Rozbicie dzielnicowe

ROZBICIE DZIELNICOWE

Niniejsza praca historyczna dotyczy problematyki rozbicia dzielnicowego Państwa Polskiego i początków zjednoczenia. Rozpoczyna się od ustawy sukcesyjnej wydanej przez Bolesława Krzywoustego i następnie jego śmierci, zakończenie jest to natomiast podpisanie rozejmu z Zakonem Krzyżackim i śmierć Władysława Łokietka.

Bolesław Krzywousty, po zjeździe w Merseburgu, skierował swoje wysiłki na uporządkowanie stosunków z sąsiadami i praw wewnętrznych kraju. W 1136 r. uzyskał on uniezależnienie Kościoła polskiego, następnie w 1138 r. zmarł. Wydał natomiast ustawę sukcesyjną, jakby w zamian za niespisanie testamentu. Uznaje się, iż wszystko było wcześniej ustalone, ponieważ wyznaczenie następstwa tronu wymagało zaprzysiężenia dostojników kościelnych i świeckich. Nie zachował się tekst ustawy, jednakże wiadomo, iż w wyniku jej postanowień Polska została podzielona na 5 dzielnic. Cztery dzielnice to były dziedziczne ziemie synów Bolesława Krzywoustego, natomiast piąta dzielnica była dzielnicą senioralną, która należała do tego, kto miał pełnić władzę zwierzchnią. Władysław II jako ziemię dziedziczną otrzymał Śląsk i Ziemię Lubuską, a jako senior otrzymał: Ziemię Krakowską, część Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem, Ziemię Łęczycką. Był to pas ziemi, który łączył wszystkie dzielnice. Bolesław Kędzierzawy otrzymał Mazowsze i Kujawy. Mieszko III Stary otrzymał zachodnią część Wielkopolski z Poznaniem. Henryk otrzymał Ziemię Sandomierską. Po śmierci Bolesława urodził się piąty syn - Kazimierz Sprawiedliwy, którego jednak ustawa sukcesyjna nie objęła.
Podzieleniem Polski chciał Bolesław Krzywousty uchronić Ją przed rozbiciem i decentralizacją władzy. Dzielnica senioralna miała być dzielnicą niepodzielną, miała kontakt z każdą inną dzielnicą. Miała ona przechodzić zawsze we władanie najstarszego członka rodu, czyli seniora, który posiadał liczne prawa i obowiązki. Był on uznawany jako najważniejszy książę, zajmował się polityką zagraniczną, sądownictwem we wszystkich dzielnicach, wyznaczał biskupów, kasztelanów głównych grodów, również w każdej dzielnicy. Niestety ustawa sukcesyjna spowodowała nieprzewidziane, straszne skutki, czyli oczywiście mam tu na myśli rozbicie feudalne, rozbicie dzielnicowe. Podobnie jak Bolesław postępowało w tym czasie wielu władców, także poprzednicy Bolesława, ale zawsze jednemu z człon-ków dynastii udawało się te podziały przezwyciężyć. Zasada pryncypatu sta-nowiła próbę pogodzenia jednowładztwa i niepodzielności a ideą rozbicia państwa na kilka dzielnic. W 1138 r. seniorem został Władysław II Wygnaniec. Władysław II dążył do przywrócenia jednowładztwa, dlatego też podjął walkę z braćmi. Zapewnieniem poparcia Rzeszy była żona Władysława – Agnieszka Babenberska, siostra cesarza Konrada III. Także i sam Władysław chciał wyeliminować braci. Wzorem i przykładem do naśladowania był dla Władysława jego ojciec, który pozbył się Zbigniewa. Jego pragnieniem było przekazanie władzy synowi, a nie bratu. Sytuacja Władysława wyglądała dobrze: posiadał najlepsze dzielnice, mógł liczyć na pomoc Rzeszy Niemieckiej i Czech. Jego syn był mężem ruskiej księżniczki Judyty. Władysław II zawarł z Rusinami porozumienie i wspól-nie uderzyli na dzielnicę Bolesława Kędzierzawego, pustosząc Mazowsze.
