Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Polski Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc

Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc


Czerwony Krzyż (Red Cross)

Międzynarodowa organizacja humanitarna i charytatywna, założona w 1864 z inicjatywy Szwajcara H.Dunanta, w celu niesienia pomocy rannym żołnierzom. Od 1988 Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Półksiężyca.
Obejmuje kilka organizacji: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, założony w Genewie w 1864, Międzynarodową Federację Krajowych Towarzystw Czerwonego Krzyża, Czerwonego Półksiężyca oraz Czerwonego Lwa i Słońca (nazwa od 1991, wcześniej Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, utworzona w 1919 w Genewie), Stowarzyszenia Narodowe Czerwonego Krzyża.
Najwyższym organem uchwałodawczym Ruchu jest Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża zbierająca się co 4 lata, z udziałem przedstawicieli MKCK, Ligi i krajowych stowarzyszeń oraz przedstawicieli państw, które ratyfikowały konwencje genewskie z 1949.
MKCK składa się wyłącznie z obywateli szwajcarskich, jego symbolem od 1980 jest czerwony krzyż na białym tle (zamienione barwy Szwajcarii). Stanowi on centrum informacji o jeńcach, osobach zaginionych, interweniuje w ich sprawach, udziela pomocy ofiarom międzynarodowych konfliktów, współuczestniczy w opracowywaniu nowych konwencji humanitarnych, może być mediatorem. Za swe zasługi otrzymał pokojową Nagrodę Nobla w 1917, 1944 i 1963.
Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża zrzesza krajowe organizacje z całego świata (występujące pod nazwą Czerwony Półksiężyc w krajach islamu, Czerwony Lew w Iranie, Czerwona Gwiazda w Izraelu). Jej dewizą jest per humanitatem ad pacem (przez humanitaryzm do pokoju), hasło przyjęte w 1961 na praskim spotkaniu – Konferencji Rady Pełnomocników. Jej zadaniem jest rozwój krajowych Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, podnoszenie poziomu sanitarnego, ochrony zdrowia ludności, udzielanie pomocy społecznej. Również otrzymała pokojową Nagrodę Nobla w 1963. Przykładem stowarzyszenia narodowego jest Polski Czerwony Krzyż (PCK).


Misja Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

Podstawową misją Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest zapobieganie i łagodzenie cierpienia ludzkiego oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych. W wypełnianiu swojej misji Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc podejmuje przede wszystkim takie zadania jak:
*ochrona życia i zdrowia,
* zapewnienie poszanowania istoty ludzkiej, zwłaszcza podczas konfliktów zbrojnych i w innych krytycznych sytuacjach,
* praca na rzecz zapobiegania chorobom i rozwijanie pomocy społecznej,
* aktywizowanie pracy wolontariuszy i stała gotowość do niesienia pomocy,
* budowa uniwersalnego poczucia solidarności ze wszystkimi, którzy potrzebują ochrony i pomocy.

Statut, wspólny dla wszystkich części składowych Ruchu CK i CP, określa następująco jego wspólną misję:
"Stowarzyszenia krajowe Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża i Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca stanowią łącznie światowy ruch humanitarny, którego posłannictwem jest zapobieganie ludzkim cierpieniom i łagodzenie ich wszędzie, gdzie one występują, ochrona życia i zdrowia oraz działanie na rzecz poszanowania istoty ludzkiej, zwłaszcza w czasie konfliktu zbrojnego i w innych sytuacjach zagrożenia, praca na rzecz zapobiegania chorobom oraz podnoszenia zdrowotności i opieki społecznej, popieranie dobrowolnego niesienia pomocy oraz stałej gotowości członków Ruchu do niesienia pomocy, jak również powszechnego poczucia solidarności z tymi, którzy potrzebują pomocy i ochrony ze strony Ruchu".

Poprzez swą działalność humanitarną i upowszechnianie swoich ideałów Ruch CK i CP wspiera trwały pokój, który nie może być rozumiany po prostu jako stan bez wojny, lecz jako dynamiczny proces współpracy między wszystkimi państwami i narodami, współpracy opartej na poszanowaniu wolności, niepodległości i suwerenności narodów, równości praw człowieka, jak również na sprawiedliwym i równym podziale zasobów dla zaspokajania potrzeb narodów. "Inter arma caritas" (Miłosierdzie wśród walki) oraz "Per humanitatem ad pacem" (Przez humanitaryzm do pokoju) - to dewizy wyrażające wspólne ideały Ruchu CK i CP.


Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca to ruch humanitarny o zasięgu ogólnoświatowym, jeden z najstarszych w historii ludzkości.
Jego częściami składowymi są:
* Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża,
* Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca,
* Stowarzyszenia krajowe Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca.

Dwie pierwsze instytucje działają na szczeblu międzynarodowym, a Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w poszczególnych krajach.

