Wykłady - psychologia kliniczna

Psychologia kliniczna Wykład I (01.03.2009 r.)

Psychologia kliniczna jest nauką o zaburzonym zachowaniu i mechanizmach, które są za te zaburzenia odpowiedzialne.

Co to jest:
1. Zachowanie
2. Mechanizmy
3. Zaburzone zachowanie

Człowiek ma tendencję do popędu, aby osiągnąć obrany sobie cel;

popęd – tendencja cel


wewnątrz organizmu jest równowaga

Nie wystarczy sam opis sytuacji (społecznej, środowiskowej), bo ważne jest jak daną sytuację człowiek postrzega (czasami błahe zdarzenie człowiek postrzega jako tragedię życiową). Zachwiane stany równowagi zmusza człowieka do poszukiwania określonych obiektów (popęd). Spostrzeganie zagrożenia stwarza mobilizację całego organizmu, co zwiększa szansę przeżycia. Subiektywnie odbierane jest to jako stan napięcia. Po ustaniu zagrożenia, odczuwane jest rozluźnienie i przyjemność (satysfakcja).
Gdy na drodze do celu stanie przeszkoda, poszukiwane jest dojście do celu, organizm ciągle się mobilizuje, dopóki nie osiągnie celu. Jeśli przez dłuższy okres czasu organizm pracuje na zwiększonych obrotach – dochodzi do jego uszkodzenia. Dochodzi do zaburzeń psychosomatycznych (przyczyny – psychiczne, objawy – somatyczne).

Istnieją mechanizmy obronne, zabezpieczające, które powodują rozładowanie napięcia. W budowaniu i rozładowaniu napięcia udział biorą dwa układy przywspółczulne;
1. parasympatyczny (gospodarka zysku i strat)
2. sympatyczny (gospodarka wojenna, nie liczą się koszty).

Oba układy zarządzają mechanizmami wewnętrznymi. Mechanizmy te chronią przed skutkami niezrealizowanych celów. Każdy cel można zrealizować jeżeli stosuje się do zasad:
Odpowiedni czas, miejsce, sposób i obiekt. Jeżeli te zasady nie SA przestrzegane, odpowiednio dobrane, nie jesteśmy w stanie osiągnąć celu, zatem znajdujemy się w stanie zagrożenia.

Ocena własnych możliwości – to obraz własnego „Ja”, na które składa się;
• ja idealne
• ja realne
kiedy pomiędzy tymi składowymi istnieje duża rozbieżność – człowiek rezygnuje, jeżeli mała – człowiek akceptuje sam siebie.

Mechanizm projekcji:
każda osoba ma jakieś cechy, te nieakceptowane powodują u nas obniżenie samooceny. Mechanizm obronny polega na tym, że nieakceptowane cechy są rzutowane na innych, nie widzimy ich u siebie. Przez to poprawia nam się obraz samego siebie. Z nieakceptowanymi cechami walczy się, ale dopiero wtedy gry widzimy je u innych.

Psychologia kliniczna – wiedzę z nauk podstawowych stosuje do rozwiązywania praktycznych problemów.

Diagnoza – rozpoznanie i opisanie różnic pomiędzy normą a patologią. Medycyna zajmuje się określeniem tego co jest prawidłowe. W psychologii naukowej nie ma podziału na normę i patologię.
W medycynie o patologii świadczą następujące kryteria użyteczne, których brak jest w psychologii;
I. kryterium patos-cierpienie (w psychologii często nie ma stanu patos, przy zaburzeniach psychotycznych pacjenci nie maja poczucia choroby)
II. kryterium – społeczne (osoby odbiegające od wzorca zachowania uznawane są za patologiczne)
III. kryterium – statystyczne (o patologii świadczą wyniki testów inteligencji, najwięcej jest wyników średnich, co uznawane jest za normę, wyników poniżej lub ponad przeciętnej jest mniej, dlatego uznawane jest to za patologię.

Diagnoza opis nieprawidłowości w mechanizmach, w parze idzie z terapią, która ma przywrócić zaburzony stan do stanu constans.

