Kampania wrześniowa, okupacja Polski, Polskie Państwo Podziemne, powstanie warszawskie, przejęcie władzy w Polsce przez komunistów, sprawa polska w czasie II wojny światowej.

Question

Kampania wrześniowa, okupacja Polski, Polskie Państwo Podziemne, powstanie warszawskie, przejęcie władzy w Polsce przez komunistów, sprawa polska w czasie II wojny światowej.

KAMPANIA WRZEŚNIOWA

1. Stosunek sił i plany stron:
Polska:
Naczelny Wódz ? marszałek Rydz-Śmigły
Polski plan walki z Niemcami ? obrona. Polacy za linię obrony uznali linię rzek Narew-Bug-Wisła-San. Planowali bronić się na linii granicznej, a potem wycofać się na główną linię obrony.
Niemcy:
Niemcy planowali zająć Polskę w wyniku wojny błyskawicznej, Blitzkrieg. Luftwaffe miały zdezorganizować polską łączność i komunikację, marynarka wojenna blokować Zatokę Gdańską i zniszczyć polską flotę wojenną, dywersanci natomiast wywoływali zamieszanie i panikę.

Dysproporcja sił zadecydowała o naszej porażce.

2. Prowokacja gliwicka:
Posłużyła ona Niemcom do uzasadnienia agresji na Polskę. Grupy esesmanów przebranych w polskie mundury wojskowe zaatakowały niemieckie posterunki graniczne, w Gliwicach opanowały radiostację i nadały komunikat po polsku wzywający Polaków do powstania w Niemczech przeciwko Hitlerowi.

3. Atak III Rzeszy na Polskę:
1 września 1939, bez formalnego wypowiedzenia wojny.
Luftwaffe niszczyło linie kolejowe i telefoniczne, mosty, bombardowało polskie oddziały. Bitwa graniczna zakończyła się porażką sił polskich.
pod Mławą ? Armia ?Modlin?, 3 dni
rozbita w Borach Tucholskich Armia ?Pomorze?
2 września pod Pszczyną zmotoryzowana 10. Brygada Kawalerii płk Stanisława Maczka
2 września Niemcy zdobyli pod Częstochową polskie księgi szyfrowe, przestano używać nielicznych radiostacji, niemożliwa była łączność telefoniczna, Naczelny Wódz tracił kontakt z wojskami.

4. Kolejne klęski:
4-7 września pod Piotrkowem Trybunalskim i Tomaszowem Mazowieckim pokonane niewspółpracujące ze sobą armie ?Łódź? i ?Prusy?.
Nieustanne wycofywanie się, klęski i panowanie w powietrzu Luftwaffe osłabiły morale polskich żołnierzy.
8 września Niemcy podeszli pod Warszawę, w walkach ulicznych ponieśli duże straty; atak na miasto odparła załoga gen. Waleriana Czumy.
9-22 września bitwa nad Bzurą ? gen. Tadeusz Kutrzeba Armia ?Poznań?, początkowo Polacy odnosili sukcesy, jednak brak współpracy z Armią ?Łódź? oraz obrońcami stolicy, a także ściągniecie przez Niemcy posiłków oraz lotnictwa zdecydował o porażce.

5. Atak radziecki:
17 września strona radziecka poinformowała polskiego ambasadora w Moskwie, że zobowiązania radzieckie przestały być ważne, ponieważ państwo polskie przestało istnieć. Oświadczono, że ZSRR bierze pod swoją opiekę zachodnią Ukrainę i Białoruś. Wiele oddziałów nie wiedziało, jak reagować, ponieważ Armia Czerwona sugerowała nieraz, że przyszła wesprzeć Polaków w walce z Niemcami. Z 17/18 września granice z Rumunią przekroczył prezydent Mościcki , rząd z premierem S. Składkowskim oraz Naczelny Wódz ze sztabem. Pomimo braku szans niektóre posterunki KOP broniły się z determinacją, głównie Wilno i Grodno.

6. Ostatnie walki:
22 września skapitulował Lwów pod dowództwem gen. Władysława Langnera atakowany przez Niemców i ZSRR.
28 września Niemcy wkroczyli do Warszawy, dzień później zdobyli twierdze Modlin
do 2 października bronił się polski garnizon na Mierzei Helskiej pod dow. kontradmirała Józefa Unruga.
2-5 października bitwa pod Kockiem Samodzielna Grupa Operacyjna ?Polesie?, gen, Franciszek Kleeberg, 6 października złożyła broń.

7. Wydarzenia polityczne we wrześniu 1939:
3 września 1939 Wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę. Jednak nie zamierzały one wspierać Polski. Francuzi nie wysłali bombowców na przygotowane przez Polaków lotniska, flota brytyjska nie wpłynęła na Bałtyk.
12 września na tajnej konferencji w Abbeville Sojusznicza Najwyższa Rada Wojenna podjęła decyzje o nie atakowaniu Niemiec. Zamierzano jedynie prowadzić akcję propagandową. Państwa nie zareagowały również wtedy, kiedy ZSRR zaatakowało Polskę.