Wszystkie części składowe stosują się do postanowień wspólnego statutu, który określa ich specyficzną odpowiedzialność w dziedzinie działalności humanitarnej, ich wzajemne relacje i zasady współdziałania. Każda z części składowych Ruchu jest autonomiczna, działa w oparciu o własny statut i realizuje właściwe dla siebie cele i zadania. Każda z nich ma własną strukturę.
Wszystkie części składowe Ruchu spotykają się w ustalonych terminach na wspólnych sesjach, w celu omówienia tematów dotyczących całego Ruchu i przyjęcia ustaleń obowiązujących wszystkich. Odbywa się to na posiedzeniach Rady Delegatów Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca oraz na Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. W tym ostatnim forum biorą także udział przedstawiciele rządów państw będących stronami Konwencji Genewskich o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych. Jest oczywiste, że pomimo różnic występujących pomiędzy jego częściami składowymi, Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest postrzegany jako całość. Najważniejsze decyzje są podejmowane wspólnie, podobnie jak realizacja szeregu konkretnych zadań. Dotyczy to szczególnie: pomocy międzynarodowej dla ofiar klęsk żywiołowych lub konfliktów zbrojnych, przygotowanie do klęsk, różnego rodzaju szkolenia, upowszechnianie międzynarodowego prawa humanitarnego i wiele innych. Współpraca jest ułatwiona dzięki zawarciu wewnętrznych porozumień oraz dzięki pracy delegatur terenowych prowadzonych w wielu krajach świata zarówno przez MKCK jak i Federację oraz stałej wymianie informacji.
Wszystkie części składowe Ruchu, niezależnie od rodzaju działalności jaką w danym momencie podejmują, mają jednakowe podejście do spraw humanitarnych wynikające z Podstawowych Zasad Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.


Podstawowe zasady Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w wypełnianiu swojej misji kieruje się zawsze podstawowymi zasadami, uchwalonymi przez XX Międzynarodową Konferencję Czerwonego Krzyża w Wiedniu i zmienionymi przez XXV Międzynarodową Konferencję Czerwonego Krzyża w Genewie w październiku 1986 roku. Doktryna Czerwonego Krzyża jest stała i trwała, nie ulega wpływom popularnych opinii i aktualnych ideologii. Musi być uniwersalna, zrozumiała dla ludzi wszystkich ras, kultur, wyznań, przekonań i klas społecznych, gdyż tylko wtedy będzie przez nich akceptowana.

Podstawowe Zasady Czerwonego Krzyża to:
HUMANITARYZM - Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca zrodzony z troski o niesienie pomocy rannym na polu bitwy bez czynienia jakiejkolwiek między nimi różnicy, podejmuje zarówno na płaszczyźnie międzynarodowej, jak i krajowej wysiłki w kierunku zapobiegania we wszelkich okolicznościach cierpieniom ludzkim i ich łagodzenia. Zmierza do ochrony życia i zdrowia oraz zapewnienia poszanowania osobowości człowieka. Przyczynia się do wzajemnego zrozumienia, przyjaźni i współpracy oraz do trwałego pokoju między wszystkimi narodami.
BEZSTRONNOŚĆ - Nie czyni żadnej różnicy ze względu na narodowość, rasę, wyznanie, pozycję społeczną lub przekonania polityczne. Zajmuje się wyłącznie niesieniem pomocy cierpiącym, kierując się ich potrzebami i udzielając pierwszeństwa w najbardziej naglących przypadkach.
NEUTRALNOŚĆ - W celu zachowania powszechnego zaufania Ruch powstrzymuje się od uczestnictwa w działaniach zbrojnych oraz - w każdym czasie - w sporach natury politycznej, rasowej, religijnej lub ideologicznej.
NIEZALEŻNOŚĆ - Ruch jest niezależny. Stowarzyszenia krajowe służąc pomocą władzom publicznym w ich działalności humanitarnej i podlegając prawu obowiązującemu w ich państwach, powinny zawsze korzystać z samodzielności pozwalającej im na działania w każdym czasie, zgodnie z zasadami Ruchu.
DOBROWOLNOŚĆ - Ruch niesie pomoc dobrowolnie, nie kierując się chęcią osiągnięcia jakiejkolwiek korzyści.
JEDNOŚĆ - W każdym kraju działa tylko jedno stowarzyszenie Czerwonego Krzyża albo Czerwonego Półksiężyca. Powinno ono być otwarte dla wszystkich i obejmować swą humanitarną działalnością obszar całego kraju.
POWSZECHNOŚĆ - Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, w którym wszystkie stowarzyszenia mają równe prawa i obowiązek niesienia sobie nawzajem pomocy, obejmuje swoją działalnością cały świat.

Klasyfikacja podstawowych zasad:
* Zasady pierwotne to: HUMANITARYZM i BEZSTRONNOŚĆ:
-służą jako inspiracja dla organizacji,
-określają i motywują jej działania,
-ustalają cel, jaki powinien zostać osiągnięty;
* Zasady pochodne to: NEUTRALNOŚĆ i NIEZALEŻNOŚĆ:
-umożliwiają stosowanie w praktyce zasad pierwotnych,
-zapewniają zaufanie wszystkich stron do Ruchu,
-określają jakimi środkami można osiągnąć wytyczone cele;
* Zasady organizacyjne to: DOBROWOLNOŚĆ, JEDNOŚĆ, POWSZECHNOŚĆ:
-dotyczą struktury i sposobu działania organizacji.
Wszystkie zasady są ze sobą ściśle powiązane, w pewnym zakresie każda z nich wynika z innych.