3 modele psychopatologii:
1. model biomedyczny – zakładający, że wszystkie zaburzenia są rezultatem nieprawidłowego funkcjonowania ciała (mózgu). Leczenie powinno polegać na korygowaniu zaburzeń mózgowych (farmakologicznie, chirurgicznie). Badania koncentrowane są na badaniach struktur mózgu.
Są 3 teorie zaburzeń psychicznych:
• zaburzenia psychiczne pochodzenia genetycznego
• teoria infekcyjna – źródłem zaburzeń są infekcje i wirusy
• teoria biochemiczna – za zachowanie odpowiedzialne są procesy chemiczne w mózgu, dot. to neuronów. Biochemia wpływa na emocje i odwrotnie.
Choroba psychiczna = psychoza, to utrata zdolności realnej oceny rzeczywistości, człowiek nie jest w stanie rozpoznać sytuacji, podjąć decyzji i pokierować swoim zachowaniem. Świat psychotyczny jest dla takiego człowieka rzeczywisty.
Genetyka ma swój udział, gdyż dzięki niej dziedziczy się pewne predyspozycje, natomiast zapadnięcie na chorobę zależy od środowiska. Stąd wzięła się teoria dwuczynnikowa (genetyka daje predyspozycje, środowisko wywołuje chorobę psychiczną).

2. model psychodynamiczny - jako źródło zaburzeń traktuje nierozwiązywalne konflikty wewnętrzne.
3. model środowiskowy – nowe zachowanie wyznaczone jest przez środowisko, to środowisko odpowiedzialne jest za zaburzone zachowanie, patologia tkwi w środowisku.

Z tych 3 modeli psychopatologii, wynikają różne modele terapii:
1. dla modelu biomedycznego – leczenie farmakologiczne
2. dla modelu psychodynamicznego – oddziaływania korygujące
3. dla modelu środowiskowego – dostarczanie nowych doświadczeń ze środowiska, które koryguje zachowanie.



Klasyfikacja zaburzeń ze względu na rodzaj zaburzeń:

* Zaburzenia psychotyczne
• psychozy organiczne (przyczyny wiążą się z uszkodzeniem mózgu)
• psychozy funkcjonalne (nie można wskazać na przyczynę tkwiącą w organizmie)
psychozy funkcjonalne:
- z kręgu rozszczepieniowego (schizofrenie)
- z kręgu afektywnego (depresje)

* Zaburzenia osobowości
(trwały wzorzec zachowania kształtuje się w okresie młodzieńczości względnie wczesnej dorosłości, i przez całe życie nie ulega zmianom)
• zaburzenia w sferze poznawczej
• zaburzenia w sferze interpersonalnej
• zaburzenia w sferze kontaktów rodzinnych
U ludzi z zaburzeniami osobowości występuje obniżona tolerancja na stres, ich osiągnięcia życiowe są poniżej ich zdolności, możliwości czy umiejętności. Ich funkcjonowanie powoduje silne konflikty w otoczeniu. U podłoża zaburzeń jest lęk. Osobowość człowieka z zaburzeniami osobowości składa się z takich samych części jak u normalnych ludzi, ale części te są dysharmonijne.

* Zaburzenia nerwicowe (emocjonalne)
Przy takich zaburzeniach występuje zdolność realnej oceny rzeczywistości. Występują objwy lęku.

* Zaburzenia rozwojowe
Dotyczą rozwoju umysłowego, emocjonalnego i osobowości

*Zaburzenia reaktywne
To zaburzona reakcja na trudną psychogenicznie sytuację. Mają nasilenie zaburzeń psychotycznych lub nerwicowych.

* Zaburzenia środowiskowe
Sytuacje reaktywne na sytuacje nadzwyczajne (np. katastrofy, porwania)

* Zaburzenia nie psychotyczne
W których zaburzenia się organiczne, nie psychotyczne.

Przyczynami zaburzeń organicznych jest uszkodzenie mózgu, lub trwałe urazy tkanki mózgowej wywołane:
- przyczynami naczyniowymi (zatory, zawały, niedotlenienie)
- czynniki infekcyjne (zakaźne)
- choroby uszkadzające tkankę mózgową (Alzhaimer)
- choroby nowotworowe (guzy mózgu)
- trucizny i toksyny


Zespół mózgowy – to zespół objawów tworzący pewną całość.

• Ostry zespół mózgowy – występuje utrata świadomości, może zakończyć się remisją np. po alkoholu

• Zespół chroniczny – występują objawy otępienne, demencja. Przez długi czas utrzymuje się na tym samym poziomie, z tendencją do nasilania reakcji otępiennych, przy czym ta szybkość może być różna. Może objawiać się obniżeniem inteligencji, degradacją umysłową, obniżeniem sprawności pamięci krótkotrwałej.

Psychologia kliniczna Wykład II (15.03.2009 r.)


Zespoły kliniczne = psychotyczne

Psychoza = choroba psychiczna

Nie każde zaburzenie jest chorobą psychiczną. W przypadku zaburzeń psychotycznych człowiek traci zdolność realnej oceny rzeczywistości i nie może odpowiadać za swoje czyny.

