Wykorzystanie mediów w procesie nauczania

W literaturze zajmującej się zagadnieniem zdalnego nauczania istnieje wiele określeń mogących uchodzić za definicje e-learningu. Ogólnie można powiedzieć, że e-learning jest nauczaniem na odległość z wykorzystaniem technik komputerowych, głównie Internetu, a także intranetu, extranetu, przekazów satelitarnych, taśm audio/wideo, telewizji interaktywnej oraz CD-ROMu czy telefonii komórkowej ( m-learning - mobile learning).
Dla e-learningu w języku polskim często stosowana jest nazwa „e-nauczanie” lub „nauczanie zdalne” - ponieważ odbywa się na odległość, niezależnie od miejsca i czasu. Nauczanie na odległość obejmuje różne działania dydaktyczne, np. samokształcenie, wykłady online, dyskusję, pracę w grupie online.
E-learning jest coraz częściej stosowany zarówno w tradycyjnej edukacji jak i w świecie biznesu. Szkolenia e-learningowe stały się bardzo skutecznym narzędziem kształcenia pracowników, dzięki czemu podnoszona jest efektywność funkcjonowania odpowiednich działów organizacji i przedsiębiorstw. Technika nauczania na odległość pozwala na wykształcenie nie tylko osobom znajdującym się na terenach słabo zaludnionych, ale również osobom niepełnosprawnym oraz tym którzy z jakichś powodów nie mogą dojeżdżać do średnich lub wyższych szkół w krajach o normalnym stopniu zaludnienia.
O tym, że e-learning jest coraz bardziej popularny świadczy nawet to, że obecnie jest to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin sektora IT oraz edukacji. Wynika to z dobrych efektów nauczania na odległość a także z redukcją kosztów szkolenia.
Zalet e-learningu jest więcej. Dla organizacji zaletami będą:
redukcja kosztów szkolenia oszczędność czasu, która wynika z eliminacji czynności przygotowawczych, np. przygotowanie sal, dojazdu itd. duża efektywność szkoleń jest uzyskiwana dzięki temu, że materiał jest odpowiednio skonstruowany, że istnieje możliwości powtórzeń, testów sprawdzających, możliwość przerwania i ponownego powrotu do szkolenia
Zalety stosowania e-learningu z punktu widzenia działu szkoleń:
duże możliwości modelowania szkoleń. Mogą być tworzone pojedyncze jednostki jak i duże moduły, połączone ze sobą, umieszczone na platformie e-learningowej
możliwość dostarczania tylko takiej treści, która jest w danym momencie potrzebna i jest aktualna możliwość łatwej i szybkiej modyfikacji i aktualizacji treści a także możliwość rozbudowania jej w miarę potrzeb łatwość administrowania szkoleniami
możliwość monitorowania procesu szkolenia i postępów uczestnika
Zalety e-learningu dla osoby szkolonej:
indywidualizacja procesu szkoleniowego poprzez dostosowanie zakresu, tempa i poziomu szkolenia do możliwości poszczególnych uczestników.
Możliwość nauki w dowolnym czasie i miejscu – jest to jedna z największych zalet e-learningu.
Kontrola osoby uczącej się nad procesem przyswajania wiedzy i rozwoju umiejętności
dostęp do baz wiedzy, szkoleń i innych pomocy i informacji, dzięki czemu zwiększa się możliwość samokształcenia osób, które chcą rozwijać umiejętności.
W e-learningu powinny być obecne dwa elementy: nauczanie i technologia. Nauczanie ma prowadzić do zdobycia nowej wiedzy lub udoskonalenia posiadanej wiedzy, umiejętności, kompetencji zawodowych itd. Ten cel może być realizowany za pomocą różnorodnych technologii informatycznych. Jednak e-learning, pomimo ścisłego związku z techniką, jest zorientowany pedagogicznie, na nauczanie i rozwój osób, które z niego korzystają. .
.
