Przemysł, osiągnięcia.

FUNKCJE PRZEMYSŁU EKONOMICZNE-wytwarzanie środków prod.i konsumpcji,dochodu narodowego,pobudzanie rozwoju innych działów gospod.narodowej,dostarczanie miejsc pracy.SPOŁECZNE-tworzenie miejsc pracy,podnoszenie stopy życiowej ludności, koncentracja ludności o określonym wykształ.i statusie społecznym,przyspieszanie rozwoju tech. społeczeństw, przyspieszanie procesów urbanizacji.PRZESTRZENNE-procesy urbanizacji,zmiana środowiska natural.,rozwój antroposfery (pojawianie się budynków,dróg),przemieszczanie się ludności,przepływ towarów i informacji. 1.REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA (18-19 WIEK)-wynalazki:maszyna parowa,maszyna tkacka,maszyna przędzalnicza.Źródła energii:węgiel kamienny,drewno. Wiodące gałęzie przemysłu:górnictwo,hutnictwo żelaza,maszynowy.Czynnik lokalizacji obszarów:surowce mineralne (głównie węgiel kamienny,rudy żelaza). Obszary: Anglia, Francja, USA, Niemcy,Polska,Rosja.2.REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA (19-20 WIEK)-wynalazki:rafinacja ropy naftowej,żarówka,silnik spalinowy,rozbicie jądra atomu.Źródła energii:ropa naftowa, węgiel kamienny,gaz ziemny,energia jądrowa.Wiodące gałęzie przemysłu:chemiczny,maszynowy,elektromaszynowy.Główny czynnik lokalizacji:dogodne położenie komunikacyjne,wykwalifikowana siła robocza.Obszary:USA,ZSRR(wielkie miasta).3.REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA(OD LAT 70. 20 WIEKU)-wynalazki:tranzystor,półprzewodniki,układy scalone,światłowody,biotechnologia,mikroprocesory.Źródła energii:ropa naftowa,gaz ziemny,energia jądrowa,alternatywne źródła energii.Wiodące gałęzie przemysłu:przemysły zaawansowanej technologii.Główny czynnik lokalizacji:regiony atrakcyjne dla wykształconej kadry pracowniczej.Obszary:wysoko rozwinięte kraje Europy,Ameryki Północnej,Azji.GŁÓWNE CZYNNIKI LOKALIZACJI PRZEMYSŁU:Czynniki przyrodnicze-zasoby wodne(wykorzystywana jako źródło energii lub w procesach technolog.),baza surowcowa,warunki klimatyczne,bariery środowiskowe(lokalizacja zakładów daleko od obszarów chronionych).Czynniki pozaprzyrodnicze-baza energetyczna(blisko elektrowni itp.),zasoby siły roboczej(wykwalifikowana kadra pracownicza,tania siła robocza),rynek zbytu,infrastruktura techniczna(poziom rozwoju sieci transpor.,energet.,ciepłowniczej, telekominka.,kanalizacyjnej),regulacje prawne(ulgi podatkowe,możliwość napływu kapitału z zagranicy,bariery celne itp). RODZAJE LOKALIZACJI PRZEMYSŁU:w zależności od stopnia powiązania zakładów ze źródła zaopatrzenia w surowce, wyróżniamy lokalizacje:Swobodna-masa surowców potrzebnych do produkcji jest mniejsza niż masa produktu finalnego. Wiązana-masa surowców potrzebnych do produkcji jest większa biż masa produktów końcowych.Przymusowa-wydobywanie surowców jest zależne od rejonu występowania.SPECJ.STREFY EKONOMICZNE-obszary o szczególnie korzystnych warunkach prowadzenia działalności gospodarczej.Powoływane są w celu ożywienia gospodarczego danego terenu,likwidacji bezrobocia,zagospodarowania zasobów geologicznych.ELEKTROWNIE CIELPLNE produkują większość energii elektrycznej na świecie ok.60%.Ich paliwem jest są mineralne nośniki energii,czyli węgiel kamienny,brunatny,ropa naftowa,gaz ziemny.ELEKTROWNIE JĄDROWE dostarczają 17% światowej prod. energii elektrycz.Ich paliwem jest uran i tor.Paliwo to jest tanie,a produkcji energii w elektrowniach jądrowych nie towarzyszy emisja zanieczyszczeń.ELEKTROWNIE WODNE dostarczają ok.25% światowej prod. energii elektrycz.Energetyka wodna to niewątpliwie przyszłość energetyki w wielu krajacha, gdyż tego typu elektrownie korzystają z odnawialnych zasobów naturalnych,nie emitują zanieczyszczeń, łatwo wstrzymać i wznowić prod.,mogą długo funkcjonować,pracują w nich niewiele osób.ELEKTROWNIE I CIEPŁOWNIE GEOTERMICZNE wykorzystują źródła gorącej wody lub pary wodnej,najczęściej związane z obszarami wulkanicznymi. Elektrownie geotermiczne są uzależnione w dużej mierze są od warunków naturalnych panujących na danym obszarze. ELEKTROWNIE SŁONECZNE (energia słoneczna) I ELEKTROWNIE WIATROWE (energia wiatru) te odnawialne i niewyczerpalnie źródła energii stosuje się w niewielkim stopniu, gdyż uzyskiwana z nich energia jest jeszcze znacznie droższa niż wytwarzana w tradycyjny sposób.Ponadto fukncjonowanie tych elektrowni wymaga odpowiednich warunków naturalnych.
