Choroby układu krążenia.
Choroby układu krążenia - schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył. Ich rozpoznawanie i leczenie jest najczęściej domeną kardiologii, ale również chirurgii naczyniowej, neurologii czy reumatologii. W krajach rozwiniętych choroby te są bardzo rozpowszechnione i stanowią najczęstszą przyczynę zgonu.
Chorób tego typu jest bardzo wiele, ale ja omówie tu te najważniejsze i najczęściej występujące.
1. CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA- jest to stan spowodowany niewystarczającą podażą tlenu do komórek mięśnia sercowego w stosunku do ich zapotrzebowania energetycznego. Najczęściej jest skutkiem zwężenia, zamknięcia lub skurczu tętnicy wieńcowej.
Przyczyny: Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest miażdżyca, choroba tętnic, a zatem i całego układu sercowo-naczyniowego. W miażdżycy materiał tłuszczowy z krwi odkłada się w postaci blaszek w tętnicach. Blaszki te powiększają się zwężając światło naczyń i niszcząc ich ścianę. Zwężenie światła naczyń wieńcowych spowalnia przepływ krwi płynącej do mięśnia sercowego.
Terminologia: terminem najszerszym i obecnie najszerzej w Polsce stosowanym jest nazwa choroba niedokrwienna serca. W użyciu są też inne nazwy, które są w zasadzie synonimami: choroba wieńcowa lub przewlekła niewydolność wieńcowa. Dawniej stosowano także nazwę dławica sercowa lub dusznica bolesna, które teraz wychodzą z użycia. Bywają stosowane nazwy skrótowe.
2. MIAŻDŻYCA TĘTNIC, arterioskleroza, przewlekła choroba polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych wbłonie wewn. iśrodk. tętnic, gł. waorcie, tętnicach wieńcowych imózgowych, rzadziej wtętnicach kończyn; wysepkowate gromadzenie cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów, anastępnie zwyrodnienie iwapnienie tych ognisk prowadzi do stwardnienia izwężenia światła tętnic, do czego przyczynia się powstawanie wsąsiedztwie tych zmian zakrzepów; etiologia miażdżycy tętnic nie jest wpełni poznana, do przyczyn zalicza się m.in. niewłaściwy sposób odżywiania, niedobór heparyny, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia krwi, azwł. szkodliwe oddziaływanie na bodźce nerwowe współcz. cywilizacji; miażdżyca tętnic mózgu powoduje niedokrwienie mózgu izmiany psych., ułatwia pęknięcia naczyń iudary (zwł. przy współistniejącym nadciśnieniu); miażdżyca tętnic wieńcowych jest jedną zprzyczyn choroby wieńcowej; miażdżyca aorty może prowadzić do powstania tętniaka; miażdżyca tętnic jest częstsza umężczyzn, nasila się zwiekiem; jest chorobą nie spotykaną uludów pierwotnych; wleczeniu duże znaczenie ma odpowiednia dieta, ruchliwy tryb życia, racjonalny wypoczynek.
3. ZAWAŁ SERCA, ognisko martwicy wmięśniu sercowym wywołane nagłym idługotrwałym niedokrwieniem określonego obszaru mięśnia serca; powstaje często skutkiem miażdżycy tętnic wieńcowych lub neuropochodnego zaburzenia wregulacji przepływu krwi przez układ naczyń wieńcowych; zdarza się na ogół po 40 roku życia, częściej umężczyzn niż ukobiet, zwł. uosób otyłych iz nadciśnieniem tętniczym. Przebieg zawału serca zależy od wielkości obszaru objętego niedokrwieniem imiejsca niedokrwienia, atakże od wystąpienia ostrej sercowej niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu pracy serca iwstrząsu; typowym objawem jest silny ból za mostkiem, nie ustępujący po zażyciu nitrogliceryny; najczęściej poza objawami klinicznymi (ból) rozpoznaje się zawał serca wwyniku badań enzymatycznych krwi i/lub zmian wEKG. Po zawale serca pozostaje blizna wobszarze martwicy. Leczenie szpitalne; powrót do życia czynnego powinien być powolny istopniowy.
4. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE, hipertensja, wzrost ciśnienia tętniczego krwi ponad wartości uznane za graniczne (wg WHO 150/90 mm Hg); stały lub napadowy objaw chorobowy wpierwotnych schorzeniach nerek, tętnic, nadnerczy, przysadki iin. narządów lub schorzenie samoistne, tzw. choroba nadciśnieniowa, stanowiąca ponad 90% przypadków nadciśnienia tętniczego; wjej rozwoju duże znaczenie mają bodźce psych., związane zwł. znerwowym, konfliktowym życiem we współcz. świecie, powodujące wyzwalanie przez ośrodkowy iautonomiczny układ nerwowy substancji podwyższających ciśnienie krwi (gł. adrenalina inoradrenalina); choroba nasila się stopniowo; bóle izawroty głowy, zaburzenia widzenia, szum wuszach; napadowe nadciśnienie tętnicze jest wywoływane przez chromochłonny gruczolak nadnercza, wyzwalający falowo duże ilości noradrenaliny; nadciśnienie tętnicze utrwalone (niezależnie od przyczyn) wywołuje zmiany miażdżycowe wtętnicach, prowadzi do przerostu serca ido niewydolności mięśnia sercowego; groźnym powikłaniem jest udar mózgowy izawał serca; leczenie przyczynowe lub objawowe.
5. UDAR MÓZGOWY, apopleksja, uszkodzenie tkanki mózgowej spowodowane upośledzeniem krążenia krwi wpewnym obszarze mózgu, wskutek zakrzepu czy zatoru tętnicy mózgowej, lub pęknięcia naczynia krwionośnego (wylew krwi do mózgu); do udaru mózgowego dochodzi najczęściej wprzebiegu nadciśnienia, wad serca, chorób nerek, miażdżycy tętnic; objawy zależą od bezpośredniej przyczyny oraz rozległości imiejsca uszkodzenia tkanki mózgowej; najczęściej występuje utrata przytomności, porażenie jednej kończyny lub porażenie połowicze; leczenie polega na wyrównaniu zaburzeń wkrążeniu krwi, zmniejszeniu obrzęku mózgu, zapewnieniu choremu spokoju iwłaściwej pielęgnacji, anastępnie na intensywnej rehabilitacji.
6. NIEWYDOLNOŚĆ SERCA -wynika z niemocy serca do dostarczania odpowiedniej ilości krwi do narządów obwodowych. Tym sposobem powstaje ujemny bilans między ilością krwi dostarczonej a krwi potrzebnej. Przyczyną takiego stanu są choroby serca np. niedokrwienie, martwica, arytmia, niedomykalność zastawek.
Niewydolność serca prawokomorowa objawia się obrzękiem kończyn dolnych, nadmiernym wypełnieniem żył szyjnych, przekrwieniem wątroby, nocnym moczeniem, białkomoczem, a w jamach opłucnych gromadzi się płyn. Najeczęstszą jej przyczyną jest niewydolność wtórna do niewydolności lewokomorowej, ale może powstać też izolowana, np. w wyniku zawału prawej komory.
Niewydolność serca lewokomorowa charakteryzuje się dusznościa wysiłkową i spoczynkową, sinicą, odkaszliwana jest rdzawoczerwona plwocina, występuje częstoskurcz.
Stopnie niewydolności serca wg. NYHA
-I - nie występują zmiany przy normalnym obciążeniu
-II - niewielkie zmiany przy normalnym obciążeniu, wydolność fizyczna jest zmniejszona
-III - znacznie osłabiona wydolność przy niedużym obciążeniu
-IV - duszność spoczynkowa
Leczenie: Zmniejszenie przewodnienia, obniżenie oporu naczyń obwodowych, środki hamujące enzym konwertujący angiotensynę, poprawienie kurczliwości serca. Dieta małosolna, niewielkie przyjmowanie napojów, codzienne ważenie się.