W 1144 r. zmarła żona Bolesława Krzywoustego – Salomea, co wywołało kolejny etap konfliktu pomiędzy braćmi a seniorem. Władysław II chciał zagarnąć Łęczycę i grody, jakie posiadała Salomea, ale uprzedzili go Mieszko i Bolesław. Ponownie przy wsparciu Rusinów udało się Władysławowi grody odzyskać. Rok 1145 przyniósł kolejne zmiany, z którymi miał duży związek wuj Władysława – Piotr Włost. Zaczęło się polowaniem, kiedy to Władysław II z Piotrem Włostem po całodziennym polowaniu siedzieli przy ognisku, pili dużo piwa. Władysław zażartował z żony Włosta. Ten z kolei nie pozostał mu dłużny, stwierdzając, że żona Władysława zdradza go z rycerzem. Po powrocie do domu Władysław zażądał od żony wyjaśnień. Agnieszka uniewinniła się w oczach męża, niemniej jednak przysięgła Piotrowi zemstę. Oskarżony przez Włosta rycerz dokonał zemsty. Porwano go, oślepiono, odcięto mu język, skazano na wygnanie całą rodzinę, a majątek skonfiskowano. Przyczyna wygnania Włosta była faktycznie inna - Piotr przeszedł na stronę juniorów, zdradził Władysława. Czyn Władysława spowodował, że wielu z tych, co stało przy Piotrze przeszło na stronę juniorów. Władysław II widząc, że władza wymyka mu się z rąk, postanowił się rozprawić z braćmi. Kiedy ci przebywali w Poznaniu, postanowił uderzyć. Biskup poznański Jakub ze Żnina upominał księcia, a potem rzucił klątwę, która również przyczyniła się do jego klęski. Władysław II stracił zwolenników, następnie poniósł klęskę pod Poznaniem. W 1145 r. opuścił ostatecznie Polskę, szukał wsparcia najpierw ze strony Czech, później u cesarza.
W 1146 r. cesarz ruszył na Polskę, ale dotarł tylko do linii Odry i wycofał się, wystarczyło mu to, iż bracia obiecali, że aby rozwiązać spór stawią się u niego. Władzę w państwie objął Bolesław Kędzierzawy, co spowodowało przerwanie zasady senioratu. Bracia postanowili zalegalizować władzę. Zwrócili się do papieża, by zalegalizował klątwę rzuconą na Władysława. Papież zatwierdził klątwę, nie była to jednak jego ostateczna decyzja. Pod wpływem determinacji i akcji dyplomatycznej żony Władysława - Agnieszki papież zmienił zadnie. Do Polski przybył legat i chciał nakłonić braci by oddali władzę Władysławowi. Bracia się sprzeciwili i legat rzucił klątwę na braci, jednak polski episkopat klątwy nie uznał. W 1157 r. cesarzem niemieckim został Fryderyk I Barbarossa – Rudobrody, który wykazywał zainteresowanie terenami Pn. Włoch i zgnieceniem papiestwa, potrzebne były mu jednak odpowiednie środki, żeby te cele urzeczywistnić. W 1158 r. w Bamberdze Władysław spotkał się z cesarzem i wyjednał interwencję w Polsce. Wojsko cesarza Fryderyka Barbarossy przekroczyło Odrę, której linię obrony zaniechano, spalono grody nad Odrą - Głogów i Bytom. Wojska cesarskie bez problemu wkroczyły w głąb kraju. Bolesław Kędzierzawy nie podejmował walki. Gdy cesarz dotarł pod Poznań Bolesław poprosił o pokój, który faktycznie zawarto - pokój w