Perspektywy rozwoju turystyki na świecie

1. Prognozy WTO - rozwój turystyki na świecie do 2020 roku
Prognoza Światowej Organizacji Turystycznej (WTO) zakłada ze w 2020 roku liczba osób uczestniczących w światowym ruchu turystycznym powinna wynieść 1,6 mld czyli 7% wszystkich mieszkańców ziemi. Zgodnie z panującymi obecnie trendami turystyka międzynarodowa nadal będzie najbardziej popularna wśród mieszkańców Europy (uczestniczyć ma w niej do 14% mieszkańców kontynentu), regionu Azji Wschodniej
i Oceanu Spokojnego (10%) oraz mieszkańców obu kontynentów amerykańskich (8%). Najmniej popularna ma być natomiast turystyka zagraniczna wśród mieszkańców Azji Południowej, ma w niej uczestniczyć jedynie 1% ludności regionu.
Według tych samych prognoz wydatki turystów uczestniczących w turystyce międzynarodowej mają wynieść w 2020 roku około 2 bln USD, w roku 1997 osiągnęły one 448mld USD.
2. Analiza uwarunkowań prognozy
Autorzy prognozy przyjmują, że aby podane wyżej wartości mogły być osiągnięte, należy założyć, że będą spełnione określone wymogi. Ze względu na uwarunkowania ekonomiczne nadal będzie rozwijała się światowa gospodarka, a przede wszystkim będzie utrzymane wysokie tempo rozwoju gospodarki Azji Wschodniej. Szczególnie dynamiczny rozwój gospodarczy wystąpi w Chinach, Indiach, Brazylii, Indonezji oraz w Rosji. Nadal będzie występować wyraźny podział, który będzie się jeszcze bardziej nasilać, na bogate kraje wysoko rozwinięte i ubogie kraje rozwijające się. W światowym obrocie finansowym coraz więcej krajów będzie miało wymienną walutę. Ze względu na uwarunkowania technologiczne nastąpi dalszy rozwój transportu oraz rozwinął się technologie związane z informatyką.
Z punktu widzenia politycznego znikną bariery w przemieszczaniu się ludności poszczególnych państw, jak również zniesieniu ulegną ograniczenia w transporcie międzynarodowym. W strukturze demograficznej zwiększy się udział ludzi starszych jak również nasileniu ulegnie zjawisko zatrudniania w krajach wysoko rozwiniętych pracowników zagranicznych, doprowadzi to do zwiększenia migracji do krajów wysoko rozwiniętych. W krajach wysoko rozwiniętych dalszemu osłabieniu ulegną więzi rodzinne. Ze względu na uwarunkowania globalne coraz większą rolę w światowej gospodarce będą mieć koncerny ponadnarodowe. Biorąc pod uwagę uwarunkowania lokalne w krajach rozwijających się wystąpi konflikt między tendencją do zachowania tożsamości a procesami modernizacyjnymi. Pojawi się zwiększony popyt na turystykę zagraniczną ze strony grup społecznych wyróżnianych na podstawie kryteriów etnicznych i religijnych oraz według innych kryteriów związanych ze strukturą społeczną, które zaczną kierować się własnymi potrzebami i preferencjami. Ze względu na uwarunkowania wynikające ze wzrostu świadomości ekologicznej wystąpi zwiększenie świadomości społecznej związanej
z kwestiami społeczno-kulturowymi i przyrodniczymi. W środkach masowego przekazu tematyka ekologiczna będzie zajmować coraz więcej miejsca. Biorąc pod uwagę warunki związane z środowiskiem zamieszkania i pracy zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak
i przede wszystkim w krajach rozwijających się, nasileniu ulegną procesy urbanizacyjne. Ze względu na uwarunkowania związane z przejściem od gospodarki „usług” do gospodarki „doświadczenia” wśród turystów zmieni się orientacja związana z dążeniem do kierowania się zakresem i jakością świadczonych usług, na rzecz dążenia do zdobycia unikatowych doświadczeń wymagających osobistego zaangażowania się turysty w podejmowane działania. Z punktu widzenia marketingowego, w celu zidentyfikowania i przekazania informacji poszczególnych segmentom rynku turystycznego w szerszym stopniu będą wykorzystywane technologie informatyczne.
Jednym z ważniejszych zjawisk w światowej turystyce jest coraz większa globalizacja gospodarki turystycznej. Oznacza to z jednej strony coraz więcej przemieszczeń turystycznych nie tylko z kraju do kraju, ale z kontynentu na kontynent, a z drugiej strony wiąże się z międzynarodowymi przepływami kapitału, rozwojem zagranicznych inwestycji oraz powstaniem ponadnarodowych korporacji. Ubocznym skutkiem zjawiska globalizacji jest również wychodzenie na rynek turystyczny instytucji finansowych i organizacji gospodarczych nie zajmujących się dotychczas usługami turystycznymi.





