Rewolucja Francuska Nowość!!!

Mianem Wielkiej Rewolucji Francuskiej lub rewolucji francuskiej określa się okres w historii Francji (1789-1799), kiedy doszło do obalenia monarchii Burbonów.
Za jej symboliczny początek uważa się zdobycie przez lud Paryża twierdzy Bastylia 14 lipca 1789, natomiast za koniec rewolucji uznaje się kres rządów Dyrektoriatu 9 listopada (18 brumaire'a) 1799, kiedy to Napoleon Bonaparte przeprowadził zamach stanu ogłaszając się Pierwszym Konsulem.
Spis treści[ukryj]· 1 Przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej · 2 Prolog rewolucji · 3 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela · 4 Monarchia konstytucyjna · 5 Dyktatura wojenna · 6 Proklamowanie republiki, I koalicja antyfrancuska · 7 Terror jakobinów · 8 Rządy termidorianów · 9 Dyrektoriat · 10 Napoleon Bonaparte, II koalicja antyfrancuska · 11 Zobacz też:
[edytuj] Przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej
· Głęboki podział społeczny, opory duchowieństwa, szlachty z powodu rezygnacji ze swojej uprzywilejowanej pozycji wobec mieszczaństwa
· Spadek autorytetu króla
· Wzrost cen towarów i inflacja
· Zwiększenie wpływu burżuazji w państwie bez gwarancji na stanowisko polityczne
· Burze i gradobicia pogorszyły sytuację gospodarczą na wsi
· Pogorszenie wzajemnych relacji w każdym stanie
[edytuj] Prolog rewolucji
W dniach 11-14 lipca 1789 r. miały miejsce rewolucyjne zamieszki ludności Paryża na tle konfliktu króla Ludwika XVI ze Zgromadzeniem Narodowym, ogólnonarodowym parlamentem francuskim. Dzień 14 lipca, gdy zdobyte zostało więzienie w podparyskiej Bastylii - symbol królewskiej tyranii, uznany został za początek Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która w ostatecznej konsekwencji przekształciła ustrój społeczno-polityczny Francji z feudalnego na kapitalistyczny.
[edytuj] Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Po 15 lipca 1789 r. Ludwik XVI wycofał wojsko z Paryża, zgodził się na burżuazyjno-mieszczańskie postulaty przebudowy ustroju państwa na monarchię konstytucyjną i na rezultaty paryskiej rewolucji ludowej. Lecz w sierpniu cała Francja znalazła się w ogniu wielkiej rewolty chłopskiej. Chłopi, stanowiący 80% społeczeństwa, domagali się w szczególności zniesienia przygniatających ich obciążeń feudalnych i obniżenia podatków, by ulżyć nędzy, w jakiej się znajdowali. Odpowiadając na to, Zgromadzenie Narodowe zniosło podatek (dziesięcinę na rzecz Kościoła), uchwaliło zasadę równości podatkowej, zlikwidowało sprzedawalność urzędów itp. Zaś 26 sierpnia 1789 r. uchwaliło Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, która stanowiła kres absolutyzmu królewskiego i zrównywała w prawach wszystkie stany. Uważa się powszechnie, iż wprowadzanemu nowemu ustrojowi towarzyszyło hasło: „Wolność, Równość, Braterstwo”. Wywarło ono później swój przemożny wpływ w całej Europie. Wielu współczesnych historyków i badaczy tematu wskazuje jednak, iż oryginalne hasło brzmiało: "Wolność, Równość, Braterstwo albo Śmierć " (Libert, Egalit, Fraternit ou la Mort), co podkreślało determinację gotowych na wszystko rewolucjonistów, gotowych zabić dla dobra sprawy. Słowo „śmierć” zostało usunięte z tej dewizy, gdyż wskazywało, że jakobiński terror był wpisany w hasła rewolucyjne, od samego jej początku. Ponadto godziło to w liberalno-humanistyczne przesłanie rewolucji, jakie propagowali w XIX wieku historycy liberalni.
Lecz Ludwik XVI nie zamierzał bynajmniej rezygnować z monopolu swej władzy. Ściągnął do Wersalu regiment flandryjski, a emigranci arystokratyczni rozpoczęli na obcych dworach intensywne zabiegi o ich interwencję wojskową we Francji. Wówczas nastąpił wielki marsz tysięcy kobiet paryskich, oraz powstałej niedawno Gwardii Narodowej, na Wersal, zmuszając króla do zgody na kolejne ustalenia Zgromadzenia Narodowego i przeniesienie się do centrum Paryża, gdzie łatwiej można było kontrolować jego poczynania.