Krzyszkowie. Upokorzenie Bolesława było wtedy ogromne - stał on boso, z mieczem przy szyi. Był zmuszony do przyjęcia warunków cesarza. Został zobligowany do stawienia się w Magdeburgu, by odpowiedzieć na zarzuty w sprawie brata. Przyrzekł także zapłacić Fryderykowi 2000 grzywien srebra jako zwrot wkładu poniesionego przez cesarza na wyprawę. Rękojmią zobowiązania byli zakładnicy, wśród których był najmłodszy brat Kazimierz. Polska stała się lennem cesarstwa. Za tę cenę Bolesław Kędzierzawy miał rządzić krajem. Władysław II Wygnaniec zmarł w 1159 r. na wygnaniu. Po śmierci Władysława II do kraju wrócili jego synowie. Władysław II miał czterech synów. Byli to: Bolesław Wysoki, Mieszko Plątonogi, Konrad i Albert. Konrad i Albert do Polski nie przyjechali. Bolesław Kędzierzawy wyznaczył im dzielnicę ojca - Śląsk, zatrzymując jednak w swojej władzy główne grody. Bracia byli ze sobą skłóceni. Mieszko Plątonogi dogadał się z Bolesławem Kędzierzawym i uderzyli na Bolesława Wysokiego i ten musiał uciekać. Kolejny raz cesarz zagroził interwencją. W 1173 r. Bolesław Kędzierzawy zgodził się na powrót Bolesława Wysokiego na Śląsk. Śląsk podzielono: Mieszko Plątonogi otrzymał Racibórz z okolicami, a syn Bolesława Wysokiego - księstwo Opolskie. Bolesław Wysoki cieszył się dużym poparciem w kręgach cesarskich (uczestniczył w II wyprawie krzyżowej i na pewno w wyprawach 1158 - 1162 oraz w oblężeniu Mediolanu. Największą sławę i poparcie przyniósł mu wygrany pojedynek z Mediolańczykiem, w którym reprezentował cesarza i cesarstwo).
Dziedziczna ziemia Bolesława Kędzierzawego, czyli Mazowsze i Kujawy, trafiła po jego śmierci w 1173 roku do jego syna Leszka. Natomiast władzę senioralną objął Mieszko III Stary, który miał pomysł na przezwyciężenie rozbicia. Jego głównym celem było podniesienie autorytetu Polski na arenie międzynarodowej. Próbował on również przywrócić panowanie Polski nad Pomorzem. Niestety spotykał się on z oporem ze strony możnowładców, gdyż nie podobał im się plan, dotyczący realizacji działań mających na celu wzmocnienie władzy książęcej. Na wydobywanie bogactw naturalnych został wprowadzony monopol, a na polowanie na grubą zwierzynę w lasach bez zezwolenia zakaz, jak również zakazał podporządkowywania wolnych chłopów przez możnowładców. Wprowadził także odpowiednie kary dla możnowładców, którzy łamali postanowienia (70 grzywien srebra). Mieszko III zaczął psuć monetę. Po pierwsze obniżał w niej zawartość srebra dolewając żelaza, ale również zmniejszał jej wagę. Monety były tak cienkie, że bito je z jednej strony. To wywołało znów niezadowolenie wśród możnowładców. Wszystko nałożyło się na powstanie spisku przeciwko Mieszkowi III. Ujawnił się on w 1177 roku w Poznaniu, władzę zgodnie z życzeniem możnowładców objął Kazimierz Sprawiedliwy. Przeciw Mieszkowi wystąpił syn i wygonił go z Wielkopolski. Mieszko Stary znalazł schronienie na Śląsku u Mieszka Plątonogiego.