OKUPACJA POLSKI

1. Podział ziem polskich:
28 września w Moskwie traktat radziecko-niemiecki o granicach i przyjaźni oraz dołączone do niego tajne porozumienie ustalały podział stref wpływów w Polsce, granice przesunięto na linię rzek Pisa, Narew, Bug i San. Odrzucono kwestię utworzenia szczątkowego państwa polskiego. W podziale Polski udział wzięła też Słowacja ? dostała przygraniczne tereny z niemieckiej strefy wpływów oraz Litwa ? otrzymała Wileńszczyznę.
ZSRR w czerwcu 1940 zajął kraje bałtyckie.

2. Okupacja radziecka:
Przeprowadzony wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Ukrainy i Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi. Głosowaniu towarzyszyła propaganda oraz terror. Wybory odbyły się 22 października 1939, wygrali komuniści. Rada Najwyższa ZSRR na posiedzeniu w dniach 31 października do 2 listopada 1939 podjęła decyzję o włączeniu zajętych ziem do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej oraz Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Mieszkańcom narzucono obywatelstwo radzieckie, wprowadzony radziecki system prawny i administracyjny, najważniejsze stanowiska objęli działacze ZSRR. Na uczelniach język polski zastępowano ukraińskim. Wszystko znajdowało się pod ścisłą kontrolą NKWD.

3. Terror radziecki:
- sowietyzacja społeczeństwa, czyli narzucenie mu komunistycznej ideologii,
- hasła walki klasowej,
- zwalczanie Kościoła,
- prześladowania elity ? inteligencji i ludzi zamożnych,
- konfiskata mienia,
- kolektywizacja i nacjonalizacja przedsiębiorstw,
- wprowadzenie rubla,
- aresztowania osób, które zsyłano głównie do łagrów,
- deportacja ludności (ok. 400tys. obywateli Polski, około 20% przesiedleńców zmarło z powodu złych warunków),
- przymusowe wcielenie do Armii Czerwonej (ok. 200tys. Polaków).

4. Polscy jeńcy w ZSRR:
Aresztowanych oficerów zgrupowano w obozach w Kozielsku, Starobielsku, Ostaszkowie. W kwietniu i maju 1940 w Miednoje, Katyniu i Piatichatkach strzałem z pistoletu w tył głowy zginęło ok. 15 tys. jeńców, głównie oficerów. Grzebano ich w masowych, maskowanych grobach. Zlikwidowano elitę polskiego społeczeństwa.

5. Ziemie wcielone do Niemiec:
Dekretem Hitlera z 8 października 1939 do Rzeszy włączono: Pomorze, Poznańskie, część woj. łódzkiego z Łodzią, Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie, zachodnie powiaty woj. krakowskiego, północną część woj. warszawskiego i Suwalszczyznę. 1 września 1939 do Niemiec włączono Wolne Miasto Gdańsk, a 1 sierpnia 1941 okręg białostocki.
Na przyłączonych ziemiach nastąpiła germanizacja, wysiedlenia, eksterminacja., Językiem urzędowym był niemiecki.

6. Generalne Gubernatorstwo:
Powstało 12 października 1939 na mocy dekretu Hitlera. W jego skład weszły: część województw: warszawskiego z Warszawą, łódzkiego, lwowskiego oraz województwa kieleckie, lubelskie i krakowskie, a 1 sierpnia 1941 także woj. lwowskie, stanisławskie, tarnopolskie.
Istnienie GG miało maskować niemiecką okupację, znajdowało się pod całkowitym zwierzchnictwem Rzeszy. Generalnemu gubernatorowi Hansowi Frankowi podporządkowani byli gubernatorzy ? szefowie dystryktów. Zlikwidowano organy administracji II Rzeczypospolitej. Językiem urzędowym był niemiecki, dopuszczano tez polski, a w Galicji ukraiński.

7. Terror hitlerowski:
Generalne Gubernatorstwo miało stanowić rolnicze zaplecze Rzeszy z Polakami jako siłą roboczą. Niemcy wymagali bezwzględnego posłuszeństwa.
- Generalplan Ost zakładał usunięcie 85% mieszkańców Generalnej Guberni poprzez wywózki na Syberię lub eksterminację,
- likwidacja polskich elit,
- redukcja szkolnictwa do najniższego poziomu - pozostawiono szkoły podstawowe i średnie zawodowe, usuwając historię i literaturę polską ? miały uczyć tylko czytania, pisania, podstaw matematyki i zawodu,
- zakazano działalności sportowej i kulturalnej,
- zachęcanie do picia alkoholu,
- konfiskata mienia, przekazywanie go Niemcom,
- nałożenie kontyngentów na rolników (obowiązek dostarczania artykułów rolnych po bardzo zaniżonych cenach),
- Polaków w wieku 14-60 lat objęto obowiązkiem pracy (do pracy w Niemczech wywieziono 2mln Polaków),
- łapanki,
- w obozach koncentracyjnych wieziono 18mln osób, z czego 11mln zginęło,
- obozy zagłady, czyli obozy śmierci,
- masowe mordy przez Wehrmacht i Einsatzgruppen,
- akcja AB w 1940, wymierzona w polską inteligencję ? zbiorowe, publiczne mordy ? strach miał sparaliżować społeczeństwo.