Termin e-learning, tak jak i techniki uczenia się oraz technologie kształcenia, odnosi się do stosowania w nauczaniu technologii elektronicznej w o wiele szerszym zakresie niż w ramach tradycyjnych szkoleń komputerowych, czy też nauczania wspomaganego komputerowo z połowy lat osiemdziesiątych. Jest również o wiele szerszy od pojęć nauczania i edukacji online, które oznaczają nauczanie tylko przez sieć internetową. W przypadku zastosowania technologii mobilnych, częściej używane jest pojęcie M-learningu.
E-learning służy nauczaniu na odległość oraz nauczaniu elastycznemu, jednak może być również łączony z tradycyjnym nauczaniem w formie kursów mieszanych.
Dostęp do zautomatyzowanych narzędzi oraz materiałów dydaktycznych umożliwia typowe środowisko e-learningowe Virtual Learning Enviroment (VLE) z menu nawigacyjnym i ikonami.
Szczególnie w szkolnictwie wyższym wzrasta tendencja do tworzenia środowisk VLE, które w połączeniu z systemami kontroli informacji (Managed Informaton System, MIS), tworzą system kontroli środowiska e-learningowego (Managed Learning Environment). W środowiskach tych wszelkie informacje związane z kursem przekazywane są poprzez interfejs użytkownika zgodny ze standardami obowiązującymi na uczelni.
Coraz więcej tradycyjnych szkół wyższych, jak również młodszych szkół wyższych online, oferuje przez internet wybrane programy dyplomowe na wielu poziomach i w wielu dziedzinach. Zazwyczaj studenci zobowiązani są do uczęszczania na zajęcia, jednak wiele kursów jest udostępnianych wyłącznie online. Ponadto, coraz częściej uczelnie oferują studentom wsparcie online np. w formie informacji i rejestracji w sieci, e-doradztwa, sprzedaży podręczników przez internet, stron samorządów czy gazet studenckich online.
E-learning może również odnosić się do edukacyjnych stron internetowych, udostępniających np. scenariusze lekcji, arkusze ćwiczeniowe, czy interaktywne ćwiczenia dla dzieci. Pojęcie to jest również używane w biznesie w odniesieniu do opłacalnych szkoleń online
Przeprowadzono wiele badań, w celu określenia skuteczności nauczania online. Wyniki tych badań nie są jednoznaczne. Mimo wszystko, istnieje przekonanie iż kursy online mają istotny wpływ na sukcesy uczniów.
Podstawowe elementy skutecznego kursu online to:
Jak w każdym środowisku nauczania, znajomość uczestników kursu
Tworzenie kursu na postawie jasno sprecyzowanych celów i zaznajomienie z nimi studentów
Zwrócenie szczególnej uwagi na opracowanie graficzne kursu – wygląd nie jest najważniejszy; układ graficzny kursu powinien ułatwiać nawigację i naukę; trzeba też zwróć uwagę na realne możliwości studentów jak znajomość obsługi komputera, a w przypadku zamieszczania plików audio, video lub linków do stron internetowych również na ograniczenia sprzętowe.
Zapewnienie ducha współpracy poprzez obowiązkowy podział zadań między studentów i nauczycieli, umożliwienie konstruktywnej krytyki, odpowiednią motywację i dostarczenie narzędzi, które pozwolą na dokonanie oceny w odpowiednim czasie.
Elastyczne środowisko nauki – dostosowane do indywidualnych potrzeb studentów, ich zainteresowań oraz priorytetów, które nie mogą jednak stać się celem samym w sobie; wiedza musi być udoskonalana w czasie rzeczywistym i dostosowana do potrzeb edukacyjnych
Dostępność serwisu technicznego, aby szkolić i zapewniać stałe wsparcie techniczne zarówno dla uczniów jak i nauczycieli.
Zamieszczenie linków i listy zasobów, umożliwiających poszerzanie podstawowego zakresu wiadomości.
