Psychologia Kliniczna

ZABURZENIE ZACHOWANIA WG WAKEFIELD- określa jako stan psychiczny, który:
 Powoduje znaczące cierpienie lub upośledzenie osoby;
 Jest czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie;
 Stanowi przejaw dysfunkcji psychicznych.
DSM – IV- podręcznik Diagnostyki i Statystycznych zaburzeń psychicznych.
DEF. ZACHOWANIA NIENORMALNEGO LUB ZABURZONEGO- określa się jako uporczywe a jednocześnie zagrażające dobru jednostki lub dobru społeczności ludzkiej w której owa jednostka żyje.
Psychologię kliniczną dzielimy na: 1. psychologia kliniczna dzieci i młodzieży; 2. psychologia kliniczna dorosłego. Przedmiotem jej jest nienormalne zachowanie, zaburzone zachowanie. Przyczyną zaburzeń jest choroba psychiczna. Trzy podstawowe zagadnienia psych. kliniczn to: 1. profilaktyka; 2. diagnoza; 3. terapia- łagodzenie albo usuwanie zaburzeń.
PODZIAŁ ZABURZEŃ WG PRZYCZYN PSYCHICZNYCH: 1. CHOROBY PSYCHICZNE: A) PSYCHOZY( paranoja, schizofrenia, choroby afektywne); B) NERWICE( fobie, zespoły konwulsyjno- obsesyjne, nerwice histeryczne, nerwice depresyjne); C) ZABURZENIA OSOBOWOŚCI ( zboczenia, uzależnienia, psych. ); D) ZABURZENIA NA PODŁOŻU ORGANICZNYM( związane z uszkodzeniami struktury ukł. nerwowego: otępienie starcze, choroba Alzheimera, choroba Jacoba- Creuztsfelda) i 2)UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWE.
CHOROBY PSYCHICZNYCZNE:
1. SCHIZOFRENIA- rozczepienie osobowości: wyróżnia się kilka jej odmian: herefrenia , katatonia(bezruch chorego), paranoidalna, prosta
2. CHOROBY AFEKTYWNE: mania, depresja, maniakalno-depresyjna.
PSYCHOZA- jest to ogólnie ciężkie zaburzenie psychiczne o naturze czynnościowej
• schizofrenia- rozczepienie osobowości
• mania- obsesyjne zachowanie, skrajne pobudzenie emocjonalne: kleptomania, megalomania
NERWICE( psychonerwice) : zaburzenia lękowe (klaustrofobia, arachofobia), zespół natręctw, nerwica depresyjna.
ZABURZENIA ORGANICZNE- uszkodzenie struktury centralnego układu nerwowego, nasz organizm ulega degradacji na skutek rozmaitych używek, komórki nerwowe zniszczone się nie odbudowują: choroba Alzheimera( początkowo utrata pamięci krótkotrwałej, chory nie potrafi nazwać przedmiotów, osób, zdarzeń, komórki nerwowe mózgu są niszczone), choroba Jacoba- Creuztsfelda( rozwija się bardzo długo- 10 lat, zwyrodnienie gąbczaste), choroba Parkinsona(zaburzenie motoryczne).
PSYCHOPATOLOGIA- dziedzina zajmująca się badaniem i rozpoznawaniem objawów zaburzeń psychologicznych.
OBJAW- czyli symptom- oznaka odchylenia od prawidłowych czynności psychicznych.
ZABURZENIA PROCESÓW POZNAWCZYCH: możliwe jest dzięki receptorom- wrażenia, spostrzeżenia, myślenie.
*sąd realizujący- przekonanie że dany przedmiot istnieje;
*sąd klasyfikacyjny- przypisywanie przedmiotów do znanych już przedmiotów.
Źródłem zaburzeń percepcyjnych są zaburzenia organiczne, uszkodzenie centralnego układu nerwowego, np.: agnozja( jest to niemożność rozpoznawania przedmiotów i osób), astereognozja( nierozpoznawanie przez dotyk), anestezja histeryczna(człowiek nie odczuwa niczego).
ZABURZENIA:1. osteremognozja(nie widząc przedmiotu nie może go poznać); 2. zaburzenia spostrzegania: makropsja- widzenie przedmiotów jako większe niż są one w rzeczywistości, mikropsja- widzenie rzeczy mniejszymi niż są; iluzje i omamy: zaburzenia ilościowe i jakościowe- jeśli następuje zwiększona lub zmniejszona wrażliwość spostrzegania, hiperestezje- nadwrażliwość zmysłowa; hipostezja- obniżenie wrażliwości na bodźce.
ZŁUDZENIA- błędna ocena wrażeń zmysłowych, nie zawsze są zaburzeniami psychicznymi, istotą złudzenia jest zła ocena wrażeń zmysłowych, dzielimy je na: fizjologiczne i patologiczne.
OMAM- doznawanie wrażeń bez doznawania jakichkolwiek bodźców zewnętrznych, cechy wspólne omamów: 1. powstają bez bodźców zewnętrznych; 2. towarzyszy ich poczucie realności; 3. pojawiają się bez woli chorego; 4. nie podlegają korekcji i perswazji. Omamy dzielimy ze względu na analizatory:
• wzrokowe
• słuchowe
• dotykowe- psychoza alkoholowa
• smakowe
• węchowe
OMAMY PSYCHOGENNE- występują u ludzi zdrowych, pod wpływem silnych emocji lub deprywacji potrzeb.