8. Holocaust:
- noszenie przez Żydów naszytej w widocznym miejscu gwiazdy Dawida,
- zdejmowanie przez nich czapki na widok umundurowanych Niemców, schodzenie przed nimi z chodnika,
- konfiskata mienia,
- izolacja w gettach, czyli zamkniętych dzielnicach (z głodu i chorób w gettach zmarło ok. 500tys. osób),
- masowe mordy Żydów od czerwca 1941,
- w styczniu 1942 w Wannsee odbyła się konferencja dotycząca ?ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej?, kierował nią Reinhard Heydrich, szef Głównego Urzedu Bezpieczeństwa Rzeszy, podjęto decyzję o wymordowaniu całego narodu żydowskiego, 11mln osób,
- obozy zagłady ? selekcja (dzieci, starców i chorych ? do komór gazowych), do zagazowywania ludzi używano cyklonu B.

9. Powstanie w getcie warszawskim:
W getcie działała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) - gromadziła broń, budowała tunele, bunkry. 19 kwietnia 1943 oddziały SS chciały zlikwidować getto, do walki wkroczył ŻOB z komendantem Mordechajem Anielewiczem na czele. Pomimo świadomości słabości postanowili walczyć i zginąć z bronią w ręku. Powstanie stłumiono 16 maja, a teren zrównano z ziemią.

POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE

1. Bierny opór:
Terror hitlerowski przynosił odwrotny skutek od zamierzonego - rosła determinacja i narodowa jedność Polaków.
Polacy stawiali bierny opór niemieckim poczynaniom:
- uchylali się od współpracy,
- krytykowali i ośmieszali zarządzenia,
- zrywali ogłoszenia,
- słuchali i rozpowszechniali informacje z rozgłośni alianckich.

2. Polityczne organizacje konspiracyjne, Polskie Państwo Podziemne:
Partie polityczne: Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Narodowe, Stronnictwo Pracy. W lutym 1940 powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP) ? reprezentował główne stronnictwa polityczne w Polsce oraz stanowił polityczną reprezentacje kraju. Przewodniczącym był Kazimierz Pużak. W marcu 1943 przekształcił się w Krajową Reprezentację Polityczną, a w styczniu 1944 w Radę Jedności Narodowej, rodzaj podziemnego parlamentu.
W grudniu 1940 powstała Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, która utworzyła podziemną administrację państwową. Delegatem Rządu na Kraj został Cyryl Ratajski, potem Jan Piekałkiewicz, Jan Stanisław Jankowski. Delegat Rządu na Kraj wraz z 3 zastępcami tworzył Krajową Radę Ministrów ? organ władzy wykonawczej, któremu podlegały departamenty, czyli ministerstwa i administracja terenowa.
Departamentowi Informacji podporządkowana była prasa, która przekazywała informacje o sytuacji na frontach, w Polsce, nawoływała do oporu.
Departamentem Oświaty i Kultury kierowali działacze Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (październik 1939), którzy wspierali tajne nauczanie, na UW, Politechnice Warszawskiej, UJ, Uniwersytecie Ziem Zachodnich. Zajęcia odbywały się w domach prywatnych. Za udział w nich groziło więzienie lub obóz koncentracyjny.
W 1942 utworzono Radę Pomocy Żydom ?Żegota?. Zajmowała się przekazywaniem do gett żywności, leków, ubrań, organizowała ucieczki z gett, fałszywe dokumenty, mieszkania, kryjówki. Przekazywała informacje o losie Żydów.

3. Podziemie zbrojne:
Pierwsze oddziały partyzanckie powstały już we wrześniu 1939. 27 września 1939 gen. Juliusz Rómmel powołał Służbę Zwycięstwu Polski ? tajną organizację polityczno-wojskową prowadzącą działania konspiracyjne, kierował nią gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski.
13 listopada 1939 gen. Władysław Sikorski powołał organizację wojskową, Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), który przygotowywał powszechne powstanie zbrojne, prowadził działalność wywiadowczą, propagandową oraz walkę zbrojną. Komendantem został gen. Kazimierz Sosnkowski. Na ziemiach polskich pod okupacją Rzeszy ZWZ reprezentował płk Stefan ?Grot? Rowecki, a pod okupacja radziecką gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. 14 lutego 1942 ZWZ został przemianowany na Armię Krajową, której celem był udział w odbudowie państwa polskiego przez walkę zbrojną, której punktem kulminacyjnym miało być ogólno narodowe powstanie. W 1940 akcja scaleniowa ? do AK przyłączył się NOW, Bataliony Chłopskie oraz część NSZ.

