Starożytność (antyk)

Bukolika, sielanka- utówr poetycki przedstawiający w wyidealizowany sposób uroki życia wiejskiego.
Dytyramb- w greckiej liryce chóralnej pieśń pochwalna na cześc Dionizosa- boga wina, plonów, płodnych sił natury, śpiewana podczas świąt- Dionizji, które dały poczatek tragedii oraz komedii w teatrze greckim.
Elegia- w poezji starożytnej Grecji utór pisany dystychem eligijnym, o strofach dwuwersowych, akończonych rymem parzystym, gatunek liryki żałobnej, pieśń lamentacyjna.
Epigramat- krótki utwór poetycki o char. Aforystycznym, zabawny, dowcipny, zakończony puentą, często zaskakującą.
Geogrika- poemat o char. Dydaktycznym, sławiący wijską pracę i uroki życia na wsi, zawiera rady dotyczące gospodarowania na roli i liczne rfleksje dotyczące sensu istnienia.
Miniatura poetycka- forma liryczna przekazująca bogatą treść w krótkiej, najczęściej czterowersowej formie
Tyrteizm- poezja patriotyczna zagrzewająca do walki w obronie niepodległości ojczyzny, uświęca śmierć na polu bitwy
Anakreontyk- krótki utwór biesiadny opisujący sytuacje związane z życiem na dworze władców

Topos- stały obraz, motyw lit., wywodzący się z mitów, utrwalony w ludzkiej świadomości, gdy obraz nie przystaje do naszych wyobrażeń mówimy o tzw. Toposie odwróconym


RAMY CZASOWE

a)kultury greckiej
VIII w. p.n.e. – VI. p.n.e. – okres archaiczny
V w. p.n.e. – okres klasyczny
IV w. p.n.e. – I w. p.n.e. – epoka hellenistyczna (Aleksander Macedoński przyczynił się do rozprzestrzeniania kultury greckiej na Wschodzie poprzez podbicie imperium Perskiego)

b) kultury rzymskiej
III w. p.n.e. – I w. p.n.e. – okres archaiczny
I w. p.n.e. – okres republiki (cyceroński)
30 rok p.n.e.- I w. n.e. – okres augustowski
I w. n.e. – 476 rok (koniec Cesarstwa Zachodniorzymskiego)

Kultura Śródziemnomorska stanowi jeden z filarów kultury europejskiej. Nasz sposób postrzegania świata, żywe współcześnie archetypy, toposy, system wartości zostały ukształtowane w dużej mierze na straożytnych wzorcach. Obraz wierzeń i wyobrażeń Greków i Rzymian został przez nich zawarty w mitach. W Grecji anrodziła się nowa dyscyplina, której celem było poszukiewanie odpowiedzi na undamentalne ptania nurtujące ludzi już od czasów przedpiśmiennych opowieści mitycznych- była to filozofia. Cennym spadkiem po antyku jest idea humanizmu („ człowiekiem jestm i nic, co ludzkie nie jest mi obce.”- Terencjusz), do której szczególnie nawiązywała epoka renesansu. W niej zawierała się również idea tolerancji. U starożytnych filozofów znajdziemy wzorce etyczne składające się na ideał moralny człowieka wyrażany pojęciem „cnoty”. Znajdą się tam takie cechy charakteru, które łączą ideał tężyzny fizycznej i duchowej: dzielność, szlachetność, męstwo, duma, mądrość, panowanie nad sobą. Wzorcom tym towarzyszą stworzone przez starożytnych kanony piękna zwane klasycznymi- obecne do dziś w sztuce i lit. Europejskiej. Zasady tworzenia dzięła lit. Sformułował Arystoteles w „Poetyce”. Opisał w niej kategorię estetyczną mimesis (świat przedstawiony odzwierciedleniem świata zewnętrznego), zasade decorum (stosowność stylu, wobec treści). Odpowiednikiem w lit. Rzymskiej takiego zbioru norm estetycznych był „List do Pizonów” Horacego.
Innym wzorcem kultu połączenia piękna ciała i duszy były igrzyska olimpijskie, organizowane w Grecji od 776 r. p.n.e. rozgrywano je co 4 lata, a na czas igrzysk wstrzymywano wszelkie działania wojenne.
Grecy stworzyli wzór ustoju demokratycznego i pierwsi wprowadzili go w życie- demokracja ateńska trwała z przerwami od pocz. VI do poł. IV w. p.n.e. Natomiast Rzymianom zawdzięczamy prawo, które stanowi podstawę nowożytnego ustawodastwa.