W latach 1788-1789 powstało w Paryżu wiele klubów-partii politycznych, które przygotowały odpowiadające im programy reform i miały znaczący wpływ na przebieg rewolucji. Do najważniejszych należały klub kordelierów, któremu przewodniczył Jacques Danton, oraz klub jakobinów na czele z Maksymilianem Robespierre. Obaj politycy, z zawodu adwokaci, stali się w następnych latach przywódcami rządów i rewolucji, a ostatecznie także jej ofiarami, gdyż obaj straceni zostali na gilotynie.
Najpoważniejszym problemem stojącym przed Zgromadzeniem Narodowym był absolutnie pusty skarb państwowy, zwłaszcza że przestały napływać prawie zupełnie bieżące podatki z prowincji. W tej sytuacji, na wniosek członka Konstytuanty, biskupa Talleyranda, który wcześniej był intendentem dóbr kościelnych we Francji, uchwalono 12 lipca 1791 r. ustawę konstytucyjną, na mocy której przeprowadzono konfiskatę wszystkich majątków i posiadłości kościelnych w kraju. Duchowni mieli odtąd otrzymywać pensje państwowe, zaś majątki kościelne, to jest ziemię i obiekty, sprzedawano przez kilka lat w drodze przetargów publicznych, częściowo poprzez ich parcelację. Zasilono w ten sposób poważnie budżet państwa, gdyż posiadłości kościelne stanowiły około 10% areału Francji.
[edytuj] Monarchia konstytucyjna
Nowa konstytucja ustrojowa przyjęta została przez Konstytuantę ostatecznie 3 września 1791. Ustanowiła ona we Francji monarchię konstytucyjną, wprowadzając obieralny parlament jako najwyższą władzę ustawodawczą i decyzyjną w państwie. Władzę wykonawczą miał sprawować rząd, złożony z 6 ministrów, królowi pozostawiono politykę zagraniczną i ograniczone prawo weta. Konstytucja przyznała prawa obywatelskie także protestantom i Żydom, znosiła dziedziczne szlachectwo, reformowała sądownictwo i administrację Francji, wprowadzając 83 departamenty, jakie przejmowały wiele dotychczasowych uprawnień centralnej władzy królewskiej. Określiła też prawa obywatelskie, w tym równość wszystkich wobec prawa i utwierdziła własność prywatną.
Nowa konstytucja nie miała wszak wpływu na bieżącą sytuację gospodarczą kraju, pogarszającą się nieustannie przez cały 1791. Rosły ceny, zwłaszcza produktów żywnościowych, kwitła spekulacja, mnożyły się grabieże sklepów, rozboje, zamieszki na tle religijnym, podsycane przez prześladowany kler itp. Nowoutworzony rząd, w którym dominowali żyrondyści, będący umiarkowanymi republikanami, nie potrafił zaradzić istniejącym trudnościom i problemom gospodarczym. Potęgowane one były dodatkowo przez arystokratycznych emigrantów, którzy na habsburskim terytorium Belgii organizowali armię i dywersję przeciwko Francji.
Posłowie Konwencji poparli więc wtedy wniosek Ludwika XVI o wypowiedzenie wojny Austrii i Prusom, choć najwyraźniej zgłosił go, licząc na klęskę rewolucyjnej Francji. Faktycznie rozpoczęta w kwietniu 1792 ofensywa armii francuskiej, źle wyszkolonej i dowodzonej przez gen. La Fayette, załamała się i regularne wojska koalicji austriacko-pruskiej rozpoczęły przełamywanie pasa granicznych fortów francuskich, zagrażając bezpośrednio Paryżowi. Spowodowało to nowy wielki zryw ludu francuskiego dla obrony rewolucji i do stolicy napłynęła z całego kraju wielka fala uzbrojonych ochotników. Przynieśli oni ze sobą z południa „Marsyliankę”, pieśń zagrzewającą do rewolucji.