Ze względu na pochodzenie (etiologię) wyróżnia się:
1. psychozy organiczne – które są wynikiem zmian, uszkodzenia mózgu
2. psychozy reaktywne – które są wynikiem reakcji na jakąś sytuację psychologicznie trudną
3. psychozy funkcjonalne

Dawniej gdy dla jakiegoś zaburzenia nie można było znaleźć przyczyny natury organicznej, mówiono o naturze funkcjonalnej. Obecnie uważa się, że zaburzenie posiada dwa aspekty. W psychopatologii występują dwa czynniki:
1. czynnik somatogenny (organiczny)
2. czynnik psychogenny

te czynniki zawsze występują, ale w różnych proporcjach;


zaburzenia organiczne – dominuje czynnik somatogenny, ale swój udział ma również czynnik psychogenny, tyle, że mniejszy.

zaburzenia funkcjonalne – dominuje czynnik psychogenny, ale czynnik somatogenny ma również swój udział w zaburzeniu.



ZABURZENIA FUNKCJONALNE;

Psychozy funkcjonalne; 1. psychozy z kręgu afektywnego
2. psychozy z kręgu rozszczepieniowego (schizofrenie)


Zaburzenia z kręgu rozszczepieniowego;

Słownik:
Objawy osiowe = objawy główne, na ich podstawie rozpoznaje się zaburzenia.
Objaw = symptom (np. temperatura, kaszel, katar), symptomy tworzą zespoły objawowe tzw. syndrom (np. charakterystyczne dla anginy).
Jednostki chorobowe – składają się z kilku elementów, w skład wchodzi;
• czynnik wywołujący chorobę,
• objaw kliniczny = przebieg choroby,
• zejście choroby (np. całkowita remisja, lub pozostałości, czasami śmierć),
• odpowiedni sposób leczenia (np. leczenie przyczynowe, bo wiemy jaka jest przyczyna tej choroby)


nazwa schizofrenii
schizis – rozszczepienie
freno – umysł

schizofrenia to rozszczepienie osobowości, dochodzi do pęknięcia osobowości, której pęknięte części nadal funkcjonują, ale autonomicznie, niezależnie od siebie. Przez to włączają się obce myśli, część „ja” odszczepia się i działa poza wolą schizofrenika.

E. Bleur wyróżnił 4 objawy osiowe schizofrenii:
1. zaburzenia asocjacji – ciągłości myślenia (przejawiające się w mowie, w postaci rozkojarzenia). Rozkojarzenie – odzwierciedla rozszczepienie osobowości, to pofragmentowane myśli
2. autyzm (stworzenie indywidualnego świata, w którym rządzą inne prawa i zasady, świat ten nie ma łączności ze światem, zewnętrznym)
3. zaburzenia afektu (zanik, nieadekwatność, spłycenie afektu, przy czym afekt rozumiany jest jako reakcja emocjonalna. Reakcje te dot. moralności, altruizmu, uczuć wyższych)
4. ambiwalencja (bardzo intensywne uczucia zarówno negatywne jak i pozytywne nad którymi nie panujemy, co wprawia w rozterki np. miłość i nienawiść) – jakaś emocja zostaje rozszczepiona, co pociąga za sobą rozszczepienie osobowości.

Do tych objawów osiowych mogą dochodzić inne tj. omamy, halucynacje, urojenia, katatonia (brak reakcji na cokolwiek)



Rodzaje schizofrenii:

I. Schizofrenia paranoidalna (typ I)
Występują objawy osiowe + urojenia w postaci usystematyzowanej (system urojeń, dobrze uzasadnionych, ciągle się rozbudowujących, logicznych)

II. Schizofrenia hebefreniczna (postać zdezorganizowana) (typ II)
Hebos = młodzieniec. Charakterystyczne jest błaznowanie, ale to zachowanie nie jest wygłupami, związane jest to z pustką emocjonalną. W tej postaci mamy do czynienia z dezintegracją osobowości, osobowość prawie nie istnieje.

III. Schizofrenia katatoniczna (typ I)
Powszechnie uznawana jest za chorobę psychiczną, występuje jako szał, podniecenie katatoniczne (agresja, destrukcja), lub wręcz odwrotnie jako stupor – osłupienie katatoniczne (znieruchomienie, brak reakcji, giętkość woskowa).
Postać hiperkinetyczna – szał
Postać hipokinetyczna - stupor

IV. Schizofrenia prosta (typ II)
Nie ma objawów wtórnych, są tylko objawy osiowe, to postępujący proces rozpadu osobowości, nie ma gwałtownych objawów, dlatego przez długi czas nie jest rozpoznawana przez otoczenie.

