Auschwitz Birkenau

PLAN

1. Co oznacza nazwa Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau – strona trzecia
2. Geneza obozu w Oświęcimiu – strona trzecia
3. Podział na obozy główne – strona czwarta
4. Auschwitz I (Oświęcim) – strona czwarta, piąta, szósta, siódma
5. Auschwitz II Birkenau (Brzezinka) – strona siódma
6. Auschwitz III Monowitz (Monowice) – strona ósma
7. Eksterminacja Żydów – strona ósma, dziewiąta, dziesiąta
8. Życie więźniów - strona dziesiąta, jedenasta, dwunasta, trzynasta
9. Eksperymenty medyczne – strona trzynasta, czternasta
10. Ruch oporu – strona czternasta, piętnasta
11. Wyzwolenie obozu i jego likwidacja –strona piętnasta, szesnasta
12. Liczba ofiar – strona szesnasta
13. Słynni więźniowie – strona siedemnasta
14. Bibliografia – strona siedemnasta

1. Co oznacza nazwa Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau?

Konzentrationslager1 Auschwitz-Birkenau – centralny, największy obóz koncentracyjny. Założony na Zasolu, przedmieściu Oświęcimia, na podstawie rozkazu Reichsfhrera2 SS Heinricha Himmlera z 27 kwietnia 1940 roku. Nazwa Auschwitz jest używana obecnie w Polsce, podobnie jak już od dłuższego czasu w krajach zachodnich, do określenia największego zespołu spośród niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, rozlokowanych w pobliżu miasta Oświęcim.


2. Geneza obozu w Oświęcimiu.

Projekt założenia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu powstał w Urzędzie Wyższego Dowódcy SS i Policji we Wrocławiu, którego dowódcą był SS – Gruppenfhrer3 Erich von dem Bach – Zalewski. Natomiast podległy mu inspektor SS – Oberfhrer Arpad Wigand przedstawił ten projekt pod koniec 1939 roku. W swojej mowie podkreślił, że muszą się zacząć masowe aresztowania a dotychczasowe obozy koncentracyjne nie wystarcza na osadzenie wszystkich zatrzymanych. Wigand wskazał na Oświęcim jako miejsce, które nada się najbardziej na przyszły obóz koncentracyjny. Twierdził, że w istniejących tam koszarach będzie można natychmiast osadzić zatrzymanych więźniów. Umożliwiały one także dalszą rozbudowę obozu. Dalszym argumentem było utworzenie linii kolejowych i połączenie ich
z Generalnym Gubernatorstwem, Śląskiem, Austrią i Czechosłowacji.
Według Wiganda miał to być obóz dla 10 000 więźniów.

3. Podział na obozy główne.
Obozami głównymi były:
• Auschwitz I (Oświęcim), pierwszy obóz, głównie pracy przymusowej, pełniący również rolę centrum zarządzania całym kompleksem
• Auschwitz II Birkenau (Brzezinka), obóz śmierci wyposażony w krematoria i komory gazowe
• Auschiwtz III Monowitz (Monowice), obóz pracy przymusowej w fabryce Buna-Werke koncernu IG Farbenindustrie

4. Auschwitz I.
Auschwitz I (Stammlager4)
Pierwszy, potem główny obóz zespołu i jego centrum zarządcze, obóz pracy – znany był też jako Stammlager. Został utworzony 20 maja 1940 roku na rozkaz Heinricha Himmlera z 27 kwietnia 1940 roku. W chwili założenia liczył dwadzieścia budynków murowanych, w tym czternaście parterowych i sześć piętrowych. Między 20 maja a1940 roku a 1 marca 1941 roku osadzono w nim 10 900 więźniów, głównie Polaków.
Komendantami byli tu kolejno:
• SS-Obersturmbannfhrer5 Rudolf Hss – 1940-1943
• SS-Obersturmbannfhrer Arthur Liebehenschel – 11.XI 1943-1944
• SS-Sturmbannfhrer6 Richard Baer – 1944-1945


Pierwszy transport 30 więźniów skierowano do Oświęcimia 20 maja 1940 roku. Byli to zawodowi przestępcy kryminalni narodowości niemieckiej. Przeznaczono im objęcie pomocniczych funkcji w nowo utworzonym obozie. 14 czerwca 1940 r. do obozu dotarł
z więzienia w Tarnowie wagonami kolejowymi drugiej klasy pierwszy transport 728 więźniów politycznych, głównie Polaków ale także kilku polskich Żydów. Otrzymali oni numery od 31 (przypadł Stanisławowi Ryniakowi – na zdjęciu) do 758.

