Polskie Lotnictwo Wojskowe
Ponad 80 lat temu, w listopadzie 1918, wraz z odrodzeniem się państwa polskiego, zaczęły powstawac pierwsze eskadry polskiego lotnictwa wojskowego. Po I wojnie swiatowej organizowanie polskich organów władzy umożliwiło przejecie sprzętu lotniczego pozostawionego przez zaborców. W Krakowie zostało przejęte lotnisko Rakowice, w tym samym czasie opanowana została częsc lotniska we Lwowie. 5 listopada 1918 roku wykonany został pierwszy lot bojowy polskiego samolotu. Jednoczesnie utworzono Dowództwo Wojsk Lotniczych-pierwsza organizację lotnictwa wojskowego. Rodzace się w Polsce lotnictwo wymusiło powstanie bazy szkoleniowej; latem 1919 roku zaczęto zabiegac o unifikację szkolnictwa wojskowego. W wyniku tego w Ławicy koło Poznania zorganizowano Wyższa Szkołę Lotnicza, która szkoliła pilotów wojskowych. Do końca wojny szkoły lotnicze opusciło ponad 190 pilotów.
Wojna 1919-1920 odsłoniła wszystkie niedostatki pospiesznie zorganizowanego Lotnictwa Polskiego, jak również nie zawsze najlepszy sposób jego bojowego wykorzystania. Skutki tego to poważne straty w personelu i sprzęcie, a ponadto nie najlepsza opinia ówczesnego kierownictwa sił zbrojnych, co zaważyło w znacznym stopniu na późniejszych koncepcjach wykorzystania tego rodzaju sił zbrojnych. W latach 1924-1926 utworzono nowe jednostki, rozbudowywano już istniejace, tworzac zaczatki lotnictwa nocnego i eskadr bombowych. Konkretna struktura Wojsk Lotniczych została przyjęta w roku 1926. Dowództwo wojsk lotniczych zamierzało wyposażyc jednostki wyłacznie w konstrukcje krajowe, aby uniezależnic się od dostaw zagranicznych. W ówczesnych warunkach były to założenia błędne. Liczne zmiany, przeróbki, oraz wszelkiego rodzaju braki powodowały, że budowa samoltów trwała o wiele dłużej niż normy przyjęte w innych krajach.
W 1933 roku eskadry mysliwskie otrzymały nowy sprzęt w postaci samolotów polskiej konstrukcji P.7, a w 1935 rozpoczęto przezbrajanie eskadr na nowsza wersję P.11. Jednak już po czterech latach, P.11 były przestarzałe w prównaniu z konstrukcjami zagranicznymi.W okresie międzywojennym przwiazywano duża wagę do szkolenia kadr. W marcu 1939 Sztab Lotnictwa przy Sztabie Głównym przystapił do przestawiania sił lotniczych z organizacji pokojowej na wojenna. W tym bardzo krótkim okresie, do wrzesnia 1939, nie udało się powiększyc sił lotnictwa. Przystępujac do wojny, lotnictwo polskie miało około 400 samolotów, w większosci przestarzałych technicznie.Istotna przyczyna, która juz po pierwszych dniach wojny spowodowała spadek efektywnosci działania lotnictwa, była koniecznosc ciagłego przebazowywania jednostek wskutek postepów wojsk niemieckich. co wpływało na trudnosci w zaopatrzeniu. Lotnicy polscy we wrzesniu 39' zestrzelili ponad 200 samolotów niemieckich. Lotnictwo II Rzeczpospolitej walczyło we wrzesniu 1939 póki istniał ku temu warunki. Po działaniach wojennych w Polsce, większosc personelu lotniczego ewakuowała się do Rumuniii na Węgry, po czym kierowała swe kroki i nadzieje w stronę Francjii. W 1940 rozpoczęto formowanie 7 dywizjonów polskich we Francji( łacznie 6860 ludzi).Po klęsce Francji, większosc polskich lotników przedostała sie do Wielkiej Brytanii i przystapiła do intensywnego szkolenia, by jak najszybciej wziac udział w walkach. Lotnictwo Polskie uczestniczyło w działaniach bojowych RAF od sierpnia 1940 do maja 1945, wykonujac zadania we wszystkich