Teoria, pojęcia geografia klimat

Geografia
Głównym źródłem ciepła jest krótkofalowe promieniowanie słoneczne. Do Ziemi dociera ok. 53% tego promieniowania. Wysokość temperatury jest kształtowana przez różne czynniki np.
- wysokość Słońca nad horyzontem(im większa wysokość tym wyższe temperatury),
- długość dnia (zmienia się wraz z szerokością geograficzną i astronomiczną porą roku),
- wysokość n.p.m. - wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej temperatura spada średnio o 0,6C na każde 100 metrów wysokości,
- rzeźba terenu - stoki dosłoneczne mają wyższa temperaturę niż stoki przeciwsłoneczne, a w obniżeniach terenu może zalegać zimniejsze powietrze niż w warstwach wyższych, powietrze to nazywamy inwersją temperatury,
- prądy morskie podwyższające lub obniżające temperaturę w strefach wybrzeży
- rodzaj podłoża np. woda nagrzewa się i oddaje ciepło wolniej niż ląd,
- pokrycie terenu wpływające na wilgotności i barwę położenia.

Albedo-pokrycie terenu wpływające na wilgotność i barwę podłoża, od których zależy zdolność pochłaniania i odbijania promieniowania słonecznego.
Roczna amplituda temperatur - różnica między najwyższą a najniższą średnią miesięczną temperaturą powietrza.
Dobowa amplituda temperatury - różnica między najwyższą a najniższa temperatura w ciągu doby.
Ciśnienie atmosferyczne- siła, z jaką słup powietrza naciska na jednostkę powierzchni w wyniku swego ciężaru.
Niskie ciśnienie powstaje, ponieważ ciepłe powietrze jest lekkie, więc nad obszarami silnie nagrzanymi unosi się do góry, przez co zmniejsza jego nacisk na podłoże.
Wysokie ciśnienie jest nad obszarami o niskich temperaturach powietrze jest zimne i ciężkie, zatem nie może unosić się ku górze, przez co siła jego nacisku na podłoże się zwiększa.
Hektopaskale(hPa)- jednostka, w której podawane jest ciśnienie atmosferyczne. 1hektopaskal to nacisk 100N na m2 powierzchni.
Izobary- linie na mapie, za pomocą których przedstawia się wartości takiego samego ciśnienia.
Niż atmosferyczny(cyklon)- wartości izobar spadają w kierunku środka układu i ciśnienie w jego centrum jest najniższe.
Wyż atmosferyczny (antycyklon)- gdy wartości izobar wrastają ku środkowi, a ciśnienie w jego centrum jest najniższe.
Prąd występujący- tworzy się gdy powietrze jest nagrzanie, ma niewielki ciężar i unosi się do góry. Ma to miejsce w niżu atmosferycznym.
Prąd zstępujący- powietrze opada ku dołowi. Powstaje w ośrodku wysokiego ciśnienia.
Wiatr- jest to poziomy ruch mas powietrza. W ośrodkach barycznych wywołany jest różnicą ciśnień między centrum układu i jego peryferyjnymi obszarami. Wieją zawsze z wyżu do niżu. Dąży do wyrównania ciśnień.
Pasaty- wiatry wiejące od zwrotnika do równika. Są to wiatry stałe. Tworzą zamknięta komórkę cyrkulacyjną zwaną cyrkulacją pasatową.
Prądy strumieniowe- tworzą się w górnej części troposfery i dolnej stratosfery. Okrążają cała ziemie z zachodu na wschód. Są częścią globalnej cyrkulacji atmosfery.
Strefa obniżonego ciśnienia- tworzy się w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Przy powierzchni Ziemi następuje zetknięcie się zimnego powietrza napływającego z wyzów biegunowych z ciepłym strumieniem powietrza pochodzącego od zwrotników. Zimne i ciężkie powietrze wypycha ku górze ciepłe masy i powstaje pionowy prąd występujący. Są to pojedyncze ośrodki niżowe, które przesuwają się na wschód.
Fronty atmosferyczne- jest to miejsce ścierania się dwóch różnych mas powietrza.
Front arktyczny- na półkuli północnej.
Front antarktyczny- na półkuli południowej, oddziela powietrze arktyczne od powietrza umiarkowanych szerokości geograficznych.
Front polarny- oddziela powietrz polarne od zwrotnikowego.
Strefa podwyższonego ciśnienia-powstaje w górnej troposferze. Jest to wznoszenie się w ośrodkach niżowych powietrza, które ulega wraz z wysokością ochłodzeniu. Przemieszcza się w kierunku zwrotników.
Wiatry stałe- niezmieniające swojego kierunku w ciągu całego roku.
Wiatry okresowe- wiatry zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym
Wiatry Zmienne- nazwane inaczej lokalnymi, zmieniające swój kierunek zależnie od lokalnych układów ośrodków barycznych.