Pierwszych więźniów Polaków hitlerowcy zatrudnili przy burzeniu domów po wysiedlonej ludności polskiej nie tylko z przedmieścia Zasole, lecz również z samego Oświęcimia.

Cały teren obozu ogrodzono podwójną linia drutów kolczastych, przez które przepływał prąd elektryczny, a ponadto od strony ulicy wzniesiono wysoki mur z płyt betonowych, przy nim co parę metrów stały wieże wartownicze.

Obóz początkowo był przeznaczony do przetrzymywania polskich inteligentów
i Polaków czynnie walczących z okupantem. Jego założenie było związane z narastającym polskim ruchem oporu, co naziści zdecydowani byli zwalczyć bezwzględnym terrorem,
w szczególności masowymi aresztowaniami, tymczasem więzienia na Górnym Śląsku
i w Zagłębiu Dąbrowskim były przepełnione, a istniejące obozy koncentracyjne nie wystarczały, by osadzić wszystkich zatrzymanych. W późniejszym okresie więziono tu również radzieckich jeńców wojennych, Żydów, pospolitych niemieckich przestępców kryminalnych, tzw. elementy antyspołeczne oraz homoseksualistów. Liczba uwięzionych wahała się od 13 do 16 tysięcy, w 1942 r. osiągnęła 20 tysięcy.

Obóz Auschwitz I był podzielony na poszczególne bloki, kilka z nich było szczególnych.

Blok 10 stanowił miejsce zbrodniczych medycznych eksperymentów.
Blok 11 był wewnętrznym więzieniem przeznaczonym do odbywania kar za naruszenia praw obozowych – dotyczyło to zarówno załogi jak i więźniów. Tylko jednak ci ostatni podlegali egzekucjom przez rozstrzelanie (przy ścianie śmierci), powieszenie lub zagłodzenie. Znajdowały się tu bunkry głodowe tak małe, że zamknięci w nich skazani nie mogli nawet usiąść i musieli pozostawać w skurczonej postaci przez wiele godzin, a niekiedy dni. We wrześniu 1941 r. przeprowadzono tu pierwszą próbę zagazowania ludzi (850 Polaków i Rosjan) gazem cyklon B, używanym wcześniej do dezynsekcji. W rezultacie tego udanego zbrodniczego eksperymentu jeden z bunkrów przerobiono na komorę gazową i krematorium – używano ich od 1941 do 1942 roku, potem przekształcono w schron lotniczy.
Blok 24 mieścił od lata 1943 r., na rozkaz Himmlera, obozowy dom publiczny. Usługi seksualne dla nagrodzonych uprzywilejowanych więźniów świadczyły tu specjalnie wyselekcjonowane kobiety, a także ochotniczki spośród więźniarek.

Himmler przybył po raz pierwszy do Oświęcimia 1 marca 1941 roku. Po szczegółowej inspekcji obozu i zwiedzeniu całego obszaru Himmler rozkazał komendantowi obozu Hssowi:

• Rozbudować obóz w Oświęcimiu tak, aby mógł pomieścić 30 000 skazanych
• Zbudować na terenie wsi Brzezinka obóz dla 100 000 jeńców wojennych
• Dostarczyć koncernowi IG Farbenindustrie 10 000 więźniów do budowy zakładów przemysłowych w Dworach koło Oświęcimia
• Zagospodarować cały teren pod względem rolniczym
• Rozbudować rzemieślnicze zakłady obozowe


5. Auschwitz II Birkenau
Auschwitz II (Birkenau)

Obóz Auschwitz II Brzezinka był tylko obozem zagłady, miejscem masowej zagłady Żydów i więźniów narodowości cygańskiej. W obozie znajdowały się komory gazowe, krematoria, tutaj zginęło najwięcej osób – ponad milion.
Komendantami byli tu – w czasie autonomii obozu – kolejno:
• SS-Sturmbanfhrer Friedrich Hartjenstein – od listopada 1943 r. do 8 maja 1944 r.
• SS-Hauptsturmfhrer Josef Kramer – od 8 maja 1944 r. do 25 listopada 1944 r.


6. Auschwitz III Monowitz.
Auschwitz III Monowitz
Był to największy obóz pracy przymusowej.
Komendantem obozu był:
• SS-Hauptsturmfhrer Heinrich Schwartz – od listopada 1943 r. do stycznia 1945 r.
Został założony w maju 1942 r. w miejscowości Monowice. Był dostawcą przymusowej siły roboczej dla wybudowanej w pobliżu przez koncern IG Farben Industrie fabryki syntetycznej gumy i benzyny Buna-Werke. Organizacyjnie w skład tego obozu wchodziły podobozy.