ważniejszych operacjach na froncie zachodnim. Szczególnie wsławił się Dywizjon 303 im. T. Kosciuszki, walczacy podczas bitwy o Anglię w 1940 r. Polscy lotnicy walczyli również na froncie wschodnim. Pierwsza regularna jednostkę lotnicza zaczęto tworzyc na terytorium ZSRR w lipcu 1943 r. W ciagu osmiu i pół miesiaca walk polskie jednostki lotnicze wykonały zadania na rzecz 1 Armii WP, sciscle z nia współpracujac. Po II Wojnie Swiatowej lotnictwo polskie przeszło wiele etapów rozwojowych. W latach 1945-1947 nastąpił w polskim lotnictwie zmainy zwiazane z przejsciem na stopę pokojowa. Polegały one na rozformowaniu wielu pułków, dywizji, oraz korpusów i utworzeniu w zamain pułków różnych rodzajów lotnictwa, ale w pełni skompletowanych. W latach 1948-1949 przeprowadzono gruntowna modernizacje sprzętu. Do lotnictwa mysliwskiego wprowadzono samoloty Jak-9, w lotnictwie szturmowym samolty IŁ-2 zastapiono nowszymi IŁ-10. W marcu 1947 został podpisana umowa z ZSRR o dostawie sprzętu lotniczego. Znaczne srodki włożone przez państwo w budowę fabryk lotniczych i modernizacje ich wyposażenia sprawiły, ze w 1952 r. przemysł lotniczy mógł już podjac seryjna produkcje samolotów odrzutowych na licencji radzieckiej: Lim-1(licencja Mig-15), potem Lim-2(Mig-15 bis), a następnie Lim-5(Mig-17).Ogółem w latach 50-tych i 60-tych Wojska Lotnicze otrzymały od polskiego przemysłu lotniczego kilkaset Junaków, Biesów i Limów, duża liczbę Iskier, Anów-2, Jaków-12, oraz smigłowce SM-1, SM-2, Mi-2. W omawiany okresie, 60% samolotów miało napęd odrzutowy. Jakosciowy rozwój srodków walki powietrznej postawił przed lotnicwem problem dostosowania nowych koncepcji operacyjnych, organizacyjnych i szkolenia do nowych zadań. Rozwiazaniem tego problemu było utworzenie w 1954 r. Dowództwa Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju. Stosownie do oceny nowych zagrożeń wzrósł stan liczebny tych wojsk. Wojska Lotnicze stanowiły w tym okresie 19,2% całości sił zbrojnych Polski. W 1962 r. Wojska Obrony Powietrznej Kraju uzyskały rangę samodzielnego rodzaju sił zbrojnych. Na poczatku lat 60-tych lotnictwo mysliwskie otrzymało naddzwiękowe samoloty Mig-21. Przełomowy moment w doskonaleniu sił zbrojnych stanowiło zlikwidowanie nadmiernego rozproszenia organizacyjnego. W 1968 r. utworzono jednolite Wojska Lotnicze, jako samodzielny rodzaj sił zbrojnych. W latach 70-tych następowały dalsze udoskonalenia techniczne i organizacyjne jednostek. W zwiazku z zakończeniem eksploatacji samolotów IŁ-28 zlikwidowano tradycyjne lotnictwo bombowe. Do lotnictwa mysliwsko-bombowego wprowadzono nowoczesne samoloty naddzwiękowe o zmiennej geometrii skrzydeł Su-20, a nastepnie Su-22. Zmodernizowano i unowoczesniono siec lotnisk, udoskonalono systemy zabezpieczenia lotów. Lotnictwo Wojskowe każdego roku uczestniczyło wielokrotnie w cwiczeniach. W końcu lat 80-tych wprowadzono na uzbrojenie samoloty trzeciej generacji:Mig-29. Połaczenie w połowie 1990 r. Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w jeden rodzaj sił: Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej nałożyło na dowództwo obowiazek dokonania zmian strukturalnych i metod szkolenia. Obecny okres w Wojskach Lotniczych i Obrony Powietrznej przebiega pod znakiem integracji ze strukturami NATO, wzrasta liczba cwiczeń z udziałem lotnictwa. Tworzenie nowych struktur, losy kadry, sprawa zakupu nowego sprzętu - to dylematy lat obecnych.