Transport-dzial gospodarki swiadczacy uslugi polegajace na przemieszczaniu osob
i dobr materialnych przy uzyciu odpowiednich srodkow.Obejmuje on rowniez wszelkie
czynnosci z tym zwiazane np wyladunek,przeladunek
Transport ladowy:*naziemny(kolejowy,samochodowy)*podziemny(metro,tunele)
*nadziemny(koleje liniowe)TRANSPORT SAMOCHODOWY: na jego uzytek powstala gesta siec drog kolowych(Belgia478km na 100m2) w tym wiele autostrad.Znakomita siec drogowa maja USA (6 303 000km) chociaz jej gestos ze wzgledu na rozleglosc terytorium i slabe zasiedlenie duzych obszarow niejest zbyt duza (68 km na 100km2)Bardzo mala gestosc sieci drogowej charakteryzuje kraje opoznione w rozwoju gospodarczymWADY I ZALETY :ZALETY *przewozi towary od drzwi do drzwi*na niewielkich odleglosciach jest oplacalny*szybkosc przewozu towarow jest stosunkowo duza*moze przewozic rozne towary*jest latwo dostepny WADY:*samochody maja mala ladownosc*zuzywaja duzo paliwa*wymaga budowy kosztownej infrastruktury(drogi mosty)*bardzo zanieczyszcza srodowisko*jest zrodlem halasu*stanowi najmniej bezpieczny srodek lokomocji TRANSPORT KOLEJOWY-odgrywa wspolczesnie najwieksza role w krajach rozwijajacych sie w ktorych dominuja przewozy masowe np Chiny,Indie W wys.rozwinietych panstwach likwiduje sie niektore linie kolejowe unowoczesniajac je i przystosowujac do szybkiego przewozu towarow badz ludzi.Przyklady szybkich kolei na swiecie: TGV(Train Grande Vitesse)-Francja,ICE(Inter City Express)-Niemcy,AVE(Alta Velocidad)-HiszpaniaZALETY I WADY(tran.kolejowy)-ZALETY:*koleje zelektryfikowane nie zanieczyszczaja srodowiska*przewoz ladunku o duzej masie*niskie koszty przewozu,koszty maleja ze wzrostem odleglosci*dogodny w miescie poniewaz dzieki kolejii podziemnej mozna przewozic duzo osob WADY:*nie dowozi towarow "od drzwi do drzwi"wymaga ich przeladunku*wymaga budowy drogiej infrastruktury szczegolnie na obszarach na zroznicowanej rzezbie*zroznicowanie szerokosci torow w roznych krajach*stosunkowo dlugi czas przewozu*istnieje zagrozenie atakami terrorystycznymi
TRANSPORTNIEZMECHANIZOWANY:konie,osly,muly,wielblady.Odgrywa znaczna role w krajach slabo rozwinietych ma znikome znaczenie.Charakterystyczny dla Afganistanu,Etopii i w innych krajach gdzie nie ma nowoczesnych drog
TRANSPORT WODNY(morski-srodladowy)Morski-> odgrywa najwieksza role w miedzynarodowych przewozach ladunkow,obsluguje ok 70% swiatowej wymiany handlowej.Odbywa sie na statkach towarowych(masowcach,konterenoowcach) oraz pasazerskich (promy).Najwiecej statkow plywa pod tkz.tanimi banderami(Grecja,Liberia,Cypr)Duze floty maja np . Japonia,Chiny,Kore Pld i Holandia