7. Eksterminacja Żydów.
W 1943 roku Himmler wskazał Auschwitz jako miejsce „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej.
Podczas wizyty w obozie obserwował osobiście selekcję i zagazowywanie Żydów w specjalnym bunkrze. Po tej wizycie opracowano plan budowy nowego obozu dla 200 tysięcy więźniów i urządzeń masowej zagłady Żydów w miejscowości Brzezinka. Plan ten przewidywał ujęcie i deportację 11 milionów Żydów z całej Europy do obozu zagłady. Inną grupą narodowościową przeznaczoną przez hitlerowców do eksterminacji byli Cyganie zamieszkujący tereny Rzeszy i krajów okupowanych (zgładzono około 22 tysięcy ludzi tej narodowości)
Na terenie obozu wybudowano cztery krematoria, które mogły unicestwić ponad 4 tysiące ciał ludzkich w ciągu doby. Kiedy w szczytowym czasie duże krematoria nie nadążały z paleniem zwłok, zastosowano metody palenia ciał na stosach polewając je substancjami łatwopalnymi.
Transporty więźniów z całej Europy odbywały się koleją oraz samochodami ciężarowymi. Po kilkudniowym transporcie w okropnych warunkach, w ścisku i głodzie ludność żydowską wyładowywano na przygotowanej rampie, gdzie pod eskortą żołnierzy SS oraz funkcjonariuszy obozów prowadzono selekcję oddzielając mężczyzn od kobiet, dzieci i starców. Na podstawie wyglądu zewnętrznego lekarze obozowi decydowali o przydatności do pracy. Prawie wszystkie kobiety, dzieci oraz starcy kierowani byli bezpośrednio do komór gazowych.

Ograbieni z rzeczy osobistych, rozłączeni z bliskimi szli pod eskortą SS do bunkra ( rysunek na poprzedniej stronie). Aby uniknąć paniki prowadzący tłumaczyli więźniom, że idą do łaźni i dezynfekcji. W bunkrze nad wejściem do którego był napis „łaźnia” rozbierano więźniów i gromadzono w pomieszczeniu gdzie widoczne były rury prysznicowe. Po zaryglowaniu drzwi wypuszczano przez otwory w suficie gaz o nazwie Cyklon B. po około dziesięciu minutach następowała śmierć. Po otwarciu komory i przewietrzeniu jej wywożono zwłoki do krematoriów lub na stosy.

W komorze gazowej mogło się pomieścić około 3000 więźniów jednorazowo. Przez otwory wypuszczano około 10 kg zgranulowanego gazu cyklonu B. W latach 1942 – 1943 firma Tesch und Stabenow dostarczyła do obozu prawie 20 ton gazu.

Wszystkie czynności pomocnicze, czyli usuwanie zwłok z komór gazowych, obcinanie włosów, wyrywanie złotych zębów i palenie trupów wykonywali więźniowie wchodzący w skład specjalnej grupy roboczej zwanej Sonderkomando. Wybierano ich przeważnie spośród więźniów żydowskich pochodzących z krajów, których aktualnie przybywały transporty. Więźniowie ci byli osobno zakwaterowani, a w razie odmowy wykorzystywania tej pracy natychmiast ich zabijano. Co kilka miesięcy likwidowano grupy Sonderkomando, zastępując je nowymi pracownikami.





Do nielicznych osób, oprócz lekarzy SS i obsługujących krematoria, która była świadkiem uśmiercania ludzi w komorach gazowych należał komendant obozu Rudolf Hss. Oto co pisze na ten temat:
„Przez wziernik w drzwiach można było widzieć, jak osoby stojące najbliżej przewodów wrzutowych natychmiast padały martwe. Blisko jedna trzecia ofiar umierała od razu. Inni zaczynali się tłoczyć, krzyczeć i chwytać powietrze. Wkrótce jednak krzyk obracał się rzężenie, a po paru minutach wszyscy leżeli. Najdłużej po upływie 20 minut nikt się już nie poruszał.”
Ostatni raz użyto komory gazowej i krematorium 28 listopada 1944 r., już w trakcie likwidacji obozu.


8. Życie więźniów.