3. Prognoza liczby osób uczestniczących w turystyce zagranicznej na świecie do 2020 roku
Tabela 1. Prognozy przyjazdów na świecie według regionów (w mln).
prognozy średnia stopa wzrostu (%) udział w rynku (%)
2010 2020 1995-2020 1995 2020
Świat ogółem 1006,4 1561,1 4,1 100 100
Afryka 47,0 77,3 5,5 3,6 5,0
Ameryki 190,4 282,3 3,9 19,3 18,1
Wsch. Azja i Pacyfik 195,2 397,2 6,5 14,4 25,4
Europa 527,3 717,0 3,0 59,8 45,9
Bliski Wschód 35,9 68,5 7,1 2,2 4,4
Azja Płd. 10,6 18,8 6,2 0,7 1,2
Podróże w ramach danego regionu 790,9 1183,3 3,8 82,1 75,8
Żródło: Światowa Organizacja Turystyki (WTO); aktualizacja za Tourism Market Trends: World Overview and Tourism Topics - May 2001, Provisional Edition
Dane przedstawione w tabeli wskazują, że w 2020 roku nadal największy udział
w światowej turystyce zagranicznej mieć będzie Europa, to jednak najszybszy wzrost liczby turystów wystąpi w regionie obejmującym Azję Wschodnią oraz Australię i Oceanię. Region Azji Wschodniej i Pacyfiku stanie się drugim z kolei po Europie najczęściej odwiedzanym miejscem na świecie i jego udział wzrośnie do 25%. Liczba podróży międzyregionalnych, jak się przewiduje, będzie rosła szybciej niż liczba podróży wewnątrz regionów.