W skład Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej wchodza:
• 1 Korpus Obrony Powietrznej - Warszawa;
• 2 Korpus Obrony Powietrznej - Bydgoszcz;
• 3 Korpus Obrony Powietrznej - Wrocław;
• 4 Korpus Lotniczy - Poznan.
Dywizje:
• 2 Dywizja Lotnictwa Mysliwsko-Bombowego - Piła;
• 3 Dywizja Lotnictwa Mysliwsko-Bombowego - Swidwin.
Brygady:
• 1 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej - Bytom;
• 3 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej - Warszawa;
• 4 Gdynska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej - Gdynia;
• 26 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej - Gryfice;
• 1 Brygada Radiotechniczna - Warszawa;
• 2 Brygada Radiotechniczna - Bydgoszcz;
• 3 Brygada Radiotechniczna - Wrocław.
Pułki:
• 1 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego “Warszawa” - Miñsk Mazowiecki
• 6 Pułk Lotnictwa Mysliwsko-Bombowego - Piła
• 7 Pułk Lotnictwa Bombowo-Rozpoznawczego - Powidz
• 8 Pułk Lotnictwa Mysliwsko-Bombowego - Mirosławiec
• 9 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Zegrze
• 10 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Łask
• 11 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Wrocław
• 13 Pułk Lotnictwa Transportowego - Kraków-Balice
• 28 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Słupsk
• 32 Pułk Rozpoznania Taktycznego - Sochaczew
• 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego - Warszawa
• 40 Pułk Lotnictwa Mysliwsko-Bombowego - Świdwin
• 41 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Malbork
• 47 Pułk Szkolmy Smigłowców - Nowe Miasto n. Pilicą
• 58 Pułk Szkolny - Dęblin
• 60 Pułk Szkolny - Radom
• 61 Pułk Szkolno-Bojowy - Biała Podlaska
• 62 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego - Poznań
• 6 Pułk Łacznosci - Śrem
• 78 Pułk Rakietowy Obrony Powietrznej - Mrzeżyno
• 79 Samodzielny Pułk Rakietowy Obrony Powietrznej - Poznań.
Poza wyżej wymienionymi formacjami lotniczymi i radiotechnicznymi WLOP funkcjonuja następujace zwiazki i jednostki:
• Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej - Gdynia
• 37 Pułk Smigłowców Transportowych (w ramach 25 brygady Kawalerii Powietrznej) - Łęczyca
• 49 Pułk Smigłowców Bojowych - Pruszcz Gdański
• 56 Pułk Smigłowców Bojowych - Inowrocław
W dniu 1 stycznia 1996 r. Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej liczyły:
• stan osobowy - 53 500
• jednostki wojskowe - 180
• samoloty bojowe - 352
• zestawy rakietowe - 42
• stacje radiolokacyjne - 360.
PZL I-22 IRYDA
Samolot treningowo-bojowy I-22 IRYDA skonstruowany został na poczatku lat osiemdziesiatych w Instytucie Lotnictwa w Warszawie i w zakładach PZL WSK Mielec. Pierwszy prototyp przeznaczony do badań w locie wykonał pierwsz lot w marcu 1985 r. Uległ on katastrofie podczas badań. Po zmodyfikowaniu samolotu podjęto badania drugiego prototypu, który oblatany został 26 czerwca 1988 r., a następnie pozostałych trzech prototypów. Piaty prototyp stanowi wzorzec samolotu seryjnego. W pierwszej połowie 1992 r. zabudowano na jednym z prototypów silniki K-15, a w 1994 r. wyposażenie elektroniczne firmy SAGEM (Francja) wraz z autonomicznym systemem nawigacyjnym oraz atakowania celów, ekranowymi wskaznikami nawigacyjnymi, wskaznikiem przeziernym (HUD) i sterowaniem HOTAS.