Omamy powstaja w ekstazach religijnych- pod wpływem emocji, sugestii.
MYŚLENIE- łańcuch operacji umysłowych za pomocą których przetwarzamy informacje.
ZABURZENIA MYŚLENIA:
1. myślenie prelogiczne- gdy jednostka nie liczy się z zasadami logiki, podporządkowanie stanów emocjonalnych.
2. zaburzenia magiczne:
• zaburzenie treści myślenia – należą do nich urojenia, czyli fałszywe sądy, treść urojeń dotyczy różnych zagrożeń życia, zawyżonej lub zaniżonej samooceny, cechy urojeń to: fałszywość, subiektywna pewność do ich istnienia, nie poddawanie się rzeczowej argumentacji. Pod względem treści wyróżniamy urojenia: a)prześladowcze, b) przekonawcze(że np. ktoś okradł nas z przedmiotów materialnych); c) zazdrości(odnoszą się do rzekomo popełnianych zdrad); d) wielkościowe( uważa siebie za „wyższego” ponad inne osoby); e) poniżenia(uważa siebie za mało wartościowego); f) grzeczności i winy; g) ksobne(traktowanie chorego obojętnie); hipochondryczne(wmawianie sobie że jest się chorym);
MYŚLI NATRĘTNE: przeradzają się w czynności natrętne- konpulsje:
• zaburzenia toku myślenia: przyspieszenie myśli, spowolnienie toku myślenia.
ZABURZENIA PAMIĘCI: A) czynniki organiczne- nadużywanie substancji chemicznych, B) zaburzenia funkcjonalne zmian w otoczeniu, C) nadczynność pamięci- szybkie zapamiętywanie dużej ilości materiału i szybkie jego odtwarzanie, D) niepamięć czyli amnezja(luki pamięciowe powstają w związku z zaburzeniami osobowości): amnezja zastępcza- chory wypiera wszystko to co się dzieje po przebudzeniu, E) konfabulacja- wymysły którymi chory wypełnia luki pamięciowe, F) deja vu.
ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH: Rodzaje emocji: nastroje- stany emocjonalne, radosne albo smutne, wzruszenia- stany nagłe, szybkie, afekt- skrajnie silnie natężenie, afekt patologiczny- niszczenie przedmiotów, zawężenie pola świadomości, krótki czas trwania.
ŚWIADOMOŚĆ- cecha organiczna żywych, polegająca na odtwarzaniu odbierania i rejestrowania informacji, a także reagowania.
ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI- fizjologiczny stan czuwania:
1. ilościowe zaburzenia świadomości: patologiczna senność, patologiczny sen głęboki- który może być zaburzony, ale pod wpływem bardzo silnych bodźców, śpiączka- całkowita utrata świadomości;
2. jakościowe zaburzenia świadomości: delirium- chory jest bardzo pobudzony, zespół pomroczny, zespół pomroczny jasny( w tym stanie świadomość w dużym stopniu jest utrzymana), przymglenie proste.
CECHY OSÓB Z ZABURZENIAMI OSOBOWOŚCI: brak uczuciowości wyższej, niedojrzałość psychiczna(brak poczucia odpowiedzialności), brak realizmu w stawaniu sobie celów życiowych, trudności w przystosowaniu się do norm i wymagań społecznych. Zaburzona osoba przestaje być „elastyczna”, objawy są widoczne w okresie dorastania. Mogą być zaburzenia struktury osobowości albo cech osobowości. Specyficzne zaburzenia osobowości są ciężkimi zaburzeniami struktury charakteru i sposobu zachowania się z dostrzegalnym zaburzeniem funkcjonowania indywidualnego i społecznego. Istotą zaburzeń osobowości jest to, że nie mają powiązania z uszkodzeniami w centralnym układzie nerwowym.
TYPY ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI:
• OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA- charakteryzuje się występowaniem uporczywej nieufności i podejrzliwości wobec innych osób, motywy działania innych osób interpretowane są jako nieżyczliwe. KRYTERIA: nadmierna wrażliwość na niepowodzenie i odrzucenie, podejrzewanie bez wystarczającej podstawy, że inni wykorzystują jednostkę, szkodzą jej, oszukują, nadmierne zajmowanie się wątpliwościami na temat jakości zaufania ze strony przyjaciół lub współpracowników, nawracające podejrzenia nieuzasadnione dotyczące wierności seksualnej współmałżonka, uporczywe okazywanie urazy.
• OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA- trwałe odosobnienie jednostki od środowiska społecznego oraz ograniczenie zakresu wyrażania uczuć, brak motywacji i zadowolenia z bliskich kontaktów międzyludzkich, wybieranie samotnych form aktywności, chłód emocjonalny i spłycenie osobowości, źródła upatruje się w okresie wczesnego dzieciństwa a nawet niemowlęcym, takie jednostki w życiu są bezbarwne, nic nie wnoszą do grupy.
• OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA (DYSSOCJALNA)- zaburzenie to pojawia się przed 15 r.ż. , lekceważy i gwałci prawa innych ludzi oraz rozbieżność między zachowaniem a obowiązującymi normami społecznymi, KRYTERIA: bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych, lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych, niska tolerancja frustracji, niski próg wyzwalania agresji. Przyczyny tkwią w czynnikach biogennych- reaguje nieproporcjonalnie do siły bodźca – i w czynnikach socjogennych- odrzucenie dziecka.