MITY

Mit- opowieść pozornie relacjonująca wypadki historyczne, która ilustruje wierzenia danej społeczności, zwłaszcza archaicznej, zadaniem mitów jest formułowanie wyobrażeń o świecie danej grupy społecznej, tłumaczenie tego, co niejasne, sytuowanie człowieka w przestrzeni kosmicznej, często służą jako poparcie pewnych tradycyjnych praktyk, nawet gdy są całkowicie bezpodstawne (tzw. Mity społeczne), zbiór mitów nazywamy mitologią.

Obraz wierzeń i wyobrażeń Greków i Rzymian został przez nich zawarty w mitach.Ustnie przekazywane opowieści służyły wyrażaniu podstawowych pytań egzystencjalnych, bliskich każdemu człowiekowi, niezależnie od czasów w jakich żyje: z kąd się wziąłem, jak mam żyć, jaki jest cel ludzkiej wędrówki? Jednocześnie traktowały o powstaniu i naturze Bogów, świata, zbiorowości ludzkich.

Rodzaje mitów

 Kosmogoniczne- o narodzinach świata
 Genealogiczne- o historii rodu
 Antropogeniczne- o powstaniu człowieka
 Teogoniczne- o pochodzeniu bogów

Funkcje mitów

 Współcześnie
• Kulturoznawcza
 Dawniej
• Poznawcza
• Światopoglądowa
• Sakralna

KOSMOGONNIA I WIERZENIA GRECKIE

Cechy bogów greckich

 Nieśmiertelni
 Niezmiennie młodzi
 Obdarzeni niezwykłą siła, więksi i piękniejsi od ludzi
 Posiadający wielką potęgę i władzę
 Obdarzeni cudowną właściwością przenoszenia się z miejsca na miejsce z niezwykłą szybkością oraz zdolnością zmieniania się w przeróżne postacie i kształty, niekiedy niewidzialne
 Posiadający ( również) ciało ludzkie podlegające urazom i bólom
 Nie wszechmocni, nie wszechobecni, nie wszechwiedzący i nie wieczni
 Podlegający przeznaczeniu
 Chętnie ingerujący w życie ludzi

Cechy bohaterów greckich

 Synowie bogów, urodzeni z kobiety śmiertelnej
 Obdarzeni nadludzkim wzrostem i niespożytą silą
 Kochający się w wojnach i wyprawach, podejmujący trudy dla miasta i ludzkości
 Opiewani w legendach i mitach