Godło

Krzyż Genewski (jeden z najlepiej rozpoznawalnych znaków świata), utworzony z odwróconych barw związkowych Szwajcarii, narodził się na kongresie w Genewie w 1863 r. jako znak ochronny wojskowych służb medycznych, będący równocześnie symbolem organizacji (wtedy też powstały "narodowe stowarzyszenia pomocy", zalążek Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża). W 1864 r. podpisano Konwencję Genewską wprowadzającą podstawy prawne dla używania tego znaku. W późniejszych latach wprowadzono, także jako znaki ochronne, czerwony półksiężyc na białym tle oraz czerwony lew i słońce. Te trzy znaki zatwierdzono w art. 38 I Konwencji Genewskiej z 1949 r. jako znaki ochronne wojskowych służb medycznych. Ochronę prawną ma również godło narodowe Związku Szwajcarskiego.

W krajach muzułmańskich zamiast czerwonego krzyża używany jest znak czerwonego półksiężyca, spełniający te same funkcje. Od 1980 r. zaprzestano używania znaku czerwonego lwa i słońca, ale też trwają dyskusje wokół ustanowienia nowego znaku.

Godło używane przez stowarzyszenie krajowe w czasie pokoju jest niewielkich rozmiarów - używane jako znak stowarzyszenia powinno zawierać w otoku jego nazwę lub inicjały.


Historia ruchu czerwonego krzyża i czerwonego półksiężyca

24 czerwca 1859 roku szwajcarski filantrop i finansista Henry Duant, stanął na pobojowisku bitwy pod Solferino, miejscu starcia sił Cesarstwa Austrii z armią włoską wspieraną przez armię francuską. Pole walki zasłane było przeszło 40 tysiącami ofiar- zabitych i pozostawionych samym sobie rannym. Szwajcar przejęty tym widokiem podjął wraz z okoliczną ludnością próbę udzielenia im pomocy, niezależnie, po której stronie walczyli.
Gdy powrócił do swojego rodzinnego miasta-Genewy, napisał książkę „Wspomnienie Solferino”, gdzie nie tylko przedstawił swoje wspomnienia, ale także ideę powołania organizacji, której zadaniem 89 w czasie pokoju miałoby być szkolenie wolontariuszy, a w razie jakiegoś konfliktu zbrojnego- niesienie pomocy rannym i poszkodowanym, którzy są uznani za osoby neutralne. Racje te poprali czterej znaczący obywatele Genewy- Gustave Moynier, gen. Guillome-Henri Dufour, dr Louis Apia i dr Theodore Maunior, powołując Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym.
Spotkało się to z dużym poparciem w Europie i w październiku 1863 roku przedstawiciele 16 krajów spotkali się w Genewie, gdzie przyjęli 91 założenia dotyczące roli poszczególnych krajów, w działalności Komitetu, a także znak organizacji: czerwony krzyż na białym tle, będącym odwrotnością flagi szwajcarskiej. W ten oto sposób zapoczątkowali międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża. Prawnie jednak został uznany jako znak ochrony wojskowej służby zdrowia rok później, kiedy przyjęto Konwencję Genewską, ( w której określono główne zasady działalności Czerwonego Krzyża- m.in., że „raniony lub chory żołnierz, do któregokolwiek narodu będzie on należał, zostanie otoczony opieką” /art.6/ oraz „ambulanse i szpitale militarne będą uznawane jako neutralne” /art.1/).
Kiedy w 1876 roku wybuchła wojna rosyjsko-turecka powstał islamski odpowiednik Czerwonego Krzyża, którego znakiem stał się czerwony półksiężyc. W ciągu kilkunastu lat powstały organizacje oparte na Międzynarodowym Ruchu Czerwonego Krzyża i Półksiężyca np. Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża (od 1991 roku zwana jako Federacja Czerwonego Lwa i Słońca, później jeszcze Czerwona Gwiazda). Odgrywały one ważną rolę w czasie konfliktów zbrojnych, lecz szczególnie w czasie I wojny światowej.
Po II wojnie światowej podjęto nowe zadania: zwalczanie skutków narkomanii, bezrobocia, nowych epidemii (np. AIDS), pomoc ofiarom klęsk żywiołowych, szerzenie oświaty zdrowotnej, organizowanie krwiodawstwa. Stanowi on także centrum informacji o jeńcach i osobach zaginionych. Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca stał się najważniejszą światową organizacją, świadczącą pomoc i ochronę ofiarom klęsk i konfliktów zbrojnych.
Społeczność międzynarodowa składa się obecnie sponad 190 niepodległych państw. 189 z nich jest członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, 189 stronami czterech Konwencji Genewskich z 1949 roku o ochronie ofiar wojny. O ile w poszczególnych państwach istnieje organ ustawodawczy (parlament) ustanawiający prawo dla wszystkich jego obywateli, o tyle w społeczności międzynarodowej organ taki nie istnieje i tylko państwa tworzą prawo międzynarodowe przez zawieranie między sobą umów lub przez uznanie określonych zachowań państw w określonych sytuacjach za prawo zwyczajowe. Międzynarodowe prawo humanitarne jest w dużej części prawem powszechnie obowiązującym.