Autorzy raportu opierając się na danych z 1995 roku, mogli zbyt optymistycznie oceniać perspektywy rozwoju gospodarczego regionu Azji Wschodniej, który według nich
z racji ogromnego potencjału ludnościowego ma w istotny sposób rzutować na sytuację
w światowej turystyce w 2020 roku. Kryzys gospodarczy, który już na początku lat dziewięćdziesiątych pojawił się w Japonii, w latach 1996-1997 dotknął Tajlandię
i w mniejszym stopniu Malezję, a następnie Koreę Południową i Indonezję, sprawił że
w wymienionych krajach nie tylko doszło do obniżenia się tempa rozwoju społeczno-gospodarczego, ale i wystąpienia poważnych trudności w sektorze turystycznym. Utrzymujący się kryzys gospodarczy w regionie obejmującym Azję Południowo-Wschodnią, może sprawić, że sektor turystyczny w tym regionie będzie w najbliższych latach przeżywać spore trudności. Niespodziewanie coraz większy udział w światowym ruchu turystycznym mają obywatele państw do niedawna praktycznie nie liczące się w turystyce międzynarodowej. Kraje Azji Południowo-Wschodniej coraz częściej odwiedzają turyści
z Rosji oraz państw europy Środkowej. Z racji potencjału demograficznego wymienionych krajów, udział pochodzących z nich turystów a światowym ruchu międzynarodowym stał się szybko dość znaczny i w najbliższych latach może być jeszcze większy. Jednak nie do końca stabilna sytuacja polityczna i społeczno-gospodarcza Rosji lub na Ukrainie mogą sprawić, że turystyczne wyjazdy zagraniczne z tych państw mogą ulec radykalnemu zmniejszeniu się. Oznacza to, że opracowanie prognoz uwzględniających turystów z krajów
o nieustabilizowanej sytuacji politycznej i gospodarczej może być obarczone dużym błędem. Dotyczy to zarówno wspomnianych krajów jak i państw Bliskiego Wschodu, krajów na Półwyspie Bałkańskim i wielu krajów afrykańskich. Nie dające się do końca przewidzieć wydarzenia w wielu krajach mogą spowodować, że zarówno w przypadku zagranicznej turystyki wyjazdowej, jak i przyjazdowej, prognozy WTO nie tylko do 2020 roku, ale również na najbliższe lata, mogą się nie sprawdzić.
Według prognoz Światowej Organizacji Turystycznej głównymi krajami odwiedzanymi przez turystów zagranicznych w 2020 roku mają być: Chińska Republika Ludowa (8,6% światowej turystyki międzynarodowej), Stany Zjednoczone (6,4%), Francja (5,8%) i Hiszpania (4,4%). Oznacza to pewne zmiany w grupie państw o najwyższym wskaźniku przyjazdów turystów zagranicznych. Wśród czołowych krajów odwiedzanych przez obcokrajowców mają się w 2020 roku znaleźć ponadto: Hongkong, Włochy, Wielka Brytania, Meksyk, Rosja i Czechy. Porównując prognozę z sytuacją w 1997 roku można zauważyć, że z grupy 10 państw o największej liczbie turystów zagranicznych mają do 2020 roku wypaść Polska i Kanada, na których miejsce ma wejść Hongkong i Rosja. Najwięcej turystów ma natomiast nadal pochodzić z Niemiec (10,2% wszystkich turystów uczestniczących w międzynarodowym ruchu turystycznym), jak również z Japonii (8,8%), Stanów Zjednoczonych (7,7%) i Chińskiej Republiki Ludowej (6,2%). W pierwszej dziesiątce państw, z których pochodzą turyści odwiedzający inne kraje, mają się również znaleźć Wielka Brytania, Francja, Holandia, Kanada, Rosja i Włochy.