Mitologiczny opis świata i człowieka

 Wyłonienie się pierwszej pary bogów, którzy dają początek kolejnym bogom
 Walka bogów o panowanie nad światem i podzielenie się władzą
 Utożsamienie bogów z siłami przyrody, posiadają cechy ludzkie, nie mają władzy absolutnej, oddanie czci religijnej gwiazdom- Słońcu i Księżycu
 Ulepienie człowieka z gliny, pomieszanej ze łzami przez Prometeusza (Mit o Prometeuszu). Człowiek jest słaby, nie ma nic, opiekuje się nim Prometeusz.Bogowie są niechętni ludziom.
 Starożytny obraz widzenia świata: Ziemia- płaska, nad nią niebo
 Podział świata na niebo, ziemię, śiwat zmarłych
TEATR GRECKI
Fatum- przeznaczenie, nieuchronny los, Fatum to bóstwo przeznaczenia
Fortuna- powodzenie, szczęśliwy los, Fortuna to rzymska boginni szczęścia i nieszczęścia, ślepego przypadku
Ironia tragiczna- nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii greckiej, którego czyny nieświadomie i wbrew jego woli pchają go do zagłady
Konflikt tragiczny- konflikt dwóch równorzędnych racji, rozdarcie wewnętrzne bohatera, motym związany z tragedią grecką
Tragedia- gatunek dramatu obejmujący utwory, w których ośrodkiem i motorem akcji jest nieprzezwyciężony konflikt między dążeniami jednostki, a siłami wyższymi: losem, prawami historii, normami moralnymi, konflikt ten w konsekwencji prowadzi do nieszczęścia.
Tragizm- kategoria estetyczna zakładająca uwikłanie bohatera w nierozwiązywalny konflikt, związana z tragedią
Sztuka apollińska- estetyzująca, oparta na pięknej, wyszukanej formie, zaspokaja najbardziej wyrafinowane gusta. Nie doba o poklask, a świat ludzkich tragedii niewiele ją obchodzi, dystansuje się wobec idei i nie podporządkowuje się im.
Sztuka dionizyjska- zapis ludzkich wzruszeń, wyraża ból, rozpacz, namiętność, radość. Mówi o cierpieniu, pokazuje prawdę o ludzkich emocjach, potrafi wstrząsnąć i zachwycić

Stałe teatry publiczne zaczęły powstawać w Grecji na przełomie V i IV wieku p.n.e., Przedstawienia odbywały się pod gołym niebem. Głównym elementem w teatrze greckim była orchestra, czyli okrągły placyk pośrodku którego ustawiano pierwotnie ołtarz. Obok orchestry znajdowała się garderoba aktorów, w niskim budynku zwanym skene. Posiadał on wysunięte do przodu boczne skrzydła - paraskenia, pomiędzy którymi znajdowało się podwyższenie - proskenion, połączone z orchestrą za pomocą schodów. Frontowa ściana skene posiadała drzwi środkowe, boczne i przeznaczone dla mniej znaczących osób. Do tej ściany przymocowywano zazwyczaj dekoracje - malowane płyty - pinakes. Po przeciwnej stronie skene mieściła się widownia amfiteatralna - theatron. Była ona wykuta w zboczu wzgórza, obejmowała wachlarzowo dwie trzecie obwodu orchestry. Widownia podzielona była na trzy strefy, oddzielone od siebie chodnikami. Schody rozchodziły się promieniście, wydzielając sektory z ławkami dla widzów. Urzędnicy zasiadali w pierwszym rzędzie, w którym znajdowały się ozdobne kamienne fotele. Ilość miejsc w amfiteatrze wynosiła od kilku do kilkudziesięciu tysięcy.
Tragedia
tragos (kozioł) + oda (pieśń) = gr. tragedia. Tematykę tragedii stanowiły mity, dionizyjskie obrzędy oraz współczesne problemy. Ajschylos sprawił, że tragedia stała się dramatem scenicznym, czyli, że aktor prowadzi dialog z przewodnikiem chóru i z samym chórem. Ajschylos wprowadził do tragedii drugiego aktora. Natomiast Sofokles wprowadził trzeciego aktora. Charakterystyczne dla teatru greckiego jest zatem to, że występuje w nim trzech aktorów. Aktorami byli wyłącznie mężczyźni. Występowali oni na scenie w maskach, a chodzili w butach na wysokich koturnach.
Budowa dramatu greckiego
 Tragedia: wywodzi się z pochwalnych, wyniosłych hymnów, tzw. Dytyrambów, śpiewanych przez pasterzy przebranych w koźle skóry. Jest to dramat poważny, konfliktowy, dochodzi w nim bowiem do starcia przedstawionych postaw ludzkich. Akcja tragedii kończy się katastrofą, która zgodnie z ówczesnym poglądem na świat, miała swe źródło w fatum.
 Komedia: wyrosła z satyrycznych pieśni, śpiewanych w czasie procesji i pochodów ku czci Dionizosa. Jest to dramat lekki, pogodny, satyryczny o pomyślnym zakończeniu. Komedia porusza zwłaszcza sprawy aktualne: obyczajowe, polityczne.
 Dramat satyryczny: odmiana komedii. Występował w nim chór w kostiumach, przedstawiających satyry.
Kompozycja dramatu
 Prolog: przedmowa, wprowadzająca sytuację dramatu.
 Parada: wejście chóru z pieśnią.
 Epeisodion: było ich kilka, są to dialogi między przewodnikiem chóru a aktorem.
 Stasimon: pieśń chóru, wykonywana na miejscu pod nieobecność aktorów.
 Scena lamentu: tylko w tragedii
 Eksioda: zejście chóru ze sceny z pieśnią.
Cechy dramatu antycznego
 Dramaty antyczne były widowiskami o charakterze mimetycznym (gr. mimesis: naśladowanie), miały odzwierciedlać rzeczywistość poprzez sztukę.
 Cechy dramatu opisał Arystoteles w swojej Poetyce.
 Zasada trzech jedności: czasu: akcja utworu zamykała się w dwudziestu czterech godzinach i trwała od wschodu do zachodu słońca; miejsca: wszystkie wydarzenia rozgrywały się w tym samym miejscu; akcji: występował jeden główny wątek, natomiast nie występowały wątki poboczne i epizody.
 Chór: wprowadzał kolejnych aktorów na scenę oraz komentował i oceniał przebieg wydarzeń.
 Zasada decorum (stosowności): chodziło tu o styl w jakim pisane były poszczególne utwory. Tragedie miały być pisane językiem wzniosłym i wysokim stylem, komedie - językiem potocznym, stylem niskim. Nie pokazywano też na scenie ludzkiej śmierci, pojedynków, zatruć, okaleczeń. O tych zdarzeniach informowali widzów posłańcy.
 Zasada jedności estetyki: wykluczała ona przeplatanie się scen tragicznych ze scenami o charakterze komicznym. W tragedii zatem wszystkie sceny musiały być poważne, w komedii - śmieszne.
 Bohaterowie: były to jednostki wybitne, najczęściej mitologiczne.
 Na scenie mogły znajdować się maksymalnie trzy osoby. Nie było zatem scen zbiorowych.
 Charakterystyczną cechą dramatu greckiego jest także nadawanie tytułów. Pochodził, on od imienia głównego bohatera tragedii, np.: Antygona, Król Edyp, Medea.
POPULARNE MOTYWY STAROŻYTNEJ KULTURY