4. Bieżąca działalność AK:
Biuro Informacji i Propagandy było odpowiedzialne za propagandę polityczną w społeczeństwie. Wydawało niemieckojęzyczną prasę informującą o zbrodniach hitlerowców, bombardowaniu niemieckich miast. Była to tzw. akcja N. Biuro Informacji i Propagandy propagowało hasła antykomunistyczne, zachęcał do sabotażu (mało wydajna praca w fabrykach, uszkadzanie narzędzi, maszyn, urządzeń, niszczenie surowców).
Kierownictwo Dywersji, Kedyw koordynowało dywersje (zbrojne akcje małych grup cywilów, którzy po wykonaniu zadania rozchodzili się do domów).
Grupy Szturmowe Szarych Szeregów składały się z co najmniej 17-letnich harcerzy, Szare Szeregi to konspiracyjny kryptonim Związku Harcerstwa Polskiego.
cichociemni ? żołnierze polscy szkoleni w Wielkiej Brytanii do zadań specjalnych, w Polsce obejmowali funkcje dowódcze i instruktorskie.
Często przeprowadzano akcje dywersyjno-sabotażowe na linie kolejowe, mosty, pociągi, dworce, niemieckie garnizony. Odbito dwukrotnie więźniów z Pińska, Jana Bytnara ?Rudego?, wykonywano wyroki na głównych przedstawicielach aparatu okupacyjnego.
Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy podporządkował sobie wywiad i kontrwywiad, zdobył informacje o planowanej przez Niemcy agresji na ZSRR, zlokalizował miejsce produkcji pocisków odrzutowych V-1 oraz przejął niewypał rakiety V-2.
Kierownictwo Walki Podziemnej koordynowało działania wymierzone w okupantów.
Kiedy Niemcy ujęły Komendanta Głównego AK gen. Stefana ?Grota? Roweckiego jego funkcję objął gen. Tadeusz ?Bór? Komorowski.

5. Plan powstania:
AK zajmowała się planowaniem powstania powszechnego ? tworzyła konspiracyjne oddziały, magazynowała i produkowała broń, prowadziła działania wywiadowcze.
akcja ?Wachlarz? ? zniszczenie linii komunikacyjnych wojsk niemieckich w czasie ich wycofywania się z obszarów ZSRR.
Na przełomie 1943/1944 opracowano plan ?Burza? ? powstanie zamierzano wywoływać strefami, zaczynając od wschodu rozszerzając w miarę zbliżania się ZSRR. Polacy chcieli wystąpić w roli gospodarzy Kresów Wschodnich i potwierdzić legalność rządu emigracyjnego. Owy plan militarnie był wymierzony przeciwko Niemcom, politycznie zaś przeciw ZSRR. W wypadku klęski planu i przejęciu władzy przez komunistów organizacja ?Nie? gen. Emila Fieldorfa ?Nil? miała kontynuować walkę o niepodległość.
POWSTANIE WARSZAWSKIE
1. Krajowa Rada Narodowa:
Utworzona przez komunistów, miała przejąć władze po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium Polski. Przewodniczącym został Bolesław Bierut. Gwardię Ludową przemianowano na Armię Ludową, komendantem został gen. Michał Żymierski ?Rola?.

2. Monte Cassino:
Drugi Korpus PSZ pod dowództwem gen. Andersa wziął udział w walkach z Niemcami o Monte Cassino, bronione przez nich przez ponad pół roku. Po ciężkich, tygodniowych walkach 18 maja 1944 Polacy opanowali klasztor na Monte Cassino otwierając aliantom drogę na Rzym.

3. Plan "Burza":
Realizacja planu nastąpiła najpierw na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Sformowano 27. Wołyńską Dywizję Piechoty AK mjr. Jana Kiwerskiego. Armia Czerwona opanowała Wołyń, oficerów aresztowano, a żołnierzy rozbrojono i wcielono do armii Berlinga.
W lipcu 1944 operacja ?Ostra Brama? dowództwo ppłk Aleksander Krzyżanowski, Polacy zdobyli Wilno, wówczas zaproszono ich na rozmowy, podstępnie zostali aresztowani, a żołnierzy AK rozbrojono.
Akcja ?Burza? na Kresach Wschodnich zakończyła się polityczną klęska Polaków. Oddziały radzieckie aresztowały żołnierzy AK.