W ciągu najbliższego ćwierćwiecza ma ulec pewnej zmianie struktura wyjazdów turystów podróżujących do innych krajów. Przede wszystkim znacznie większy udział będą mieć wyjazdy długodystansowe – wyjazdy poza zamieszkiwany region. O ile w 1995 roku stanowiły one 18% wszystkich wyjazdów zagranicznych, o tyle do 2020 roku ich udział ma wzrosnąć do 24% większy wzrost ma nastąpić w regionie amerykańskim z 23% do 38%. Prognozy opracowane dla poszczególnych regionów wskazują na występowanie nadal dużych różnic między krajami danego regionu. W przypadku Afryki uważa się, że mimo bardzo cennych walorów turystycznych i istniejącego w niektórych państwach dobrego zagospodarowania turystycznego, poza Republiką Południowej Afryki istotną barierą dla rozwoju turystyki będzie słabo rozwinięta infrastruktura towarzysząca i nie stabilna sytuacja polityczna. Sytuacja polityczna będzie również zasadniczym powodem rozwoju lub regresu turystyki międzynarodowej w regionie Bliskiego Wschodu. Z kolei w przypadku Europy
i obu Ameryk zwłaszcza basenu Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej przyjmuje się, że znaczna część turystów zagranicznych będą stanowić Japończycy. Jednocześnie prognozy WTO zakładają, że w Europie największe tempo rozwoju zagranicznej turystyki przyjazdowej wystąpi w Europie Środkowo-Wschodniej.
4. Sytuacja Polski na światowym rynku turystycznym w 2020 roku
Z prognozy Światowej Organizacji Turystycznej wynika, że sytuacja Polski na światowym rynku turystycznym będzie w 2020 roku nadal znacząca. Co prawda pod względem liczby turystów odwiedzających Polskę spadnie ona do drugiej dziesiątki, gdzie
w 1997 roku Polska zajmowała 7 pozycję w świecie, ale przy sprawdzeniu się prognozy
o dynamicznym rozwoju turystyki w całym subregionie Europy Środkowo-Wschodniej nasz kraj nadal będzie należał do czołowych krajów recepcyjnych świata. Będzie to miało odzwierciedlenie w roli dochodów z turystyki w całości budżetu centralnego, jak również
w budżetach władz lokalnych i poszczególnych obywateli, co z kolei wpłynie pobudzająco na zagraniczne wyjazdy Polaków, nowe inwestycje w sektorze turystycznym. Można przyjąć, że zasadniczymi warunkami rozwoju zagranicznej turystyki przyjazdowej w Polsce będzie ustabilizowana wewnętrzna sytuacja polityczna i społeczno-gospodarcza, jak również zadowalający stan środowiska przyrodniczego, które podobnie jak obecnie powinno przyciągnąć znaczną część turystów, a także wyraźna poprawa jakości usług turystycznych. Należy jednak pamiętać, że w 1998 roku dał się wyraźnie odczuć spadek przyjazdów turystów z Rosji i Białorusi oraz innych krajów byłego Związku Radzieckiego. Jeżeli sytuacja gospodarcza w tych krajach nie ulegnie poprawie lub nastąpi destabilizacja polityczna, napływ turystów z Europy Wschodniej zmniejszy się. Należy ponadto pamiętać, że znaczna część turystów nie tylko z krajów postradzieckich, ale również z Niemiec, Czech i Słowacji, przyjeżdża do Polski w celach handlowych. Doświadczenia ostatnich lat wskazują, że napływ tej kategorii turystów ulega stopniowemu zmniejszaniu się. W najbliższych latach może się zmniejszyć liczba turystów z krajów postradzieckich, co będzie związane z nowymi regulacjami prawnymi dotyczącymi przede wszystkim granic Polski z Rosją, Białorusią
i Ukrainą. Trzeba również wziąć pod uwagę fakt, że w sytuacji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej atrakcyjność turystyczna Polski ulegnie zamianie, przy czym nie do końca wiadomo czy zwiększy się, czy też obniży. Z tego też powodu istotne znaczenie ma kontynuowanie przez Polskę aktywnej polityki turystycznej, nastawionej z jednej strony na promowanie naszego kraju za granicą, a z drugiej strony umiejętnie kształtującej wewnętrzny rynek turystyczny, aby zarówno zagraniczna turystyka przyjazdowa, jak i turystyka krajowa, były istotnym źródłem dochodów. Należy jednak równocześnie dążyć do właściwej ochrony walorów turystycznych Polski, zarówno przyrodniczych, jak i kulturowych.