Wybranie na tron Kazimierza było odejściem od zasady senioratu - nie był on najstarszym synem. Aby zalegalizować władzę, odwołano się do prawa narodu do wyboru władzy. Kazimierz i możnowładcy krakowscy upoważnieni przez zjazd w Łęczycy zwrócili się do papieża o zalegalizowanie władzy. W zamian za to Kazimierz zrezygnował z prawa do ruchomości po zmarłym biskupie. Papież zalegalizował władzę Kazimierza. Mieszko III Stary widząc, co się dzieje w kraju, udał się na Czechy, do Niemiec, gdzie szukał wsparcia. Następnie udał się na Pomorze, gdzie udało mu się uzyskać pomoc Bogusława - księcia Pomorskiego. Przy jego pomocy opanował Gniezno. Kazimierz nie interweniował, pochłonięty polityką wschodnią. Polityka ta wywołała niezadowolenie w kraju. Przeciwko Kazimierzowi powstał spisek w Krakowie. W 1191 r. pojawiły się w Krakowie plotki rozpuszczone przez możnowładców krakowskich jakoby Kazimierz na Rusi zginął. Mieszko III przybył do Krakowa i próbował opanować Wawel. Kazimierz ruszył na Kraków. Zdobył go, pokonał spiskowców, zaczął walki z Mieszkiem. Trzy lata później Kazimierz Sprawiedliwy zmarł podczas uczty. Podejrzewano, że został otruty, ale to nie potwierdziło się.
Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego władzę w Krakowie próbował objąć Mieszko III. Przeciw niemu opowiedzieli się możnowładcy, którzy woleli młodego władcę, by można było nim kierować. Wybór padł na Leszka Białego. 13 września 1195 r. pomiędzy Mieszkiem III a możnowładcami doszło do bitwy pod Jędrzejowem nad Mozgawą. W bitwie zginął syn Mieszka III, a sam Mieszko III musiał uciekać. Bitwa nad Mozgawą nie była bitwą jedynie pomiędzy Mieszkiem III a możnymi krakowskimi, ale w tej bitwie starły się dwie koncepcje władzy. Koncepcja pierwsza, którą prezentował Mieszko Stary reprezentujący styl autorytarnych rządów książęcych w oparciu o ustawę sukcesyjną Bolesława Krzywoustego, druga opcja, która opierała się na zasadzie, że społeczeństwo ma prawo do wyboru władzy. W bitwie nad Mozgawą wygrała ta druga koncepcja. Mimo klęski nad Mozgawą Mieszko III nie zrezygnował z walki o tron krakowski. Nie udało się go zdobyć zbrojnie, dlatego postanowił zdobyć Kraków podstępem. Niezadowolona matka Leszka Białego - Helena, która poczuła się urażona w swoich ambicjach, myślała, bowiem, że będzie spełniała władzę regentki - potajemnie, podstępem wpuściła Mieszka III do Krakowa. W ten sposób w 1198 r. Mieszko III zajął Kraków. Na drodze znowu stanęli możni, którzy wypędzili Mieszka z Krakowa. Wtedy Mieszko III zrozumiał, że nie zdobędzie Krakowa ani siłą ani podstępem, i z mo-żnymi krakowskimi zawarł porozumienie. Za cenę zrezygnowania ze stylu rządów autorytarnych objął tron krakowski. Zasiadał na tronie krakowskim do 1202 r. Zmarł 13.03.1202 r.