Fizjoterapia
-zapobieganie zapalenia płuc
-ćwiczenia przeciwzakrzepowe, pompy mięśniowej
-wykonywanie ruchów celowych
-przy wszystkich działaniach bierze się pod uwagę stan wydolnościowy pacjenta
7. TĘTNIAKI, workowate uwypuklenia ściany tętnicy (rzadziej serca) powstałe wskutek zmian chorobowych; tętniaki naczyń mózgowych są najczęściej wrodzone; może osiągać znaczne rozmiary; przyczyną powstania tętniaków są uszkodzenia ścian tętnic spowodowane toczącym się procesem chorobowym (np. wprzebiegu kiły, miażdżycy), urazem; pęknięcie tętniaka może prowadzić do śmiertelnego krwotoku; leczenie operacyjne.
8. ŻYLAKI, naczynia żylne zmienione chorobowo zpowodu zmian wstecznych — ścieńczenia ściany, zmniejszenia sprężystości, zwiększenia ciśnienia wnaczyniach. Najczęściej występują żylaki kończyn dolnych: pierwotnie — charakteryzujące się rozszerzeniem iwydłużeniem układu żył powierzchownych, zprawidłowym układem żył głębokich iprzeszywających przy czynnościowo sprawnych zastawkach; wtórne — zrównież rozszerzonym iwydłużonym układem żył powierzchownych, lecz przy niewydolnych zastawkach żył przeszywających igłębokich; żylaki przełyku — rozszerzenia żył podśluzówkowych przełyku iwpustu żołądka, powstające wskutek utrudnienia odpływu krwi znarządów jamy brzusznej, wnadciśnieniu panującym wsystemie żyły wrotnej; zmiany żylakowate dotyczą także innych narządów, np. odbytu (hemoroidy), powrózka nasiennego, pęcherza moczowego.
9. BUERGERA CHOROBA [ch. brgera], zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń krwionośnych, schorzenie przewlekłe, podostry lub ostry proces zapalny śródbłonka tętnic (też żył), prowadzący do powstania wnich zakrzepów iw następstwie niedrożności; objawy powierzchniowego zapalenia żył, ból, owrzodzenia, chromanie przestankowe; choroba obejmować może wszystkie mniejsze naczynia, lecz najczęściej dotyczy kończyn dolnych; występuje przede wszystkim umężczyzn przed 40 rokiem życia; przyczyny nie są znane, wiąże się je zpaleniem tytoniu. Leczenie — leki przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, ćwiczenia ruchowe, bezwzględny zakaz palenia tytoniu oraz zabiegi chirurgiczne (wytwarzanie krążenia obocznego), niekiedy amputacja.
10. ZABURZENIA RYTMU SERCA– stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne albo wolniejsze lub też szybsze od normalnych albo gdy dochodzi do powstawania pobudzenia w nieprawidłowym miejscu. Zaburzenia rytmu serca nazywane są również arytmiami, dysrytmiami lub niemiarowościami serca. Niektóre są zagrażającymi życiu stanami, mogącymi spowodować zatrzymanie akcji serca i nagłą śmierć. Inne powodują objawy, takie jak świadomość niewłaściwego bicia serca czy palpitacji, które mogą być niepokojące. U dorosłych normalna praca serca wynosi 60 do 100 uderzeń na minutę.
Normalny rytm pracy serca jest wyznaczany przez węzeł zatokowy. Jeżeli węzeł zatokowo-przedsionkowy nie funkcjonuje prawidłowo, może to prowadzić do aktywizacji drugorzędowych ośrodków pobudzenia i w efekcie do zmiany rytmu pracy serca.
Istotne znaczenie mają też drogi przewodzenia impulsu z ośrodka pobudzenia: przy ich nieprawidłowej funkcji lub gdy istnieją dodatkowe drogi przewodzenia, może dochodzić do zaburzeń rytmu serca.