4. Polska lubelska:
21 lipca 1944 został utworzony Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w Moskwie, ogłosił się jedynym legalnym organem władzy wykonawczej państwa polskiego, na czele stanął Edward Osóbka-Morawski. Całkowitą władzę sprawowali komuniści. Za obowiązująca uznano konstytucję marcową z 1921. KRN ? władza ustawodawcza. PKWN zaakceptował linię Curzona jako wschodnią granicę Polski. Armię Polska utworzoną w ZSRR przekształcono w Ludowe Wojsko Polskie, ogłoszono przymusowy pobór. PKWN przeniósł swoją siedzibę z Chełma Lubelskiego do Lublina ? dlatego nowe państwo nazywano Polską lubelską. Rzeczywista władza należała do Iwana Sierowa, współpracowali z nim Stanisław Radkiewicz, Franciszek Jóźwiak (stojący na czele Milicji Obywatelskiej).

5. Geneza powstania warszawskiego:
- niepodległość Polski była zagrożona,
- sądzono, że Stalin nie mogąc zlikwidować powstańców, będzie zmuszony uznać rząd emigracyjny,
- do powstania nawoływała polskojęzyczna rozgłośnia radiowa nadająca z Moskwy,
- nie chciano aby to Rosja wyzwalała Warszawę (mogłaby sobie rościć prawa do tej ziemi),
- wśród Niemców panowała dezorganizacja,
- alianci obiecali dostawę broni,
- żądania Niemców dotyczące stawienia się 100tys. osób do pracy przy fortyfikacjach nad Wisłą.
Plan powstania opracowywano w pośpiechu, stąd liczne błędy. Zbyt wczesne rozpoczęcie walk groziło stłumieniem powstania przez Niemcy, zbyt późne wejściem Sowietów do miasta przed jego okupowaniem przez AK. Przeciwny powstaniu był gen. Kazimierz Sosnkowski, Naczelny Wódz PSZ. Pod naciskiem gen. Leopolda Okulickiego, gen. Komorowski wydał rozkaz rozpoczęcia powstania 1 sierpnia o godzinie 17.00 (godzina ?W?). Dowódcą powstania został Antoni Chruściel ?Monter?.

6. Wybuch powstania warszawskiego:
Nie zaskoczył Niemców. Przez pierwsze 4 dni inicjatywa należała do Polaków, którzy opanowali część Śródmieścia z Powiślem, Wolę, Stare Miasto, Mokotów, część Ochoty, Żoliborz. W owych miejscach wywieszano polskie flagi, budowano barykady, do oddziałów zgłaszali się ochotnicy. Niemcy szybko otoczyli stolicę, odgradzając powstańców od pomocy z zewnątrz, gdy dowództwo objął gen. Erich won dem Bach Zalewski przeszli do kontrataku. Po tygodniu wyparli Polaków z Woli na Stare Miasto, cywilów wykorzystywali jako żywe tarcze, palili szpitale, rozstrzeliwali jeńców. Wprowadzili bataliony saperów szturmowych, lotnictwo, miotacze ognia, piechotę i broń pancerną. Po dwóch tygodniach opanowali Stare Miasto. Po zdobyciu Starówki 2 września 1944 zaatakowali Powiśle, Czerniaków, Żoliborz.

7. Mocarstwa wobec powstania:
Po wybuchu powstania Stalin wstrzymał marsz swoich sił ? czekał, aż Niemcy wymordują powstańców. 14 września wojska radzieckie opanowały Pragę.
W Moskwie Mikołajczyk nie wyraził zgody na żądania Stalina dotyczące przyjęcia za granicę linii Curzona oraz uznania nowych komunistycznych władz.
Wielka Brytania organizowała zrzuty lotnicze broni i amunicji, jednak nocne loty wiązały się z dużymi stratami. Stalin nie zezwolił na lądowanie samolotów po zrzutach na terenach opanowanych przez Armię Czerwoną.
USA i Wielka Brytania publicznie ogłosiły decyzję uznającą powstańców za żołnierzy alianckich zmuszając tym samym Niemców do stosowania konwencji genewskich wobec uczestników powstania.

8. Upadek powstania:
Kiedy pomoc nie nadchodziła, a powstańcy tracili kolejne dzielnice, brakowało amunicji, żywności i leków, a nawet wody i prądu 2 października 1944 został zawarty układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Powstańcy zostali potraktowani jak jeńcy wojenni, ale ludność cywilna Warszawy została wysiedlona, wysłana do obozów, a miasto na razowa Hitlera miano zrównać z ziemią. Komorowski oddał się do niewoli. Komendantem Głównym AK został gen. Leopold Okulicki ?Niedźwiadek?.

