolica Palma de Mallorca (na wyspie Majorka). Powierzchnia wysp, stanowiących pod względem geologicznym przedłużenie Gór Betyckich, górzysta (wysokość do 1445 m n.p.m. - Puig Major na wyspie Majorka), wybrzeża skaliste i trudno dostępne. Klimat łagodny, śródziemnomorski.
Wyspy są regionem turystycznym o międzynarodowym znaczeniu. Liczne kąpieliska morskie i uzdrowiska klimatyczne. Podstawą utrzymania ludności są usługi turystyczne, rolnictwo (uprawa zbóż, drzew cytrusowych, oliwek, winorośli, migdałowców, figowców), hodowla owiec, bydła i trzody chlewnej oraz rybołówstwo. Przemysł spożywczy i skórzany. Rzemiosło artystyczne. Rozwinięta sieć połączeń lotniczych i promowych między wyspami oraz z kontynentalną częścią Hiszpanii, a także z Algierem.
W starożytności wyspy były zamieszkane przez Iberów, stopniowo kolonizowane przez Fenicjan, Kartagińczyków, Greków i Rzymian, pod których władzę przeszły w 123 p.n.e. i pozostawały do V w. n.e. (w okresie cesarstwa były miejscem zesłania). Następnie (od 425) najeżdżane i rządzone przez Wandalów, Wizygotów i Bizancjum. W końcu VIII w. podbite przez Maurów, stały się bazą dla piratów grasujących po Morzu Śródziemnym. W latach 1229-1235 król Aragonii Jakub I Zdobywca opanował Baleary i wypędził z nich Maurów, których miejsce zajęli osadnicy z Katalonii (na Minorce pozostał jednak do 1287 wasalny emirat arabski). W latach 1262-1344 należały do wyodrębnionego z Aragonii Królestwa Majorki. Następnie ponownie w składzie Aragonii, od XV w. - zjednoczonej Hiszpanii.
W latach 1708-1756, 1763-1782 i 1798-1802 Minorka należała do Wielkiej Brytanii, a od 1756 do 1763 do Francji. Podczas hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939) Majorka i Ibiza pozostawały pod panowaniem wojsk nacjonalistycznych gen. F. Franco y Bahamonde, Minorka zaś była ważną bazą morską republikanów.
Od 1983 Baleary mają status regionu autonomicznego Hiszpanii.

OGÓŁEM



HISZPANIA, Espana, Królestwo
Hiszpanii, Reino Espanol, państwo
w Europie Pd., nad
Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym,
zajmujące około 85% powierzchni Półwyspu
Iberyjskiego oraz: Baleary, Wyspy
Kanaryjskie, miast Ceuta i
Melilla w Afryce (terytoria
hiszpańskie w Afryce Pn.)
Stolica: Madryt
Powierzchnia: 504,8 tysięcy km2
Ludność: 39,1 mln mieszkańców
Język urzędowy: hiszpański, w
Kilku regionach równorzędnie
kataloński, baskijski, galisyjski
Jednostka monetarna: euro
Święto narodowe: 12 października
(odkrycie Ameryki 1492)
Podział administracyjny: 17
Regionów autonomicznych,
Skupiających 50 prowincji
Granica: z Portugalią, Francja,
Andorą, Gibraltarem oraz Marokiem