Po śmierci Mieszka III możni krakowscy zaproponowali tron w Krakowie Leszkowi Białemu. Ale możni krakowscy postawili warunek. Leszek Biały miał odsunąć swojego długoletniego nauczy-ciela i doradcę w sprawach politycznych - Gaworka. Chodziło o to, by możni krakowscy mieli wpływ na księcia, by nie opierał się na doradcy, który pochodził skądinąd. Leszek Biały wobec takiego warunku zrezygnował z tronu krako-wskiego. Wówczas tron krakowski powie-rzono Władysławowi Laskonogiemu, który był synem Mieszka Starego. Rządził jednak w Krakowie tylko kilka miesięcy. Bowiem kiedy zmarł jego poplecznik wojewoda krakowski Mikołaj - został Władysław Laskonogi wypędzony z Kra-kowa. Tron tym razem już bez żadnych warunków objął Leszek Biały. Kolejny raz pojawił się problem seniora. Leszek Biały nie był najstarszy z rodu Piastów. Właściwą osobą, która powinna zająć tron krakowski był Mieszko Plątonogi. I on wysunął pretensje do tronu krakowskiego. Wówczas powstały dwa stronnictwa w Polsce: - stronnictwo książąt młodszych, popieranych przez Kościół, do tego stronnictwa należał Leszek Biały, jego brat Konrad Mazowiecki, - stronnictwo książąt starszych. To stronnictwo reprezentował Mieszko Plątonogi oraz Władysław Laskonogi. Roli pośrednika pomiędzy stronnictwami podjął się książę wrocławski Henryk Brodaty. Do porozumienia jednak nie doszło. Natomiast Henryk Brodaty doprowadził, do tego, że papież wydał bullę, w której nakazywał przestrzegania ustawy sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego, a nieprzestrzegającym groził klątwą. W wyniku tej bulli papieskiej Mieszko Plątonogi zasiadł na tronie krakowskim. Panował krótko, w maju 1211 r. wrócił do Krakowa Leszek Biały. Episkopat Polski doprowadził do zmiany decyzji papieskiej. Leszek Biały należał do stronnictwa książąt młodszych. Ci byli wspierani przez episkopat, bowiem biskupi liczyli na pewne ustępstwa książąt młodszych w zamian za poparcie ich kandydatur do tronu krakowskiego. Papieżem był wówczas Innocenty II. Faktycznie bracia młodsi: Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Władysław Odonic oraz Kazimierz Opolski w Wolborzu wydali przywilej dla wyższego duchowieństwa, który mówił o prawie biskupów i opatów do sprawowania sądów nad ludnością mieszkającą w majątkach kościelnych. Ponadto było też kilka nadań dla Kościoła. Ten przywilej sprawił, że duchowieństwo w Polsce wyodrębniło się jako stan, Natomiast fakt, że po śmierci Mieszka Plątonogiego tron nie przypadł Henrykowi Brodatemu sprawił, że pomiędzy Leszkiem Białym a Henrykiem Brodatym zaczęło dziać się źle. Henryk Brodaty bullę papieską sprowokował w tym celu by przejąć tron krakowski. W tym czasie ok. 1215 r. dochodzi do zwołania Soboru Laterańskiego. Jednym z problemów omawianych na Soborze jest problem krucjaty przeciwko Prusom. Mówił o tym biskup gnieźnieński - Kietlicz. Leszek Biały próbował przeprowadzić akcję chrystianizacyjną w oparciu o przymus ekonomiczny. Na pograniczu pruskim wybudowano faktorie handlowe, w których Prusowie mogli kupować wyroby polskiego rzemiosła, broń, ale Leszek Biały postawił jeden warunek - może kupować tylko ten, kto jest ochrzczony. Leszek Biały nie przewidział tego, że tylko jeden ze wsi przyjmie chrzest i będzie zaopatrywać całą wieś. W ten sposób idea upadła.
Rozbicie Dzielnicowe XII w.
Mieszko Stary - cała Wielkopolska,Bolesław Kędzierzawy - Kujawy i Śląsk,
Henryk - cała Sandomierszczyzna, ziemia krakowska i łęczycko – sieradzka,
Bolesław – Śląsk bez gł. grodów (sobór w Norymberdze),
Mieszko Plątonogi – Ziemia lubuska (sobór w Norymberdze),
Początkowo ziemie te były pod kontrolą seniora, ale od klęski wyprawy pruskiej, gdzie zginął Henryk Sandomierski (1166), Śląsk w całości opanowany został przez Bolesława i Mieszka.

Syn Bolesława Wysokiego Jarosław sprzymierzył się najprawdopodobniej z Mieszkiem Plątonogim i Bolesławem Kędzierzawym i doprowadzili do wybu-chu buntu, w wyniku którego Wysoki został wygnany. W 1173 r. Bolesław powrócił.
Mieszko - Kasztelania raciborska, Jarosław - Opole.