 Cierpiąca matka- Niobe, Demeter
 Femme fatale- Pandora, piękna Helena
 Władza- Kreon, król Teb, Zeus
 Ojcobójstwo- Kronos zabijający Uranosa, który sam ginie z rąk Zeusa, Edyp zabijający Lajosa
 Kazirodztwo- Edyp i Jokasta, Gaja i Uranos, Zeus i Hera
 Tułacz- Odyseusz
 Podstęp- koń trojański
 Zemsta- Achilles
 Labirynt- w micie o Minotaurze
 Próżność- Narcyz
 Poświęcenie- Prometeusz
 Dążenie do wolności, idealizm- Ikar

FILOZOFIA

Sokrates- ur. W Atenach, w których spędził całe życie, poświęcając się w więkrzości pracy nauczycielskiej. Autor słów „Wiem, że nic nie wiem.” Poglądy: cnota jest dobrem bezwzględnym, cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem, cnota jest równoważna z wiedzą.

Platon- uczeń Sokratesa, spisał poglądy swego mistrza. Uznał, że istnienją 2 rodzaje bytu: byt idealny, wieczny i niezniszczalny, i byt rzeczy, będących jedynie gorszym odbiciem owych idei, czyli świat realny, dostępny ludzkim zmysłom.Platon pierwszy nazwał świat bożym igrzyskiem, a człowieka aktorem- motyw theatrum mundi

Triada platońska- piękno, dobro, prawda

Heraklit z Efezu- wg. Heraklita podstawową właściwością natury jest zmienność, co symbolizuje płynąca rzeka: „Wszystko płynie, nic nie trwa, niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki, bo już inne napłynęły w nią wody”.

