Materiały z wykładów - Metody aktywizujące
Najważniejsze informacje z wykładów.
Na kształcenie składają się dwa procesy:
1. proces nauczania – po stronie nauczyciela
2. proces uczenia się – po stronie ucznia
Modele nauczania i uczenia się:
Model podający – celem jest przekazywanie wiedzy w postaci faktów i zasad
Model nauczania pojęć – celem jest uczenie pojęć i logicznego myślenia
Model bezpośredni – uczenie wiedzy proceduralnej
Model poszukujący – uczenie rozwiązywania problemów
Model uczenia się we współpracy – uczenie pracy we współpracy
Klasyfikacja metod za Szlosek:
Metody podające ( opis, pogadanka, wykład, opowiadanie, odczyt )
Metody eksponujące( pokaz połączony z przeżyciem, sztuka teatralna )
Metody programowe ( z użyciem podręcznika, programów, z użyciem komputera, maszyny dydaktycznej )
Metody praktyczne ( pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia laboratoryjne, metoda projektów, metoda tekstu przewodniego )
Metody problemowe ( wykład problemowy, konwersatoryjny, klasyczna metoda problemowa, metody aktywizujące )
Przypadków, sytuacyjna, inscenizacja, gry dydaktyczne, dyskusja dydaktyczna : burza mózgów, seminarium
„Bezpieczeństwo tkwi w różnorodności”
Metody aktywizujące – pomoce i wskazówki, dzięki którym uczeń poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee, komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować o spierać na różne tematy
Przyświeca temu chińskie przysłowie:
„ POWIEDZ, A ZAPOMNĘ
POKAŻ, A ZAPAMIĘTAM
POZWÓL WZIĄĆ UDZIAŁ, A ZROZUMIEM”
Stosowanie metod aktywizujących wiąże się ze zmianą całościową myślenia, która obejmuje:
Tok pracy dydaktycznej
Zakładane i osiągane cele
Zadania i role osoby prowadzącej
Zjawiska dynamiki grupowej (grupa zupełnie inaczej pracuje)
Przestrzenną organizację miejsca pracy
Metody aktywizujące stymulują myślenie ucząc przez przeżywanie!
Podczas stosowania metod aktywizujących biorą udział 3 płaszczyzny:
1. RZECZOWA – „to” – konkretny podmiot, konkretne zdanie
2. PRZEŻYĆ OSOBISTYCH – „ja” – biorę w tym udział, wykonuję zdanie
3. STOSUNKÓW MIĘDZYLUDZKICH – „my” – pracuję w grupie
Zadaniem nauczyciela jest stworzenie takich sytuacji, które będą angażowały wszystkich uczniów, te 3 płaszczyzny.
PODZIAŁ METOD:
1. Metody integracyjne – odprężają, relaksują, wprowadzają w dobry nastrój i życzliwą atmosferę, zapewniają bezpieczeństwo w grupie, gwarantują poczucie tożsamości, uczą efektywnej komunikacji: „pajęczynka”, „wrzuć strach do kapelusza”, „graffiti”, „krasnoludek”, „kwiat grupowy”
2. Metody definiowania pojęć – celem jest nauka analizowania i definiowania pojęć, ale też negocjacji i przyjmowania różnego stanowiska: „burza mózgów”, „mapy pojęciowe”, „kula śniegowa”
3. Metody hierarchizacji – uczą klasyfikowania i porządkowania wiadomości w relacjach niższości i wyższości: „piramida priorytetów”, „diamentowe uszeregowanie”
4. Metody twórczego rozwiązywania problemów – uczą krytycznego i twórczego myślenia i łączenia wiedzy z doświadczeniem: „kolorowe kapelusze”, „rybi szkielet”, „dywanik pomysłów”, „6, 3, 5”
5. Metody pracy we współpracy – uczą współpracy i akceptacji indywidualnych różnic, pracy w grupie, razem z grupą: „zabawa na hasło”, „układanka”
6. Metody diagnostyczne – polegają na zbieraniu informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy: „metaplan”, „obcy przybysz”, „procedura U”
7. Metody dyskusyjne – uczą dyskusji, prezentowania własnego stanowiska: „debata za i przeciw”, „dyskusja panelowa”, „dyskusja punktowana”, „akwarium”
8. Metody rozwijające twórcze myślenie – uczą myślenia twórczego i odkrywania swoich predyspozycji, swoich zdolności: „słowo przypadkowe”, fabuła z kubka”
9. Metody grupowego podejmowania decyzji – preferują efektywne uczestnictwo w dyskusji o i uczą odpowiedzialności za swoje i grupowe decyzje oraz podejmowania decyzji na podstawie faktów: „drzewko dyskusyjne”, „pustynia”, „6 par butów”
10. Metody planowania – pozwalają uczniom planować rzeczywistość, fantazjować, marzyć i planować urzeczywistnianie swoich marzeń: „gwiazda pytań”, „planowanie przyszłości”
11. Gry dydaktyczne – uczą przestrzegania reguł, właściwej radości z wygranej i umiejętności przyjmowania przegranej: „magiczny kalkulator”, „dziwne powiedzonka”
12. Metody przyspieszonego uczenia się – szybkie przyswajanie wiedzy: „techniki szybkiego czytania”, „haki pamięciowe”, „łańcuchowa metoda skojarzeń”
13. Metody ewaluacyjne – pozwalają dokonywać oceny siebie, innych, uczą przyjmowania krytyki: „termometr uczuć”, „smile”, „kosz i walizeczka”, „tarcza strzelecka”
Aktywizacja: ogół poczynań nauczycieli i uczniów zapewniających uczniom odgrywanie czynnej roli w realizacji zadań, które dotyczą zarówno nauczyciela jak i wychowanka
Uwarunkowania aktywności: ciekawość, zainteresowanie, postawa dialogu, praktyczna użyteczność, związek teorii z praktyką, emocje, sytuacje problemowe, czynniki endogenne, bodźce
Elementy skuteczności oddziaływań aktywizujących:
Nauczyciel – jego przygotowanie merytoryczne i metodyczne, jego cechy osobowości, autorytet jaki ma wśród uczniów
Uczeń – ogół predyspozycji psychofizycznych, poziom intelektualny
Warunki obiektywne – czas zajęć, odpowiednia przestrzeń, właściwości materiału, wyposażenie, liczebność klas
Kiedy uczeń będzie aktywny?