Po wygnaniu Władysława jego miejsce zajął Bolesław Kędzierzawy. Gdy Henryk osiągnął pełnoletność otrzymał wyznaczoną przez ojca Sandomierz-szczyznę. Najmłodszy Bolesławowicz przez długi czas nie posiadał swojego księstwa. Dopiero Henryk Sandomierski zapisał mu w testamencie swoją dzielnicę (1166 r.). Kędzierzawy unie-ważnił testament i wydzieliwszy Kazi-mierzowi część wiślicką, resztę przyłą-czył do swojego księstwa.
W 1173 r. zmarł Bolesław Kędzie-rzawy. Zgodnie z testamentem Krzywo-stego w ziemi krakowskiej zasiadł Mieszko Stary.
Jarosław - dzielnica opolska, Konrad - księstwo głogowskie, Mieszko - kasztelania raciborska.
Kazimierz oddał na rzecz Mieszka część ziemi krakowskiej z Oświęcimiem, Bytomiem i Siewierzem. Po śmierci Konrada i Jarosława księstwo głogowskie i opolskie wróciły do Bolesława Wysokiego.
W 1201 r. zmarł Bolesław Wysoki. Jego następcą został syn - Henryk Brodaty. Mieszko Plątonogi liczył, że w całości obejmie dzielnicę śląską. Wygrał wojnę z Henrykiem Brodatym, ale to ten drugi uzyskał poparcie episkopatu. Henryk odstąpił Opolszczyznę i w ten sposób powstało księstwo opolsko - raciborskie (dolnośląskie). W rękach Brodatego pozostał Dolny Śląsk i tytuł księcia śląskiego.
Królestwo Polskie za Władysława Łokietka
Jedną z przyczyn rozbicia dzielnicowego był znaczny wpływ możnowładztwa na rządy w kraju. Taka była tendencja w całej Europie. W XIII w. nastąpiła zmiana sił politycznych w Europie. Rola możnowładców uległa ograniczeniu. Powstały miasta, rozwinęła się gospodarka towarowo-pieniężna. Był to czynnik jednoczący. Kontakty handlowe wymagały zabezpieczenia, ujednolicenia systemu podatkowego. Duże znaczenie zyskiwało rycerstwo. Znali oni swe prawa bardzo dobrze. Mocne państwo dawało im możliwość stabilizacji i ochronę przed zakusami możnowładców. Także wśród możnych pojawiały się tendencje zjednoczeniowe. Duże znaczenie miał Kościół. Sercem polskiego Kościoła było Gniezno. To, co było bardzo ważne to fakt, że Kościół w Polsce stanowił jeden organizm. Podział na dzielnice nie był tożsamy z podziałem na diecezję. To powodowało, że Kościół naciskał na zjednoczenie. Poza tym majątki jednej diecezji mogły znajdować się w różnych dzielnicach. Dla potrzeb zjednoczeniowych stworzono legendę o św. Stanisławie. Według legendy ciało męczennika, poćwiartowane przez Bolesława Śmiałego zrosło się w cudowny sposób. Miała to być zapowiedzią zjednoczenia Polski. Sami Piastowicze też chcieli zjednoczenia państwa, dlatego ziemie zostawały w jednym rodzie, nie były przekazywane obcym. W 1288 r. zmarł Leszek Czarny, nie wskazując sukcesora. Władzę w państwie przy poparciu kasztelana i mieszczaństwa krakowskiego przejął Henryk IV Probus. Na arenie politycznej pojawia się po raz pierwszy Władysław Łokietek.