• OSOBOŚĆ TYPU BORDERLINE- chwiejna emocjonalnie, pograniczna, niestabilność w reakcjach interpersonalnych w zakresie własnej osoby, nadmierna impulsywność, niestabilna emocjonalnie, ograniczona zdolność planowania przyszłości, mała odporność na krytykę, KRYTERIA: powtarzanie się niestabilnych relacji interpersonalnych i zmiennością postaw wobec innych, zaburzenia tożsamości, poczucia własnej wartości i obrazu samego siebie, impulsywność w obszarach które są szkodliwe dla podmiotu(nadmierne wypadki, przypadkowy seks, nadużywanie substancji uzależniających, lekkomyślność podczas jazdy samochodem), powtarzanie się zachowań dotyczących samobójstwa.
• OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA (HISTERYCZNA)- typowa dla osób skłonnych do nadmiernych reakcji emocjonalnych i zwracania na siebie uwagi, cechują ją egocentryzm i manipulowanie innymi dla osiągnięcia własnych celów, KRYTERIA: poczucie dyskomfortu, gdy nie jest w centrum uwagi innych, dramatyzowanie siebie, teatralność, przesadne przedstawianie emocji, sugestywność, łatwe uleganie wpływowi innych, niestosowna uwodzicielskość w wyglądzie czy zachowaniu, koncentracja na atrakcyjności fizycznej, bierze się taka osobowość z niewłaściwego wychowania , sztuczność i skłonność do przesady.
• OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA- stale utrzymująca się zawyżona samoocena, potrzeba doznawania podziwu, niezdolność do empatii, potrzeba bycia podziwianym, wyolbrzymione poczucie ważności bez racjonalnych powodów, poczucie bycia uprzywilejowanym, okazywanie arogancji i wyniosłości w zachowaniach.
• OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA( UNIKAJĄCA)- unikanie kontaktów społecznych, poczucie niepokoju i lęku przed krytyką i odrzuceniem, KRYTERIA: uporczywe i wszechogarniające uczucie napięcia i niepokoju, ocenianie siebie jako gorszej, mało atrakcyjnej od innych osób, nadmierna obawa przed krytyką, unikanie nowych sytuacji społecznych z poczucia bycia nieudolnym.
• OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA- potrzeba czyjejś opieki która prowadzi do tendencji przywierania do innych ludzi i obawa przed rozstaniem, KRYTERIA: trudności z podejmowaniem decyzji pomimo częstego upewniania się, opieranie się na innych przy wypełnianiu podstawowych zadań życiowych, trudności z wyrażeniem odmiennego zdania, w przypadku zdania się na siebie poczucie bezsilności, lęku i obawy przed nieporadzeniem sobie, nadmierna obawa przed opuszczeniem przez osobę pozostającą w bliskim związku z nią.
• OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA( OBSESYJNO- KONPULSYJNA) – ciągłe zajmowanie się porządkiem, perfekcjonizm, narzucanie kontroli sobie i innym kosztem układności, otwartości czy wydajności, KRYTERIA: nadmiar wątpliwości i ostrożności, perfekcjonizm który przeszkadza w wypełnianiu zadań, nadmierna pedanteria i ciągłość wobec konwencji społecznej, niezdolność do pozbycia się zużytych i niepotrzebnych przedmiotów, skąpstwo w wydawaniu pieniędzy dla siebie i innych, pojawianie się natarczywych, niechcianych myśli, spięte i sztywne emocjonalnie.
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE- od ur. do 3 r.ż. , oligofrenia, najczęściej bierzemy pod uwagę poziom rozwoju umysłowego „ii” za pomocą testów mierzymy iloraz inteligencji, Test Wekslera najczęściej stosowany opierając się na nim, wyróżniamy: 1. stopień lekki 50-70 pkt 35 %, 2. stopień umiarkowany 35 do 49 %, całej populacji umysłowo; stopień znaczny 24-34 %; stopień głęboki 20 i 5% .
CHARAKTERYSTYKA STOPNIA LEKKIEGO UPOŚLEDZENIA- jest rozpoznawane w wieku przedszkolnym, wcześniej nie są zauważalne funkcje, mowa, zasób słownictwa, w wieku szkolnym taktowany inaczej, dzieci są impulsywne, mają problemy wymowy, uwaga dowolna, wolne tempo uczenia, dominuje myślenie konkretno- obrazowe nad pojęciowo- słownym, opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w końcu 1 r.ż., chodzenie pod koniec 2 r.ż., brak precyzji ruchów, ruchy słabo skoordynowane, osłabiona kontrola emocji, popędów, dążeń, zdolne do uczuć wyższych, utrudnione przystosowanie społeczne, krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych.
CHARAKTERYSTYKA STOPNIA UMIARKOWANEGO UPOŚLEDZENIA- potrzebują doznań emocjonalnych, zabawy, obniżona sprawność spostrzegania, spostrzega cechy konkretne, trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej, dominuje uwaga mimowolna, dobra pamięć mechaniczna, ograniczony zakres pamięci, znacznie opóźniony rozwój mowy: pojedyncze wyrazy ok. 5 r.ż., zdania ok. 7 r.ż., używa prostych zdań, liczne agramatyzmy, wymowa wadliwa, niewyraźna, ograniczony zasób słownictwa, brak pojęć abstrakcyjnych, brak samodzielności, krytycyzmu, zdolności do samokontroli, poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż., dość dobrze radzi sobie z samoobsługą, ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców, słabo kontrolują emocje, popędy i dążenia.