Największą akcją Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, w której udział wziął również Polski Czerwony Krzyż jest niesienie pomocy ofiarom niszczycielskie fali, Tsunami w Azji. Stopniowo przekształca się ona z ratowania i ewakuowania tych, co przeżyli, w długofalową operację pomocy dla około dwóch milionów ludzi, z najbardziej dotkniętych kataklizmem regionie. Zadanie to utrudniają im problemy z dostępem, transportem i komunikacją, siedziba indonezyjskiego Czerwonego Krzyża w Banda Ach została całkowicie zniszczona, ponadto wielu z wolontariuszy wymaga już teraz wsparcia psychologicznego w związku z przeżyciami spowodowanymi wykonaną pracą. Jednak ich trudy przynoszą efekty: w samej Indonezji dostarczono 1800 zestawów rodzinnych (zawierających najpotrzebniejszy sprzęt i środki do przeżycia), w klinikach polowych na Sri Lance w Vaikkala i Nainamadama czterdziestu wolontariuszy udzieliło pomocy ponad 7,5 tysiącom poszkodowanych. Prowadzonych jest wiele akcji mających na celu pomoc dzieciom poszkodowanym w wyniku katastrofy.
Tak, więc Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca już na zawsze zapisał się w wielkiej księdze historii świata. Jest również historią nadziei. Nadziei, która z serca jednego Szwajcara, popłynęła szeroką rzeką na cały świat.

Polski Czerwony Krzyż


Utworzenie PCK

Idee czerwonokrzyskie splatały się z dążeniami społeczeństwa polskiego do odzyskania niepodległości. Mimo sprzeciwu władz w poszczególnych zaborach na terytorium Polski powstawały i działały pod różnymi nazwami organizacje humanitarne.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, z inicjatywy Stowarzyszenia Samarytanin Polski zwołano 18.01.1919 naradę wszystkich istniejących na ziemiach polskich organizacji kierujących się w działaniu czerwonokrzyskimi ideałami. Organizacje te podczas narady odbywającej się pod patronatem Heleny Paderewskiej utworzyły Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża. Wyłoniły 30-osobowy Tymczasowy Komitet, zlecając jego przedstawicielom, w konsultacji z innymi organizacjami, opracowanie projektu statutu i prowadzenie prac organizacyjnych.

Po zatwierdzeniu przez rząd statutu Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża na zebraniu konstytucyjnym 27.04.1919 r. wybrano Zarząd Główny. Prezesem został Paweł Sapieha, a po jego rezygnacji Helena Paderewska.

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża 24.07.1919 r. zarejestrował i uznał Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża za jedyną organizację czerwonokrzyską działającą na całym terytorium państwa polskiego.



PCK w okresie międzywojennym

Działania Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża były dostosowane do potrzeb społeczeństwa. Udzielano pomocy poszkodowanym w wyniku wojny, organizowano i prowadzono szereg zakładów lecznictwa. Poszukiwano również zaginionych, realizowano zadania sanitarne, szkolono pielęgniarki, ratowników, doszkalano nauczycieli i od 1921 roku tworzono młodzieżowe koła PCK.

W 1927 roku Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża zmieniło nazwę na Polski Czerwony Krzyż a prezydent Rzeczypospolitej wydał rozporządzenie z mocą ustawy nadające PCK uprawnienia stowarzyszenia wyższej użyteczności i przyjął patronat nad PCK. Ustalono, że w razie wojny PCK będzie podporządkowany ministrowi spraw wojskowych.

PCK rozszerzał swoją działalność programową i organizacyjną, w tym zwłaszcza szkolenia sanitarne, zakładanie drużyn ratowniczych, gromadzenie sprzętu itp. W 1935 roku powołano w Łodzi Centralną Stację Wypadkową z ośrodkiem przetaczania krwi, a w rok później przy szpitalu PCK w Warszawie utworzono pierwszy Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi.

W 1939 roku PCK liczył ok. 850.000 członków, w tym ok. 50% stanowiła młodzież. Dysponował także znaczną rzeszą przeszkolonych pielęgniarek i ratowników, poważnym majątkiem, zapasami materiałów sanitarnych, sprzętem technicznym, prowadził 1300 placówek ochrony zdrowia i opieki społecznej.



Czasy wojny i okupacji

Od początku II wojny światowej PCK oddał do dyspozycji wojska szpitale, punkty sanitarne, sprzęt, personel lekarski i pielęgniarki oraz dziesiątki tysięcy ochotników. Uruchomił także dodatkowo ok. 180 szpitali, wiele punktów sanitarnych, domów noclegowych. Przejawiał szczególną aktywność w niesieniu pomocy rannym żołnierzom i cywilom oraz uciekinierom.

4.09.1939 przekształcono sekcję informacyjną ZG PCK w Biuro Informacyjne i zgodnie z konwencją genewską skoordynowano jego działalność z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża, co dało podstawę do gromadzenia materiałów o ludziach i stratach wojennych.