Stałe aktualizowanie informacji na stronach poświęconych szkoleniom online
Do zalet e-learningu często zalicza się ruchomy czas pracy i wygodę uczniów (szczególnie jeśli mają oni jeszcze inne zobowiązania), ułatwienie komunikacji między uczniami, lepsze dostosowanie do potrzeb uczniów, większe urozmaicenie nauki dzięki zastosowaniu multimediów i niewerbalnej prezentacji materiału. E-learning pozwala uczyć się we własnym tempie oraz zminimalizować strach i nieśmiałość, które mogłyby pojawić się w tradycyjnej klasie. Użycie technik video umożliwia uczenie się za pomocą materiału audiowizualnego, który można zatrzymać i przewinąć w celu ponownego obejrzenia. W porównaniu z tradycyjnymi zajęciami w klasie, e-learning przynosi duże zyski organizacjom z rozproszonymi i ciągle zmieniającymi się uczniami (np. personel restauracji). Niektórzy krytykują zastosowanie e-learningu w edukacji, ponieważ brak w nim osobistego kontaktu z nauczycielem i w związku z tym, jak twierdzą niektórzy, nie jest on już „edukacyjny” w ujęciu czysto filozoficznym (np. wg definicji R.S. Petersa, filozofa edukacji). Zwolennicy e-learningu twierdzą, że ta krytyka jest w dużej mierze bezpodstawna, ponieważ relacje międzyludzkie można rozwijać przy zastosowaniu programów audio lub video służących do prowadzenia konferencji internetowych, forów dyskusyjnych, czatów, blogów, wikipedii, poczty elektronicznej, lub innych synchronicznych czy asynchronicznych środków. Właściwie wielu uczniów amerykańskich szkół średnich byłoby za zajęciami w formie e-learningu gdyby nie jego bardziej skrajne wersje, zmierzające ku wyeliminowaniu osobistego kontaktu z nauczycielem.
Często mówi się też o wrażeniu odosobnienia, którego doświadczają uczniowie uczący się na odległość, chociaż fora dyskusyjne i inne formy komunikacji komputerowej mogą zmniejszyć to wrażenie, a nawet zachęcać do kontaktów osobistych i tworzenia grup wzajemnej pomocy. W sieci mogą również powstawać grupy dyskusyjne. Należy wspierać kontakty międzyludzkie w każdej formie, zarówno między wykładowcą a uczniem jak i między uczniami.
Opłacalność e-learningu jest przedmiotem szerszej dyskusji ponieważ zazwyczaj większość wkładu początkowego zwraca się dzięki efektowi skali (economies of scale). Koszt rozwoju sieci a w szczególności zwykłego oprogramowania może być taki sam jak koszt systemów dostosowywanych specjalnie do e-learningu. Opracowanie materiałów kompatybilnych z e-learningiem jest również bardziej czasochłonny niż opracowanie tych zwykłych.
W rezultacie część kosztów muszą ponieść studenci ponieważ kursy online w szkołach wyższych są zazwyczaj droższe od tych tradycyjnych.
.

Wspomagany komputerowo system oceny (z ang. Computer-aided Assessment), rzadziej zwany również E-oceną, obejmujący zarówno komputerowe testy wielokrotnego wyboru jak i bardziej zaawansowane formy testowania, staje się coraz bardziej powszechny. W niektórych systemach reakcja może dotyczyć specyficznych błędów popełnionych przez studenta lub komputer może zadać studentowi serię pytań dostosowanych do stanu jego wiedzy. Stosowane do tych celów oprogramowanie jest nadal najczęściej bardzo proste.
Projekt nauczania (z ang. Learning Design) odnosi się czasami do rodzajów zadań dostępnych dzięki oprogramowaniu otwartemu takiemu jak oprogramowanie LAMS, które udostępnia zadania adaptacyjne wykonywane w grupie. System projektowania nauczania IMS Learning Design stanowi standard dla innych systemów tego typu, a IMS Level A jest wspomagany przez LAMS V2.