Kiedy będzie zachęcony
Kiedy będzie zainteresowany
Kiedy ma poczucie bezpieczeństwa
Kiedy uwzględniamy jego potrzeby
Kiedy ma poczucie sensu tego co robi
Kiedy cel jest dla niego bliski
Kiedy ma poczucie własnej wartości
Kiedy odczuwa satysfakcję z tego co robi (wie, że zostało docenione)
Kiedy jego działaniu towarzyszą emocje
Kiedy docenia się jego wkład pracy, a nie efekt
Kiedy ma możliwość realizowania swoich pomysłów
Żeby uczeń był aktywny nauczyciel powinien potrafić rozpoznać sposób przejawiania jego aktywności
Uczniowie dzielą się na 3 grupy:
1. Słuchowcy:
-lubią dialog i wszelkie rozmowy
-powtarzają to co napisali
-dobrze pamiętają imiona i twarze
-wolą mówić o dziełach sztuki niż je oglądać
-lubią wykłady
-bardzo lubią muzykę
-lubią długie wypowiedzi słowne
2. Wzrokowcy:
-lubią demonstracje i pokazy
-lubią wykresy i tabele
-lubią opisy
-pamiętają twarze i imiona
-prowadzą skrupulatne i dokładne notatki
-lubią patrzeć
-lubią rysować
-preferują sztuki wizualne
3. Czuciowcy uczą się przez :
-wykonywanie zadań
-bezpośrednie zaangażowanie
-lubią emocje
-nie lubią czytać
-pamiętają tylko to co sami wykonali
-gestykulują
-nie lubią słuchać
-muszą się ciągle poruszać i ciągle coś trzymać
Każdy człowiek kiedy się rodzi posiada różne rodzaje inteligencji :
Za Gardnerem:
Inteligencja lingwistyczna – umiejętności posługiwania się językiem, wzorami, systemami
Inteligencja matematyczna i logiczna – precyzyjne i abstrakcyjne myślenie matematyczne
Inteligencja wizualna i przestrzenna – korzystanie z map, diagramów, wszelki ruch, który towarzyszy uczeniu się
Inteligencja muzyczna – poczucie rytmu, wrażliwość muzyczna
Inteligencja interpersonalna – łatwy kontakt z ludźmi, dobra komunikacja
Inteligencja intrapersonalna – automotywacja, silne poczucie własnej wartości
Inteligencja kinestatyczna – umiejętność dobrego wyczucia czasu, uzdolnienia manualne, dobra organizacja przestrzenna
Stożek Dale`a (piramida zapamiętywania):
Wykład........................................................5%
Czytanie......................................................10%
Metody audiowizualne................................20%
Demonstracje...............................................30%
Gry dyskusyjne............................................50%
Praktyka i działanie......................................70%
Natychmiastowe wykorzystanie wiedzy
uczenie innych.......................................90%
Co przemawia za stosowaniem metod aktywizujących?