CHARAKTERYSTYKA STOPNIA ZNACZNEGO UPOŚLEDZENIA- znacznie obniżona sprawność i szybkość spostrzegania, poważne trudności z koncentracją uwagi, koncentrują się na przedmiotach służących zaspokojeniu potrzeb, uwaga mimowolna, brak uwagi dowolnej, zapamiętywanie wybitnie utrudnione, zakres pamięci znikomy, mała trwałość pamięci, głębokie opóźnienie rozwoju mowy: pojedyncze wyrazy w wieku szkolnym, często nie buduje zdań, wypowiedzi monosylabami lub jednym wyrazem, niekiedy używa zdań prostych, nie odmienia przez przypadki, wymowa bełkotliwa, zasób słownictwa minimalny, głęboko opóźniony rozwój ruchowy: siadanie i chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym, może przyswoić ruchy niezbędne do wykonywania prostych czynności związanych z samoobsługą, zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć wyraża je w sposób prymitywny, nie kontroluje emocji i popędów, mało samodzielne, realizuje proste potrzeby, dba o higienę osobistą.
CHARAKTERYSTYKA STOPNIA GŁĘBOKIEGO UPOŚLEDZENIA- głęboko zaburzona sprawność spostrzegania, w niektórych przypadkach nie udaje się wywołać koncentracji wzroku na przedmiocie, zapamiętywanie i uczenie się zniesione lub widoczne jedynie w opanowywaniu prostych reakcji ruchowych, mowa niewykształcona, opanowuje 2-3 wyrazy i rozumie kilka prostych poleceń, myślenie-nie wykształcone, zdolne do opanowania chodzenia, ruchy automatyczne, stereotypowe, które nie służą wykonywaniu czynności, zdolne do wyrażania prostych emocji, najczęściej brak objawów życia uczuciowego i przejawów samodzielności, w wyniku długotrwałego ćwiczenia można nauczyć je sygnalizowania potrzeb fizjologicznych.
PRZYCZYNY UPOŚLEDZEŃ UMYSŁOWYCH: 1. czynniki genetyczne- endogenne, obecność szkodliwych genów u jednego lub obojga rodziców, częściej spotykamy chromosopatie – zespół Downa, 2. czynniki wrodzone- różyczka, kiła, toksoplazmoza, 3. zatrucia alkoholem, leki – w okresie płodowym, 4. zaburzenia immunologiczne- niezgodność czynnika RH, 5. czynniki nabyte (mechaniczne) – długotrwały poród (zamartwica), uszkodzenia mechaniczne (zaciśnięcie pępowiny), niedotlenienie, 6. choroby w początkowym okresie życia- odra, ksztusiec, zapalenie opon mózgowych, urazy mechaniczne czaszki, mózgu, błonica, intoksykacja.
ZAPOBIEGANIE UPOŚLEDZENIU UMYSŁOWEMU: 1. przed poczęciem dziecka powinniśmy się wystrzegać- ryzyko przed 16 r.ż. albo po 35 r.ż., zachowanie odpowiednich odstępów między ciążami, możemy zbadać swoje geny, 2. w okresie prenatalnym- badania prenatalne- rozpoznanie wad rozwojowych, chorób dziedzicznych, szczepienia, weterynaryjne kontrole mięsa(toksoplazmoza), leczenie matki (cukrzyca, chorób nadciśnieniowych, narządów rodnych).
AUTYZM WCZESNODZIECIĘCY- w okresie prenatalnym nie jest możliwy do wykrycia, należy do zaburzeń globalnych, dotyczy rozwoju społecznego- procesy poznawcze i psychomotorycznego, objawia się brakiem więzi z innymi ludźmi (brak kontaktu emocjonalnego), zaburzenie rozwoju mowy, nadmierne koncentrowanie się na przedmiotach, dziecko nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, niechęć do przytulania, odwracanie form zaimkowych(zamiast ty, wy- jest ja i odwrotnie) zaburza tym komunikację interpersonalną, występuje mutyzm, dziecko nagle przestaje mówić ale rozumie co się do niego mówi, często jest mylony autyzm ze schizofrenią.
ZESPÓŁ ASPERGA- od autyzmu różni go dobry poziom funkcjonowania ruchowego i intelektualnego, wolą towarzystwo rzeczy niż ludzi, niezdarność w zachowaniu.
ZESPÓŁ RETTA- postać autyzmu połączona z zaburzeniami mózgu- czaszka dziecka przestaje rosnąć- dotyczy głównie dziewczynek, zaburzenia ruchowe, zahamowany rozwój psychiczny, do 5 m.ż. dziecko rozwija się prawidłowo, wykrywa się go między 6-7 m.ż. , osoby z tą chorobą nie dożywają 30 r.ż., po kilku latach dochodzi do zaburzeń umysłowych, paraliżu układu ruchowego, zaburzenie kończyn, zaburzenia specyficzne, parcjalne.
SPECYFICZNE ZABURZENIA ROZWOJU DZIECKA: Zaburzenia parcjalne- przyczyny- zaburzenie umiejętności szkolnych (umiejętności czytania, pisania i mówienia). MBD- minimalne uszkodzenie mózgu- to powoduje trudności w nauce, częstość jego występowania jest dosyć duża co powoduje że niektóre zaburzenia zanikają a na ich miejsce pojawiają się inne, ma charakter dynamiczny i zmienny, zależy od warunków życia.