W październiku 1939 MKCK apelem wezwał wszystkie stowarzyszenia Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w innych państwach do udzielania pomocy jeńcom wojennym i cywilom w okupowanych krajach. W listopadzie za zgodą ministra spraw wojskowych i aprobatą MKCK powołano na emigracji drugi Zarząd Główny PCK z siedzibą w Paryżu, a następnie przeniesiono go do Londynu. Zarząd ten tworzył delegatury PCK w wielu wolnych krajach europejskich i pozaeuropejskich, które obejmowały działalnością wszystkie ośrodki polonijne, niosące wielostronną pomoc potrzebującym.

W lipcu 1940 ukazało się rozporządzenie generalnego gubernatora Niemiec rozwiązujące na terenie Guberni wszystkie stowarzyszenia i organizacje w Polsce. Ze względu na konwencje genewskie nie objęło ono PCK, chociaż dotkliwie ograniczyło jego działalność, między innymi nakazując rozwiązanie struktur terenowych i ustalając pełnomocników i komisarzy do nadzorowania pracy i korespondencji PCK. Wobec zdecydowanego sprzeciwu ZG PCK i zapowiedzi odwołania się do MKCK i Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, władze niemieckie odwołały wydane rozporządzenie, a PCK jako jedyna organizacja w okupowanej Polsce funkcjonował z nazwą Polski Czerwony Krzyż, mimo wielu szykan i utrudnień.

PCK nie miał natomiast możliwości nawiązywania kontaktów z Polakami, którzy znaleźli się na terenie ZSRR, ponieważ rząd tego kraju nie był wówczas sygnatariuszem konwencji genewskich. Stąd trudności zarówno działań jak i uzyskiwania informacji o aresztowaniach i Polakach wywożonych na terytorium ZSRR, w tym do obozów w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku i innych miejsc odosobnienia.

Rola PCK w skomplikowanej i dramatycznej sprawie katyńskiej została opisana we wspomnieniach ówczesnego prezesa PCK Wacława Lacherta oraz poufnym raporcie sekretarza generalnego Kazimierza Skarżyńskiego. PCK zdystansował się wówczas od zabiegów okupanta i hałaśliwej jego propagandy. Delegował natomiast do Katynia komisję techniczną w ramach Biura Informacji. Komisja PCK dokonywała ekshumacji i identyfikacji pomordowanych, potwierdzając w dokumentach masowy mord oficerów polskich i innych osób internowanych. W oparciu o te dokumenty PCK wydawał zaświadczenia rodzinom pomordowanych.

PCK wbrew ograniczeniom ze strony okupanta odegrał ogromną rolę w powstaniu warszawskim. Na szeroką skalę pomagał rannym żołnierzom oddziałów powstańczych. Zarówno w prowadzonych szpitalach, punktach sanitarnych, jak też we wszystkich innych sytuacjach spieszył z pomocą ludności cywilnej. Podejmował także próby kontaktów z zesłanymi do obozów koncentracyjnych. Różnorodne działania wywoływały duże represje okupanta wobec działaczy PCK. Wielu z nich skazano na śmierć, wysłano do obozów koncentracyjnych. W drugim dniu powstania Niemcy celowo spalili siedzibę PCK wraz z aktami i dokumentami zarówno katyńskimi jak i innymi stanowiącymi bezcenną wartość dla ludzi i historii. Represje nie zastraszyły jednak działaczy i nie przerwały w całym okresie II wojny światowej wykonywania czerwonokrzyskiej misji i konkretnych zadań.



PCK po II wojnie światowej

Wraz w wyzwoleniem terenów polskich przez armię radziecką i wojsko polskie powstała sieć placówek PCK, a ZG PCK ustalił z władzami państwa zasady działania stowarzyszenia i współpracy. 16.05.45 MKCK uznał Zarząd Główny z siedzibą w Warszawie jako jedyną władzę PCK na terenie Polski.

Za pośrednictwem PCK dziesiątki tysięcy rodzin odnajdywało swoich bliskich, otrzymywało dokumenty, korzystało z rozdawanej odzieży, posiłków, paczek żywnościowych. PCK prowadził szpitale, punkty sanitarne, leczył chorych, wykonywał dezynfekcje. Zorganizował pogotowie ratunkowe, uruchomił wiele stacji krwiodawstwa.

Od 1948 roku zmieniła się sytuacja i życie w powojennym kraju. Państwo zaczęło przejmować od PCK zakłady lecznicze i opiekuńcze.

W 1951 roku odbył się Krajowy Zjazd PCK, który uchwalił nowy statut, przyjął program dostosowany do warunków pokoju i ówczesnych potrzeb i możliwości działania.

Po przejęciu przez państwo stacji i punktów krwiodawstwa PCK od 1958 roku prowadzi planową i systematyczną działalność w promowaniu honorowego krwiodawstwa

Od 1962 roku, dzięki zaangażowaniu działaczy i pracowników PCK oraz wydatnej pomocy finansowej i organizacyjnej państwa, tworzono punkty opieki nad chorymi w domu. Z dużym rozmachem szkolono siostry pogotowia PCK, rozwijano szkolne i zakładowe koła PCK, propagowano honorowe krwiodawstwo, organizowano szereg akcji promujących zdrowie i realizowano różne zadania uzasadnione potrzebami społecznymi.

