Rewolucja w literaturze - plan ramowy

Rewolucja jako zjawisko pojawia się cyklicznie w historii. Jest ona naturalna w środowisku ludzkim. Światem rządzi ewolucja. Człowiek to niesamowicie skomplikowana konstrukcja, którą cechuje niecierpliwość i żądza zmiany, dlatego ludziom bliższe jest zjawisko rewolucji niż ewolucji.

Rewolucja to wyraz pochodzenia łacińskiego, w znaczeniu szerokim i metaforycznym – wszelka, szybka i głęboka zmiana (np. rewolucja obyczajowa, przemysłowa, techniczna), w znaczeniu węższym – gwałtowna zmiana ustroju politycznego i organizacji społecznych, odbywa się przy znacznym zaangażowaniu społeczeństwa i przy zastosowaniu środków niezgodnych z prawem. Często jest ona buntem jednej klasy społecznej przeciwko drugiej. Przykładem historycznym może być rewolucja francuska z 1789 r.

Problem rewolucji pojawia się zarówno w literaturze polskiej jak i europejskiej. Pisarzy, u których pojawia się motyw rewolucji bardziej interesował wpływ tego procesu na jednostkę i powstanie praw nim rządzących. Nie interesowały ich fakty.
W mojej wypowiedzi chciałbym przeanalizować motyw rewolucji w następujący sposób: przyczyny, przebieg i skutki tego procesu by udowodnić, że artystów bardziej interesują prawa rządzące tym zjawiskiem niż ujęcie historyczne rewolucji.
PRZYCZYNY:
Do analizy wybrałem następujące utwory:

„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego:
- przyczynami wybuchu rewolucji są przyczyny społeczne

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego:
- przyczyny to: wyzysk klas niższych przez wyższe, zlikwidowanie kapitalizmu, przejęcie władzy przez robotników, ogólne niezadowolenie społeczne;

„Szewcy” Stanisława Witkacego:
W „Szewcach mamy do czynienia z trzema rewolucjami”
- I rewolucja proletariacka: przyczyny społ., bunt klasy niższej przeciwko arystokracji i zwierzchnikom;
- II rewolucja faszystowska: przyczyny polityczne, chodzi o zmianę ustroju;
- III rewolucja technokratyczna: ....

„Folwark zwierzęcy” Georga Orwella:
- przyczyny społeczne, chęć odzyskania wolności,

„Tango” Sławomira Mrożka:
-przyczyny obyczajowe dotyczące głównie rodziny , statusu jej członków;

PRZEBIEG I SKUTKI:
Przy omawianiu przebiegu rewolucji chciałem się bardziej skupić na następujących utworach:

„Nieboska komedia” Z. Krasińskiego:
występują:
- Przechrzta i kapłani, którzy chcą nowej wiary
- Kobiety wyzwolenia seksualnego
- Rzeźnicy mordu i krwi
- Lokaje i służba szacunku u pana;

Rewolucja polegała na ataku i zdobyciu zamku św. Trójcy, ostatniego przyczółku arystokratów, którzy bronią starego porządku, religii chrześcijańskiej i prawa do przywilejów (prawo do bogactw i władzy).

Brak opisu przebiegu
W utworze pokazany jest tylko finał – zdobycie zamku,
Pankracy obiecuje puść wolno arystokracji za poddanie zamku, gdy arystokracja kapituluje Pankracy za tchórzostwo morduje wszystkich. Przywódca arystokratów popełnia samobójstwo
Rewolucja w „Nie-boskiej komedii” jest: zjawiskiem bardzo groźnym, diabelskim, nie boskim, złym.
Siłą rzeczy musi przynieść tylko zmianę władzy,
Brak jakichkolwiek planów i wizji po rewolucji ze strony walczących.
Jedynie Pankracy miał jakiś zarys. Pankracy posiadał charyzmę.
Rewolucja w tym utworze ogranicza się do zburzenia tego co stare. Nie buduje ona niczego nowego.
Koniec jest tragiczny. Nikt nie zwycięża. Pankracy ginie rażony przez Boga.
„Przedwiośnie” S. Żeromskiego

Rewolucja w Baku była historycznym wydarzeniem. Jednak Żeromski zna ją tylko z opowieści, dlatego ten fakt nabiera wizji literackiej.
W Baku mamy do czynienia z rewolucją komunistyczną.
Do Baku przybywa komisarz, który organizuje wiece, zebrania. Ludzie są uświadamiani politycznie.
Liczba zwolenników rewolucji rośnie.
Wojsko zajmuje miasto. Robi się coraz bardziej niebezpiecznie, dlatego część mieszkańców a zwłaszcza kapitaliści wyjeżdżają z miasta. Zamykane są sklepy. Życie znacznie się utrudniło. Brakuje środków do życia. Ludzie robią wszystko, aby jako przeżyć. Niezadowolenie społeczeństwa rośnie.
Oddziały rewolucji okradają arystokratów, wykwaterowują bogatych z ich mieszkań bądź dokwaterowuje się im innych. Za pomoc arystokracji płaci się najwyższą cenę – życie.
Kiedy wybucha totalna anarchia to rewolucja przekształca się w wojnę nacjonalistyczną.
Wszystko zmierz ku przejęciu władzy.
Matka głównego bohatera, Cezarego Baryki zadaje pytanie: „Co to za rewolucja, która nie buduje tylko niszczy”