Monsun- wiatr wiejący okresowo zmieniający swój kierunek dwa razy do roku. Powstaje przy różnej szybkości nagrzewania i oddawania ciepła przez podłoże lądowe i oceaniczne. Latem nad lądem powstaje ośrodek niskiego ciśnienia, więc monsun wieje w kierunku lądu. A zimą sytuacja jest odwrotna.
Bryza- jest to wiatr lokalny występujący na wybrzeżach mórz i większych zbiorników wodnych. W dzień nad lądem, jest cieplej powstaje tam ośrodek niskiego ciśnienia, więc wieje on w kierunku lądu. Natomiast nocą nad zbiornikiem wodnym jest cieplej i tworzy się niższe ciśnienie, więc bryza wieje w kierunku wody.
Wiatry górskie i dolinne- zmieniają swój kierunek w wyniku różnicy ciśnień wywołany różnicą temperatury powietrza przylegającego do stoku, a temperatura powietrza w dnie doliny. W dzień powietrze ze na stokach nagrzewa się szybciej i unosi się do góry a na jego miejsce napływa z dna doliny chłodniejsze powietrze-wiatr dolinny. W nocy powietrze ulega silnemu wychłodzeniu staje się cięższe i spływa wzdłuż stoku- wiatr górski.
Fen- typowy wiatr lokalny. Powstaje, gdy na drodze powietrza przemieszczającego się od wyżu do niżu napotyka barierę górską. Jest on suchy, ciepły i porywisty. W tatrach występuje pod nazwą-halny.
Bora- wiatr lokalny, gwałtowny, zimny i porywisty. Powstaje na terenach gdzie góry lub wyżyny bezpośrednio sąsiadują z obszarami wodnymi. Wieją one np. nad Adriatykiem i Morzem Czerwonym. Warunkiem ich postania musi być silne wychłodzenie lądu i utworzenie się nad nim ośrodka wysokiego ciśnienia.
Cyklony tropikalne- tworzą się w strefie międzyzwrotnikowej w bardzo ciepłych i wilgotnych masach powietrza. SA to wędrujące niże. Powstają wyłącznie nas obszarami oceanicznymi, gdy temp wody przekracza 26C, a temperatura powietrza jest niższa.
Oko cyklonu- jest to środek potężnego rozbudowanego wiru, mają średnice około 20-30km. Panuje tam bardzo niskie ciśnienie, brak wiatru, suche powietrze, bezchmurne niebo.
Trąby powietrzne- są to wirujące masy powietrza. Są to zjawiska krótkotrwałe o niewielkich rozmiarach, przesuwają się jednak bardzo szybko.
Tornada- są to „trąby powietrzne” mające najbardziej niszczycielskie działania. SA także najgwałtowniejsze. Najczęściej tworzą się wiosna i na początku lata.
Kondensacja- jest to skroplenie pary wodnej, która następuje gdy temperatura nasyconego powietrza spadnie i nastąpi jego przesycenia para wodna.
Temperatura punktu rosy- temperatura, w której dochodzi do skroplenia pary wodnej.
Rosa- kropelki wody osadzone na podłożu wychłodzonym, lecz o dodatniej temperaturze.
Szron- kryształki lodowe tworzące się przy ujemnej temperaturze podłoża.
Szadź- tworzą ja igiełki lodowe powstające z zamarzniętej mgły.
Gołoledź- warstwa lodu pochodząca z zamarzniętej mżawki lub deszczu.
Jądra kondensacji- mikroskopijnej wielkości ciała stałe np. pyłki roślin, na których osiadają produkty kondensacji.
Chmura to zbiór kropelek i (lub) kryształków lodu, niestykająca się z powierzchnią gruntu.
Cirrus-pierzaste
Cumulus-kłębiaste
Altus- średnie
Stratus- warstwowy
Nimbus- deszczowy
Cirrusy, cirrocumulusy, cirrostratusy zbudowane wyłącznie lub niemal wyłącznie z kryształków lodu.
Altocumulusy, altostratusy- zbudowane z kropelek wody i kryształków lodu.
Nimbostratusy- zbudowane w dolnej części z kropelek wody, a w górnej z kryształków lodu.
Stratocumulusy, stratusy- zbudowane wyłącznie z kropelek wody (tylko przy bardzo niskich temperaturach występują tu także kryształki lodu).
Mżawka- powolny i gęsty opad drobniutkich kropelek wody. Deszcz- kropelki wody grubsze i większe. Płatki śniegu- zrośnięte ze sobą kryształki lodu. Krupy śnieżne- kuliste i nieprzeźroczyste ziarenka lodu. Grad- utworzony z nieforemnych bryłek lodu.
Opady konwekcyjne- spowodowane wznoszeniem się powietrza nagrzanego od podłoża i tworzeniem się ośrodka niskiego ciśnienia przy powierzchni Ziemi.
Opady frontalne- wywołane wznoszeniem się ciepłego powietrza w strefie zetknięcia się dwóch mas powietrza o różnej temp i wilgotności.
Opady orograficzne- wywołane ochładzaniem się powietrza w trakcie jego wznoszenia po dowietrznych stokach gór.