Władysław Łokietek był synem księcia kujawskiego Kazimierza. Po śmierci Henryka Probusa objął Kraków, ale przegrał z Przemysłem II. W 1293 r. odbył się zjazd Przemysła II, Władysława Łokietka i jego brata Kazimierza. Tron krakowski miał objąć Łokietek, a potem Kazimierz. W 1304 r. Łokietek zajął Sandomierz i Wiślicę przy pomocy węgierskiej. Nie udało mu się zdobyć Krakowa, którym wówczas rządził biskup Jan Muskat. Po śmierci Wacława II większość możnych przeszła na stronę Łokietka. 1.09.1306 r. Łokietek objął Kraków. W tym czasie umiera syn Wacława II. Biskup Muskat został pokonany, jednakże Łokietek wydał przywilej stanowiący próbę ugody ze swym przeciwnikiem. Potwierdził dotychczasowe uprawnienia i zapewnił biskupowi zwrot wszystkich straconych dóbr i zamków. Łokietek podporządkował ziemię Sieradzką, Łęczycka. Najtrudniej było na Pomorzu i w Wielkopolsce. Pod koniec 1306 r. władzę na Pomorzu w imieniu księcia sprawował ród Święców. Święcowie przeszli na stronę Brandenburgii. W obliczu sił Brandenburgii książę Bogusza zwrócił się do Łokietka. W 1308 r. posłowie od Boguszy zasugerowali Łokietkowi zwrócenie się o pomoc do Krzyżaków. Łokietek wyraził zgodę, nie pytając o warunki udzielenia pomocy przez Krzyżaków. Krzyżacy dokonali rzezi i opanowali całe Pomorze Gdańskie. W 1309 r. Krzyżacy przenieśli stolicę z Wenecji do Malborka.
Polityka Łokietka, obciążenia finansowe spowodowały niezadowolenie mieszczan krakowskich. W 1311 r. możnowładcy nawiązali kontakty z pretendentem do korony polskiej Janem Luksemburskim. Do Krakowa przybył i zamieszkał w domu wójta Alberta namiestnik Jana Luksemburskiego - książę opolski Bolko. Łokietek nakłonił Bolka do opuszczenia Krakowa, ten zabrał ze sobą Alberta. Łokietek rozprawił się z opozycją, odebrał przywilej dziedziczności urzędu wójta. Łokietek podjął próbę zjednoczenia Wielkopolski. W tym czasie w Wielkopolsce rządzili książęta głogowscy, którzy faworyzowali w swym otoczeniu zniemczonych Ślązaków. Walki w 1312 r. przybrały formę powszechnego powstania, skierowanego przeciwko władzy książąt głogowskich. Zwolennikiem książąt głogowskich był wójt Poznania - Przemko. W 1314 r. Poznań został zdobyty. Łokietek zjednoczył Wielkopolskę. Ziemię Sieradzko-Łęczycką, Sandomierską, Krakowską, Mazowiecką.
W 1315 r. Łokietek zawarł sojusz międzynarodowy z Danią, Szwecją, Norwegią, Rugią, Pomorzem Zachodnim, Meklemburgią przeciwko Brandenburczykom. W 1316 r. ruszyła wyprawa przeciwko Brandenburgii. Wyprawa ta nie przyniosła skutków. Łokietek zaczął myśleć o koronie królewskiej. W 1318 r. wysłano poselstwo do papieża. Dokonano zmiany płacenia świętopietrza. Do tej pory płacono 3 denary od rodziny, teraz - 1 denar od głowy. W 1319 r. Łokietek uzyskał zgodę na koronację. Koronacja odbyła się 20 stycznia 1320 r. W tym samym roku odbył się proces przeciwko Krzyżakom. Na mocy wyroku Krzyżacy mieli zwrócić Pomorze Gdańskie, zapłacić 30000 grzywien srebra oraz zwrócić koszty sądowe w wysokości 150 grzywien.
