Problemy społeczeństwa polskiego w dobie transformacji

PROBLEMY SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO W DOBIE TRANSFORMACJI
Społeczeństwo polskie jest częścią wielkiego społeczeństwa europejskiego, należącego do uprzywilejowanej części świata. Polska wyróżnia się dużą jednolitością kraju, zarówno pod względem narodowościowym jak i wyznaniowym. Mniejszości etniczne i religijne w Polsce nie przekraczają kilku procent populacji. Atutem Polski jest niemal zupęłny brak konfliktów narodowościowych. Polska diaspora utrzymuje żywe związki z krajem i często daje wyra swojemu patriotyzmowi, przykładem mogą być chociażby działania na rzecz przyjęcia naszego kraju do NATO. Polskę od innych społeczeństw zachodnioeuropejskich odróżnia istnienie szczególnej kategorii społecznej jaką jest inteligencjia. Od społeczeńst Europy Zachodniej różni też Polskę wysoki procent mieszkańców wsi-zajmujących się rolnictwem (20%) w wieku produkcyjnym. Polska jest nadal społeczeństwem stosunkowo młodym, który jest w trakcie wielkiej modernizacji przede wszystkim pod zwględem politycznym, ekonomicznym i społecznym.

Struktura ludności Polski według płci i wieku w 2001r.

Inteligencja-grupa(warstwa) społeczna składająca się z osób należacych klas społecznych, wykonujących złożoną pracę umysłową, wymagającą odpowiednio wysokiego wykształcenia, specyficznej wiedzy i uzdolnień, grupa ta często aspiruje do ideowego przywództwa w społeczeństwie.
Diaspora-rozproszenie jakiejś narodowości na obczyźnie.
MODERNIZACJA KRAJU
Modernizacja kraju zaczęła sie wraz z zwycięstwem obozu “Solidarności” w częściowo wolnych wyborach parlamentarnych w 1989 roku. Proces modernizacji państwa dokonuje się nadal, w trzech wymiarach.
1. POLITYCZNYM jest to przejście od państwa autoratywnego do demokracji przedstawicielskiej.
Autorytaryzm – antydemokratyczny system rządów. Władza w państwie autorytatywnym jest skupiona w rękach jednego człowieka lub nielicznej grupy, odrzuca równość miedzy ludźmi, wolność oraz tolerancję. Jednostka ludzka musi być bezwzględnie podporządkowana organom państwowym. Dużą rolę w takim systemie odgrywa policja, posiadająca sieć domosicieli i agentów, kontrolująca społeczeństwo. Czasami w takim państwie władze sprawuje wojsko i wysokie stanowiska zajmuja wojskowi. Potocznie autorytaryzm jest nazywany “rządami mocnej ręki” W autorytaryźmie rząd nie jest oparty na większości parlamentarnej i nie podlega kontroli społeczeństwa, chociaż mogą w nim występować elemanty demokracji np: samorząd, a wiele spraw ekonomicznych, społecznych, religijnych, kulturowych jest pozostawiona aktywności indywidualnej. Autorytatywne rządy uzasadniają często swe powstanie “zgubnymi przerostami demokracji” a w rzeczywistości świadczą o niedorozwoju demokracji w danym państwie. Autorytaryzm kieruje się pragmatyzmem i w odróżnieniu od totalitaryzmu rzadko opiera się na uniwersajnej ideologii, tajnej policji, terrorze i monopolu gospodarczym.
Demokracja – ustrój polityczny, oparty na trójpodziale władzy w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli. Gwarantem istnienia demokracji jest konstytucja. Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna. We współczesnej teorii demokracji liberalnej, zakłada się, że faktyczny ustrój demokratyczny powinien charakteryzować się:
o możliwością wyboru władzy przez wolne i uczciwe wybory,
o możliwością kandydowania do ciał tworzących władzę przez wszystkich obywateli
rządami prawa i jawnością stanowienia prawa,
o przestrzeganiem elementarnych praw człowieka takich jak:
wolnością głoszenia swoich poglądów - nawet jeśli nie są one w danym momencie popularne,
o wolnością zrzeszania się i tworzenia politycznych grup nacisku
wolnością od dyskryminacji (rasowej, religijnej, seksualnej itp.)

