Ludowość w literaturze.
Ludowość w literaturze to program estetyczny głoszący potrzebę nawiązania w kulturze do literatury ludowej. Dzięki ludowości, która swoje źródła czerpała z kultur słowiańskich i pogańskich, początek swój wzięła m. in. narodowa odrębność.
Przedstawiciele epoki romantycznej w swoich utworach przyjęli ludową koncepcję świata, zapewniającą żywą łączność człowieka z naturą, światem ducha i siłami nadprzyrodzonymi.
Jednym z romantyków, który tematy swoich utworów zaczerpnął z ludowych wierzeń i podań, krążących w ustnych przekazach był Adam Mickiewicz. Wątki wywodzące się z opowiadań ludności zawarł głównie w cyklu ”Ballad i romansów”, a ich charakter w dużym stopniu wypłynął z romantycznego zafascynowania poety ową ludowością. Liczne motywy pozwoliły mu na przedstawienie ludowych bohaterów, ich wewnętrznego świata przeżyć, związku człowieka z przyrodą, a także wprowadzenie do utworów tajemniczych zjawisk oraz fantastycznych postaci: upiorów, zjaw, widm, nimf.
W balladach przyroda nie została przedstawiona jako element sentymentalizmu, ale już jako siła sprawiedliwości, która wymierza surowe kary winnym jakichś zbrodni. Stąd też, początek swój wzięła, prezentowana w „Balladach i romansach” wiara w przenikanie się świata żywych i umarłych oraz surowe zasady moralne, które nawiązują do twierdzenia iż nie ma zbrodni bez kary.
Jedną z ballad A. Mickiewicza jest utwór Świtezianka, która opowiada historię dwojga zakochanych. O ich pochodzeniu nie wiemy zbyt wiele. Młodzieniec, będący strzelcem w tamtejszym borze, obiecywał dziewczynie miłość i wierność. Chciał ją poślubić i być z nią już na zawsze.
Jako dowód swojej wierności złożył przysięgi, których złamanie groziło wiecznym potępieniem. Niestety wkrótce chłopiec został wystawiony na ciężką próbę. Kuszony przez wodną nimfę, zapomniał o swej ukochanej i złamał dane jej słowo. Spotkała go za to kara - wody jeziora pochłonęły ciało jego oraz młodej dziewczyny.
W utworze tym ukazany jest świat w którym istnieją pewne normy i zasady. Główną myśl stanowi wiara w nieuchronność kary, która należy się wszystkim za złamanie danego słowa. Takie uporządkowanie świata wartości może dawać poczucie sprawiedliwości , która w dobie romantyzmu była bardzo ceniona przez moralność ludową.
Ważną rolę odgrywa przyroda, która stanowi tło prezentowanych wydarzeń. Ma ona cechy fantastyczne, a jej zadaniem jest odzwierciedlenie uczuć, ukazanie przeżyć wewnętrznych bohaterów, a także stworzenie charakterystycznego dla romantyzmu, tajemniczego nastroju .
Kolejnym utworem zawierającym elementy wierzeń ludowych jest ballada „Lilie”. Wokół rozgrywanych wydarzeń, w których ukazany jest świat żywych i umarłych, panuje nastrój grozy tajemniczości. W utworze dostrzegamy także Jedną z charakterystycznych kar , jaką jest kara zbiorowa. W następstwie zbrodni popełnionej przez główną bohaterkę zapadła się cała cerkiew.
Innym dziełem zawierającym elementy ludowe jest ballada „Romantyczność”, w której dziewczyna o imieniu Karusia opłakuje swego ukochanego. Uli go do swych ramion wierząc że powietrze między jej dłońmi a klatką piersiową jest tak naprawdę duchem zmarłego kochanka. Wierzy w to także zgromadzony lud. W tej balladzie ukazany jest ludowy na świat oraz wiara w życie po śmierci i zjawiska nadprzyrodzone.
We wszystkich utworach, w których odnajdujemy cechy ludowe, podkreślona jest wiara w możliwość współistnienia świata żywych i umarłych. Ważną rolę odgrywają zasady moralne i sposoby pojmowania winy i kary, płynące z wierzeń i przekonań ludu. Wszelkie grzechy takie jak wiarołomstwo czy kłamstwo są potępiane, a ich sprawców czeka surowa kara, wymierzana przez siły nadprzyrodzone. Elementy te współgrają z romantycznym światopoglądem, oraz wartościami jakimi kierowali się przedstawiciele tej epoki. Dzięki temu ludowość była obecna w utworach tamtych czasów i wywarła ogromny wpływ na całą literaturę.