ZEGLUGA SRODLADOWA -Poza Niemcami,Belgia,Holandia i Wlk.Brytania(20-10% ogolu przewozu) ma obecnie niewielkie znaczenie na swiecie.ZALETY I WADY TRANSPORTU MORSKIEGO:ZALETY*moze przewozic rozne towary*przewozi jednorazowo duze ladunki(waga,objetosc)*jest tani ze wzgledu na niskie koszty transportu*umozliwia przewoz wielu osob na krotkich dystansachWADY:*cechuje go niewielka predkosc*jest ograniczony tylko do obszarow morskich*zamarzajace porty morskie*powoduje duze zanieczyszczenie morz i oceanow. ZALETY I WADY TRANSPORTU SRODLADOWEGO:Zalety:*jest tani *nie powoduje zanieczyszczen*mozna nim przewozic towary o duzej masie i objetosci WADY : * jest powolny*wymaga regulacji rzek*sezonowe zamarzanie rzek i duze wahania wod nie umuzliwiaja ich caloroczne wykorzystanie
TRANSPORT POWIETRZNY(lotniczy)-Dominuje w przewozach pasazerow na duze odleglosci.Najwieksze porty lotnicze swiata:: Chicago,Los Angeles,Londyn,Dallas,Tokio obsluguja rocznie 70-40 mln pasazerowZALETY I WADY : ZALETY: *jest najszybszy*jest najbezpieczniejszy*ma duzy zasieg*w niewielkim stopniu wplywa na srodo.geo.(jest ekologiczny)*czasami bywa jedynym srodkiem transportu*zapewnia duza regularnosc i terminowosc dostaw WADY:*wymaga duzych nakladow na srodki transportu(samoloty) i infrastrukture naziemna(lotniska,system nawigacji)*ma mala ladownosc*jest kosztowny na malych odleglosciach*duzy halas uciazliwy dla mieszkancow*zalezny od stanow pogody(np.mgla)*zagrozony atakami terrorystycznymi*w razie katastrofy pasazerowie maja nikle szanse na przezycie*porty lotnicze sa przeciazone TRANPORT PRZESYLOWY(rurociagowy,przewodowy)-silnie rozwiniety ten transport maja kraje rozwiniete gospodarczo oraz kraje zasobne w rope naftowa i gaz ziemny.Ruriciagi naftowe osiagnely w USA ponad 329tys km Rosja ponad 60 tys Kanada ponad 34tysZALETY:*przewozi duza ilosc towarow*cechuje go niski koszt transportu materialow*ciaglosc dostaw nie zalezy od warunkow pogodowych*jest przyjazny dla srodowiska*nie potrzebuje powierzchni skladowych WADY: *wymaga wys.nakladow na inwestycje i utrzymywanie szczelnosci rurociagow*mozna nim przesylac tylko wybrane towary(surowce mineralne)*towar mozna przesylac tylko w jednym kierunku *umozliwia kradziez surowcow*jest zagrozony atakami terrorystycznymi
LACZNOSC-wazny dzial gospodarki obejmuje uslugi pocztowe,telefoniczne i telegraficzne oraz radiofoniczne.Najwieksze dochody przynosza uslugi telefoniczne.W ostatnich latach niezwykle szybko rozwija sie siec telefonii przewodowej i komorkowej oraz internet obejmuje wszystkie lepiej rozwiniete kraje swiata.Przodujacych pod tym wzgledem panstwach na 1000 mieszkancow przypada400-700 abonentow tel. W Polsce ponad 260 Chiny 86 Indie 27
USŁUGI-obejmuja dzialalnosc gospodarcza,ktora nie polega na wytwarzaniu dobr materialnych,ale ma charakter swiadczen pewnych osob na rzecz innych osob.Do sektora tego zaliczamy:transport,lacznosc,handel,gospodarke komunalna,ochrone zdrowia,oswiate,administracje,wymiar sprawiedliwosci oraz inne np turystyke i fryzjerstwo.Rola uslug w poszczegolnych panstwach rosnie wraz ze wzrostem gospodarczym.W krajach rozwinietych w sferze uslug zatrudnionych jest ponad 50% ogolu pracujacych.udzial tej sfery w tworzeniu dochodu narodowego przekracza 60-70% W krajach opoznionych w rozwoju gospodarczym sfera uslug jest slabiej rozwinieta,lecz czesto odgrywa wieksza role niz przemysl.