16 listopada 1964 roku Sejm uchwalił ustawę o PCK. Określono w niej podstawowe zasady prawne funkcjonowania PCK oraz niektóre obowiązki organów państwa wobec stowarzyszenia. Zlecono Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi prowadzenie Biura Informacji i Poszukiwań jako realizatorowi obowiązku państwa wynikającego z konwencji genewskich.

Przez wszystkie lata PCK realizował wiele zadań zgodnych z potrzebami społecznymi i możliwościami ówczesnej sytuacji. Korzystał przy tym z pomocy państwa i zakładów pracy w niektórych dziedzinach, takich jak opieka nad chorymi w domu, krwiodawstwo, szkolenie sanitarne, promocja zdrowia, praca z młodzieżą itd.

Wyjątkowym wydarzeniem w społeczeństwie i w PCK był okres stanu wojennego w Polsce. Po jego ogłoszeniu PCK podjął niezwłocznie działalność pomocową. Władze państwa w kilka dni po ogłoszeniu stanu wojennego zgodziły się na wizyty przedstawicieli PCK w ośrodkach internowania i udzielania pomocy internowanym i ich rodzinom. Było to np. ułatwienie korespondencji z rodzinami, dostarczanie środków czystości , odzieży itp.

W styczniu 1982 roku w siedzibie ZG PCK rozpoczęła działalność delegatura MKCK i Ligi Stowarzyszeń CK i CP. Działacze i pracownicy ZG PCK oraz przedstawiciele MKCK odbyli 79 wizyt w ośrodkach internowanych, a przedstawiciele zarządów okręgowych PCK 170 wizytacji ośrodków internowania na swoim terenie. Przyjęto ponad 4 tysiące różnych próśb i postulatów internowanych, w tym ok. 600 wniosków o zwolnienie. Wiele z tych próśb załatwiono bądź skierowano do rozpatrzenia kompetentnym władzom.

W Genewie powołano w tym czasie grupę operacyjną zajmującą się z ramienia Ligi Stowarzyszeń i MKCK pomocą dla Polski. Po apelu wystosowanym do stowarzyszeń w innych krajach, do Polski napływały transporty z darami odzieży, lekarstw, żywności, sprzętu medycznego, środków czystości, które docierały do ludności, szpitali, domów dziecka, szkół, internatów itp. Wartość tych darów, z których większość przekazano za pośrednictwem PCK, ocenia się na dziesiątki milionów dolarów, a korzystających z pomocy na ponad półtora miliona osób.

Przedstawiciele MKCK i Ligi współorganizujący i nadzorujący tę działalność w specjalnym raporcie bardzo wysoko ocenili pracę PCK w okresie stanu wojennego.


PCK w nowej sytuacji społeczno - ustrojowej

Wraz ze zmianami ekonomicznymi i społecznymi pojawiły się nowe problemy i uwarunkowania dotyczące pracy PCK. Zmienił się system finansowania działalności opiekuńczej w kraju. PCK zatrudniał ok. 24 tysięcy sióstr PCK do opieki nad chorymi w domu. Prowadził szereg placówek i punktów opieki. Zmiana tego systemu została wymuszona ustawą o opiece społecznej. Spowodowała ona duże trudności w funkcjonowaniu całego stowarzyszenia. Siostry PCK utraciły pracę a ich podopieczni troskliwą pomoc i kwalifikowana opiekę. Pojawiło się wiele nowych problemów wymagających innych rozwiązań i dodatkowych działań. Stowarzyszenie jest zaangażowane w dożywianie ok. 1200 uczniów dziennie. Mimo zmienionych zasad świadczy usługi opiekuńcze dla 13.000 tysięcy chorych w domu. PCK prowadzi też 12 ośrodków opiekuńczych, 6 noclegowni, kilkanaście świetlic dla dzieci. Organizuje co roku kolonie, obozy dla ok. 10.000 dzieci, rekrutujących się z rodzin najuboższych.

Rozszerzyła się znacznie sfera ubóstwa społecznego, w tym bezrobocie i bezdomność. Wzrosła ilość niedożywionych dzieci w rodzinach, szkołach i placówkach oświatowych. PCK usiłuje sprostać oczekiwaniom społecznym W nowych formach uczestniczy w pomocy potrzebującym pod hasłem "Pomagamy potrzebującym-bądź z nami". Odwołuje się do ofiarności społecznej, organizuje akcje "Pomocna dłoń" , poszukuje sponsorów do wielu charytatywnych działań. Ważną i oryginalną rolę w pozyskiwaniu środków finansowych i rzeczowych na pomoc potrzebującym spełnia (utworzona w nawiązaniu do przedwojennej tradycji) działająca od 1995 roku Rada Pań PCK. Ogniwa PCK na różnych szczeblach organizacyjnych poświęcają dużo czasu i energii w zdobywaniu środków finansowych na realizację zadań. Niektóre zadania w dziedzinie opieki, krwiodawstwa, szkolenia są realizowane na zasadzie zadań zleconych przez organy państwowe bądź samorządowe.