V. Schizofrenia o postaci niezróżnicowanej
Ma nietypowy przebieg

VI. Schizofrenia rezydualna (resztkowa)
Przejawia się w postaci rzutów, czasami pojawia się samoistna remisja. Pozostawia w ludziach dziwaczność w sposobie myślenia, ubiorze, zachowania, czasami pozostałościami są urojenia i spłycony afekt.


Leczenie – nie ma leków leczących schizofrenię, można leczyć tylko objawy.


Etiologia – są 3 główne teorie etiologiczne;

1. Teoria biochemiczna
Odwołuje się do nieprawidłowości w procesach biochemicznych, chodzi o neurotransportery, które sterują przepływem impulsów nerwowych w komórkach, sterują informacjami, które odbieramy.
Przede wszystkim chodzi o neuroprzekaźniki tj. dopomina i norepinefryna (noradrenalina), rzadziej serotonina. Leki wyłapują zbyt wysoki poziom dopaminy, blokując receptory dopaminowe, regulują poziom dopaminy w organizmie (np. Parkinson, to niedobór dopaminy, przełomem w leczeniu była substancja L-Dopa, wytwarzana przez organizm. W skutek długotrwałego leczenia neuroleptykami u schizofreników uzyskuje się efekt zparkinsonowania).

2. Teoria genetyczna
Badania bliźniąt jednojajowych wykazały dużą zbieżność prawdopodobieństwa wystąpienia schizofrenii jeżeli u jednego z bliźniąt choroba wystąpiła, zgodność czynnika genetycznego to 40-60%). Schizofrenii się nie dziedziczy, ale układ mózgowy ma potencjał do zapadnięcia na tę chorobę, a to co wywołuje tą chorobę to czynniki środowiskowe (teoria dwuczynnikowa!!!)

3. Teoria odwołująca się do modelu psychodynamicznego
Schizofrenia to rezultat nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych.


Wszystkie rodzaje schizofrenii (1-6) można podzielić na 2 kategorie:
TYP I – objawy wtórne są pozytywne, to znaczy, że pojawia się coś nowego, czego nie było (np. urojenia)
TYP II – występują objawy ubytkowe – jest ubytek w stosunku do tego co było (np. utrata zainteresowania, spłycenie afektu, zanik uczuć wyższych)

W tych dwóch typach istnieje korelacja typu z prognozą, rokowaniem.
Typ I – rokowania pozytywne
Typ II – rokowania niekorzystne

Zależność jest taka, że wszystko to co pojawia się na zewnątrz burzliwie i barwnie, lepiej rokuje, niż to co się nie przejawia i przebiega w postaci utajonej, gdyż to co wewnątrz dotyczy głębokich struktur osobowości. To co objawia się na zewnątrz dotyczy zewnętrznych struktur osobowości.

Przyczyny schizofrenii:

1. nieprawidłowości morfologiczne i strukturalne mózgu (dot. schizofrenii typu II, nie można tego stwierdzić u ludzi chorujących na typ I )
2. jedna z teorii psychodynamizmu mówi, że w przypadku schizofrenii mamy do czynienia z osobami niezwykle wrażliwymi na bodźce, zatem schizofrenia tłumaczona jest jako obrona przed tą nadmierną intensywnością doznań (w przypadku schizofrenii klinicznej, tej wrażliwości jest brak)
3. koncepcja Kępińskiego mówi, że w procesie wychowania, aby funkcjonować przybieramy różne maski, od których się dystansujemy, gdyż zdajemy sobie sprawę z tego, że są to nieprawdziwe oblicza. Schizofrenicy nie mogą wytworzyć tego dystansu, maska wrasta w osobowość, jest ona sztywna, czasami pęka, dlatego też rozpada się osobowość schizofrenika
4. doświadczenia wczesno-dziecięce (przykład schizofrennej matki – nie znajduje potwierdzenia w większości przypadków, to matki odrzucające, niestałe emocjonalnie, nadmiernie opiekuńcze, pod tymi maskami występuje u nich chłód emocjonalny, ustawiczny lęk, co powoduje, że dziecko nie czuje się bezpiecznie)



Psychologia kliniczna Wykład III (29.03.2009 r.)