PRZEJĘCIE WŁADZY W POLSCE PRZEZ KOMUNISTÓW

1. Udział wojsk polskich w końcowym etapie II wojny światowej:
Polskie Siły Zbrojne ? ok. 200tys. żołnierzy.
pod Falaise ? 1. Dywizja Pancerna gen. Maczka zajęła bazę niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven
pod Arnhem ? 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa gen. Sosabowskiego, nieudana operacja aliancka Market-Garden
Drugi Korpus Polski gen. Andersa ? wyzwolił Ankonę i Bolonię
1.Armia LWP gen. Stanisława Popławskiego ? walczyła o Pomorze, zajęła Kołobrzeg, forsowała Odrę
1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki wzięła udział w walkach o Berlin
2. Armia LWP gen. Karola Świerczewskiego stoczyła walkę pod Budziszynem, wyzwalała Czechosłowację

2. Rozwiązanie AK:
Mikołajczyk, po informacji, że granica wschodnia na linii Curzona została przyjęta w Teheranie, podał się w listopadzie 1944 do dymisji. Nowym premierem został Tomasz Arciszewski.
31 grudnia 1944 PKWN przekształcił się w Rząd Tymczasowy z premierem Edwardem Osóbką-Morawskim. W lutym 1945 rząd przeniósł się z Lublina do Warszawy. Komuniści zachowali pozory demokracji. Działały Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne były kierowane przez komunistów, nazywano je koncesjonowanymi.
reforma rolna ? przymusowa i nieodpłatna parcelacja wszystkich majątków o powierzchni 50 ha w środkowej Polsce i ponad 100 ha w zachodnich rejonach kraju. Skonfiskowano majątki Niemców, kolaborantów i osób uchylających się od służby wojskowej. Reforma rolna doprowadziła do likwidacji polskiego ziemiaństwa ? właścicielom odebrano ziemie, domy, pamiątki rodzinne, a wielu aresztowano.
19 stycznia 1945 gen. Leopold Okulicki rozwiązał AK.

3. Jałta a sprawa polska:
4-11 luty 1945, konferencja na której dyskutowano o sprawie polskiej. Nowy polski rząd miał nosić nazwę Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Zdecydowano o zorganizowaniu w Polsce wyborów. Określono ostateczny kształt polskiej granicy wschodniej ? wzdłuż linii Curzona, północna i zachodnia granica miała zostać przesunięta. Decyzje zostały ogłoszone publicznie, oznaczały koniec nadziei na niepodległe demokratyczne państwo. Rząd emigracyjny uznał postanowienia za zdradę i nowy rozbiór Polski.

4. Proces szesnastu:
Przykrywką propozycji dialogu ze strony radzieckiej 27 marca 1945 wywieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na Łubiance przywódców Polski Podziemnej. Stanęli oni w czerwcu 1945 przed radzieckim sądem wojskowym. Oskarżono ich o działalność kontrrewolucyjną ? szpiegostwo, terror, dywersję, działalność przestępczą. Najwyższy wyrok otrzymał gen. Okulicki ? 10 lat więzienia. W radzieckich więzieniach zmarli Okulicki, Jankowski, Pużak. Aresztowanie i proces spowodował rozbicie sił podziemia.

5. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej:
W czerwcu 1945 ustalono ostateczny skład TRJN. 28 czerwca 1945 premierem został Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk. Przeważali komuniści (17 na 21). W czerwcu 1945 TZRJ uznały Francja, Szwecja, w lipcu Wielka Brytania i USA, a po nich inne państwa, co było równoznaczna z delegalizacją rządu emigracyjnego.

6. Poczdam:
17 lipca 1945 ? Harry Truman, Clement Attlee i Stalin. Omawiano sprawę polską, a także niemiecką. Uzgodniono kwestię polskiej granicy zachodniej, oddając pod ?administrację polską? byłe ziemie niemieckie leżące na wschód od linii rzek Odra i Nysa Łużycka, część Prus Wschodnich oraz Wolne Miasto Gdańsk. Rozpoczęto przesiedlenia ludności niemieckiej z terenów przyznanych Polsce.

7. Nowa Polska:
Polska zmniejszyła swój obszar o ok. 20%, 312,7 tys. km?. 24mln mieszkańców, 6mln zginęło podczas wojny. Zmiany granic, migracje i wymordowanie większości Żydów sprawiło, że Polska stała się krajem jednolitym narodowo. Poza granicami znalazły się Kresy Wschodnie ? Lwów i Wilno. Ziemie odzyskane kryły w sobie duży potencjał ekonomiczny, Polska uzyskała szeroki dostęp do morza co wiązało się z rozwojem stoczni, rybołówstwa, żeglugi. Zaolzie zostało przyznane Czechosłowacji, A Kotlina Kłodzka Polsce.

8. Podstawy społeczeństwa w nowej sytuacji politycznej:
Władzę komunistów zaakceptowała część społeczeństwa zachęcona obietnicami reform socjalnych. Powstała legalna opozycja, której przywódcą był Stanisław Mikołajczyk. Polskie Stronnictwo Ludowe stało się najsilniejszą organizacją polityczną. Stronnictwo Pracy ? Karol Popiel. ?Tygodnik Powszechny? ? Jerzy Turowicz. 1 lipca 1945 Rada Jedności Narodowej rozwiązała się.
Na czele podziemia stanął płk Jan Rzepecki. ZSRR szybko wykrywało polskie organizacje rozwiązując je ? organizację ?Nie?, Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj, Zrzeszenie ?Wolność i Niezawisłość? (unikało działań zbrojnych, skupiało się na pracy wywiadowczej i propagandowej).
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe ? organizacja wojskowa skupiająca byłych żołnierzy AK, przeprowadzała akcje zbrojne.
Ukraińska Powstańcza Partia ? walczyła o utworzenie niepodległej Ukrainy, zorganizowała zasadzkę na gen. Karola Świerczewskiego. W ramach akcji ?Wisła? część Ukraińców przesiedlono do ZSRR, a część na zachodnie ziemie Polski.