[edytuj] Dyktatura wojenna
Po klęskach na frontach wojennych francuskie Zgromadzenie Narodowe mocno zradykalizowało swe działania. Również Komuna Paryska, to jest rewolucyjny samorząd Paryża, działający od 1789, bardzo się uaktywniła i poszerzyła o przedstawicieli radykalnych mieszczan. Zgodnie z ich postulatami wprowadzono władzę komisarzy ludowych w wojsku i w prowincjach, powołano Trybunał Rewolucyjny do sprawowania doraźnych sądów, skonfiskowano dobra emigrantów arystokratycznych, uwolniono chłopów od spłat obciążeń feudalnych, zarządzono banicję opornych księży, wprowadzono śluby i rozwody cywilne, reglamentację chleba i zbóż, zamknięto prawicowe gazety. Król, po nieudanej ucieczce, wraz z rodziną, do Belgii, został zawieszony przez Zgromadzenie Narodowe i w 10 sierpnia 1792 uwięziony. Próbował go później oswobodzić gen. La Fayette, lecz armia odmówiła mu posłuszeństwa i sam La Fayette wówczas oddał się do niewoli Austriakom.
Większość tych zmian wprowadzona została w sierpniu 1792 r., stąd później określono je rewolucją sierpniową. Zaś w pierwszych dniach września tłum mieszczan paryskich, powodowany histerią, w związku z klęskami na frontach i arystokratycznymi spiskami, dokonał w paryskich więzieniach samosądów i masakry 1400 więźniów kontrrewolucjonistów, ale i przestępców pospolitych oraz niewinnych ludzi (septembryzacja).
Lecz Prusy i Austria nie wykorzystały swych zwycięstw i zajęcia granicznych fortyfikacji francuskich. Ich uwagę odciągnęły latem wydarzenia dziejące się w Polsce, gdzie po uchwaleniu przez polski sejm Konstytucji 3 Maja i zawiązaniu się konfederacji targowickiej, doszło do wojny rosyjsko-polskiej. Kilkumiesięczny zastój na wschodnim froncie Francuzi wykorzystali na koncentrację wojsk i 20 września 1792 w bitwie pod Valmy we wschodniej Francji, pobili wojska pruskie. Zwycięstwo to umożliwiło następnie armii francuskiej, wzmocnionej licznymi oddziałami ochotniczymi, szybkie opanowanie całej Belgii i części niemieckiej Nadrenii.
[edytuj] Proklamowanie republiki, I koalicja antyfrancuska
W dniu 22 września 1792 r. Zgromadzenie Narodowe na posiedzeniu nadzwyczajnym uchwaliło zniesienie monarchii i wprowadzenie ustroju republikańskiego we Francji. Zaś w styczniu 1793 r., po procesie o zdradę państwową, został zgilotynowany król Ludwik XVI. Stało się to bodźcem do sfinalizowania pierwszej wielkiej koalicji antyfrancuskiej z udziałem: Prus, Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii, państw niemieckich, Hiszpanii, Rosji, Portugalii i większości państw włoskich. W marcu Francuzi stracili Belgię i Nadrenię, częściowo z winy głównodowodzącego wojskami francuskimi, który próbował poprowadzić je przeciwko rewolucyjnemu Paryżowi. Podobne zdrady ze strony arystokratycznych oficerów zdarzały się często.
Również królową Marię Antoninę, żonę Ludwika XVI, a córkę austriackiej cesarzowej Marii Teresy, oskarżono o współdziałanie z Austrią, oraz o trwonienie państwowych pieniędzy, przez co ulica paryska zwała ją „Madame deficyt”. Została zgilotynowana 16 października, przy aplauzie gawiedzi, na placu Rewolucji (dziś Place de la Concorde – pol. Plac Zgody) w Paryżu.Wchodząc na szafot niechcący nadepnęła na nogę kata, za co go zaraz gorąco przeprosiła.
Wojna potęgowała trudności gospodarcze. Na ich tle wybuchły zamieszki przeciw rządowi paryskiemu w Normandii, Bretanii i na południu Francji. Zaś w Wandei, zachodniej prowincji nad Atlantykiem, wybuchło w marcu 1793 r. powstanie chłopskie, skierowane przeciwko poborowi do wojska. Przybrało ono wkrótce charakter wojny przeciwko laicyzacji życia społecznego. Powstańcy zwani szuanami, początkowo uzbrojeni tylko w kosy, widły i strzelby myśliwskie, maszerowali na Paryż pod białymi sztandarami, ozdobionymi liliami, i walczyli, by przywrócić monarchię. Powstanie stłumiono, a w odwecie rozpoczęto sukcesywne ludobójstwo w regionie. Zginęło ok 15% populacji ówczesnej Francji. W odwecie wymordowano cały region nie pomijając dzieci oraz kobiet w ciąży. Spalono zboża i zabito trzodę chlewną aby doprowadzić do śmierci głodowej tych co uszli z pogromu. W tym czasie po raz pierwszy w Europie zastosowano eksperymentalnie broń chemiczną i znane z II Wojny Światowej odzyskiwanie surowców z zamordowanych (generałowie Beysser i Moulin nosili modne wówczas spodnie w wyprawionej ludzkiej skóry). Równolegle francuski parlament, to jest Konwent Narodowy, powołał 6 kwietnia 1793 Komitety Ocalenia i Bezpieczeństwa Publicznego, a dotychczasowe rządy umiarkowanych żyrondystów przejęli radykalni jakobini.