ZABURZENIA SZKOLNE- 1. zaburzenia w czytaniu(ślepota słowna, dysleksja, legastenie) występują u dzieci których rozwój intelektualny nie odbiega od normy, nie towarzyszy mu uszkodzenie narządów zmysłu ani aparatów mowy, występują one często u dzieci których struktury mózgowe są opóźnione w rozwoju, zaniedbane środowisko wychowawcze, od wczesnego dzieciństwa dzieci nie były odpowiednio stymulowane. Dysleksja może się przejawiać w myleniu liter o podobnym kształcie, przestawianie wyrazów, zbyt wolne czytanie oraz zniekształcanie słów, to dzieci zaniedbane wychowawczo, przestawianie głosek lub sylab; 2. zaburzenie umiejętności matematycznych- dyskalkulia- ujawnia się w okresie wczesnego dzieciństwa, zalicza się dzieci znerwicowane, dziecko ma trudności w wykonywaniu prostych rachunków, nie odróżnia liczb przedmiotów, zalicza się do tej grupy dzieci które wolno przyswajają sobie liczby, nie odróżnia przedmiotów ze względu na wielkość; 3. zaburzenia w pisaniu- dysgrafia- nie przyswajanie umiejętności kreślenia znaków graficznych, trudności w pisaniu, maja trudności z połączeniem dźwięków ze znakami graficznymi liter, trudności z zapamiętywaniem kształtu liter i pisaniu całych wyrazów- dysortografia- trudności z opanowaniem zasad pisowni ortograficznie poprawnie; 4. zaburzenia komunikowania się- zaburzenia wzroku, słuchu, CUN, mięśnie oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, ośrodki mózgowe sensoryczne i motoryczne.
Podział na kryteria objawowe: A) nieprawidłowa wymowa: szeplenienie, seplenienie, kappacyzm, reranie, B) opóźnienie w rozwoju mowy: gaworzenie, pierwsze słowa (12 m.ż.), mały zasób słów, późne wykształcenie mowy zdaniowej, przedłuża się występowanie mowy niegramatycznej, C) jąkanie- z objawami klonicznymi, z objawami tonicznymi: 1. zaburzenia związane z nadmiernym napięciem mięśni gardła- powtarzanie pierwszych sylab, 2. t, d, p, b- powtarzanie pierwszych liter, między 3-5 r.ż. powinno samo ustąpić ponieważ jest spowodowane zbyt szybkim tempem mówienia.
ZESPÓŁ DEFICYTU UWAGI I NADPOBUDLIWOŚCI RUCHOWEJ – ZDUNP- u 5-letnich dzieci, w wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym, u chłopców, nadmierna ruchliwość, zmienny nastrój, skłonność do agresji, uwaga zbyt powierzchowna, przeżutna, KRYTERIA: deficyt uwagi- dziecko ma trudności ze skupieniem uwagi nad zadaniem, często sprawia wrażenie że nie słuch; nadpobudliwość ruchowa, nadmierna gadatliwość, nadmierna impulsywność- często odpowiada zanim ktoś skończy mówić, PRZYCZYNY: uszkodzenie płodu, predyspozycje genetyczne.
ZABURZENIA ODŻYWIANIA U DZIECI: 1. brak łaknienia- forma zaburzeń więzi emocjonalnej z matką, dzieci przejmują niepokój matki co objawia się brakiem łaknienia u dzieci, niepokojąca między 1-5 r.ż. gdyż odbija się na rozwoju dziecka, na te zaburzenia mają wpływ cechy osobowości matki; 2. wzmożone łaknienie, apetyt- przyczyną są także zaburzone relacje dziecka z matką i całą rodziną, są skutkiem postawy nadopiekuńczej.
ZABURZENIE PICA (1-4,5 r.ż.)- polega na spożywaniu przez dziecko substancji nienaturalnych: kreda, kurz, gliny, tynku, może stanowić zagrożenie dla życia dziecka, towarzyszą mu obgryzanie paznokci, ssanie palca(objawy autystyczne).
ZABURZENIE TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ- obejmuje aspekty takie jak: akceptacja własnego ciała, umiejętność wchodzenia w relacje z płcią przeciwną, zainteresowanie narządami płciowymi, TOŻSAMOŚĆ SEKSUALNA: tożsamość płciowa( polega na przynależności do określonej płci, identyfikacja dziecka z rodzicem tej samej płci, zachowanie o charakterze seksualnym, proces kończy się 2-3 lata, wtedy ma już poczucie że jest dziewczynką lub chłopcem) ; role płciowe( istota polega na zewnętrznym wyrażaniu własnej tożsamości płciowej, dziewczynkom stawiane są inne wymagania a chłopcom inne, dziecko dobrze identyfikuje się z rodzicami gdy rola jest niezaburzona); obiekt seksualny(wybór dokonuje się około 15 r.ż. i powinien być zgodny z tożsamością płciową, kontakty z osobami przeciwnej płci dają młodzieży satysfakcję erotyczną myśli, marzenia). KRYTERIA: 1. silna i trwała identyfikacja z płcią przeciwną – objawia się pragnieniem bycia osobnikiem płci przeciwnej, chłopcy ubierają się w stylu kobiecym, dziewczynki ubierają się w stroje męskie; preferowanie w zabawach ról osób płci przeciwnej; gry i zabawy strony przeciwnej; 2. stałe niezadowolenie z własnej płci- błędnie traktowane jako homoseksualizm; 3. przedwczesna aktywność seksualna dzieci- pytania, zabawy dzieci są karcone, zastraszane, rodzice powinni uświadamiać swoim dzieciom aspekty seksualności przed 9 r.ż.