Demokracja może być stopniowana - tzn. w danym ustroju politycznym faktyczny udział we władzy ogółu obywateli może być większy lub mniejszy. Np: w monarchii konstytucyjnej władza należy formalnie do króla, jednak rzeczywiste stosunki między królem a jego poddanymi reguluje konstytucja, która może w praktyce oddawać niemal całą władzę poddanym. Współcześni demokraci uważają, iż demokracja jest jedynym możliwym gwarantem istnienia wolnej konkurencji w gospodarce, na rynku pracy oraz możliwości wprowadzenia koniecznych reform po debacie i dojściu do porozumienia. Z drugiej strony systemy, które są z formalnego punktu widzenia demokracjami, mogą w rzeczywistości dawać rzeczywistą władzę wąskiej grupie oligarchów(wąska grupa społeczna sprawująca władzę), którzy praktycznie sprawują ją w sposób skrajnie niedemokratyczny.
W Polsce transformacja polityczna polegała na zniesieniu monopolu partii komunistycznje Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której w rzekomej “demokracji ludowej” podporządkowane było całe państwo z jego strukturami administracyjno-prawnymi. Ideologia komunistyczna, która wcześniej legitymizowała władzę “ludu pracującego miast i wsi” zastąpiona została demokratyczną zasadą suwerenności narodu; w Konstytucji RP jest zapis, iż “władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”. Władcze uprawnienia narodu są urzeczywistniane za pomocą form demokracji bezpośredniej oraz demokracji pośredniej (m.in. za pomocą partii politycznych, grup nacisku, poprzez wybory). Prawo przestało byc narzędziem utrzymania władzy. Instytucje władzy w państwie stały się znacznie większym stopniu “przejrzyste” i iodpowiedzialne przed obywatelami, nawet jeśli głośne afery korupcyjne osłabiają społeczne zaufanie do niej. Przywrócona została zasada samorządności , choć w praktyce nie funkcjonuje najlepiej. Z pewnością wolniej, niż można było oczekiwać, zachodzi konsolidacja systemu partyjnego (czyli:zjednoczenie, połączenie, zespolenie, umocnienie, utrwalenie, ugruntowanie) – większość ugrupowań słabnie lub rozpada sie zaledwie po kilku latach obecności na politycznej scenie. Znalezienie się na drodze demokracji oznaczało też dla naszego kraju podjęcie starań o wejście do grona różnych ponadnarodowych ogranizacji państw demokratycznych (np: Rada Europy, NATO, Unia Europejska).
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) - partia komunistyczna, w okresie od 1945 do 1989 często nazywana po prostu Partią, która powstała na zjeździe zjednoczeniowym Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej w dniach 15-21 grudnia 1948 roku. Było to możliwe dzięki usunięciu z PPS działaczy sprzeciwiających się zjednoczeniu (a właściwie wchłonięciu przez komunistów), a także tych członków PPR, których oskarżono o "odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne". Ocenia się, że ponad 25% socjalistów zostało odsuniętych na "tor boczny" lub usuniętych z życia politycznego.
Do roku 1989 PZPR miała charakter partii państwowej, która sprawowała całą władzę (poprawka do konstytucji z roku 1976 mówiła o "przewodniej sile narodu") oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym celem było stworzenie społeczeństwa socjalistycznego oraz budowa komunizmu na całym świecie. Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego, który w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz, podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalnością. W rzeczywistości najważniejszą rolę odgrywał Komitet Centralny, jego Biuro Polityczne oraz Sekretariat. To właśnie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głównych organów, choć według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, który odbywał się co pięć-sześć lat. W przerwie pomiędzy nimi odbywały się konferencje partyjne komitetów wojewódzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych.
Suwerenność narodu jest fundamentem demokracji. Podobnie jak w konstytucjach innych państw demokratycznych w Konstytucji RP jest zapis, iż “władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”. Władcze uprawnienia narodu są urzeczywistniane za pomocą form demokracji bezpośredniej oraz demokracji pośredniej (m.in. za pomocą partii politycznych, grup nacisku, poprzez wybory).