5. Turystyka przyjazdowa do Polski. Stan i prognozy
Tabela 2. Przyjazdy cudzoziemców (przekroczenia granicy), turyści zagraniczni, odwiedzający jednodniowi (w tys. osób)
Rok Cudzoziemcy Turyści zagraniczni Odwiedzający jednodniowi
1994 74 253 18 825 55 428
1995 82 244 19 215 63 029
1996 87 439 19 410 68 029
1997 87 817 19 520 68 297
1998 88 592 18 780 69 812
1999 89 118 17 950 71 168
2000 84 515 17 400 67 115
2001 86 730 17 810 68 920
2002 88 500 18 190 70 310
2003 87 940 18 560 69 380
2004 84 790 17 820 66 970
2005 83 200 17 200 66 000
2006 84 920 18 060 66 860

Źródło: dla lat 1994-2000 - przyjazdy cudzoziemców - dane Straży Granicznej opracowywane przez GUS, liczba turystów zagranicznych i odwiedzających jednodniowych - szacunki Instytut Turystyki, dla lat 2001-2006 prognoza Instytutu Turystyki.
Po okresie szybkiego wzrostu liczby przyjazdów cudzoziemców do Polski (1990-96), stagnacji przyjazdów w latach 1997-99 i spadku liczby odwiedzin w roku 2000 lata 2001-2003 były okresem lekkiego wzrostu liczby przekroczeń granicy Polski. Przewiduje się, że kolejny spadek liczby przekroczeń granicy nastąpi po wprowadzeniu ograniczeń dla krajów spoza Unii Europejskiej. Lata 1997-2000 były również okresem spadku liczby turystów zagranicznych odwiedzających Polskę. Przy aktywnej polityce promocyjnej i poprawie konkurencyjności polskiej oferty na rynkach międzynarodowych przewiduje się, że w roku 2006 może nastąpić zahamowanie tendencji spadkowej w przyjazdach turystów zagranicznych do Polski. Działania promocyjne powinny sprzyjać wzrostowi liczby cudzoziemców odwiedzających Polskę w celach poznawczo - wypoczynkowych co doprowadzi do zmiany struktury przyjazdów.

Tabela 3. Wielkość i struktura przyjazdów turystów zagranicznych do Polski w 2000 roku, prognoza dla 2006 roku
Rok Turyści ogółem w tys. Udział turystów z poszczególnych grup krajów
(w %)
Niemcy Sąsiedzi ze wschodu Sąsiedzi z południa Łotwa, Estonia, Pozostałe kraje
2000 17400 34,0 42,8 2,0 4,3 16,9
2006 18060 37,9 34,3 2,2 2,6 23,0
2006/a 2000 +3,8% +15,0 -16,9 +17,6 -37,3 41,5
a) przyrost względny
Źródło: Oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki.

Przedstawione powyżej tendencje wynikają z przyjęcia następujących założeń dotyczących koniunktury na poszczególnych rynkach:
• niewielki, systematyczny wzrost liczby turystów z Niemiec,
• znaczne wahania liczby przyjazdów turystów ze wschodu spowodowane czynnikami ekonomicznymi i regulacjami prawnymi związanymi z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej,
• stabilizacja liczby przyjazdów turystów z Czech i Słowacji,
• znaczny wzrost (na poziomie 6% rocznie) liczby przyjazdów z pozostałych krajów,
w tym głównie z krajów Unii Europejskiej (pozytywny wpływ integracji z UE) oraz
z Ameryki Północnej.
Równolegle z prognozami liczby turystów zagranicznych zakłada się znaczną zmianę struktury celów przyjazdów do Polski. Będzie to wynik realizowanej strategii nakierowanej na zmianę struktury rynkowej, a także ogólnych tendencji w turystyce przyjazdowej do Polski.

Do roku 2006 zakłada się między innymi następujące zmiany celów podróży do Polski:
• Tempo wzrostu przyjazdów w typowych celach turystyczno-wypoczynkowych wyniesie około 6,0% rocznie, będzie więc zdecydowanie wyższe od tempa wzrostu liczby wszystkich przyjazdów turystów do Polski.
• Liczba przyjazdów w celach służbowych podlega i będzie podlegała wahaniom
i będzie uzależniona od kontekstu ekonomicznego (w tym od sytuacji na rynkach wschodnich), stabilna tendencja wzrostowa dotyczyć powinna jedynie turystyki konferencyjno - kongresowej.
• Podobnie do podróży służbowych zachowywać się będzie segment podróży tranzytowych. Liczba podróży tranzytowych będzie w latach 2001-2006 oscylować wokół 1,8 mln.
• Przewiduje się spadek roli przyjazdów motywowanych innymi czynnikami (zakupy, odwiedziny krewnych i znajomych). Szacuje się, że udział tych kategorii przyjazdów spadnie z 40% w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych do około 30% wszystkich przyjazdów w 2006 roku.
Tabela 4. Główne cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski w 2000 roku i prognoza wybranych celów w 2006 roku

Cel przyjazdu Liczba turystów w mln Procent wskazań
2000 2006
Interesy/2 4,4 25,4 27,0
Turystyka, wypoczynek 4,2 24,1 33,0
Odwiedziny krewnych i znajomych 3,2 18,2 -
Zakupy 2,2 12,8 6,0
Tranzyt 1,8 10,3 10,0
Dorywcza praca 0,5 3,0 -
Motywy religijne 0,2 0,9 -
Odwiedziny miejsc pochodzenia 0,1 0,8 -
2) w tym: udział w targach i wystawach (2,3%), kongresach i konferencjach (5,2%), interesy (13,5%), transport (2,6%)
Źródło: Badania graniczne i prognozy Instytutu Turystyki.