ZESPOŁY NERWICOWE- obejmują różnorodne czynnościowe zaburzenia procesów poznawczych, emocjonalnych, somatycznych, reakcji behawioralnych pochodzenia psychogennego, przyczynami nerwic są na ogół konflikty psychologiczne, sytuacje stresowe. Objawy nerwic dzieli się na 3 kategorie: 1) psychiczne; 2) somatyczne; 3) zachowania. Rozwojowi nerwic towarzyszą cechy osobowości: a) nastawienie egocentryczne, b) nadmierna lękliwość; c) niska tolerancja na stres. RODZAJE NERWIC: * zaburzenia lękowe w postaci fobii – lęk wywoływany przez określone sytuacje czy przedmioty, które obiektywne nie są niebezpieczne dla człowieka, w wyniku tego lęku człowiek zaczyna unikać określonych sytuacji a jeśli one się pojawiają to reaguje przerażeniem, przyczyna lęku nie zawsze jest znana: uraz z przeszłości, naśladowanie zachowania kogoś bliskiego, rodzaje fobii: agorafobia- lęk przed otwartą przestrzenią, niechęć przed opuszczeniem domu, przebywaniem w tłumie; fobie społeczne- antrofobie- lęk przed sytuacjami społecznymi; fobie specyficzne- ograniczają się do wysoce specyficznych sytuacji czy przedmiotów, mają często swe źródła w okresie dzieciństwa, dorastania , rodzaje fobii: klaustrofobia( lęk przed zamkniętą przestrzenią), kancerofobia( lęk przed nowotworem), ksenofobia(lęk przed obcymi ludźmi), myzofobia(lęk przed brudem).
NERWICA NATRĘCTW- zaburzenia kompulsyjno- obsesyjnych- występowanie takich objawów jak: myśli natrętne, czynności i impulsy natrętne, towarzyszy temu wbrew woli wykonywanie określonych działań(kompulsji), trudy przezwyciężenia tego lęku wywołują jego wzrost. Obsesje najczęściej odnoszą się do: stanu zdrowia, spraw seksualnych, moralnych, religijnych, czynności dnia codziennego. Czynności natrętne charakteryzuje pedantyczna precyzja- wykonywane są aż do skutku, niektóre z nich nabierają charakter rytuału. Występują zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn i sięgają okresu dzieciństwa.
ZABURZENIA Z PRZEWAGĄ MYŚLI LUB LUMINACJI NATRĘTNEJ- charakteryzują się natrętnymi myślami i wyobrażeniami np.: chęć zabicia ukochanej osoby, wykonywanie określonych rytuałów, występowanie powtarzających się rozważań(luminacji) na tematy które mniej trapią i brak czasu na codzienne obowiązki.
ZABURZENIA WIEKU ADOLESCENCJI: Dzielimy je na 3 grupy: 1. zaburzenia będące kontynuacją zaburzeń rozpoczętych w dzieciństwie; 2. typowe dla okresu dorastania; 3. typowe dla okresu dorosłego lecz rozpoczynające się w wieku adolescencji.
Zaburzenia typowe dla okresu dorosłego lecz.....: zaburzenia nerwicowe, zaburzenia psychotyczne, które zaczynają się w okresie adolescencji.
Zaburzenia typowe dla okresu dorastania: 1-sza grupa to: zaburzenia afektywne- rozpoznamy kilka podstawowych jednostek, które różnie wpływają na zachowanie adolescenta: epizod depresyjny- nazywamy także dużą depresją albo depresją jednobiegunową. Część adolescentów ukrywa lub wyraża swoje emocje, dotyczy to stanów depresyjnych. Zmiany u dzieci mogą dotyczyć utraty zainteresowania ulubionych form aktywności, pojawiają się nieuzasadnione wybuchy płaczu, krzyku, wypowiedzi na temat śmierci, samobójstwa, objawy te nie powinny być lekceważone przez rodziców. Zaburzenia depresyjne młodzieży mogą być kontynuowane w życiu dorosłym. KRYTERIA: uporczywe obniżanie się nastroju, znacząca zmiana apetytu i wagi ciała, poczucie bezwartościowości i nie uzasadnione poczucie winy, trudności z efektywnym myśleniem i koncentrowaniem uwagi. OBJAWY DEPRESJI MŁODZIEŻY: częsta absencja w szkole, ucieczki z domu, izolacja społeczna, pogorszenie się umiejętności komunikacyjnych, drażliwość, skłonność do złości. ADOLESCENCI W STANIE DEPRESJI SĄ: wrażliwi, bywają samokrytyczni wobec siebie, charakteryzuje ten okres pesymizm, mogą być agresywni, brak motywacji do działania, zaniedbywanie swoich obowiązków, smutni. W okresie dorastania stany depresyjne występują częściej u dziewcząt. Do innych czynników wywołujących zaburzenia depresyjne są: przewlekły stres, utrata bliskiej osoby, choroby somatyczne. Drugą jednostką z okresu adolescencji jest dystynia – są to zaburzenia nie mające charakteru zaburzenia depresyjnego, są łagodniejsze ale trwają dłużej, mają przewlekły charakter, obniżenie samooceny, trudności w podejmowaniu decyzji, może też rzutować na dorosłe życie, powoduje zmiany w osobowości człowieka, taka osoba nie daje sobie rady w społeczeństwie, osoby te są uzależnione od innych osób.
ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE: Cechy: występowanie nawracających epizodów maniakalnych. Diagnozowanie: kiedy występują zmiany formy nastroju, kiedy jest podwyższona samoocena, wzmożona energia i aktywność, wtedy zmniejsza się potrzeba snu do 4 godzin, zwiększona gadatliwość, wzrost aktywności seksualnej, występowanie zachowań lekkomyślnych, w stanach depresyjnych występuje nadmierna wrażliwość, płacz, we wszystkich ich formach występuje zażywanie substancji, występuje zaburzenie w kontaktach interpersonalnych.
ZABURZENIA ODŻYWIANIA W OKRESIE ADOLESCENCJI: w tym wieku zwraca się uwagę na wygląd zewnętrzny, przyczyny zaburzeń w odżywianiu mogą być to uwarunkowania społeczno- kulturowe. Czynniki ryzyka: społeczne formułowanie atrakcyjności, przewlekłe choroby somatyczne, czynniki indywidualne. Dwie postaci zaburzenia odżywiania: 1. jadłowstręt psychiczny(anoreksja nerwowa)- zaburzenie to rozwija się na podłożu psychologicznym, występuje w okresie dorastania, częściej występuje w rodzinach inteligenckich, gdzie przywiązuje się uwagę do wyglądu zewnętrznego, czasami ma to podłoże w wieku dziecięcym, kiedy dziecko było otyłe, jest problem kultury zachodniej i w przeważających przypadkach dotyka on dziewcząt. Diagnoza: kiedy waga ciała uległa zmniejszeniu ponad 20%, utrata ta jest spowodowana przez świadome unikanie jedzenia przez jednostkę, zbyt częste stosowanie środków farmakologicznych. Objawy psychopatologiczne: lęk przed otyłością, opóźnienie dojrzewania. Łagodna postać jadłowstrętu to postać reaktywna- łatwiej poddaje się terapii, spowodowana jest modą. CECHY SPRZYJAJĄCE POWSTANIU ANOREKSJI: zbyt wygórowane ambicje dotyczące nauki w szkole, pogorszenie kontaktów z rówieśnikami, spadek aktywności, brak tolerancji i akceptacji ze strony rówieśników jej wyglądu. Wiele dziewcząt nie ma motywacji do tego aby podjąć leczenie, dlatego że nie widzą problemu w tym co się z nimi dzieje. Leczenie szpitalne zaczyna się wtedy kiedy zagraża życiu. 2. bulimia nerwowa- żarłoczność psychiczna- jedzenie ponad miarę, do ostatniego kęsa, a potem prowokowanie wymiotów. Zależy takim osobom na zachowaniu atrakcyjności ciała, towarzyszy im często poczucie emocjonalnego wstydu. ROZPOZNANIE: spożywanie w krótkich odstępach czasu pokarmu, brak kontroli nad jedzeniem, zachowania kompensacyjne(wywoływanie wymiotów, środki przeczyszczające, moczopędne, intensywne ćwiczenia ruchowe). Występuje bulimia częściej u kobiet niż u mężczyzn. W przebiegu bulimii występują nieregularne miesiączki, stosuje się środki farmakologiczne, środki depresyjne, dużą wagę przywiązuje się do psychoterapii.
ZESPOŁY UZALEŻNIEŃ OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH: alkohol, leki, narkotyki, związki chemiczne. Czynniki sprzyjające: łatwość dostępu do tych środków, osobnicze predyspozycje, czynniki środowiskowe(np.: brak perspektyw). Zespoły substancji psychoaktywnych wpływają na nastrój jednostki, wpływają na psychomotorykę. ENDORFINY- wytwarzane są w mózgu pod wpływem stresu, można się uzależnić od własnych endorfin(szukanie mocnych wrażeń). ZESPOŁY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH: możemy dostarczać je doustnie, wchłaniać przez płuca, podskórnie, czas działania tej substancji zależy od czasu rozkładania(np.: palenie papierosów), to zmusza do częstego zażywania tej substancji, aby nie została wywołana abstynencja. NAŁÓG(kiedy występuje)- UZALEŻNIENIE- częste zażywanie, nieudane ograniczenie palenia, poświęcanie dużej ilości czasu na zdobywanie tej substancji, doznawanie objawów abstynencji, rezygnacja z ważnych spraw na rzecz używanej substancji, w sytuacji abstynencji występowanie nerwic, depresji. UZALEŻNIENIE NA 3 PŁASZCZYZNACH: 1. fizycznej(łagodzenie dolegliwości, łagodzenie objawów abstynencyjnych) ; 2. psychicznej(uszczuplenie dobrego samopoczucia); 3. społecznej(moda, możliwość dopasowania i przynależności do grupy). ETIOLOGIA UZALEŻNIEŃ: uzależnienie zależy od rasy, czynników psychologicznych, pragnienie zmniejszenia poczucia osamotnienia, stres. Uzależnienia społeczne: kleje, nikotyna, alkohol, środki uspakające, środki nasenne, narkotyki. CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE: pragnienie zmniejszenia bólu i cierpienia, chęć poprawy nastroju, czynniki społeczne, czynniki kulturowe.