Przyjęcie i rejestracja

Wyładunek kolejowych transportów z więźniami następował na przyobozowej rampie. Pierwszą czynnością, którą musieli wykonać nowo przybyli było oddanie cywilnych ubrań, rzeczy wartościowych, dowodów tożsamości. Następnie więzień zostawał przepędzony do pomieszczenia, gdzie fryzjerzy pozbawiali go owłosienia na całym ciele. W dalszej kolejności odbywała się kąpiel pod prysznicami. Zabieg ten połączony był z różnymi szykanami najczęściej przez puszczanie zbyt gorącej lub lodowatej wody. Nieustanne popędzanie, bicie i przekleństwa szokowały, szczególnie młode kobiety i dziewczęta, które musiały rozbierać się w obecności drwiących SS – manów. Kolejną czynnością było wydawanie obozowej odzieży (brudne, niedopasowane, zawszone pasiaki), zamiast obuwia otrzymywali drewniaki. Rejestracja nowo przybyłych polegała na wypełnieniu arkusza personalnego, na podstawie którego zakładano kartotekę i więzień otrzymywał kolejny numer obozowy wytatuowany na przedramieniu lewej ręki. Stosowano również fotografowanie więźniów w trzech pozach z widocznym numerem obozowym. Numer ten przyszyty był również na pasiaku. W obozie koncentracyjnym istniały różne kategorie więźniów. Kategorię danego więźnia można było rozpoznać po kolorze trójkąta noszonego na ubraniu:
 czerwony – więźniowie polityczni, księża, duchowni katoliccy
 zielony – przestępcy kryminalni( więźniowie funkcyjni)
 czarny – więźniowie aspołeczni(prostytutki, Cyganie,)
 fioletowy – badacze pisma świętego(świadkowie Jehowy)
 różowy – homoseksualiści

Kategoria tzw. więźniowie wychowawczy oznaczona literą duże E – więźniowie kierowani do specjalnych obozów wychowawczych. Przy rejestracji oszpecano ich pozostawiając na czubku ostrzyżonych głów pasmo włosów (tzw. koguty). Nadzorowani przez wartowników SS kierowani byli do najcięższych prac(KL Auschwitz III Monowice).

Odrębną kategorię stanowili radzieccy jeńcy wojenni. Zamieszkiwali oddzielne dziewięć bloków, zachowali swoje sorty mundurowe, ale traktowani byli tak samo jak pozostali więźniowie z przeznaczeniem na szybką zagładę.

Więźniów pochodzenia żydowskiego oznakowano w postaci sześcioramiennej gwiazdy powstałej z dwóch trójkątów o odmiennych kolorach, z których żółty oznaczał Żyda, a drugi jedną z wyżej wymienionych kategorii.





Głód i choroby.

W początkowej fazie funkcjonowania obozów uśmiercano więźniów pozbawiając ich elementarnych środków do życia, a główną przyczyną był głód. Ilość otrzymywanego przez więźniów pożywienia wystarczała na przeżycie od 3 do 6 miesięcy. Wyczerpany organizm był podatny na wszelkiego rodzaju choroby zakaźne (dur brzuszny i tyfus plamisty). Głód, warunki mieszkalne i sanitarne były przyczyną epidemii, które zabijały tysiące więźniów.


Praca.

Sprawdzonym i skutecznym narzędziem wyniszczania więźniów w obozie była praca, która obowiązywała każdego zatrzymanego. W pierwszych latach istnienia obozu więźniowie pracowali przy budowie i rozbudowie obozu przy pomocy najprymitywniejszych narzędzi, jak kilofy, łopaty i łomy. Wykorzystywano niewolników do ręcznego przenoszenia ciężarów na znaczne odległości. Była to praca niezwykle ciężka, nawet dla zdrowych i dobrze odżywionych ludzi – dla więźniów była pracą morderczą. Ludzie padali pod przygniatającym ciężarem. Kto nie zdołał się podnieść ginął pod ciosami pałek poganiaczy. Hitlerowcom nie chodziło o terminowe wykonanie pracy, lecz o dręczenie i zbijanie ludzi.


Warunki mieszkalne i wyżywienie.

Więźniowie zakwaterowani byli w przepełnionych barakach, w których ustawione były piętrowe prycze pokryte słomą. Brak było urządzeń sanitarnych, z tego powodu więźniowie chodzili zabrudzeni, a potrzeby fizjologiczne musieli załatwiać w prymitywnych, niczym nie osłoniętych latrynach. Nic więc dziwnego, że w tych warunkach i przy tak nadmiernym zagęszczeniu wybuchały epidemie chorób zakaźnych, które dziesiątkowały więźniów.