W latach 1992-1993 w Wyższej Oficerskiej Szkole Lotniczej dwa samolty IRYDA przechodziły eksploatację doswiadczalna. W pierwszej połowie 1994 r. szkoła otrzymała cztery samoloty seryjne.
I-22 IRYDA jest dwusilnikowym samolotem treningowo-bojowym przeznaczonym do zaawansowanego szkolenia i treningu pilotów w wykonywaniu zadan bojowych (zwalczanie celów naziemnych, powietrznych oraz rozpozanania pola walki).
Samolot jest grzbietopłatem majacym skrzydła o obrysie trapezowym o kacie skosu krawędzi natarcia wynoszacym 18o i ujemnym wzniosie 4o30'. Profil skrzydła laminarny, konstrukcja dwudzwigarowa z pracujacym pokryciem. Lotki wyważone masowo wychylane sa za posrednictwem wzmacniaczy hydraulicznych. Sterowanie popychaczowe. Klapy jednoszczelinowe wychylane pod katem 20o przy starcie i 40o przy ladowaniu. Kadłub ma konwencjonalna konstrukcję półskorupowa. W dolnej srodkowej częsci usytuowane sa symetrycznie dwa hamulce aerodynamiczne. Kabina załogi jest cisnieniowa, klimatyzowana. Osłona kabiny - dzielona, kabina wyposażona w fotele wyrzucane umożliwiajace ratowanie się z wysokosci 0 m i przy prędkosci min. 150 km/h. Usterzenie konwencjonalne, skosne, o ujemnym wzniosie usterzenia poziomego. Statecznik poziomy jest przestawiany hydraulicznie.
Podwozie trójpodporowe o kołach pojedynczych wciagane hydraulicznie w kadłub. Opony bezdętkowe. Samolot jest napędzny dwoma turbinowymi silnikami odrzutowymi SO-3W22, każdy o ciagu 10,8 kN, które sa zamieniane przez silniki K-15 o większym ciagu 14,7 kN. Zapas paliwa w dwóch integralnych zbiornikach w skrzydłach wynosi 1180 dm3 oraz w dwóch zbiornikach kadłubowych o łacznej pojemnosci 1360 dm3 - razem 2540 dm3.
I-22 wyposażony jest w radjostację UHF i VHF,ILS radiowysokosciomierz, automatyczny wsakznik kursu, urzadzenie identyfikacyjne, rejestrator parametrów lotu i inne. Uzbrojenie samolotu składa się z zamocowanego pod kadłubem dwulufowego działka GSz-23Ł z 200 nabojami oraz srodków bojowych podwieszanych na czterech węzłach usytuowanych pod skrzydłami. W wersji z silnikami SO-3W22 możliwe jest podwieszanie na nich dwóch bomb o masie 500 kg, 16 bomb 50 kg, 4 zasobników z 32 niekierowanymi pociskami rakietowymi S-5, czterech kierowanych pocisków rakietowych klasy "powietrze-powietrze" R-60. Zapas paliwa może być powiększony przez podwieszenie dodatkowych zbiorników o pojemnosci 400 dm3 każdy. W wersji rozwojowej M-93 wyposażonej w silniki K-15 przewidziano wzbogacone wyposażenie i uzbrojenie o maksymalnej masie 2000 kg.