……c.d. poprzedniego wykładu……..
Urojenia mogą występować samoistnie = psychoza urojeniowa.
Zaburzeni efektywne + schizofrenia = parafrenia
Uszkodzenia, zmiany w mózgu (mające etiologię organiczną) = zespół schizofreno podobny

Terapia w schizofrenii:
1. Leki działają na objawy psychotyczne
2. Unika się leczenia szpitalnego (chyba, że jest to konieczne), gdyż powinien być utrzymany kontakt z otoczeniem. Leczenie może odbywać się na oddziałach dziennych w szpitalu, gdzie chory poddawany jest terapii i leczeniu farmakologicznemu.
3. psychoterapia grupowa i indywidualna, ma na celu wzmocnienie nici łączącej człowieka z otoczeniem.

Schizofrenia wczesnodziecięca:
Termin schizofrenia wczesnodziecięca jest przestarzałym terminem, przestano go używać z dwóch powodów:
1. reakcja awersyjna na próbę kontaktu to autyzm
2. człowiek, który od początku ma etykietkę schizofrenika, zostaje stygmatyzowany, a przez to inaczej traktowany przez otoczenie,
dlatego obecnie używa się terminu autyzm wczesnodziecięcy, który w późniejszym okresie może okazać się schizofrenią.

Objawy:
Dziecko na drodze zmysłowej (komunikacyjnej) nie zabiega o zainteresowanie rodziców, unika kontaktu zmysłowego z dorosłymi (np. kuli się przed dotykiem).

Schizofrenia jest chorobą ludzi młodych, rozpoznaje się ją w wieku 30-45 lat, jeżeli ujawnia się później oznacza to, że wcześniej występowały niezauważone przez środowisko (swobodne np. artystyczne) rzuty chorobowe, po których nastąpiła remisja. Pierwsze rzuty chorobowe pojawiają się w wieku 16-19.


Temat:
Psychotyczne zaburzenia afektywne, psychozy funkcjonalne

Zaburzenia nastroju= depresja


Rys. nastroju
nastrój podstawowy, to indywidualna krzywa nastroju, zależna od dziedziczenia

Rys. depresji jednobiegunowej (tzw. depresja I stopnia)
nastrój podstawowy ulega wahaniom w jedną stronę, aż do osiągnięcia depresji, może mieć charakter regularny, lub nieregularny

Def. depresji jednobiegunowej: występują co najmniej 2 duże epizody depresyjne

Rys. depresji dwubiegunowej
nastrój podstawowy ulega wahaniom w dwie strony, aż do osiągnięcia depresji i stanów hipomaniakalnych (manii, euforii), może mieć charakter regularny, lub nieregularny

Def. depresji dwubiegunowej: występują co najmniej 1 epizod maniakalny i występowały epizody depresyjne

nastrój podwyższony
nastrój obniżony
 kontakty z ludźmi poszukiwane, bogate życie towarzyskie
 większe tempo działania (chodzenia, jedzenia)
 popędowość wzrasta
 szybkie reakcje na bodźce
 stosunek do przyszłości pozytywny i sensowny
 szybie podejmowanie decyzji
 ogólne samopoczucie dobre
 wysoka samoocena
 zaufanie w siebie, w sukces swojego działania, oczekiwanie sukcesów  izolowanie się od ludzi, unikanie kontaktu z nimi
 coraz wolniejsze tempo działania (codzienne czynności)
 maleje popędowość
 reakcje na bodźce wolniejsze
 negatywny stosunek do przyszłości, poczucie bezsensu
 kłopoty z podejmowaniem decyzji
 ogólne samopoczucie złe
 niska samoocena
 brak wiary we własne siły, możliwości, sukcesy

• depresja endogenna (wewnętrzna) – wywołana niezależnie przez organizm

• depresja reaktywna (choroba duszy) – jest reakcją na trudną psychologicznie sytuację życiową.

Na nastrój podstawowy nakładają się różne reakcje związane z sytuacją życiową, np. sukces sprawia, że nastrój podstawowy się podwyższa, porażka wpływa na obniżenie nastroju podstawowego. Sytuacja życiowa zależy od indywidualnej oceny i systemu wartości. Przyczyną depresji są utraty wartości (np. władzy, majątku, bliskiej osoby) i przekonanie o nieodwracalności utraty. Depresja reaktywna ustępuje, gdy przestaje działać czynnik który ją wywołał (np. następuje pogodzenie się ze śmiercią bliskiej osoby).