Skutki rewolucji w Baku:
- Żeromski pokazuje, iż rewolucja wyzwala w człowieku najgorsze cechy zwierzęce, bo przeradza się ona w walkę o byt.
- Każdy obywatel staję potencjalnym wrogiem.
- Rewolucja pożera własne dzieci.
- Ludzie są wynaturzani.
- Zmienia się tylko władza.
- Nie buduje ona niczego nowego tylko niszczy i wyzyskuje stare rzeczy.


„Folwark Zwierzęcy” Georga Orwella
Orwell za pomocą bajki pokazuje przebieg i skutki rewolucji. Pod postaciami zwierząt kryją się ludzie. Widać tu wyraźną alegorię do ZSRR.
W Majorze można odnaleźć postać Lenina. Napoleon kryje Stalina. Chyży Trockiego.
Owce symblizują ludzką głupotę, ludzi bez incjatywy, psy aparat poliyjny, gęsi wojsko. Kury reprezentują opozycję.
a Kot inteligenta, wolnomyśliciela, który chodzi własnymi ścieżkami.

Wszystko zaczyna się od wielkiego marzenia o lepszym świecie, wizją, snem, który miał Major.
Dochodzi do rewolucji i wygnania właściciela folwarku.
Po śmierci Majora zwierzęta ogłaszają zasady animalizmu, statusu, który był wzorowany na hasłach: wolność, równość, braterstwo.
Animalizm: każde zwierze, które chodzi na dwóch łapach a nie ma skrzydeł jest wrogiem, żadne zwierze nie będzie nosić ubrań, żadne wierze nie będzie spać w łóżku, żadne zwierze nie będzie pić alkoholu, żadne zwierze nie zabije drugiego bez powodu, wszystkie zwierzęta są sobie równe, ale niektóre równiejsze.

Władzę obejmują świenie. Przyznają sobie one różne przywileje.
Większość społ. realizuje hasła rewolucji
Powstaje własny hymn zwierząt
Pan Jones próbuje odbić swój folwark. W wielkiej bitwie pod oborą wygrywają zwierzęta.
Zasłużony Chyży zostaje nagrodzony. Wkrótce Chyży zostaje wygnany, gdyż mógł być zagrożeniem dla Napoleona. Zwierzęta rozpoczynają budować wiatrak. Wkładają w to wiele pracy. Wiatrak zostaje zniszczony przez wiatr. Napoleon zrzuca winę na Chyżego..
Następują stopniowe zmiany w przykazaniach. Świnie coraz bardziej upodabniają się do ludzi. Piją alkohol śpią w łóżkach, chodzą na dwóch łapach, handlują.
Likwiduje się wszelkich wrogów rewolucji (Chyżego, Boksera - wysłano do rzeźni zamiast do weterynarza) .
Napoleona buduje aparat policyjny z psów. Niszczy bunt. Wprowadza własna wizję państwa totalitarnego.

Skutki:
- Przejęcie władzy za wszelką cenę.
- Zniszczenie wszystkiego co było do tej pory stworzone (folwarku).
- Rozwinął się autokratyzm.
- Zniewolenie jednostki przez system totalitarny.


Zakończenie:

Utworów o rewolucji jest dużo więcej, np. A. Dumasa „W dwadzieścia lat później” bądź „Pamiętniki lekarza”, S. Żeromskiego „Noktrun”, „Droga przez mękę” A.N. Tołstoja czy też „Pokłon Rewolucji Październikowej” W. Broniewskiego. W zasadzie wszystkie te utwory mówią o tym samym, ale w inny sposób, czy to za pomocą alegorii, literatury fakty, czy utworu parabolicznego pokazują charakter rewolucji. Wszystkie utwory obrazują grozę rewolucji. Przestrzegają przed nią. Oprócz pieśni rewolucyjnych, nie ma utworów, które by chwaliły rewolucję. Towarzyszą jej szczytne hasła, wielkie idee. Wizje rewolucji pokazywane w utworach mają podobny przebieg. Najpierw zwolennikom rewolucji towarzyszy entuzjazm, zaangażowanie. Potem następuje stopniowa i nieunikniona degradacja haseł rewolucji. Ci, którzy przejmują władzę upodabniają się do poprzedników. Z czasem niszczą swoich sprzymierzeńców. Uznają ich za wrogów. Rewolucjoniści dążą do przejęcia władzy absolutnej. Skutki są zazwyczaj jednakowe. Rewolucja:
- Zniewala jednostkę,
- niszczy zdobycze przeszłości.
- Wprowadza system totalitarny z silnym aparatem policyjnym, który zniewala jednostkę.
W zasadzie rewolucja jest nieunikniona. Wielu artystów obawiała się rewolucji. Orwell przewidział komunizm, Krasiński z kolei upadek swojej klasy społecznej.