Nurty filozoficzne

Epikureizm- od założyciela szkoły Epikura. Dyktryna poszukująca odpowiedzi na pytanie, jak być szcęśliwym. Przedstawiciele tej szkoły filozoficznej, twierdzili, że osiągnięcie indywidualnego szcęścia jest możliwe, gdy przyjemności przeważają nad cierpieniem. Epikureizm nawołuje, aby korzystać z życia (Horacjańskie „carpe diem- chwytaj dzień”). Skrają odmianą epikureizmu był hedonizm czyli skupienie się wyłącznie na przyjemnościach cielesnych.

Stoicyzm- założcielem szkoły Zenon z Kition, a ideę stworzyli Seneka i Marek Aureliusz. Wg. Stoików świat rądzi się nie wruszonymi prawami natury, na które człowiek nie ma żadnego wpływu. Jeżeli człowiek chce żyć dobrze, musi żyć w zgodzie z naturą. Z tego założenia wynika etyka stoicka- skoro przeciwstawianie się naturalnemu biegowi losu ma zawsze negatywne skutki, należy poddać się przeznaczeniu. Niepodobna zapanować nad światem, dlatego trzeba zapanować nad sobą- uwolnić się od popędów i zachować stoicki spokój. Cnota jest dobrem jedynym „do szczęścia i doskonałości nic poza cnotą nie potrzeba”. Stoicy nauczali, aby kierować się w życiu rozsądnym prawdopodobieństwem. Zapoczątkowali tym filozofię zdrowego rozsądku.

Stepcytyzm- twórcą tego nurtu był Pyrron. Sceptycy zjmowali stanowisko, że poznanie prawdy jest nie możliwe. Uważali, ze nie dysponujemy żadną pewną wiedzą o naturze, ponieważ wszytskie sądy naukowe są równosilne. Każdemu twierdzeniu można przeciwstawić odmienne- równie prawdziwe. Sceptycy nie kwestionowali tylko sądów o zjawiskach.

Cynicy- założcielem był Antystens z Aten. Twierdzili że istnieją jedynie konkretne żeczy, a jeżeli mówimy o czymś więcej- to o słowach, nie o rzeczywistości. Istnieje zatem tylko konkretny człowiek, a nie człowieczeństwo, istnieją stoły i krzesła, a nie ma sprzętów w ogóle. Wg. Cyników cnota miała być prawdziwa obojętność, wyrażająca się w całkowitej abnegacji osobistych potrzeb. Obojętność ta polegała też na oderwaniu się od tradycji, przyzwyczajeń, konwenansów. Było to życie „wedle natury”.

Pitagorejczycy- szkołę założył grecki matematyk i filozof Pitagoras. Było to bractwo religijne, które oprócz mistycyzmu zajmowało się też badaniami naukowymi. Pitagorejczycy przyczynili się bardzo do rozwoju matematyki, a z geometrii uczynili naukę. W arytmetyce studiwali zwłaszcza klasyfikację liczb: „wszystko da się określić przez liczbę”,

Horacjonizm- postawa życiowa i artystyczna stworzona przez Horacego. Polegała ona na poszukiwaniu złotego środka (zasada umiaru). Horacjonizm łączył ze sobą epikureizm i stoicyzm. Zakładał dążenie do prostoty formy i doskonałości stylu w twórczości poetyckiej. Pogląd ten opirał się na refleksyjnej postawie wobec życia. Głosił powściągliwość w wyrażaniu uczuć ora korzystanie z dóbr doczesnych.