Przebywający więźniowie w obozie otrzymywali posiłki trzy razy dziennie. Rano wydawano więźniom pół litra czarnej kawy, na obiad podawano cztery razy w tygodniu tzw. zupy z „mięsem” (śladowe ilości) oraz trzy razy zupy bezmięsne – „jarzynowe”. Należy przy tym wyjaśnić, że podstawowym składnikiem zup był brukiew oraz ziemniaki, kasza, mąka żytnia. Wartość kaloryczna porcji zupy wynosiła 350 – 400 kalorii( regulamin obozowy przewidywał 2000 kalorii dla więźniów pracujących. Na kolację wydawano więźniom około 300 gram chleba oraz dodatek w postaci 25 gram kiełbasy albo 25 gram margaryny lub łyżki marmolady, sera. Produkty te bywały niejednokrotnie nieświeże. Wydawany wieczorem chleb przeznaczony był także do spożycia rano. Dla ciężko pracujących przydzielano specjalne dodatki, które przy wydawaniu także były zmniejszane. Głodujący więźniowie różnymi sposobami starali się zaspokoić głód i zdobywali dodatkową żywność w trakcie pracy, na przykład przy uprawie warzyw, pomimo bezwzględnego karania takiego zachowania. Niektórzy więźniowie otrzymywali paczki od rodzin, dzięki tej żywności przynajmniej część skazanych uratowała się od śmierci głodowej.

Organizacja dnia

Pobudka odbywała się około godziny czwartej rano. Wśród przekleństw i bicia więźniowie musieli jak najszybciej opuścić legowiska. W gorączkowym pośpiechu załatwiano potrzeby fizjologiczne „mycie” oraz spożycie „śniadania”. Następnie więźniowie ustawiali się w rzędach na placu apelowym aby sprawdzono ich obecność. Po apelu formowano drużyny robocze, które pod eskortą SS – manów odchodziły do pracy. Efektywny czas pracy wynosił 11 godzin (od 06 – 17) z półgodzinną przerwą obiadową. Praca musiała być wykonywana bardzo szybko. Nadzorujący wartownicy SS i więźniowie funkcyjni nieustannie popędzali wrzaskiem i biciem, szczuto psami.


Wieczorem w czasie powrotu do obozu więźniowie wymęczeni pracą i szykanami musieli iść równo w szeregach w takt marsza granego przez orkiestrę obozową, aby ułatwić SS – manom liczenie.
Po powrocie odbywał się apel wieczorny, podawano kolację, a ciszę nocna zarządzano o 21.

Kary.

Najbardziej dotkliwą karą dla większości więźniów były apele, które niejednokrotnie trwały po kilkanaście godzin. Najdłuższy taki karny apel trwał 19 godzin, po ucieczce Tadeusza Wiejowskiego.
SS – mani bardzo często korzystali z rozbudowanego systemu kar wymierzanych więźniom. Najczęściej stosowano:
 zakaz wysyłania i otrzymywania listów
 karna musztra
 karna praca w czasie wolnym od pracy
 głodzenie (pozbawianie więźniów „obiadu”)
 chłosta, często publiczna
 kara „słupka”(wieszanie więźnia za związane i wykręcone do tyłu ręce)
 umieszczanie w celach obozowego więzienia

Każda z wymienionych kar oprócz upokorzenia i bólu fizycznego w wielu przypadkach przyspieszała śmierć lub była jej bezpośrednią przyczyną. Niekiedy SS – mani wymierzali kary niezgodnie z przepisami, czyli bez dokumentacji i pisemnego wniosku o ukaranie. Jedynym dowodem o niegodnym zachowaniu hitlerowców były rany na ciałach poszkodowanych.

9. Eksperymenty medyczne

Obóz Oświęcimski równocześnie pełnił funkcję laboratorium nowej zbrodni, która objęła by już nie tylko miliony, ale dziesiątki milionów ludzi. W obozach Auschwitz,
w ramach realizacji planów eksterminacji narodów, na szeroką skalę była rozwinięta zbrodnicza działalność niemieckich lekarzy nazistowskich. profesor Carl Clauberg i dr Horst Schumann otrzymali zadanie opracowania, na podstawie doświadczeń przeprowadzonych na więźniach, metody masowej sterylizacji narodów przeznaczonych na biologiczną zagładę
(w tym także Polaków). Celem przeprowadzanych przez Clauberg eksperymentów było znalezienie szybkiego i niezawodnego środka do ubezpładniania kobiet. Oczywiście kobiety podawane temu zabiegowi nie zdawały sobie sprawy z tego faktu. Bezoperacyjna metoda sterylizacji polegała na wprowadzaniu do narządów rodnych specjalnego drażniącego środka chemicznego, wywołującego ich ostry stan zapalny. Po kilku tygodniach następowało zrośnięcie jajowodów, a tym samym ich niedrożność. Część Żydówek na skutek eksperymentów Clauberga zmarła, część uśmiercono celem przeprowadzenia sekcji zwłok.
W czerwcu 1943 r. Clauberg w liście do Himmlera oceniał, że jeden wprawiony lekarz przy pomocy 10 osób personelu pomocniczego będzie mógł przeprowadzić w ciągu jednego dnia sterylizację nawet do 1000 kobiet.