Zasadą samorządności jest powierzenia przez prawo sprawowania władzy publicznej zrzeszeniom osób. Zrzeszenia te otrzymują kompetencje do sprawowania władzy publicznej, przede wszystkim z zakresu administracji, ale także z zakresu stanowienia prawa, na przykład przez wydawanie przepisów prawa miejscowego, obowiązującego dla danego obszaru lub przepisów obowiązujących dla danej grupy osób.
2. EKONOMICZNYM jest to przejście od gospodarki nakazowo-rozdzielczej do wolnego rynku.
Gospodarka nakazowo-rozdzielcza – oznacza to całość działalności gospodarczej w państwie prowadzonej we wszystkich dziedzinach i gałęziach, obejmującej produkcje, obieg, podział i konsumpcję dóbr i usług. Celem tej gospodarki jest rozwój sił wytwórczych i realizacją zasady podziału według ilości i jakości pracy.
Wolny rynek – jest to ogól podmiotów reprezentujących podaż i popyt, które dokonują transakcji zakupu i sprzedaży, decydują o poziomie cen. Rynek dóbr i usług funkcjonuje dzięki procesom produkcji, wymiany i konsumpcji. Transakcje zakupu i sprzedaży na rynku, zależą więc od podaży i popytu oraz cen. Podaż kształtują sprzedawcy, a popyt kupujący. Rząd praktycznie wogóle nie interuje w przebieg działania wolnego rynku.
W Polsce modernizacja ekonomiczna przyjęła formę “ terapii szokowej”, będącej przede wszystkim działaniem Leszka Balcerowicza – ministra finansów w pierwszym rządzie niekomunistycznym. 17 Grudnia 1990 roku przedstawił w sejmie pakiet ustaw, mających na celu zreformowanie polskiej gospodarki. Zapoczątkował on działania na rzecz przemian, które były kontynuowane przez kolejne rządy, zarówno prawicowe, jak i lewicowe. Przejście od gospodarki socjalicztyczniej do gospodarki kapitalistycznej- fakt bezprecedensowy w całej historii, wymagało dokonania fundamantalnych zmian we wszystkich jej działach, przekształceń własnościowych, (jest to ogół procesów dotyczących zmiany formy własności, w przypadku przekazania własności państwowej osobom prywatnym mówimy o prywatyzacji, a w odwrotnym przypadku o nacjonalizacji.), stworzenia zupęłnie nowcyh instytucji, a od obywateli przede wszystkim “zaciskania pasa”.
W skutek obiektywnych trudności w katastrofalnej sytuacji Polski w ostatnich latach rządów komunistycznych, niekorzystnych zjawisk w gospodarce światowej, oporów i protestów grup społecznych oraz braku zdecydowanej woli polityczniej – nie wszystkie zamierzone reformy odniosły sukces. Mimi to osiągnięcia Polski do połowy lat 90' były tak znaczne, że nasz kraj uważano za jednego z tygrysów gospodarczych regionu
Kryzys finansów publicznych i znaczne spowolnienie tempa wzrostu na początku nowego wieku zachwiały gospodarczą pozycje Polski. W 1998 roku koalicja AWS i UW rozpoczęła cztery wielkie reformy w państwie: terytorialną, oświatową, ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych. Ich wdrażaniu towarzyszyły poważne trudności i społeczne protesty. Następny rząd, tworzony przez koalicję SLD, UP i PSL, znacząco zmieniły kształt reformy edukacji i służby zdrowia. Modernizacja Polski nie mogłaby się obejść bez poprawy pracy administacji państwowej i lokalnej, sądów, policji, szkolnictwa i wielu innych isntytucji życia publicznego.
Dziś jednak trudno jednoznacznie ocenić skutki wciąż niedokończonych reform.. Efekty tych zmian będą dopiero widoczne po kilku, czy nawet kilkunastu latach.
Gospodarka socjalistyczna - działalnośc i rozwój gospodarczy był dyktowany przez kamunistycznie władze państwa, wszystko odbywało się pod ścisłą ochroną.
Gospodarka kapitalistyczna - jest to gospodarka:wolnego obrotu towarami i usługami, wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami, wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji
3. SPOŁECZNYM ten proces charakteryzuje się przejściem ze społeczeństwa względnie zamkniętego i ujednoliconego do społeczeństwa otwartego i pluralistycznego.
Społeczeństwo otwarte – typ mentalności charakteryzujący państwo liberalno-demokratyczne, gdzie panują zasady wolności myśli, przekonań i działań. Cechami społeczeństwa jest: kosmopolityzm, racjonalizm, pluralizm, demokratyzm i wolny rynek.
Społeczeństwo zmakniete – postawa całkowicie przeciwna do społeczeństwa otwartego. Społeczeństwo zamknięte zwłaszcza występuje w ustroju totalitarnym, w którym władze centralne dążą do objęcia kontrolą i podporządkowania sobie wszystkich obszarów życia politycznego, ideologicznego, gospodarczego i przywatnego (np:ustrój hitlerowskich Niemiec i komunizm)