Motywy horacjańskie:
 Exegi monumentum- poeta wyraża przekonanie o wielkosci swego dzięła
 Non omnis moriar „nie wszystek umrę”- wiara twórcy, że dzięki swojej poezji zyska niesmiertelność w sercach potomnych.
 Arkadia- kraina historyczna w starożytnej Grecji, która do rangi krainy wiecznej szczęśliwośći podniósł twórca sielanki Teokryt, obecnie arkadia to synonim miejsca szcęśliwego, ziemskiego raju.
 Miłość do stron rodzinnych
 poszukiwanie wewnętrzenj harmonii- Stoicyzm
 Wino, biesiada- epikureizm

LITERATURA

okres Grecja
Archaiczny o Epika- Homer, eposy: Iliada, Odyseja
o Liryka- Tyrtajos, elegia patriotyczna Rzec to piękna...
-Safona. Erotyki: Zazdrość, Podnieśćie w górę dach
-Anakreont, anakreontyki: Słodki bój, Piosenka
o Tragedia- Ajschylos, Prometeusz w okowach, Oresteja
o Bajka (pogranicze liryki i epiki)- Ezop, Lew i mysz, Wilk w owczej skórze
Klasyczny o Liryka- Symonides, epigramaty: Los, Napis, słynny epigram na część bohaterów poległych pod Termopilami
o Tragedia- Sofokles, Antygona, Król Edyp
-Eurypides, Elektra, Medea, Hipolit, Ifigenia w Taurydzie
o Komedia- Arystofanes, Chmury, Żaby, Sejm kobiet
Hellenistyczny o Liryka- Teokryt, sielanki: Pasterze, Koślarz i pasterz, Żeńcy
Rym
Archaiczny o Komedia- Plaut, Komedia ośla, Skarb, Żołnierz samochwał
-Terecjusz, Dziewczyna z Andros, Eunuch, Teściowa

Augustowski o Epika- Wergiliusz, epos Eneida
o Liryka- Horacy, pieśni: O co poeta prosi Apollina, Wbudowałem pomnik, list poetycki List do miłości bez granic, wierszowany podręcznik ars armandi (Sztuka kochania), poetycka wersja mitologii greckiej i rzymskiej Przemiany
cesarski o Epika- Gajusz Petroniusz, powieść komediowo-awanturnicza Satyricon

PRZEDSTAWICIELE LIRYKI GRECKIEJ

Tyrtajos- pisał elegie, w których umiłowanie ojczyzny i gotowość do walki o jej wolność są najistotniejszymi miernikami wartości człowieka. Od imienia poety wywodzi się termin poezja tyrtejska, czyli poezja patriotyczna, zagrzewająca do walki w obronie ojczyzny. Poezja tyrtejska spełniała szczególnie ważną rolę w romantyzmie.
Anakreont- poeta grecki, który był piewcą wina i miłości, bawił swoimi utworami możnych władców. Jego wiersze, wykwintne i melodyjne, znalazły wielu naśladowców wśród poetów doby aleksandryjskiej i rzymskiej, a także poetów nowożytnych. Od imienia Anakreonta pochodzi termin anakreontyk określający poetycki utwór, którego głównym tematem jest pochwała zabawy, wina, biesiady, erotyki. Anakreontyki pisali J. Kochanowski, J. Morsztyn, A. Naruszewicz. W utworach Anakreonta pojawia się często motyw miłości, symbolizowanej przez Erosa oraz motyw walki z bożkiem miłości.
Safona- była przedstawicielką liryki eolskiej, autorką pieśni weselnych, modlitw i hymnów miłosnych. Safona żyła na przełomie VII i VI wieku p.n.e. Autorka była jedną z pierwszych kobiet, które wsławiły się w literaturze greckiej. Od jej imienia pochodzi strofa saficka- strofa pięciowierszowa, w której 4 wersy są 11 zgłoskowe, a jeden 5 zgłoskowy
Cechy lit. Starożytnej Grecji i Rzymu

 Skupiona na sprawach ziemskich i pozaziemskich
 Ukazuje człowieka z całym bogactwem i jedo duchowych przeżyć
 Refleksyjna
 Ściśle przporządkowana regułom poetyki Arystotelesa
 Obowiązuje kategoria estetyczne mimesis
 Respektuje zasadę decorum
 Łączy doskonałość formy z bogactwem treści
 Prezentuje świat wartości humanistcznych
 Charakterystyczny motyw- fatum
 Różnorodna pod względem rodzajów i gatunków

Epos / epopeja- jeden z gł. Gat. Epiki, dominujący aż do powstania powieści, ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów przedstawionych na tle przełomowych dla danej społeczności wydarzeń np. Iliada, Odyseja Homera.

