Auschwitz.

Auschwitz-Birkenau
zespół niemieckich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940-1945. Symbol całego systemu koncentracyjnego i machiny zagłady. Nazwy Auschwitz i Birkenau są niemieckimi odpowiednikami polskich nazw Oświęcim i Brzezinka, stosowanymi po agresji Niemiec na Polskę w 1939 roku. Jest to jedyny obóz koncentracyjny znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, figuruje tam pod oficjalną nazwą Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-45) ). W 1940 r. na tych terenach nazistowskie Niemcy utworzyły obóz przeznaczony początkowo do osadzania więźniów politycznych i opozycji, głównie Polaków, rozbudowany stopniowo w główne miejsce masowej eksterminacji (Holocaustu) około miliona Żydów z całej Europy, a także wielu Polaków, Romów, jeńców radzieckich oraz ofiar innych narodowości.

Początki powstania obozu
Pomysł utworzenia obozu w Oświęcimiu powstał we Wrocławiu w ówczesnym Urzędzie Wyższego Dowódcy SS i Policji. Pod koniec 1939 roku SS-Oberfhrer Arpad Wigand pełniący tam funkcję inspektora policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa. wystąpił z propozycją wobec przepełnionych więzień na Górnym Śląsku oraz w Zagłębiu Dąbrowskim aby utworzyć nowy obóz, przy czym wskazał Oświęcim jako miejsce, które nadaje się do adaptacji na terenach istniejących tam koszar Wehrmachtu (przejętych w 1939 po Wojsku Polskim) w widłach rzek Wisły i Soły. Całość argumentował dogodnym usytuowaniem wraz z połączeniami kolejowymi do Górnego Śląska, do Generalnej Guberni jak również do Austrii i innych państw. W styczniu 1940 roku Richard Glcks wysłał na miejsce specjalną komisję, której przewodniczył Walter Eisfeld - komendant obozu. w wyniku której komisja ta wydała opinię, że teren nie nadaje się na obóz. Mimo tej opinii w dniu 25 stycznia 1940 roku szef Głównego Urzędu SS (działu Urzędu we Wrocławiu) powiadomił Heinricha Himmlera, że zostanie tam urządzony obóz na wzór państwowego obozu koncentracyjnego. 21 lutego 1940 roku Richard Glcks powiadomił Himmlera, że w wyniku ustaleń i po modyfikacjach teren ten nadaje się na obóz kwarantanny przed ostatecznym przewiezieniem więźniów w głąb Rzeszy. Po podpisaniu umowy przez Wehrmacht i SS o przekazaniu obiektu w dniach 18-19 kwietnia 1940 roku do Oświęcimia przybyła specjalna komisja pod przewodnictwem Rudolfa. Na podstawie złożonego raportu rozkaz założenia obozu wydał Heinrich Himmler 27 kwietnia 1940 r. Dwa dni później inspektor obozów koncentracyjnych Glcks powierzył Rudolfowi obowiązki komendanta przyszłego obozu. Rudolf przybył do Oświęcimia 30 kwietnia, a 4 maja został oficjalnie mianowany na komendanta obozu.

Więźniowie i ofiary
Więźniowie obozowi byli numerowani, w początkowej fazie fotografowani, następnie tatuowani (w końcu 1941 r. numery wytatuowano na piersiach jeńcom radzieckim, od lutego 1943 r. po ucieczce Zofii Biedawy z komanda nr 117 pracującego w Budach tatuaże umieszczano na przedramionach pozostałym więźniom). Auschwitz był jedynym hitlerowskim obozem koncentracyjnym, w którym wprowadzono tatuaż jako metodę oznaczania więźniów (w innych obozach - oprócz naszywanego na ubiór numeru - stosowano bransoletki z numerem noszone na nadgarstkach). Każdy więzień przynależał do jednej z oznaczonych kategorii (polityczni, Świadkowie Jehowy i duchowni, emigranci. dodatkowo literami oznaczano ich przynależność narodową, a Żydzi mieli dodatkowe żółte trójkąty). Dostawali jako jedyne ubrania bieliznę i cienkie pasiaki. Po przejściu kwarantanny więźniowie byli kierowani do baraków i do komand pracy przymusowej. Jej wycieńczający charakter wraz z bezkarnością dozorujących i ostrym systemem kar i tortur doprowadzał do masowego uśmiercania więźniów. Jak w każdym hitlerowskim obozie koncentracyjnym, również w Auschwitz praca służyła zagładzie - stąd hasło: "Vernichtung durch Arbeit" (Zagłada przez pracę). Racje żywnościowe nie stanowiły nawet połowy normy niezbędnej dla narzuconych obozowych warunków egzystencji. Hitlerowcy obliczali, że na pożywieniu obozowym można było przeżyć około trzech miesięcy. Zła jakość i niewielka ilość pożywienia powodowały zapadanie na choroby, często kończące się szybką śmiercią, naturalną lub gwałtowną w wyniku mordowania gazem bądź dosercowymi zastrzykami fenolu. Szybko umierali więźniowie pracujący w komandach fizycznych na zewnątrz. Pierwszej zimy zmarła prawie połowa osadzonych wówczas więźniów. Jednocześnie nawet na tle tak wyniszczających warunków najgorszy był los jeńców radzieckich oraz Żydów.
OFIARY ZAGŁADY I ICH LICZBA
Zdecydowana większość ? do 80% ludzi trafiających do Auschwitz-Birkenau nie doczekała się statusu więźniów. Byli to Żydzi zwożeni przez nazistów z gett i obozów przejściowych całej okupowanej Europy. Po selekcji i odseparowaniu od swoich najbliższych przebywali ostatnią drogę z rampy kolejowej do rozbieralni, skąd byli wprowadzani do komór gazowych i w ciągu około 20 minut pozbawiani życia. Przed spopieleniem ich zwłokom obcinano włosy i wyrywano złote zęby. Przeszukiwano też ciała w poszukiwaniu kosztowności. Nie ma natomiast dowodów na spotykane informacje o produkcji z tkanek podskórnych ofiar mydła. Trudno określić, ile osób rzeczywiście zginęło ze względu na sprzeczności w zeznaniach świadków, m.in. więźniów z Sonderkommando, oraz niewielką liczbę dokumentów ocalałych po celowym ich niszczeniu przez nazistów. Ponadto zdecydowana większość deportowanych zginęła w Birkenau, gdzie nie byli rejestrowani i nie były im nadawane numery.
Obecnie historycy, za wyczerpującymi badaniami Franciszka Pipera, oceniają, że ogółem do obozu trafiło co najmniej 1,3 miliona osób, w tym:

Struktura narodowościowa ofiar obozu Auschwitz
? 1,1 mln Żydów
? do 150 tysięcy Polaków
? 23 tysiące Romów
? i ponad 30 tysięcy osób innych narodowości.
Liczba zabitych sięgnęła prawie 1,1 mln osób, w tym:
? 960 tysięcy Żydów, czyli prawie 90% ? w tym:
o 438 tysięcy z Węgier
o około 300 tysięcy z Polski
o prawie 70 tysięcy z Francji
o 60 tysięcy z Holandii
o 55 tysięcy z Grecji
? do 75 tysięcy Polaków
? 21 tysięcy Romów
? 15 tysięcy jeńców radzieckich różnych narodowości
? oraz do 15 tysięcy ludzi innych narodowości.

Tereny obozowe i muzeum
Po wyzwoleniu obozu, NKWD utworzyło na jego terenie dwa obozy przejściowe dla jeńców niemieckich. Obóz w Oświęcimiu funkcjonował przypuszczalnie do jesieni 1945, natomiast drugi z nich ? założony w obrębie byłego KL Auschwitz II-Birkenau w Brzezince ? do wiosny 1946. W obozach tych przebywało około piętnaście tysięcy osób. Ich komendantem był sowiecki pułkownik o nazwisku Masłobojew. Ponadto w Oświęcimiu istniał obóz Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, który został utworzony niedaleko dworca kolejowego w Oświęcimiu na terenie byłego ?Gemeinschaftslagru?. Trzy bloki, które wchodziły kiedyś w skład ?Gemeinschaftslagru?, zachowane do dzisiaj, są położone w połowie drogi między muzeum Auschwitz a Birkenau. W usytuowanych obok pięciu drewnianych barakach powstał obóz, w którym komunistyczne władze polskie umieszczały osoby podejrzane o członkostwo w NSDAP, Hitlerjugend i BDM oraz niemieckich cywilów i Volksdeutscherów, jak również Górnoślązaków podejrzewanych o brak lojalności wobec Polski. Obóz był dookoła ogrodzony i strzeżony przez wartowników. Więźniowie tego obozu m.in. demontowali urządzenia w zakładach chemicznych w Monowicach, które następnie były wywożone do ZSRR. Obóz został zlikwidowany prawdopodobnie w marcu 1946. Od 20 kwietnia 1945 do lutego 1946 odnotowano tam 144 zgony osób pochodzących głównie z okolic Bielska-Białej oraz ze Śląska i z Niemiec. Następnie rząd polski, na wniosek byłych więźniów, zdecydował otoczyć opieką Auschwitz I i II oraz przekształcić je w 1947 r. w Państwowe Muzeum. Dla tego celu odbudowano niewielką część infrastruktury obozowej. Na terenie obozu w 1979 r. w obecności 500 000 wiernych odprawił mszę papież Jan Paweł II. Ogłosił wtedy beatyfikację Edyty Stein, zamordowanej w Auschwitz w bunkrze nr 2. W 1979 roku tereny byłego obozu w granicach objętych muzeum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Komitet podjął wówczas decyzję, iż będzie to jedyne miejsce tego typu wpisane na listę, poniekąd w imieniu wszystkich innych miejsc ludobójstwa. Przyjęto wówczas nieczęste kryterium wpisu (kryterium kulturowe VI) wskazujące na ponadczasowe i uniwersalne znaczenie miejsca. Ostatecznie pozostał tam tylko jeden krzyż, tzw. papieski, z mszy w 1979 r. 28 maja 2006 roku kolejny papież Benedykt XVI, Niemiec, w ramach pielgrzymki do Polski odwiedził teren obozu i modlił się w intencji ofiar Holocaustu. Ze względu na narodowość papieża było to zdarzenie symboliczne. W roku 1990 powołano Międzynarodową Radę Oświęcimską dla opiniowania różnych zagadnień związanych z pracami Muzeum, jak zatwierdzanie kierunków prac muzeum czy przyjmowanie okresowych sprawozdań dyrekcji. Podczas obchodów 60. rocznicy wyzwolenia powołano w ramach muzeum Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście.. W roku 2005 liczba ta wzrosła do miliona osób. Odbywają się co roku Marsze Żywych i inne wydarzenia upamiętniające. Muzeum prowadzi m.in. działalność badawczą i edukacyjną.