Reakcje na utratę wywołują:
1. żałobę patologiczną – nigdy nie dochodzi do pogodzenia się z nową sytuacją, od dojrzałości emocjonalnej osoby zależy to czy dojdzie do zachowań ambiwalentnych (tzn. wywołanie reakcji obronnych na nową sytuację, np. może to być noszenie w sobie części osoby, która odeszła)
2. żałobę prawidłową – trwa nie dłużej niż 1 rok, w tym czasie dochodzi do przebudowy systemu wartości


Depresja w postaci obniżenia nastroju:
 autoagresja (myśli autodestrukcyjne, myśli i działania samobójcze)
 bardzo głęboki smutek i ból
 urojenia
 apatia (zanik motywacji, brak działania również podczas myśli samobójczych, gdyż człowiek w głębokiej depresji nie jest w stanie podjąć próby samobójczej, najbardziej krytyczne momenty mogące zakończyć się samobójstwem to wchodzenie i wychodzenie z depresji, wtedy człowiek ma motywację)

Depresja w postaci pobudzeniowej:
 rozdrażnienie, pobudzenie ruchowe (tzw. szał), otoczenie nie rozpoznaje tych objawów jako depresji
 duże ryzyko samobójstwa


• stany subdepresyjne (dystymiczne) – to odchylenie od nastroju prawidłowego, ale nie przybiera to formy depresji.

Stany dystymiczne nie są stanami psychotycznymi, gdyż człowiek ma zachowaną realną ocenę. Takie stany trwają długo (co najmniej 2 lata) i obniżają tempo działania.

Objawy dystymi:
1. zaburzenia snu (wczesne budzenie, trudności z zasypianiem, stałe uczucie zmęczenia i senności)
2. utrata wagi ciała
3. zakurczenie procesów fizjologicznych (zaburzenia cyklu)
4. ustawiczne poczucie zmęczenia
5. pojawiające się bóle
6. nieumiejętność cieszenia się ze zwykłych spraw, przeżywania satysfakcji
7. obniżenie tempa życia
8. zaniedbanie (higieny, wyglądu)
9. pesymizm
10. nieradzenie sobie ze zwykłymi czynnościami życiowymi
11. poczucie winy
Różnica pomiędzy dystymią a depresją;
depresja – czerń, rozpacz, potępienie samego siebie, obarczanie samego siebie
dystymia – dominuje poczucie krzywdy, pretensji do otoczenia, chęć odwetu


• depresja atypowa – charakterystyczna dla dzieci i młodzieży, ma nietypowy przebieg, nie ma smutku, rozpaczy tylko np. negatywizm, zachowania buntownicze, nieposłuszeństwo, lenistwo.

Depresja = zaburzenia nerwicowe = rezygnacja

Nie ma gorszej reakcji niż wywieranie presji na osobę depresyjną, zmuszanie jej do czegoś. Depresja może przybierać różne maski, np. somatyczną, zaburzenie psychiczne może przejawiać się na poziomie biologicznym (np. wyłączenie układu immunologicznego).

• Depresja sezonowa – wywołana brakiem słońca, gdyż promienie słoneczne pobudzają w organizmie człowieka produkcję czynników endogennycj (tj, dopomina, serotonina) odpowiedzialnych na dobry nastrój. Brak słońca powoduje obniżenie dobrego nastroju.


Leczenie depresji:

Reaktywna – psychoterapia (w głębokiej trzeba stosować leki)
Endogenna – farmakologicznie

1. substancje działające na biochemię mózgu i poprawiające nastrój. Mają one działanie dwustronne biochemia nastrój
2. psychoterapia w przypadku lżejszych depresji, bo przy głębokich nie ma z pacjentem kontaktu
3. metody odwołujące się do metody behawioralno-poznawczej (depresja jest rezultatem depresyjnego widzenia świata) Beck.


Depresja dwubiegunowa przyjmuje 2 warianty:

I – od nastroju prawidłowego co jakiś czas następują odchylenia w stronę gwałtownego obniżenia nastroju, lub gwałtownej manii.

II – cyluofermia tzw. typ cykliczny – fazy depresji i manii są łagodniejsze, niż w przypadku depresji 1 biegunowej.

• Biegun hipomaniakalny daje poczucie stanu euforii – co powoduje bezustanną aktywność, snucie wielu nierealnych planów, bezkrytycyzm, poczucie, że wszystko się może, takie stany prowadzą do wyczerpania organizmu i mogą doprowadzić do śmierci.
• Euforia występuje w stanach moriatycznych – spowodowanych urazem mózgu, który nie znika.
• W depresji endogennej stan euforii nie jest prawdziwy, gdyż szybko znika na skutek pojawiających się trudności.

W depresji ból jest tak głęboki, że włącza się mechanizm biologiczny, wydzielają się endorfiny, co wprawia organizm w błogostan. Podwyższony poziom endorfin obniża sprawność układu odpornościowego, stąd osoby depresyjne często zapadają na choroby nowotworowe.