[edytuj] Terror jakobinów
W kraju zaprowadzone zostały dyktatura i terror, stworzono też komitety ocalenia i trybunały ludowe do walki z kontrrewolucją, a także z opozycją żyrondystów i zgilotynowany został G. Danton. Na gilotynie zostało wówczas straconych około 20 tysięcy ludzi podejrzanych o kontrrewolucję, choć wśród nich było też wielu zwolenników rewolucji. Nastąpiła militaryzacja ekonomiki, tworzono liczne fabryki broni i prochu, znacjonalizowano handel zagraniczny, państwo przejęło kontrolę nad prywatnymi zakładami, surowcami i siłą roboczą. Wprowadzono kartkową reglamentację chleba i innych podstawowych artykułów spożywczych, co pozwoliło na uniknięcie głodu w miastach. Stosowano karę śmierci za spekulację i rozboje. W ramach pospolitego ruszenia zorganizowano milionową armię, w której zastąpiono nielojalnych, szlacheckich oficerów, nowymi kadrami ludowego pochodzenia.
Terror jakobinów utrzymał się do 28 lipca 1794. W tym czasie, najpierw uśmierzone zostały rebelie wewnętrzne, a później pobite kolejno obce armie pod Dunkierką w Alzacji, nad Renem, w Sabaudii, Belgii, Katalonii. Francuzi rozpoczęli też ofensywę przeciwko Hiszpanom i Anglikom na wyspie San Domingo (Haiti) na Karaibach, wsparci przez tubylczą ludność murzyńską, w związku ze zniesieniem przez republikańskich komisarzy niewolnictwa w koloniach francuskich.
Zwycięstwa te sprawiły, że terror jakobiński, którym wszyscy byli już zmęczeni i przerażeni, stracił swój sens. Tymczasem został jeszcze wzmocniony przez ustawę z czerwca 1794 r., eliminującą z rozpraw sądowych przesłuchania świadków i obrońców, co znakomicie przyspieszyło orzekanie wyroków. Faktycznie w ciągu ostatniego miesiąca swej działalności Trybunał Rewolucyjny wydał więcej wyroków śmierci, niż w ciągu całego poprzedniego roku. Stało się to powodem zawiązania spisku w Konwencie przeciw rządom jakobinów i, przy nadarzającej się okazji, przegłosowane zostało uwięzienie Robespierre'a i jego głównych 21 popleczników. Stało się to 28 lipca 1794, po czym wszystkich następnego dnia, w ogóle bez sądu, stracono. W ten sposób rewolucja pożerała swoje własne dzieci.
[edytuj] Rządy termidorianów
Nowy rząd tak zwanych termidorian odwołał uprzednie nadzwyczajne ustawy, zlikwidowano Komitet Ocalenia Publicznego, zamknięto klub jakobinów, a przede wszystkim zaczęto likwidację gospodarki kierowanej. Lecz rezygnacja z cen maksymalnych na żywność i powrót spekulacji spowodowały straszliwą drożyznę i chaos w zaopatrzeniu. Toteż wiosną rozpoczęły się masowe manifestacje i powstania ludowe. Tym razem rządząca burżuazja mieszczańska skierowała przeciwko manifestującym Gwardię Narodową i regularne wojsko. Skazano na śmierć pozostałych posłów jakobińskich i sędziów trybunałów rewolucyjnych, po czym w całym kraju rozpoczął się biały terror, największy na południu Francji w Lyonie i Prowansji. Rząd termidoriański starał się jednakże ten terror ograniczyć i z powrotem wprowadził też częściową reglamentację handlu zbożem. Równocześnie rojaliści uczynili próbę restauracji monarchii, a w Paryżu wybuchło 5 października 1795 ich powstanie, zostało jednak stłumione przez wojsko.