11. ZAPALENIE OSIERDZIA- choroba polegająca na stanie zapalnym worka osierdziowego otaczającego serce (zewnętrznej warstwy serca). Najczęściej przyjmuje postać ostrego zapalenia osierdzia i jest połączone ze stanem zapalnym innych warstw serca oraz innych organów.
Szczególnym jego rodzajem jest zapalenie wysiękowe połączone z gromadzeniem się płynu wysiękowego.
Przyczyny: Choroba ma najczęściej podłoże bakteryjne lub wirusowe.
Objawy: Ból w okolicy serca o różnym nasileniu i zmiennym charakterze (głównie w okolicy podsercowej lub za mostkiem), nie przemieszczający się, promieniujący w stronę pleców. Nasilający się przy kaszlu, połykaniu lub poruszaniu. Po dłuższym okresie może pojawić się niewydolność krążenia. Oprócz tego może występować stan podgorączkowy, łatwe męczenie się itp. Przy czym dokładne potwierdzenie zapalenia osierdzia jest możliwe dopiero po przeprowadzeniu badań elektrokardiograficznych i radiologicznych.
Leczenie: W początkowym przebiegu choroby prowadzi się leczenie szpitalne (kuracja anytbiotykowa, leki przeciwgrzybiczne, steroidy), czasami konieczne jest nakłucie worka osierdziowego w celu usunięcia nadmiaru gromadzącego się tam płynu. W warunkach domowych stosuje się leczenie objawowe - głównie leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
12. WADY SERCA, istnienie dodatkowych połączeń między jamami serca (np. otwór międzyprzedsionkowy, międzykomorowy) lub wad zastawek serca prowadzących do ich zwężenia czy niedomykalności; rozróżnia się wady serca wrodzone (gł. zaburzenia rozwojowe) inabyte, spowodowane uszkodzeniami przez choroby (gł. ostra choroba reumatyczna), dotyczącymi gł. aparatu zastawkowego między lewym przedsionkiem alewą komorą, co prowadzi do bliznowatego zniekształcenia; do wrodzonych wad serca należy np. tzw. tetralogia Fallota (zwężenie tętnicy płucnej, przerost komory prawej, istnienie otworu wprzegrodzie międzykomorowej iprzemieszczenie aorty); do wad serca zalicza się też przetrwanie embrionalnego przewodu tętniczego (Botalla) między aortą atętnicą płucną. Leczenie farmakologiczne, często operacyjne (kardiochirurgia).
13. OBRZĘK PŁUC to stan chorobowy, w trakcie którego w pęcherzykach płucnych zamiast powietrza zaczyna gromadzić się płyn przesiękowy, który utrudnia wymianę gazową w płucach.
Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej w przebiegu niewydolności krążenia (tak zwanej lewokomorowej niewydolności serca) ale także w przypadku utrudnienia odpływu krwi z płuc (w przypadku wad serca), jak również w przypadku zaburzeń toksycznych lub przemiany materii w trakcie których dochodzi do uszkodzenia pęcherzyków płucnych (mocznica, zespół nerczycowy).
Najczęstszą jego przyczyną jest skrajnie ciężka zastoinowa niewydolność krążenia, w trakcie której, zgodnie z gradientem ciśnienia, dochodzi do przesiękania płynów z naczyń krwionośnych do światła pęcherzyków płucnych.
W leczeniu stosuje się:
-tlenoterapię
l-eki moczopędne
-ułożeniowe sposoby zmniejszenia zastoju krwi w płucach (pozycja siedząca, opaski uciskowe, w dawnych czasach upust krwi)
-morfinę
-leki rozszerzające naczynia krwionośne (pozorne zmniejszenie ilości krwi krążącej, wskutek przemieszczenia jej do łożyska naczyniowego obwodowego)
-glikozydy naparstnicy (wzmacniają siłę skurczu serca)
-intubacja z sztuczną wentylacją z użyciem dodatniego ciśnienia wdechowego.