9. Referendum ludowe 1946:
?Władzy raz zdobytej nie oddamy? ? Władysław Gomułka.
Datę wyborów przesuwano uzasadniając postępowanie problemami związanymi z migracją oraz wojną z podziemiem, jednak w rzeczywistości zyskiwano czas na rozbudowę aparatu terroru, który mógłby wpłynąć na wyniki. KRP, aby przesunąć termin ogłosiło referendum ludowe w sprawie:
- likwidacji senatu,
- zatwierdzenia reform społeczno-gospodarczych,
- uznania granic na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej.
Propaganda komunistyczna apelowała o głosowanie ?3 x tak?. PSL Mikołajczyka mówiło, by na pierwsze pytanie odpowiedzieć ?nie?. Służby bezpieczeństwa masowo aresztowały działaczy PSL, niszczyły ich gospodarstwa i dopuszczały się zabójstw. Referendum ludowe odbyło się 30 czerwca 1946. Według sfałszowanych wyników głosowało 85% ludności, ?tak? odpowiedziało na pierwsze pytanie 68%, na drugie 77%, a na trzecie 91%. W tajnych raportach podano, że na wszystkie pytania ?tak? odpowiedziało 27%. W Krakowie podano prawdziwe wyniki, tam ?3 x tak? zagłosowało 16%.

10. Wybory 1947:
Propagandę wymierzono w Mikołajczyka nazywając go zdrajcą, angielskim agentem. SP w praktyce zostało zlikwidowane, od władz odsunięto Karola Popiela.
Rozbudowano aparat terroru, działała Milicja Obywatelska, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (formacja wojskowa powołana do walki z niepodległościowym podziemiem), Urząd Bezpieczeństwa (policja polityczna).
Wydawano dekrety umożliwiające zwalczanie opozycji, KRN powołała dekretem Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, której podlegały obozy przymusowej pracy (kierowano do nich osoby na podstawie decyzji władz administracyjnych).
Ogólnikowe sformułowania małego kodeksu karnego ułatwiały komunistom zwalczanie opozycji (niepisana zasada: ?Dajcie człowieka, a my znajdziemy na niego paragraf?).
Wprowadzono cenzurę - zlikwidowano wolność słowa i druku, powołano Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.
5 lutego 1947 prezydentem został Bolesław Bierut, premierem Józef Cyrankiewicz. 19 lutego 1947 sejm uchwalił Małą konstytucję nawiązującą do podstawowych założeń konstytucji z 1921. Ustrój państwa ? ?demokracja ludowa?, władza wykonawcza ? Rada Państwa, której podporządkowano rady narodowe.
Stosowano terror wobec politycznych przeciwników władz.

SPRAWA POLSKA W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

1. Powstanie rządu emigracyjnego:
Prezydent Mościcki, premier Składkowski i Naczelny Wódz Rydz-Śmigły zostali internowani w Rumunii, zmuszonej przez Niemcy, ZSRR, a nawet Francje do tej decyzji. Ignacy Mościcki mianował swoim następcą gen. Bolesława Wieniawę-Długoszewskiego, jednak za naciskiem Francji mianował swoim następcą Władysława Raczkiewicza, premierem i Naczelnym Wodzem został gen. Władysław Sikorski. Powołał on rząd koalicyjny, którego siedzibą był Paryż, potem Angers. Raczkiewicz pod presją Francji przekazał część swoich uprawnień premierowi Sikorskiemu. Rada Narodowa Rzeczypospolitej była organem doradczym polskich władz emigracyjnych z Ignacym Janem Paderewskim na czele.

2. Powstanie Polskich Sił Zbrojnych:
PSZ powstało na mocy umów z Wielką Brytanią i Francją, liczyło ok. 80 tys. żołnierzy.

3. PSZ w walkach z hitlerowcami:
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza uczestniczyła w zdobywaniu Narviku. Porażkę u boku Francji poniosły główne oddziały PSZ: 1. Dywizja Grenadierów, 2. Dywizja Strzelców Pieszych i 10. Brygada Kawalerii gen. Stanisława Maczka. Wtedy też siedzibą polskiego rządu został Londyn, stąd określenie rząd londyński. Zajęto się odbudową polskiej armii- sformowano jednostki lotnicze (które później zyskały sławę w bitwie o Anglię, np. Dywizjon 303), a także marynarkę wojenną i handlową.
1. Korpus Polskich Sił Zbrojnych sformowany w Wielkiej Brytanii składał się z dwóch jednostek:
- pancernej gen. Stanisława Maczka,
- 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen, Stanisława Sosabowskiego.
Na terenie Syrii utworzono Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich gen, Stanisława Kopańskiego, która broniła Tobruku.