STRES- traumatyczne wydarzenie życiowe, które powoduje ostrą reakcję na ten stres. Zespół ten obejmuje krótkotrwałe zaburzenia, zaliczamy tu: nagła śmierć bliskiej osoby. Do cech istotnych takiego zaburzenia zaliczamy: zaburzenia świadomości, motoryki, przyspieszona akcja serca, towarzyszy często amnezja. Zaburzenia stresowe pourazowe dotyczą stresów: klęska żywiołowa, przemoc, natrętne, obsesyjne powracające zaburzenia koncentracji uwagi, apatia, niechęć do działania. Może dojść do nadużywania środków psychotropowych. ZABURZENIA ADAPTACYJNE- obejmują objawy zaburzeń emocjonalnych, umiejętność przystosowania się do ważnych zmian życiowych, zmiany kliniczne: lęk, trudności ze sfery zadań, dotyczy to ludzi odchodzących na emeryturę: 4 grupy zaburzeń ze sfery nerwicowej, zaburzenia ze sfery dysocjalnej zaburzenia konwersyjne jako histeryczne, celem jest ograniczenie świadomej i wybiórczej kontroli nad własnym zachowaniem, utracenie zasobów dysocjalnych- amnezja, astazja, apazja. Psychiczne podłoże jest istotne do wystąpienia tego zaburzenia, wydarzenia stresowe mogą wywołać zaburzenia dysocjacyjne.
AMNEZJA DYSOCJACYJNA(konwersja)- odnosi się do utraty pamięci z urazem, z wydarzeniem nie dawno przeżytym. Ma charakter wybiórczy, dynamiczny, pojawia się gdy wyczerpią się możliwości emocjonalnego radzenia sobie z sytuacją stresową. Pacjent ma postawę obojętności, występuje rzadko. Całkowita amnezja jest charakterystyczna dla funkcji/ fugi/ fucji dysocjacyjnej- występuje całkowita nie pamięć oraz doprowadzenie do zmiany myślenia pacjenta. Całkowita niepamięć nie rzutuje na poczucie stresu, trwa kilka m-cy.
DYSOCJACYJNE ZNIECZULENIE lub utrata czucia dysocjacyjnego- zaburzenie, które świadczy o utracie wzroku, słuchu, ślepota psychogenna- widzenie tunelowe- mogą pojawić pod wpływem przeżyć emocjonalnych. Zaburzenia pod postacią somatyczną – jej cechą są częste skargi pacjentów dotyczące różnorodnych objawów somatycznych, pomimo widocznego związku z konfliktami, pacjent zaprzecza, domaga się kolejnych badań, tworzy się tzw. zespół hipochondryczny.
MUTYZM WYBIÓRCZY- istota tego zaburzenia polega na uporczywym dążeniu do nie mówienia, nie wykazują defektów wymowy. KRYTERIA: stała odmowa mówienia w specyficznych sytuacjach społecznych, utrudnianiu dobrych wyników w nauce i porozumiewania się z ludźmi. Przejawy mutyzmu: różnią się intensywnością albo czasem trwania, zaburzeniami adaptacyjnymi przy zmianie środowiska, przyczyny mutyzmu tkwią w rodzinie. Zaburzenia nerwicowe u dzieci wywołane są błędami wychowawczymi, nie prawidłowa atmosfera w szkole i w domu. Dochodzi do dezorganizacji zachowania, załamanie się m. adaptacyjnych. Do podstawowych objawów zaburzenia nerwicowego u dzieci: lęk o różnym czasie trwania, dziecko ma napady złości, apatia. Objawy somatyczne: bóle brzucha, unikanie szkoły, napady paniki, objawy hipochondryczne, to zaburzenie ma charakter dynamiczny.
INDUKCJA LĘKU- odczuwanie lęku do osób z otoczenia, rozwinięte procesy lękowe zakłócają uczenie się, myślenie. Błędne koło nerwicowe. Występowanie u dzieci zaburzeń związanych z natręctwem: obsesje, wielokrotne wykonywanie czynności kompulsyjnych. Natręctwa pojawiają się w procesie rozwoju dzieci zdrowych. Stosujemy wówczas farmakologię i psychoterapię.
ZABURZENIA FOBICZNE- pojawiają się od wczesnego dzieciństwa, w obrębie tych zaburzeń wyróżniamy: fobię zwierzęcą, fobię obiektów nieożywionych, fobię uszkodzenia ciała. Fobia zwierząt może obejmować wszystkie gatunki zwierząt jak i również tylko jednego konkretnego gatunku. Fobie obiektów nieożywionych: burze z piorunami, zamknięta przestrzeń- objawy wywołuje tylko kontakt z tymi zjawiskami. Fobie społeczne- kiedy dziecko przejawia lęk przed sytuacjami społecznymi, nie bierze udziału w różnych kontaktach społecznych. Fobia szkolna jest aktualnie diagnozowana jako osobna jednostka. Objawem osiowym tej fobii jest paniczny lęk przed szkołą, nasilony ból, wymioty. Rodzice nie znają tego zagadnienia i stosują wobec takiej niechęci do szkoły przez ich dzieci ostre kary. Fobia szkolna ostra- takie zaburzenie może pozostać do końca życia, przejść w przewlekłą formę. Fobia może się rozwinąć w oparciu o mechanizm: a) warunkowania klasycznego; b) naśladowania. Reakcje fobiczne mogą być następstwem konfliktu rodzinnego, błędów wychowawczych, zastraszania, stosowania ostrych kar.