[edytuj] Dyrektoriat
Nowa konstytucja z września 1795 r. wprowadzała dalsze poważne zmiany ustrojowe we Francji. Powstał dwuizbowy parlament i kolektywny rząd, jako 5-osobowy Dyrektoriat, który w nowym układzie władzy spełniał najważniejszą rolę. Sprowadzała się ona głównie do utrzymywanie równowagi między radykalnymi ruchami ludowymi, aspiracjami arystokracji i szlachty, wreszcie interesami bogacącej się burżuazji mieszczańskiej. Dyrektoriat funkcjonował przez cztery lata. W międzyczasie ustały działania wojenne na granicach Francji i 5 kwietnia 1795 zawarty został pokój francusko-pruski w Bazylei, w którym Prusy uznały Republikę Francji i jej granice na Renie. Prusy od dłuższego już czasu „nie miały głowy” do wojny z Francją, zajęte rozbiorami Polski, gdzie dużo więcej miały do zyskania. Po miesiącu zawarty został w Hadze pokój z Holandią, przyznający Francji część Flandrii. Natomiast w pokoju z Hiszpanią Francja uzyskała połowę wyspy San Domingo (Haiti). Z wielkiej koalicji antyfrancuskiej ostała się więc wtedy już tylko Wielka Brytania i Austria.
W celu zmuszenia Austrii do pokoju, Dyrektoriat zaplanował atak na jej stolicę, Wiedeń. Ofensywa ta zakończyła się niepowodzeniem, lecz w zamian Francuzi odnieśli wielkie zwycięstwa nad wojskami austriackimi w północnych Włoszech. Zwycięstwa te były zasługą młodego, ambitnego dowódcy armii francuskiej w Italii, generała Napoleona Bonapartego.
[edytuj] Napoleon Bonaparte, II koalicja antyfrancuska
Jako kapitan artylerii wsławił się on w 1793 zdobyciem twierdzy w Tulonie, co przyniosło mu awans na generała. Dbał o podległe mu wojska, stosował własne nieszablonowe metody i strategię walki, decydował też samodzielnie o politycznym kształcie zajmowanych terytoriów. W Mediolanie utworzył Republikę Lombardzką, w Genui – Liguryjską, w Mantui – Cispadańską, uzależniając je wszystkie od Francji. Obalił natomiast Republikę Wenecką, by w pokoju francusko-austriackim z 17 października 1797 w Campo Formio przehandlować ją Austrii za habsburskie Niderlandy (Belgię) i uznanie francuskiej granicy na Renie. Potem Francuzi wygnali jeszcze z Rzymu swego zajadłego wroga, papieża Piusa VI, tworząc w miejsce papieskiego państwa Republikę Rzymu, a następnie w miejsce kantonów szwajcarskich utworzyli Republikę Helwecką.
Natomiast by zmusić Wielką Brytanię do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Egiptu, gdzie prowadziła ona wiele interesów i miała duże wpływy, rywalizując skutecznie w tej mierze z Francją. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy oraz 175 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu. Po sukcesach, sprowadzających się do zajęcia Malty i Dolnego Egiptu, z Aleksandrią i Kairem, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej przez eskadrę angielskich okrętów adm. Horatio Nelsona pod Abukirem u wybrzeży Egiptu, powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 r. Ekspedycja egipska Napoleona udała się więc tylko w swej części naukowo-badawczej. Między innymi znalezienie wówczas w czasie wykopalisk tzw. „kamienia z Rosetty”, to jest płyty z wyrytymi napisami greckimi i hieroglificznymi, pozwoliło na odczytanie w 1822 hieroglifów egipskich.
Podboje francuskie bardzo nie podobały się Rosji, gdzie po śmierci Katarzyny II rządził car Paweł I, zawzięty wróg rewolucji francuskiej. Toteż w grudniu 1798 r. powstała nowa, druga koalicja antyfrancuska z udziałem Wielkiej Brytanii, Rosji, Turcji, Austrii, Szwecji, Portugalii, Neapolu i państw niemieckich, lecz bez Prus. Nowa wojna rozpoczęła się od desantu rosyjskich wojsk w południowych Włoszech i ataku wojsk Suworowa na północną Italię. Mieli je wspomagać Austriacy, ale unikali starcia z Francuzami, pozostawiając przyjemność walki Rosjanom. Ci odnieśli kilka zwycięstw i zajęli Mediolan i prawie całą Italię, lecz utknęli w trudnym, górzystym terenie Szwajcarii. Ostatecznie Aleksander Suworow z trudem wyprowadził swą armię przez Alpy nad Ren. Podobnie działo się w 1799 podczas desantu angielsko-rosyjskiego w Holandii, gdzie Anglicy chcieli walczyć jedynie rękami Rosjan. W tej sytuacji car Paweł I, wściekły na wiarołomnych sojuszników, wycofał swe wojska do Rosji.