W Auschwitz dochodziło także do innych eksperymentów pseudomedycznych.
Na przykład profesor Johann Paul Kremer w ambulatorium bloku 28 w obozie macierzystym badał zmiany powstające w organizmie ludzkim na skutek głodu, szczególnie nad zanikiem brunatnym wątroby. W tym celu dokonywał selekcji więźniów ubiegających się o przyjęcie do szpitala, a zwłaszcza więźniów skrajnie wyniszczonych. Wybranych uśmiercano przez zastrzyk fenolu, a z ciepłych jeszcze zwłok pobierano do badań wycinki z wątroby, śledziony i trzustki.



Na więźniach próbowano także leki. Eksperymenty te przeprowadzano głównie na chorych na tyfus, różę, jaglicę, lecz również na zdrowych ludziach, którym dożylnie wstrzykiwano choroby i wirusy.


10. Ruch oporu.

Pierwsze organizacje obozowego ruchu oporu zaczęły powstawać już w drugiej połowie 1940 roku. Historyk Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Barbara Jarosz podaje, że zakładali je głównie Polacy, najliczniejsza wówczas grupa więźniów.

Jesienią 1940 roku powstała grupa Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Jej organizatorami byli działacze partii z czasów międzywojennych: Stanisław Dubois, który w obozie przebywał pod nazwiskiem Dębski (rozstrzelany 21 sierpnia 1942 roku) i Norbert Barlicki (zmarł w obozie 21 września 1941 roku).
Bardzo aktywni byli osadzeni w Auschwitz zawodowi żołnierze. W październiku 1940 roku rotmistrz Witold Pilecki (w obozie przebywał pod nazwiskiem Tomasz Serafiński) zorganizował grupę pod nazwą Związek Organizacji Wojskowej (ZOW). Pilecki trafił do obozu 22 września 1940 roku. Dobrowolnie przyłączył się do grupy zatrzymanych podczas łapanki w Warszawie. Później uciekł z obozu, by wynieść dokumenty o hitlerowskich zbrodniach oraz przygotować plany odbicia obozu i uwolnienia więźniów. Uciekając, przekazał kierownictwo majorowi Zygmuntowi Bończy - Bohdanowskiemu (rozstrzelany w Auschwitz 11 października 1943 roku) i kapitanowi Henrykowi Bartosiewiczowi. Praca ZOW polegała głównie na załatwianiu żywności i ciepłej odzieży. Podnoszono też na duchu więźniów, przekazywano informacje z wolności i przekazywano poza obóz relacje za pośrednictwem uciekinierów. W lutym 1941 r. pułkownik Kazimierz Rawicz (w obozie pod nazwiskiem Jan Hilkner) założył w obozie Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Istniało też kilka innych organizacji utworzonych przez polskich wojskowych.
Jesienią 1941 r. zaczęły działać grupy prawicowe, rekrutujące się z sympatyków Narodowej Demokracji i Obozu Narodowo-Radykalnego. Ich inicjatorami byli profesor Roman Rybarski (rozstrzelany 6 marca 1942 r.) i Jan Mosdorf (rozstrzelany 11 października 1943 r.).
Pod koniec 1941 roku ZWZ zainicjował akcję scaleniową. Dowództwo objął pułkownik Rawicz (ZWZ). Na czele stał komitet w składzie: Rybarski - przewodniczący (Endecja), Dubois (PPS), Mosdorf (reprezentował grupy młodzieżowe) oraz Rawicz i Pilecki. Komitet działał do sierpnia 1942 roku, do czasu wywiezienia do KL Mauthausen Rawicza. Dowództwo po nim przejął pułkownik Juliusz Gilewicz (rozstrzelany 11 października 1943 r.). W 1943 roku Niemcy podjęli szereg akcji przeciwko ruchowi oporu. Kierownictwo wojskowe zostało rozbite. W zbiorowych egzekucjach – 25 stycznia 1943 r. i 11 października 1943 r., zginęło 105 więźniów - działaczy wojskowych i politycznych.
Represje nie zdusiły ruchu oporu. Tuż po zgładzeniu działaczy powstały dwa nowe ośrodki. Lewicowy, złożony z byłych członków PPS, komunistów i bezpartyjnych, działał w obozie macierzystym Auschwitz. Należał do niego m.in. późniejszy premier PRL Józef Cyrankiewicz. Drugi ośrodek powstał w Birkenau, gdzie funkcjonowało w 1943 r. kilka grup, kontaktujących się z podziemiem w KL Auschwitz. W szpitalu istniała komórka konspiracyjna Alfreda Fiderkiewicza. Należał do niej m.in. Tadeusz Borowski. Od lata 1943 roku istniała też podziemna organizacja kobieca.