Szeroką działalność prowadzi PCK nadal w dziedzinie honorowego krwiodawstwa. Około 500.000 osób bezpłatnie oddaje co roku ponad 400000 litrów krwi dla potrzeb lecznictwa. Działania te są wkładem PCK w realizację ustawy o publicznej służbie krwi uchwalonej w 1997 roku.

PCK prowadzi znaczące działania w propagowaniu zdrowego stylu życia. Szkoli młodzież i dorosłych w udzielaniu pierwszej pomocy. W stowarzyszeniu działają też grupy ratownictwa specjalnego śpieszące z pomocą podczas klęsk żywiołowych i katastrof. Utrzymywane są magazyny interwencyjne, z których jednorazowo można udzielić pomocy dla ok. 17.000 osób. W latach 1997 i 1998 PCK przekazał powodzianom dary rzeczowe i środki finansowe uzyskane od społeczeństwa polskiego i stowarzyszeń zagranicznych o wartości ponad 16 mln zł.

Na mocy ustawy o PCK i konwencji genewskich ZG PCK z pomocą państwa prowadzi Biuro Informacji i Poszukiwań Zajmuje się ono ustaleniami losów ludzi poszkodowanych podczas wojen i konfliktów zbrojnych, uczestnictwem w ekshumacjach, wydawaniem im lub ich rodzinom stosownych dokumentów.

W ZG PCK od kilkunastu lat przy poparciu i pomocy MKCK działa Ośrodek Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego. Skupia on na zasadach społecznych grono pracowników, ekspertów w dziedzinie prawa międzynarodowego. Ośrodek współpracuje z MKCK i odpowiednimi resortami, realizując programy upowszechniania międzynarodowego prawa humanitarnego wśród ludności cywilnej, zwłaszcza młodzieży. Wspólnie z MKCK organizuje co roku seminarium zwane "Warszawską Szkołą Letnią MPH" przeznaczone dla młodych prawników i przedstawicieli stowarzyszeń krajowych z krajów Europy i Ameryki Płn.

PCK uczestniczy także w akcjach humanitarnych Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża. Wysyła transporty z darami dla ludności w krajach dotkniętych konfliktami zbrojnymi bądź klęskami żywiołowymi i katastrofami.

Podstawą prawną działania PCK nadal jest ustawa o Polskim Czerwonym Krzyżu z

16 listopada 1964 roku i statut zatwierdzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 2.04.1996. Zgodnie ze statutem najwyższym organem uchwałodawczym stowarzyszenia jest Krajowa Rada Reprezentantów PCK a wykonawczym Zarząd Główny PCK i jego Prezydium. Organem kontrolnym Główna Komisja Rewizyjna. Ponadto działa Kapituła Honorowej Odznaki PCK i Sąd Organizacyjny PCK. W okręgach i rejonach również są rady reprezentantów i zarządy.

Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi są koła PCK, Kluby Honorowych Dawców Krwi PCK, grupy Społecznych Instruktorów Młodzieżowych PCK i inne zespoły.

Obecnie PCK liczy ponad 700.000 członków zrzeszonych w 12.840 jednostkach podstawowych w tym ponad 50 % stanowi młodzież. Przy zarządach działa również wielu wolontariuszy i sympatyków stowarzyszenia widocznych zwłaszcza podczas akcji nadzwyczajnych, takich jak np. pomoc powodzianom.

Krajowa Rada Reprezentantów PCK 16.01.99 postanowiła dokonać w najbliższym czasie zmian strukturalnych w stowarzyszeniu, przystosowując struktury PCK do nowego podziału administracyjnego kraju. Zmiany te uzasadnione są dążeniami działaczy i pracowników PCK do bardziej samodzielnej pracy i skuteczniejszego wspomagania organów państwowych i samorządowych w udzielaniu pomocy ludziom potrzebującym. Powinny też sprzyjać dalszemu rozwojowi stowarzyszenia zgodnie z jego czerwonokrzyską misją i potrzebami współczesności.


Czym zajmuje się PCK?

Podstawowym zadaniem Stowarzyszenia jest ochrona zdrowia i życia ludzkiego, niesienie pomocy wszystkim potrzebującym, ochrona czci i godności ludzkiej.

Zakres tych zadań zmienia się w zależności od sytuacji w kraju i aktualnych potrzeb społecznych.

Główne kierunki tych działań to :
* działanie w zakresie opieki i pomocy,
* pozyskiwanie honorowych dawców krwi i organizowanie klubów honorowych krwiodawców,
* prowadzenie szkolenia ludności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej i organizowanie posterunków sanitarnych,
* popularyzowanie zasad oświaty zdrowotnej - zapobieganie chorobom zakaźnym
i cywilizacyjnym ( w tym profilaktyka AIDS ),
* prowadzenie krajowego Biura Informacji i Poszukiwań przewidzianego w Konwencjach Genewskich o ochronie ofiar wojny,
* uczestnictwo w pracach Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża, w tym udział w międzynarodowych akcjach pomocy humanitarnej.


Jaką pomoc świadczy PCK ?