6. Podsumowanie
Podsumowując opracowana przez Światową Organizację Turystyczną prognozę rozwoju Światowej turystyki do 2020 roku można stwierdzić, że do głównych zjawisk, jakie się pojawią w najbliższych latach, należą:
- równoległe występowanie globalizacji oraz lokalizacji turystyki międzynarodowej; pierwszy trend będzie polegać na odwiedzaniu przez turystów miejsc odległych czasami o tysiące kilometrów, natomiast tendencja druga będzie związana ze wzrostem znaczenia turystyki alternatywnej tj. ekoturystyka, agroturystyka.
- charakter typowego produktu turystycznego będzie się coraz częściej sprowadzał do zasady „3E” (ang. Entertainment, excitement, education).
- coraz większego znaczenia będą nabierać technologie związane z informatyką,
w odniesieniu do promocji i informacji turystycznej, rezerwacji miejsc noclegowych
i przejazdów.
- wyraźnemu skróceniu ulegnie czas spędzany przez turystę w podróży.
- nastąpi jeszcze większa polaryzacja upodobań turystów- z jednej strony duża grupa turystów będzie domagać się coraz większego komfortu usług, a z drugiej strony coraz więcej osób będzie się przede wszystkim kierować chęcią przeżycia niepowtarzalnej przygody, oznacza to, że chociaż coraz większe znaczenie będzie odgrywać turystyka zrównoważona, to jednak nasili się konflikt między turystyka masową a turystyka alternatywną.
- miejsca odwiedzane przez turystów często będą „mało atrakcyjne” z punktu widzenia dzisiejszego sensu tego określenia w turystyce.
- nadal niektóre kierunki wyjazdów będą szczególnie modne (Hiszpania będzie odwiedzana nie ze względu na niskie ceny, ale z powodu piękna i bogatej kultury).
- duże znaczenie w światowym ruchu turystycznym będą mieć turyści z Azji.
Tendencje te oznaczają pojawienie się konieczności zacieśnienia współpracy międzynarodowej w zakresie turystyki i prowadzenie przez rząd poszczególnych państw aktywnej polityki turystycznej. To z kolei pociąga za sobą potrzebę udoskonalenia systemu zbierania i wymiany informacji statystycznych w zakresie turystyki. Zdaniem autorów przytoczonej prognozy, postępująca globalizacja turystyki zwiększa również rolę WTO, jako głównego koordynatora działań rządów poszczególnych państw i instytucji ponadnarodowych na polu turystyki międzynarodowej.


Spis treści


1. Prognozy WTO - rozwój turystyki na świecie do 2020 roku
2. Analiza uwarunkowań prognozy
3. Prognoza liczby osób uczestniczących w turystyce zagranicznej na świecie do 2020 roku
4. Sytuacja Polski na światowym rynku turystycznym w 2020 roku
5. Turystyka przyjazdowa do Polski. Stan i prognozy
6. Podsumowanie


Bibliografia


1. Dane Straży Granicznej opracowywane przez GUS,
2. Oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki,
3. Prognozy Światowej Organizacji Turystyki (WTO); aktualizacja za Tourism Market Trends: World Overview and Tourism Topics - May 2001,
4. www.gryfnet.pl, 23.01.2005r.




Spis tabel

Tabela 1. Prognozy przyjazdów na świecie według regionów
Tabela 2. Przyjazdy cudzoziemców (przekroczenia granicy), turyści zagraniczni,
odwiedzający jednodniowi
Tabela 3. Wielkość i struktura przyjazdów turystów zagranicznych do Polski w 2000
roku, prognoza dla 2006 roku
Tabela 4. Główne cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski w 2000 roku i
prognoza wybranych celów w 2006 roku


Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku

Marta Niewiero

PERSPEKTYWY ROZWOJU TURYSTYKI NA ŚWIECIE