Dla nauczyciela
-przeżywa wewnętrzne odrodzenie
-znajdują motywację do podejmowania nowych wyzwań
-odkrywa nowe możliwości pedagogiczne
-doznaje dowartościowania
-ciągłe eksperymentowanie wzmacnia nauczyciela, bo dzięki jego działaniom uczniowie się zmieniają
Dla ucznia
-stają się bardziej samodzielni
-rozwijają własne strategie uczenia się
-wyzwalają w sobie autentyczną motywację i ciekawość uczenia się
-budują autonomię (własną) nauki i pracy
Praca grupowa:
Różne odmiany pracy grupowej:
-jednolita
-zróżnicowana
-mieszana (kombinowana)
-brygadowa
Cele pracy grupowej:
-zaspokajanie potrzeb rozwojowych związanych z różnymi rodzajami aktywności
-uczenie się od siebie nawzajem
-uczenie się podejmowania decyzji samodzielnych, decyzji uzgodnionych w wyniku negocjacji
-rozwijanie umiejętności współpracy
-przeciwdziałanie izolacji niektórych uczniów
-integrowanie zespołu klasowego
-stworzenie szansy pokonania własnej nieśmiałości
-zachęcenie do twórczych rozwiązań problemów
Korzyści płynące z pracy grupowej:
Dla uczniów
-zapewnienie poczucia bezpieczeństwa
-rozwija wiarę we własne siły
-umożliwia wzajemne poznanie się uczniów
-daje możliwość dzielenia się doświadczeniami i pomysłami
-możliwości doskonalenia w uczniu kompetencji komunikacyjnych
-uczy przestrzegania zasad
Dla nauczyciela
-ułatwia aktywizację uczniów
-daje możliwość zajęcia się uczniem słabszym
-pozwala dobrze zaplanować o wykorzystać czas na naukę uczniów
-pozwala odpowiadać na zainteresowania uczniów i nawiązanie z nimi lepszego kontaktu
Niepowodzenie w grupie dla jednostki jest mniej przykre!
Zasady pracy w grupie:
v Pozwól uczniom na naukę w ich własnym rytmie
v Upewnij się że uczniowie znają cel uczenia się
v Zapewnij możliwość wspólnego uczenia się uczniów
v Zaczynaj zawsze od osobistych doświadczeń
v Bierz pod uwagę indywidualne style uczenia się
v Dawaj możliwość wypowiedzenia się każdemu uczniowi
v Nie krytykuj uczniów za ich wypowiedzi
Kryteria podziału na grupy:
o Grupy jednorodne – grupy grupujące osoby o podobnych osiągnięciach
o Grupy o zróżnicowanym poziomie
o Grupy koleżeńskie
o Grupy doboru celowego
o Grupy zmienne (losowe)
- odliczanie
- litery alfabetu
- pory roku
- nazwy solmizacyjne (do, re, mi...)
- kolorowe kartki
- lizaki, cukierki
- puzzle
- znaczki
(do klasy III najefektywniejsza praca w 2-3 os. grupach , w wyższych klasach 4-5 )
Pełnienie ról w grupie:
- uczniowie pełnią nieokreślone role (wszyscy pracują na różnych prawach)
- uczniowie pracują na równych prawach, ale jest osoba (contact person), która kontaktuje się z nauczycielem
- w danej grupie, każda osoba pełni konkretną rolę: strażnik czasu(time keeper), osoba otrzymująca i przekazująca polecenia nauczyciela (resourse menaget), ponagla i zachęca do pracy (coach), osoby relacjonujące pomysły grupy na forum, lider, sprawozdawca, sekretarz
Efektywność pracy grupowej:
cel jest dla uczniów bliski i sprecyzowany
kiedy w grupie jest przyjazna atmosfera
kiedy grupa potrafi rozdzielić pracę i role między sobą
kiedy wszyscy wiedzą o co chodzi
kiedy każdy ma prawo do wypowiadania swoich myśli
kiedy uczestnicy wspólnie podejmują decyzje
uczniowie są zaangażowani emocjonalnie w pracę
Jak zmienia się uczeń i nauczyciel podczas stosowania metod aktywizujących:
Uczeń:
z biernego odbiorcy w aktywnego uczestnika planowania, organizowania i oceniania własnej nauki
może pogłębić zainteresowanie wspólnymi sprawami
uczeń uczy się komunikacji
uczeń zaczyna być samodzielny, rozwija własne strategie uczenia się
uczeń wyzwala w sobie autentyczną motywację
uczeń buduje swoją autonomię w pracy i w nauce
podejmuje działania z własnej inicjatywy na rzecz swojej klasy, szkoły
Nauczyciel:
zmienia się z eksperta (który wie najlepiej) na:
- doradcę (który jest zawsze do dyspozycji wtedy, gdy uczniowie mają jakiś problem)
- na animatora (który inicjuje metody, przygotowuje materiał do pracy i przedstawia cele uczenia się)
- na obserwatora
- na słuchacza
- na zwykłego uczestnika procesu dydaktycznego (który wcale nie jest doskonały)
- na partnera (jest gotowy modyfikować przygotowaną wcześniej lekcję w zależności od sytuacji w klasie)
przeżywa wewnętrzne odrodzenie
odkrywa w sobie nieznane wcześniej możliwości
ma wpływ na innych nauczycieli
widzi dla siebie ciekawe perspektywy zawodowe
ma coraz rzadziej do czynienia z niesfornymi znudzonymi i niechętnymi uczniami, a coraz częściej obserwuje zaangażowanie. Zainteresowanie i aktywność uczniów (przez to wzrasta lepsze samopoczucie nauczyciela)