* organizowanie opieki nad samotnymi chorymi w domach - prowadzonej przez
przeszkolone siostry PCK oraz opłacaną przez PCK "pomoc sąsiedzką"
* udzielanie pomocy finansowej, rzeczowej i organizacyjnej ludziom i rodzinom,
które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej,
* pomoc ludziom niepełnosprawnym,
* organizowanie bezpłatnych obiadów oraz dofinansowanie posiłków dla dzieci
i młodzieży w szkołach,
* organizowanie wakacyjnego wypoczynku dla dzieci z rodzin najuboższych oraz
dzieci niepełnosprawnych,
* rozprowadzanie odzieży z darów w środowiskach ludzi najuboższych,
* organizowanie akcji pomocy dla ofiar klęsk żywiołowych i katastrof.

Członkami Polskiego Czerwonego Krzyża mogą zostać osoby pragnące uczestniczyć społecznie w realizacji zadań Stowarzyszenia. Członkowie należą do kół PCK w szkołach, zakładach pracy lub środowiskach.

Instytucje, zakłady pracy, a także osoby prywatne - mogą zostać członkami wspierającymi PCK płacić zadeklarowane składki. Członków tych przyjmują zarządy PCK.

Wspomagać Polski Czerwony Krzyż można także nie będąc jego członkiem - poprzez przekazywanie pieniędzy na określone cele, dobrowolne uczestnictwo w organizowanych akcjach lub doraźną pomoc w przypadkach klęsk i katastrof.


Struktura organizacyjna PCK

Struktura organizacyjna Polskiego Czerwonego Krzyża podzielona jest na cztery poziomy: krajowy, okręgowy i rejonowy. Poziom czwarty, najniższy w hierarchii, a tym samym jej fundament, to jednostki podstawowe. Szczegółowe kompetencje tych struktur określa Statut oraz wydane na jego podstawie regulaminy i instrukcje.

Władzę naczelną nad pracami Stowarzyszenia sprawują:
* Krajowa Rada Reprezentantów - organ uchwałodawczy, który jako "czerwonokrzyski parlament" reguluje wewnętrzne zasady funkcjonowania Stowarzyszenia oraz wyznacza ramową strategię jego działań. W skład KRR, wchodzą delegaci terenowi - przedstawiciele okręgów;
* Zarząd Główny - organ wykonawczy, który kieruje pracami Stowarzyszenia. Jego członków wybiera na czteroletnią kadencję KRR.
Na szczeblu krajowym działają także: Główna Komisja Rewizyjna, Sąd Organizacyjny oraz Kapituła Odznaki Honorowej PCK.

Struktury szczebla okręgowego działają na poziomie wojewódzkim, zaś rejonowego w zasadzie na powiatowym. W ich obrębie funkcjonują, właściwe im, organy uchwałodawcze (rady reprezentantów), wykonawcze (zarządy) oraz kontrolne (komisje rewizyjne). Zarządy trzech powyższych szczebli mogą powoływać biura - w nich mają zatrudnienie etatowi pracownicy organizacji. Organy uchwałodawcze i kierujące Stowarzyszenia mogą również tworzyć rady i zespoły problemowe wspomagające ich działalność; np. rady honorowego krwiodawstwa, rady młodzieżowe.
W środowiskach zamieszkania, miejsca pracy lub nauki organizowane są, za aprobatą zarządów rejonowych, jednostki podstawowe np. koła PCK, kluby honorowych dawców krwi, w których zrzeszeni są członkowie.


Honorowe Krwiodawstwo

Oddając krew - darujesz życie" - to hasło towarzyszy działaniom Polskiego Czerwonego Krzyża od ponad 40 lat - od czasu, gdy PCK zajął się organizacją i propagowaniem honorowego krwiodawstwa oraz uświadamianiem znaczenia krwi w ratowaniu życia i zdrowia ludzkiego.
Co prawda, za sprawy związane z przetwarzaniem krwi odpowiada służba krwi podległa Krajowemu Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie, jednak planowe i rytmiczne zaopatrzenie regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa w życiodajną krew możliwe jest przede wszystkim dzięki honorowym dawcom. Ruch Honorowych Dawców Krwi jest integralną częścią struktury PCK i obecnie zrzesza blisko 200.000 członków i wolontariuszy, którzy poza systematycznym i planowym oddawaniem krwi, promują oraz upowszechniają ideały Ruchu zjednując mu tym samym nowych sympatyków. Strukturę organizacyjną Ruchu tworzą kluby i rady HDK. Kluby, jako podstawowe jednostki organizacyjne PCK, zrzeszają dawców w środowiskach lokalnych: miejscach zamieszkania, pracy lub nauki. Podejmowane przez nie inicjatywy to m.in.: doraźne akcje poboru np. w odzewie na apel służby zdrowia, szkolenia, pogadanki, konkursy, wspólne wyjazdy lub imprezy sportowe. Rady HDK działają przy zarządach PCK wszystkich szczebli, a ich działalność dotyczy przede wszystkim koordynacji i inspiracji prac klubów oraz współpracy ze służbą krwi. Nad całokształtem prac Ruchu oraz jego ogólnopolską strategią czuwa, powołana przy Zarządzie Głównym PCK, Krajowa Rada HDK.