Starożytność
Periodyzacja epoki starożytnej.
Periodyzacja to podział na okresy i podokresy.
Epokę starożytną określiły dwie cywilizacje: świat starożytnej Grecji i Imperium Rzymskiego.
Literaturę starożytną dzielimy na okresy według powstania:
VIII w pne - wiek epiki
VII - VI w pne - epoka liryki
V w pne - wiek dramatu
IV w pne - wiek filozofów: Platona, Arystotelesa
III w pne - wiek epidramatu
Rzym miał własnych twórców: Horacego, Wergiliusza.
Literaturę można podzielić:
III- II w pne - początek poezji
I w pne - epoka Wergiliusza
I w ne - tworzą Owidiusz, Seneka i Tacyt
II w ne - pisma filozoficzne Marka Aureliusza
III-IV w ne - rozwój i ekspansja kultury chrześcijańskiej
Starożytna kultura grecka i rzymska oraz biblia to źródła kultury nowożytnej, także polskiej.
Świat literatury i kultury antycznej.
1. Starożytność ( Antyk, 476)
2. Średniowiecze ( 476 - XV w )
3. Odrodzenie ( Renesans XV w XVI w )
4. Barok ( XVII - połowa XVIII w )
5. Oświecenie ( połowa XVIII 1822 )
6. Romantyzm ( 1822 - 1863 )
7. Pozytywizm ( 1863 - 1890 )
8. Młoda Polska ( 1890 - 1914 )
9. Dwudziestolecie Międzywojenne (1914 - 1939 )
10. Literatura wojny i okupacji (1939 - 1945 )
11. Literatura powojenna ( współczesna )
Starożytność
Jedną z kultur jest mitologia.Można nazwać ją nurtem pogańskim, drugą religią.
Starożytność stworzyła wzór piękna, uznano go z klasyczny.
Ważnym człowiekiem, mającym wpływ na Antyk był Homer - autor epopei "Iliada" oraz "Odyseja"
W Atenach najsilniej rozwijały się muzyka, literatura, plastyka.
W Rzymie panował politeizm (wielobóstwo).Rzymscy bogowie byli jednak tylko zapożyczeni z innych kultur.Rzymianie zmienili im tylko imiona.
Literaturę antyczną czyta się w specyficzny sposób.Aby ją zrozumieć potrzebna jest wiedza historyczna oraz zapamiętanie wielu bogów.
Mit
Historia oparta na wierzeniach ludów starożytnych, mająca na celu ostrzec ludność przed konsekwencjami ich czynów.Mit jestopowieścią , która wyraża i organizuje wierzenia dawnej społeczności, opowiada zwłaszcza o początkach istnienia świata, powstawaniu bogów, ludzi.Wyraża emocje np. lęk, radość.
Hestia
Demeter
Hera
Posejdon
Hades
Dzeus
Kronos - Reja
hekatonchejowie
kiklopowie
Erynie - Okeanos
Uranos - Gaja
Chaos
Piękno i uniwersalizm mitów greckich
Kultura grecka posiada bardzo bogatą mitologię.Motywy, postawy, nawet pojęcia i wyrażenia pochodzące z mitów istnieją do dziś w literaturze i sztuce, a nawet w języku.
W opowieści mitycznej ważną rolę odgrywają metafory, alegorie i symbole
Alegoria - znak językowy, który stale zastępuje jakieś pojęcie np. lis - chytrość
Symbol - znak umowny albo przedmiot mający zastępować jakieś pojęcie.Jest najczęściej znakiem wizualnym, funkcjonującym na podstawie umowy lub zwyczaju np. kolor czarny jest symbolem żałoby
Mit nie wyraża treści wprost, przekazuje ją poprzez obraz np.mit oDemeter i Korze obrazuje przemienność pór roku, ukazuje jedność człowieka z przyrodą.
Symboliczną wartość miał mit o Ikarze i Dedalu, przypomina o odwiecznym dążeniu człowieka by wznieść się w powietrze, jest symbolem dążenia do odkrywania tajemnic świata.Ikar symbolizuje konieczność ponoszenia ofiar dla rozwoju nauki, podkreśla siłę uczuć patriotycznych.
Mit o Syzyfie jest znakiem bezowocnego wysiłku, symbolizuje człowieka przeciw człowiekowi, przeciwko chorobom, starości i śmierci.
Mit oPrometeuszu jest symbolem poświęcenia, dobrowolnej ofiary złożonej dla ludzi i poniesienia dla nich cierpień.Wartość symboliczną mają utrwalone w języku zwroty:
Pięta Achillesa
Potocznie określa się słabą stronę człowieka, dziedziczną, w której źle się czuje, na której się nie zna.
Puszka Pandory
Jest to źródło wszystkich nieszczęść i kłopotów.
Koń trojański
Oznacza podstępny, niebezpieczny dar, który w rzeczywistości przynosi zgubę.
Nić Ariadny
Oznacza sposób na wyjście z trudnej sytuacji, pomoc w wybrnięciu z zawiłych tarapatów.
Stajnie Augiasza
Miejsce szczególnie zabrudzone i trudne do przywrócenia porządku.
Paniczny strach
Oznacza przerażenie ludzi zerwanych ze snu.
Węzeł gordyjski
Oznacz rozwiązanie trudnego i zagmatwanego problemu w sposób gwałtowny, prosty i bezkompromisowy.
Rola toposów w mitach greckich.
Narcyz - bohater kontemplacji i poznania a labirynt - mit odkrywania.
W mitach zostały utrwalone pierwsze wzory ludzkich postaw i zachowań.Te pierwowzory nauka traktuje jako archetypy czyli pradawne, np.
czułość matki - Demeter
marzyciel - Ikar
buntownik – Prometeusz
Z mitów wywodzą się tzw. miejsca wspólne. Powtarzający się obraz czy motyw nazywa się topos, zbiór toposów to topika.
Narcyza charakteryzowała:
próżność
zapatrzenie w siebie
egoizm
samotność
zarozumiałość
Myślał, że jest "naj". Nie miał przyjaciół, nie zwracał na nikogo uwagi, był zapatrzony w siebie.
W literaturze do dziś funkcjonuje postać Narcyza.
Labirynt
Budowla o niezliczonej ilości pokoi, przejść, sieni, schodów i krużganków, tak skomplikowanych, że ktokolwiek wszedł już drogi powrotnej znaleźć nie mógł.
Wspólne toposy można znaleźć w różnych mitologiach starożytnych.