Niezależnie od grup polskich na przełomie lat 1942 i 1943 powstały w obozie organizacje więźniów innych narodów – austriacka (komuniści, socjaldemokraci i członkowie Brygad Międzynarodowych z wojny domowej w Hiszpanii), francuska i belgijska (komuniści), rosyjska (jeńcy wojenni i inteligencja, m.in. generał Dymitr Karbyszew i profesor Iwan Mironow), niemiecka (komuniści, socjaldemokraci i antyfaszyści), czeska i nieliczna kobieca jugosłowiańska (wzięte do niewoli partyzantki).
Z początkiem 1943 r. z inicjatywy Austriaków zaczęto prowadzić tajne rokowania w celu połączenia wszystkich grup – polskich i innych krajów. W maju tego roku utworzono wspólną organizację – Grupę Bojową Oświęcim (GBO, Kampfgruppe Auschwitz). Na czele stanął Komitet Naczelny: Józef Cyrankiewicz, Tadeusz Hołuj, Ernst Burger i Hermann Langbein. Tajne zebrania GBO odbywały się w piwnicy bloku 4 w Auschwitz. Do międzynarodowej grupy przystąpiły polskie grupy wojskowe, jednakże dopiero w 1944 roku doszło do porozumienia i współpracy, która zaowocowała powołaniem wspólnej Rady Wojskowej Oświęcim. W jej skład weszli z ramienia GBO Lucjan Motyka i Heinrich Duermayer, a z grupy wojskowej Bernard Świerczyna i Mieczysław Wagner. Rada zajmowała się sprawami wojskowymi. W Monowitz istniała odrębna organizacja z własnym kierownictwem, choć istniał kontakt z GBO. Rada Wojskowa Oświęcim wobec groźby masowej zagłady przygotowywała plany powstania w obozie. Oparto się o plany zrywu więźniów, a także partyzantów poza obozem, przygotowanych jeszcze w 1942 roku przez pułkownika Kazimierza Rawicza. Wówczas uznany został za zbyt śmiały.
W 1944 r. powrócono do planów. Nie doczekały się realizacji, gdyż w drugiej połowie tego roku zaczęto masowo wywozić tysiące więźniów, głównie Polaków i Rosjan, do innych obozów. Dowództwo AK uznało go zarazem za nierealny, m.in. z powodu słabego uzbrojenia.


11. Wyzwolenie obozu i jego likwidacja.

W styczniu 1945 roku w związku ze zbliżającym się frontem wojsk alianckich dowództwo KL Auschwitz zarządziło ewakuację blisko 60 tysięcy więźniów oraz zacieranie śladów zbrodni. Znaczna część więźniów zginęła bądź na trasach ewakuacyjnych, bądź
w okresie późniejszym, w obozach w głębi III Rzeszy. W obozie pozostało około 8,5 tysiąca więźniów w większości chorych i wycieńczonych fizycznie, nie nadających się do ewakuacji pieszej. W wyniku szybkiego ataku wojsk armii radzieckiej 27 stycznia 1945 roku doszło do wyzwolenia obozu i uwolnienia więźniów.
Łącznie w bezpośrednich walkach o wyzwolenie obozu poległo 231 żołnierzy radzieckich

Procesy zbrodniarzy oświęcimskich.

Z chwilą zakończenia działań wojennych i po wydaniu Polsce w myśl Porozumienia Londyńskiego kilkuset zbrodniarzy wojennych, powołano 22 stycznia 1946 roku Najwyższy Trybunał Narodowy oraz Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.
Pierwszy proces toczył się od 11 do 29 marca 1947 roku. Oskarżonym był pierwszy komendant KL Auschwitz Rudolf Hsse. W postępowaniu dochodzeniowym zgromadzono materiał liczący 21 tomów zawierających zeznania świadków, opinie biegłych. Komisja dokonała oględzin terenu obozu, stojących na nim obiektu, a w szczególności urządzeń służących do masowej zagłady – komór zagłady i krematoriów.