Psychologiczne mechanizmy obronne:
1. zaprzeczenia – w trudnych sytuacjach zaprzeczamy istnieniu tych sytuacji, co może mieć działanie psychotyczne
2. formacja reaktywna – w sytuacjach szczególnie bolesnych następuje zmiana znaku emocji z negatywnej na pozytywną, właśnie z takim mechanizmem mamy do czynienia w stanach maniakalnych.

Depresje wywołują czynniki psychogenne i somatyczne, tylko w różnych proporcjach, dlatego obowiązuje teoria dwuczynnikowa.

Psychologia kliniczna Wykład IV (19.04.2009 r.)
Temat: Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości, inna nazwa to psychopatie – obecnie nie używa się tego terminu, gdyż w społeczności anglosaskiej, ten termin odnosił się jedynie do zaburzeń antyspołecznych.
Zaburzenie osobowości nie jest zaburzeniem w pełni znaczenia tego słowa, gdyż człowiek o zaburzonej osobowości jest w stanie ocenić sytuację, skutki swojego postępowania, niekiedy możliwość oceny jest ograniczona, ale jest zachowana.
Zaburzenia osobowości to stały wzorzec zachowania wykształcony w młodości, lub wczesnej dorosłości, w zasadzie nie zmienny do końca życia.
Człowiek o zaburzonej osobowości sam cierpi i z jego powodu cierpią inni ludzie, osiągi ma poniżej swoich realnych możliwości, ma zaburzone relacje między ludźmi. Zaburzenia osobowości nie można wytłumaczyć innymi kategoriami chorobowymi.
Zaburzenie osobowości jest egosynotoniczne – oznacza to, że osoba zaburzona nie ma poczucia, że trudności które wokół niego się pojawiają, wynikają z niego samego, np. swoją wrogość wobec innych rzutuje na innych, to w innych doszukuje się problemu. W zaburzonej osobowości występują nieprawidłowości w sferze emocjonalnej.

Prognoza i terapia:
Negatywna, gdyż u podłoża zaburzeń istnieje lęk.
Terapia polegająca na przebudowie modelu osobowości – nie przynosi efektów. Dlatego stosuje się terapię podtrzymującą, która jedynie ma na celu złagodzenie objawów zaburzeń.

O zaburzeniu osobowości można powiedzieć, jeżeli na 9 cech przypisanych temu schorzeniu, występuje co najmniej 5.

Klasyfikacja zaburzeń osobowości wg DSM 4L

I. Zaburzenia osobowości, których wzorzec zachowania charakteryzuje ekscentryczność, dziwaczność;
II. Zachowania antyspołeczne
III. Zachowania ……
IV. Inne zaburzenia osobowości

Ad. I - Zaburzenia osobowości, których wzorzec zachowania charakteryzuje ekscentryczność, dziwaczność, są to zaburzenia:
• Paranoiczne (osobowość paranoidalna)
– cechuje je nieufność, nadmierna podejrzliwość, wrogość, poczucie ustawicznego zagrożenia, przez co osoby takie ciągle oczekują od kogoś ataku, prowadzi to do ciągłego napięcia (również mięśniowego), nie ma usystematyzowanych urojeń, chociaż w skrajnych przypadkach przybiera system urojeniowy.
Leczenie – terapia, w ciężkich stanach leczy się farmakologicznie, ale niewielkimi dawkami.
U niektórych osób występują rysy paranoiczne, (styl paranoiczny), ale takich zachowań nie klasyfikuje się jako zaburzeń osobowości.
• Schizoidalne (osobowość schizoidalna)
– cechuje je brak potrzeby kontaktu z innymi, przez to niezgrabność zachowania w sytuacjach społecznych, słabe reakcje emocjonalne, niewrażliwość na krytykę i pochwałę.
Leczenie – terapia nabywania umiejętności społecznych.
• Schizotypowe (osobowość schizotypowa)
– cechuje je dziwaczne, ekscentryczne zachowanie dot. ubioru, mimiki, zachowania, wszystkich sfer osobowości, zainteresowanie wszystkim co ezoteryczne i mistyczne, odczucie lęku przed kontaktami z innymi – nawet z bliskimi, pojawiają się krótkotrwałe epizody schizofreniczne.