W 1320 r. zawarto kolejny sojusz polsko-węgierski. Córka Łokietka - Elżbieta zawarła małżeństwo w Karolem Robertem. Elżbieta panowała 60 lat, to pozwoliło na utrzymanie dobrych stosunków z Andegawenami. W 1323 r. doszło do interwencji na wschodzie. Zawarto sojusz z władcą Litwy. Łokietek zawarł sojusz z władcą Litwy - Gedyminem. Przypieczętowaniem tego sojuszu było małżeństwo syna Łokietka - Kazimierza z córką Gedymina - Aldoną (po chrzcie Anną). Przeciwko koronacji Łokietka wystąpił władca czeski - Jan Luksemburczyk. Łokietek rozpoczął wojnę zakończoną niepowodzeniem. Książęta śląscy złożyli hołd lenny królowi czeskiemu. W 1329 r. Jan Luksemburczyk wyprawił się wraz z Krzyżakami na Litwę. Sprzymierzony z Litwą Łokietek wkroczył na ziemie zakonu krzyżackiego. Odwet Krzyżaków i Czechów był natychmiastowy. Zdobyli ziemię dobrzyńską i wkraczając na Mazowsze zmusili księcia płockiego do złożenia hołdu lennego królowi czeskiemu. W kolejnej wyprawie Krzyżacy zaatakowali i złupili katedrę Włocławską. Łokietek udał się na Wielkopolskę, żeby pertraktować z Brandenburczykami, by uderzyć na Krzyżaków. Krzyżacy zdobyli Wyszogród, Kujawy, Nakło i Bydgoszcz. W 1330 r. wyruszyła wyprawa odwetowa z Węgrami i Litwinami. W tym czasie doszło do nieporozumień między władcą Litwy a Łokietkiem. Łokietek uderzył na Ziemię Chełmińską. W październiku zawarto rozejm do maja 1331 r. Wyprawa odwetowa pod wodzą Dietricha von Altenburga uderzyła na Kujawy. Wojsko krzyżackie przeszło przez Wisłę i skierowało się na Kujawy. Zdobyto Bydgoszcz, nie zdobyto Inowrocławia. Wkroczyli do Wielkopolski i zajęli Pyzdry nad Wartą. Tam doszło do potyczki między Władysławem Łokietkiem i Krzyżakami. Łokietek został pokonany. 31 lipca skapitulowało Gniezno. Krzyżacy podjęli marsz na Poznań. Nie zdobyli go jednak. Kolejna wyprawa Krzyżaków miała miejsce we wrześniu 1331 r. Po przejściu Wisły Krzyżacy zajęli Sieradz i udali się pod Kalisz, gdzie miał dołączyć do wojsk krzyżackich Jan Luksemburczyk. Luksemburczyk jednak nie dotrzymał słowa i Kalisza nie zdobyto. Krzyżacy rozpoczęli odwrót. Wojska Łokietka liczyły 5 tys., zaś wojska krzyżackie - 7 tys. ludzi. Krzyżacy zostali zaatakowani pod Koninem, ale żadnego rozstrzygnięcia nie było. Łokietek uciekał z pola walki. Wycofujący się Krzyżacy chcieli przyłączyć Kujawy do swego państwa i skierowali się na Brześć Kujawski. Pod Płowcami Krzyżacy zostali zaatakowani przez Polaków, wzięto do niewoli Dietricha von Altenburga, zdobyto tabory. Ci z Krzyżaków, którzy zdołali uciec zaalarmowali pozostałe wojska krzyżackie i po drugiej bitwie odbito marszałka Altenburga. Część wojsk uciekła, z powodu zmierzchu wojska rozeszły się. Bitwa uważana jest za sukces Władysława Łokietka. Krzyżacy musieli zrezygnować ze zdobycia Kujaw. Wśród uciekinierów spod Płowiec był syn królewski Kazimierz zwany Wielkim. Rozpoczęto rokowania z Zakonem Krzyżackim. Przerwał je w 1332 r. atak Krzyżaków na Kujawy. Po dwóch tygodniach oblężenia padł Brześć (w Wielki Piątek). Później skapitulował Inowrocław i kolejne miasta Kujaw. Wyprawa odwetowa nie przyniosła skutku. W grudniu 1332 r. podpisano rozejm, a 2 marca 1333 r. Władysław Łokietek zmarł.