Przesłuchano wielu więźniów których uwolniono z obozu. Oskarżony w trakcie składania wyjaśnień masowej zagładzie sprawiał wrażenie dumnego z tego co robił. NTN skazał Rudolfa Hssa na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano w dniu 16 kwietnia 1947 roku w Oświęcimiu obok budynku komendantury obozu. W drugim procesie przed NTN stanęło 40 oskarżonych, członków załogi obozu w Oświęcimiu, wśród nich: trzeci komendant obozu – Artur Liebenschel. Proces toczył się w Krakowie od 25 listopada do 16 grudnia 1947 roku. Oskarżeni usiłowali zrzucić odpowiedzialność na przełożonych,
w szczególności na Hssa zasłaniając się otrzymywanymi rozkazami. Wyrok ogłoszono 22 grudnia 1947 roku. 23 oskarżonych skazano na karę śmierci, 6 na karę dożywocia, 7 na 15 lat więzienia, 2 oskarżonych na 10,5 i 3 lata więzienia. Jeden oskarżony ( Hans Mnch) został uniewinniony.

NTN uznał członków władz administracji i załogi niemieckich obozów koncentracyjnych w Polsce za grupę przestępczą. W sumie przed sądem stanęło około 700 zbrodniarzy oświęcimskich ekstradowanych do Polski. Spośród procesów należy również wymienić proces szefa urzędu w Głównym Urzędzie Gospodarki i Administracji
SS Standertenfhrera Gerharda Mauera, który odpowiedzialny był za eksploatację niewolniczej pracy więźniów w przemyśle niemieckim. Proces ten ukazał powiązania hitleryzmu z kapitałem przemysłowym i bankowym. Oskarżony Mauer został skazany na karę śmierci.

Procesy zbrodniarzy oświęcimskich toczyły się w sądach różnych krajów, jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Znaczna część przestępców jest dotąd nieuchwytna.
Z inicjatywy Polski ONZ uchwaliło 26 listopada 1968 roku konwencję o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. 2 lipca 1947 roku Rząd Polski wydał ustawę o zachowaniu terenu byłego obozu KL Auschwitz Birkenau wraz z wszelkimi znajdującymi się na nim zabudowaniami i urządzeniami jako Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów oraz utworzeniu tam Państwowego Muzeum.

12.Liczba ofiar.

Obecnie historycy, w szczególności z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, jak Franciszek Piper, oceniają, że liczba ofiar sięgnęła liczby od 1,1 do 1,5 miliona ludzi. Dla dolnej liczby odpowiednio oznacza to unicestwienie:
• 960 tysięcy Żydów (w tym około 300 tysięcy z Polski) – czyli prawie 90 %,
• do 75 tysięcy Polaków,
• 21 tysięcy Romów,
• 15 tysięcy jeńców radzieckich różnych narodowości
• oraz do 15 tysięcy ludzi innych narodowości.
Ogółem do obozu trafiło co najmniej 1,3 miliona osób, w tym:
• 1,1 mln Żydów,
• do 150 tysięcy Polaków,
• 23 tysiące Romów
• i 25 tysięcy więźniów innych narodowości.


13. Słynni więźniowie.

W obozie w Oświęcimiu przybywało wielu ważnych i słynnych więźniów, nie tylko polskich. Oto niektórzy z nich:
• Witold Pilecki, rotmistrz w Wojsku Polskim, organizator ruchu oporu w Auschwitz, uczestnik Powstania Warszawskiego.
• Bronisław Czech, wybitny narciarz, olimpijczyk, taternik i ratownik górski.
• Tadeusz Borowski, polski poeta i prozaik, autor m.in. Proszę Państwa do gazu.
• Józef Cyrankiewicz, wieloletni premier rządu PRL.
• Władysław Bartoszewski, polski polityk, pisarz, działacz społeczny
• Edyta Stein, święta Kościoła Katolickiego, filozof, karmelitanka bosa.
• Imre Kertsz, węgierski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Elie Wiesel, pisarz i dziennikarz pochodzenia żydowskiego.
• Maksymilian Kolbe, franciszkanin, dobrowolnie wybrał śmierć głodową za innego więźnia.

Bibliografia
- Danuta Czech: Konzentrationslager Auschwitz – zarys historyczny
- Tadeusz Iwaszko: Więźniowie
- Franciszek Piper: Eksterminacja
- Barbara Jarosz: Obozowy i przyobozowy ruch oporu
- Andrzej Strzelecki: Wyzwolenie obozu i akcja pomocy wyzwolonym więźniom
- Internet: Auschwitz – informacje ogólne www.wikipedia.pl
- Internet: Ruch oporu w Auschwitz www.Rzeczposplita.pl
- Fotografie: „Oświęcim – Hitlerowski obóz masowej zagłady”

Kilka tekstów zaczerpniętych z innych prac internetowych, ale większość pisana samodzielnie i z książek.
Praca została oceniona na 6 przez nauczyciela historii w klasie III gim.
Jeżeli kogoś interesuje praca ze zdjęciami, przypisami, opisami itp to proszę o kontakt emeilowy lub gg.

donkoguto