Porównanie homeryckie- występuje w eposach Homera, drugi człon tego porównania stanowi rozbudowany obraz poetycki, wprowadzający w tok opowieści rodzaj dygresyjnego epizodu

Cechy eposu klasycznego:
 Narrator 3osobowy, wszechwiedzący, znajduje się na zewnątrz świata przedstawionego- najczęściej opowiada o czasach dawnych, jest obiektywny
 Formy podawane w eposie to opowiadanie z użyciem dialogu i monologu oraz opisy
 Narracja nie zawiera żadnych emocji i nie komentuje stanów psychicznych; pełni funkcję RETARDACJI ( opóźnianie biegu wydarzeń)
 Opowiada o bohaterach;przełomowe wydarzenia historyczne
 Rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą)
 Liczba ksiąg w eposie podzielna jest przez 6
 Cechą charakterystyczną jest równorzędność dwóch akcji: dzieje się jednocześnie w świecie bogów i bohaterów (paralelizm)
 Mitologiczna motywacja zdarzeń; o tym co dzieje się w świecie ludzi decydują bogowie
 Dominują porównania homeryckie- uwypuklają zwroty akcji, tworzą podniosły nastrój- styl poetyczny, rozbudowane porównania
 Gatunek wielowątkowy; występują w nim sceny batalistyczne, tok akcji przerywany jest licznymi epizodami
 O ostatecznym wyniku zdarzeń opisanych w eposie decyduje przeznaczenie, fatum/ moiryk


ILIADA – HOMER

Epos klasyczny- obszerny utwór epicki, opowiadający o wojennych czynach mitycznych, historycznych bohaterów. „Iliada” pokazuje losy wielu bohaterów np. Hektora, Achillesa, wydarzeniem przełomowym jest wojna trojańska i upadek Troi

Jeden z epizodów ostatniego roku dziesięcioletniej wojny o Troję, miasta oblężonego przez greckich Achajów. W utworze dominują sceny batalistyczne i heroiczne dzieje wojowników. Wydarzenia rozgrywają się na dwóch płaszczyznach: ludziej i boskiej, a realizm przeplata się z fantastyką. Nad bohaterami ciąży fatum- np. wynik sławnego pojedynku Achillesa z Hektorem ostał z góry przesądzony przez bogów. Na epopeję składają się 24 piśni tzw.rapsody, napisane hksametrem. W eposie występują porównania homeryckie.

ODSEJA- HOMER
Powstała później niż Iliada. Opisuje dzieje Odyseusza, króla itaki, uczestnika wojny trojańskiej. Odys jest utorem podstępu- konia trojańskiego, który doprowadził do upadku Troję. Naraził się też Posejdonowi, oślepiając jego syna olbrzyma Polifema, dlatego musiał się tułać przez 10 lat po morzach i oceanach, nie mogąc dotrzeć do Itakii swej żony Penelopy. Odyseusz uosabia archetyp tułacza.
Archetyp- odwieczne, utrwalone w mitach, wzorce ludzkich zachowań, niezmienne wyobrażenia tkwiące w świadomości każdej społeczności.
ANTYGONA – SOFOKLES
W Antygonie tragizm wynika z konfliktu dwóch równorzędnych racji. Mimo, że bohaterowie sami decydują o swym losie, to jednak każdy wybór, którego dokonają, okaże się zły.
KRÓL EDYP – SOFOKLES
Tragizm przybiera postać fatum ciążącego nad tytułowym bohaterem- jego los już wcześniej został zaplanowany. W kontekście Edypa mówimy o tzw. Ironni tragicznej polegającej na tym, że wszystkie czyny bohatera, wbrew jego woli i świadomości, pchają go do klęski.
Podstawowym pojęciem tragedii greckiej jest katharsis, rodzaj duchowego oczyszczenia, jakiego się doświadcza po obejrzeniu spektaklu.