Ad. II – zaburzenia ….
• Zaburzenia antyspołeczne (psychopatie)
– polegają na naruszaniu norm, praw innych ludzi. Zaburzenia antyspołeczne wykazują charakterystyczne zachowania w 2 fazach życia: do 15 i po 15 roku życia. Zachowania antyspołeczne można natomiast zdiagnozować dopiero po 18 roku życia, gdyż wcześniej zachowanie to może okazać się zwykłym buntem młodzieńczym, co jest związane z wykształcaniem tożsamości.
 Charakterystyczne cechy do 15 roku życia to notoryczne kłamstwa, które mają na celu zaszkodzenie komuś, ucieczki z domu, ekscesy seksualne, uzyskiwanie korzyści kosztem innych osób, uczestnictwo w bójkach, posiadanie pseudonimu.
 Charakterystyczne cechy po 15 roku życia to nagłe porzucenie miejsca zamieszkania, pracy bezcelowe, impulsywne podróże, niemożność nawiązania dłuższej więzi emocjonalnej, szkodzenie innym dla własnej satysfakcji, potrzeba udowodnienia przewagi nad drugą osobą, potrzeba dominacji, potrzeba ryzyka, niedobór empatii, zdolność do okrutnych zachowań, duża inteligencja i posiadanie zdolności społecznych pozwala na manipulację drugim człowiekiem.
Psychopaci neurotyczni – to ludzie doświadczeni traumatycznie, którzy mają chęć odwetu.
Leczenie – psychopaci chłodni – prognoza negatywna, tylko silne kary, psychopaci neurotycznie – prognoza dobra, terapia.
• Zaburzenia borderline
– to zaburzenia z pogranicza zaburzeń osobowości, a już psychozy, gdyż przy tym zaburzeniu występują epizody psychotyczne. Do tej kategorii wrzucono wszystko, co nie zakwalifikowało się co innych kategorii. Zaburzenie to cechuje głębokie zaburzenie tożsamości we wszystkich aspektach (seksualnym, uczuć, planowania), pojawiające się gwałtowne reakcje emocjonalne (od bezkrytycyzmu do potępienia), pojawia się mechanizm akting-aut – bardzo silna emocja wywołująca agresję, co ma na celu rozładowanie emocji np. samookaleczenie, oraz mechanizm splitting – to zatrzymanie się w rozwoju na etapie gdzie wszystko jest czarno-białe.
• Osobowość histioniczna
– występuje częściej u kobiet, zaburzenie to cechuje teatralne zachowanie, chłód emocjonalny, oziębłość seksualna, koncentrowanie uwagi na sobie, osoby takie zrobią wszystko, żeby zwrócić uwagę otoczenia na siebie.
• Osobowość narcystyczna
– występuje częściej u mężczyzn, zaburzenie to cechuje niedobór empatii, nieuzasadnione, przesadne wyobrażenie o własnej osobie i własnej wartości, nie są w stanie znieść wyróżnienia kogoś innego, jest to dla nich krzywdzące, traktowanie innych instrumentalnie, przez takie zachowania są to osoby samotne, które często uciekają w alkohol czy narkotyki.

Ad. III – zaburzenia….
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
– cechuje je nadmierna drobiazgowość, przywiązanie do szczegółów, silne przestrzeganie norm i przepisów, problemy z podejmowaniem decyzji, skąpstwo, pracowitość – ale wysiłek nie przekłada się na efekty, zachowania sztywne, zachowanie konwenansów, sztywność w poglądach i zasadach, ucieczka od emocji i spontaniczności.
• Osobowość lękliwa
– cechuje ją nieśmiałość, lęk w sytuacjach społecznych, unikanie kontaktów, spotkań, istnieje potrzeba kontaktów, ale też lęk przed nimi, niska samoocena.
• Osobowość zależna
– cechuje ją budowanie poczucia bezpieczeństwa w oparciu o kogoś innego, zabieganie o to by być akceptowanym. Przeżywają tragedie, gdy związek z inną osoba kończy się, nie podejmują samodzielnie decyzji, nawet w sprawach codziennych tj. wybór ubioru.
• Osobowość bierno-agresywna
– cechuje ją brak odwagi zareagowania agresją, chociaż agresja narasta, celowo wykonują coś źle, nadmierny krytycyzm – żeby coś utrącić dla własnej satysfakcji.

Ad. IV – inne zaburzenia osobowości…
• Osobowość sadystyczna – cechuje ją odczuwanie satysfakcji z upokorzenia kogoś, chęć zadania komuś bólu
• Osobowość masochistyczna – cechuje ją chęć zadania sobie bólu, w celu uzyskania satysfakcji, upokorzenie samego siebie, odrzucenie pomocy innych, chęć, aby się coś nie udało, masochiści legną do osób, które je wykorzystają
Nie są to osobowości czyste, często dochodzi do zmieszania jej z innymi zaburzonymi osobowościami (np. sadysta i psychopata).