Polska była bliska ku wkroczeniu w progi ustroju totalitarnego, naszczęście nigdy do tego nie doszło. W obecnej chwili wszelkie publiczne działalności faszystowskie lub inny totalitarne działania są zakazane co jest zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Za propagowanie niestosownych ideii, można zostać ukaranym pozbawienia wolności do lat 2 według Kodeksu Karnego.
10 LAT TRANSFORMACJI
Transformacjia polityczna i ekonomiczna, zmieniła bardzo wiele w naszym państwie na lepsze. Ale jak powszechnie widomo zawsze muszą być jakieś minusy. W przypadku Polski, bardzo kłopotliwe jest bezrobocie i przestępczość.
BEZROBOCIE
Negatywnym skutkiem transformacji jest bezrobocie, które sięgnęło w Polsce juz 20% społeczeństwa. Przyczyną jest konkurencja na wolnym rynku, zagraniczny import(który doprowadził do bankructwa wielu państwowych zakładów), problemy ze sprzedarzą produktów rolnych, restrukturyzach oraz likwidacja PGR'ów.
Z tego względu strefa ubóstwa w Polsce jest bardzo znaczna. Bieda dotyka miasta i wsie.


PRZESTĘPCZOŚĆ
Przestępczość jest kolejnym problemem życia społecznego. Polacy uskarżają się na brak poczucia bezpieczeństwa w państwie. Wzrost przestępczości był po 1989 roku, kiedy otwarcie kraju na świat spowodowało napływ przestępczości międzynarodowej. Wraz ze zmianami w strukturze własności i reformami gospodarczymi wzrosła przestępczość gospodarcza oraz zagrożenie mienia żyjących coraz dostatniej obywateli. Pojawiła się przestępczość zorganizowana i co najgorsze znacznie wzrosła przestęoczość nieletnich. Dochodzą do tego jeszcze gigantyczne afery korupcyjne np: sprawa Riwina.
Niestety policja i organa sprawiedliwośći nie były i nadal nie są dobrze przystosowane do walki z przestępczością. Wszystko to sprawia, że większość obywateli deklaruje, iż we własnym państwie nie czują się bezpiecznie.
Podsumowując Polska przeszła wielką przemianę z komunizmu do demokracji, jadnak społeczeństwo jest symbolem kontrastów, wielu obywateli myśli z tęsknotą o zgrzebnej, ale w miarę bezpiecznej przeszłości, nie życząc sobie powtotu do dawnych czasów .
Ostatnie dziesięciolecie przekonuje bowiem, że dzięki pracy, energii, żywotności i niesłychanym wręcz zdolnością adaptacyjnym, życie większości Polaków odmieniło sie na lepsze.


















BIBLIOGRAFIA

• A.Waśkiewicz, T.Merta, W.Klaus, D.Woźniakowska, A.Pancewicz – “Przewodnik Młodego Obywatela”.
• Encyklopedia PWN
• S.B.Lenard, J.Wywiat – “Historia Polski W Latach”.
• Państwowe Wydanie Naukowe 1971 – “Słownik Wiedzy Obywatelskiej”.
• W.Kopaliński – “Słownik Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych”.
• Internet – www.sciaga.pl oraz “Wikipedia” – niezależna encyklopedia internetowa.