PZL-130 Orlik
Szkolno-treningowy samolot PZL-130 Orlik jest samolotem przeznaczonym do wstępnego i podstawowego szkolenia łacznie ze szkoleniem w wykonywaniu niektórych zadań z użyciem srodków bojowych. Stanowi on jedno z trzech ogniw systemu składajacego się z samolotu, symulatora i elektronicznego systemu diagnostycznego. Samolot Orlik skonstruowano w wytwórni WSK-PZL Warszawa-Okęcie pod kierunkien mgr. inż. Andrzeja Frydrychewicza. Konstrukcyjne prace rozpoczęto w 1980 r. Prototyp wykonał pierwszy lot w pażdzierniku 1984 r. Zbudowano cztery prototypy, w tym jeden do prób statycznych. Jeden z protptypów wyposażono przy współpracy kanadyjskiej firmy Airtech of Canada w turbinowy silnik smigłowy Pratt & Whitney Canada PT6A-25 o mocy 410 kW, wyposażenie radiowe firmy King i hydrauliczny system wciagania podwozia podwozia zamiast pneumatycznego. Samolot ten uległ katastrofie w wyniku błędu pilotażowego. W latach 1987-1988 opracowana została druga wersja samolotu PZL-130TM Orlik Turbo napędzana czechosłowackim silnikiem Walter M-601E o mocy 560 kW. Na poczatku 1994 r. polskie lotnictwo wojskowe otrzymało 9 samolotów PZL-130B, a wciagu 1994 r. dostarczanych było sukcesywnie dalszych 15 zamówionych samolotów.
Wykonana została także wersja eksportowa PZL-130TC napędzana silnikiem Pratt & Whitney Canada PT6A-62 o mocy 846 kW, zdławionej do 700 kW, majaca fotele wyrzucane Martin Baker, wyposażenie elektroniczne amerykanskiej firmy Bendix King oraz wzbogacony asortyment uzbrojenia mocowanego na 6 węzłach podwieszenia z belkami polskimi UBP- lub francuskimi Alkan 6091.
PZL-130TB Orlik Turbo. Samolot ten jest jednosilnikowym metalowym dolnopłatem z wciganym podwoziem. Skrzydła maja obrys trapezowy. Wznios 5o. Konstrukcja kesonowa,wielopodłużnicowa. Wewnatrz kesonu dwa zbiorniki integralne w każdym ze skrzydeł. Lotki wyważone masowo i aerodynamicznie, kapy szczelinowe wychylane elektrycznie. Na lewej lotce klapka wyważajaca. Koncówki skrzydeł wykonano z kompozytu epoksydoweego z włóknami szklanymi. W lewej koncówce znajduja się dwa reflektory do ladowania.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej ma przekrój prostokatny z eilptycznym kształtem u góry. W przedniej jego częsci znajduja sie wnęki podwozia przedniego i instalacji pokładowych. Miejsce ucznia i instruktora jedno za drugim. Fotele regulowane elektrycznie. Kabina załogi przykryta jednoczęsciowa pleksiglasowa osłona z kompozytu szlkano-epoksydowego, otwierana na bok na prawa stronę. Za kabina komory wyposażenia radiowo-nawigacyjnego i akumulatorów.
Usterzenie poziome- prostokatne, pionowe skosne. Stateczniki dwudżwigarowe. Statecznik przedłużony płetwa. pod kadłubem także płetwa z kompozytu. Podwozie trójpodporowe hydraulicznie wciagane w kadłub i skrzydła. Koła podwozia głównego hamowane tarczowo. Amortyzatory olejowo-gazowe. Zespół napędowy to turbinowy silnik smigłowy Walter M-601E o mocy 560 kW z pięciopłatowym smigłem o stałych obrotach. Wlot powietrz do silnika wyposażono w separator zanieczyszczen. Łaczna pojemnosć zbiorników paliwa wynosi 430 dm3.
Wyposażenie radiowo-nawigacyjne składa się z radiostacji UHF, radiobusoli, rozmównicy pokładowej. Zabudowano system sygnalizacji awarii i wskaznik przeciagnięcia. Można podwieszać srodki bojowe na 6 podskrzydłowych węzłach. Moga należeć do nich bomby, zasobniki z niekierowanymi pociskami rakietowymii inne.