Pierwszym uniwersalnym systemem wspomaganym komputerowo wykorzystywanym w nauczaniu, z którego powstał e-learning był System PLATO opracowany na Uniwersytecie Illinois w Urbana-Champaign. System Plato powstał przy współpracy firmy Control Data, która opracowała pierwsze autoryzowane oprogramowanie używane do opracowywania materiałów dydaktycznych / materiału dydaktycznego. Oprogramowanie to nazwano Plato. Następnie Rada ds Badań Naukowych opracowała pierwszy wspomagany komputerowo kurs matematyki dla klas 0-6. Następnie firma Wicat Systems stworzyła WISE - swoje pierwsze narzędzie do edycji hipertekstu napisane w Pascalu oraz opracowała program nauczania matematyki i angielskiego dla klas 0-6.
Pierwszy kompletny kurs wspomagany komputerowo (CAI) dla klas od 0-6 powstał w szkole podstawowej Waterford w Utah przy użyciu systemu Wicat. Pierwsze ogólnodostępne zajęcia wspomagane komputerowo według własnego projektu zrealizowała w Singapurze przy użyciu systemu Wicat firma Baal (później znana jako Virtual Systems) w ramach wspólnego projektu Wicat i Baal. Projekt ten zapoczątkował rozwój centrów nauczania wspomaganego komputerowo (prekursorów e-learningu) na całym świecie.
Jest to technika szkolenia wykorzystująca wszelkie dostępne media elektroniczne, w tym Internet, intranet, extranet, przekazy satelitarne, taśmy audio/wideo, telewizję interaktywną oraz CD-ROMy. E-learning jest najczęściej kojarzony z nauczaniem, w którym stroną przekazującą wiedzę i egzaminującą jest komputer, dletego przyjęło nazywać się tę formę nauki "distance learning" (uczenie na odległość), w którym brak fizycznego kontaktu z nauczycielem. Sedno wyższości elearningu nad innymi metodami polega na przeniesieniu środka ciężkości w nauczaniu z nauczyciela - na uczącego się pracownika.
Ponadto e-learning umożliwia nam samodzielne wybranie preferowanego formatu dostarczania wiedzy i tempa jej przekazywania. Czy e-learning jest uważany za lepszą technikę uczenia od standardowych wykładów? Ostatni rok pokazuje, że wiele firm, instytucji oraz szkół coraz częściej wprowadza kształcenie oparte na technologiach webowych. Nie jest to przypadek, ale świadomość większych możliwości, jakie daje kształcenie online.
Problematyka e-learningu w Polsce jest dotąd mało znana, dlatego też nauczyciele nie dostrzegają korzyści, jakie mogą odnieść stosując nowoczesne środki dydaktyczne. Jch obawa nie jest tak do końca nieuzasadniona. Trzeba bowiem wiedzieć, jak zastosować dany środek. Sam fakt zastosowanie nowoczesnej i multimedialnej pomocy dydaktycznej nie oznacza wcale wymiernych korzyści dla ucznia i nie stanowi gwarancji podniesienia wyników w nauce. Wprowadzenie komputera do procesu dydaktycznego musi służyć osiąganiu takich celów jak m.in. opanowanie przez ucznia wiadomości i umiejętności pozwalających dostrzeganie analizowanie i rozwiązywanie konkretnych problemów. W stymulowaniu procesu uczenia się należy zadbać, aby treść przedstawić nie tylko za pomocą słów, ale także obrazów.Treści takie są szczególnie wartościowe, gdyż bardzo często stanowią jedyną możliwość przedstawienia w sposób jedyny danego zjawiska.
Przydatność narzędzi e-learningu w szkołach może być naprawdę duża. Należy je jednak wykorzystywać, jako formy wspomagania nauczania tradycyjnego.







Bibliografia:

1.Kozielska M., „Komputerowe wspomaganie edukacji.”, Wyd. Pedagogium, Szczecin 2003
2.Kubiak M.J., „Jak uczyć na odległość przy pomocy internetu?”, BKKK.FW, Warszawa 1996
3.Osiński Z., „Możliwości jakie stwarzają platformy e-learningu w edukacji szkolnej.”, http://www.gazeta-it.pl
4.Wenta K., „Metodyka stosowania technik komputerowych w edukacji szkolnej.”, Wyd. Pedagogium, Szczecin 1999