4. Stosunki polsko-radzieckie:
Rząd radziecki nie uznawał emigracyjnego rządu polskiego.
30 lipca 1941 zawarty układ Sikorski-Majski dotyczył nawiązania stosunków dyplomatycznych, udzielenia wzajemnej pomocy w walce z Niemcami oraz utworzenia polskiej armii. Poruszono kwestię amnestii obejmującej więzionych Polaków. Sikorski podpisał traktat, jednak nie zaakceptował go prezydent Raczkiewicz, z rządu ustąpili następca prezydenta i wicepremier, gen. Kazimierz Sosnkowski oraz minister spraw zagranicznych August Zalewski.

5. Spór o Armię Polską w ZSRR:
ZSRR utrudniał formowanie Armii Polskiej na swoim terytorium. Brakowało żywności, lekarstw, ubrań, były trudności z dostawami broni. Radziecka polityka miała na celu wysyłania na front małych, źle wyszkolonych i uzbrojonych oddziałów Polaków. Sprzeciwiał się temu dowódca armii, gen. Władysław Anders, domagał się on sformowania całej armii i poprawy zaopatrzenia. W 1942 cała armia z inicjatywy Brytyjczyków została ewakuowana z ZSRR na Bliski Wschód, tam połączono ją z Brygadą Strzelców Karpackich i sformowano Drugi Korpus PSZ. Stalinowska propaganda zaczęła przedstawiać ewakuacje armii Andersa jako ucieczkę Polaków przed Niemcami.

6. Sprawa katyńska:
Niemcy, po odkryciu masowych grobów w Katyniu, podali 13 kwietnia 1943 informacje o radzieckiej zbrodni poprzez radio i prasę. Polski rząd emigracyjny postulował przekazanie sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z wnioskiem o zbadanie i ustalenie prawdy. Wówczas Stalin oskarżył polski rząd o współpracę z nazistami. ZSRR zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem emigracyjnym 25 kwietnia 1943.

7. Powstawanie komunistycznych ośrodków władzy:
5 stycznia 1942 Władysław Gomułka, Marian Spychalski, Marceli Nowotko, Paweł Finder, Bolesław Mołojec powołali Polska Partię Robotniczą (PPR). I sekretarzem został Marceli Nowotko, później Finder i Gomułka. Głównym celem PPR była organizacja masowej partyzantki na tyłach niemieckich. W swoich oświadczeniach pomijali milczeniem hasła rewolucyjne, celowo w nazwie partii nie znalazł się przymiotnik ?komunistyczna?. PPR nawoływała do utworzenia ?frontu narodowego? do walki z nazistami. Zbrojnym ramieniem PPR była Gwardia Ludowa przeprowadzająca akcje zbrojne.
W marcu 1943 powstał Związek Patriotów Polskich z Wandą Wasilewską, Alfredem Lampe i Aleksandrem Zawadzkim. Mieli ogólnikowe hasła, mówiące o utworzeniu silnej i niepodległej Polski związanej ?braterskimi? więzami z ZSRR. W rzeczywistości planowano utworzenie państwa uzależnionego od ZSRR. Z inicjatywy ZPP w Sielcach nad Oką sformowano 1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki ? żołnierze otrzymali polskie mundury i orzełki bez korony, zezwolono na odprawianie nabożeństw i pełnienie obowiązków duszpasterskich. Dowódcą został płk Zygmunt Berling. Wojsko poniosło duże straty w bitwie pod Lenino. Jednostkę wycofano na tyły i rozbudowano tworząc 1. Armię Wojska Polskiego pod dowództwem już generała Berlinga.

8. Śmierć Sikorskiego:
4 lipca 1942 w katastrofie lotniczej na Gibraltarze zginął gen. Sikorski. Nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, a Naczelnym Wodzem gen. Kazimierz Sosnkowski.

9. Teheran a sprawa polska:
28 listopada do 1 grudnia 1943, 3 mocarstwa decydowały o losach powojennej Polski. Ustalono, że wszystkie tereny na wschód od Łaby, w tym Polska, znajdą się w strefie wpływów ZSRR. Postanowiono też przesunąć Polskę w kierunku zachodnim sytuując ją między Odrą a linią Curzona. Roosvelt i Churchill nie nakłonili Stalina do uznania polskiego rządu na uchodźstwie, aby nie zaostrzać stosunków z ZSRR, bo liczyli na jego poparcie w wojnie z Niemcami.

Informacja od autora
Notatki na podstawie podręcznika dla liceum z nowej ery, zakres podstawowy plus rozszerzony.