Polityka rozwoju lokalnego i regionalnego dr Churski Paweł WSHE Włocławek

1.potrzeby w społeczności lokalnej.
Potrzeby egzystencjalne
Funkcjonowanie gospodarstw domowych, mają charakter materialny i niematerialny
Powstawanie nowych placówek produkcyjno –usługowych
Niematerialne – usługi odbywające się „ na ludziach” stanowią podstawę warunków życia.
-Potrzeby rezydencjalne (mieszkaniowe)
kwestia warunków mieszkaniowych: stan, wielkość, infrastruktura
-potrzeby kulturalne
-potrzeby społeczne
potrzeby jakie powinny się rozwijając z tworzącej się solidarności lokalnej.
Dotyczy rozwiązywania problemów społecznych. (rozwój placówek, które minimalizują patologię) także placówki, które promują „oczekiwane” zachowanie społeczne np. solidarność i przedsiębiorczość. Buduje to kapitał społeczny, czyli kondycję, umiejętność społeczności lokalnej do prowadzenia procesu rozwoju lokalnego. Jakość stanowi 1 czynnik rozwoju.
2)Zasoby i użytki środowiska przyrodniczego
Elementy mało sterowalne np.: zasoby i siły przyrody (substancje i energia przyrody wykorzystywana w gospodarce ) np.: warunki przyrodnicze ( korzyści z przestrzeni geograficznej)
-Zasoby terenu ( funkcje pojemności terenu)
człowiek = środowisko przyrodnicze
-Surowce mineralne (wielkość zasobów, techniczne możliwości ich eksploatacji )
czyli zasada zrównoważonego rozwoju ( nie narusza równowagi środowiskowej
-rzeźba terenu (czynnik lub bariera w rozwoju )dla turystyki ok., ale rolnictwo nie.
-wody powierzchniowe, podziemne ( faktyczny dostęp do i jakość tej wody)
-warunki klimatyczne (np. Śląsk, a Suwałki chodzi o długość okresu wegetacyjnego.)
-gleby (żyzność, urodzajność gleby)
-świat roślinny i zwierzęcy ( powierzchnie leśne, zwierzęta przyczyniające się do poprawy środowiska )
3)Zasoby pracy
Są to ludzie wraz z ich umiejętnościami i kwalifikacjami do wykonywania pracy.
Ważniejsze jest wykształcenie niż ilość –podstawowy czynnik rozwoju
Jest to czynnik sterowalny, wpływa na rynek kształcenia i jakości pracy.
4)zainwestowania infrastrukturalne
a)techniczna i społeczna
techniczna - (wszystkie obiekty sieciowe dostarczające np. wodę, gaz, drogi, linie kolejowe)
społeczna- budynki o obiekty w których realizuje się proces dostarczania usług społecznych
np. : (budynki szkoły, symbole, jako obiekty ) także infrastruktura instytucjonalna :adm.
W Polsce najważniejsza jest infrastruktura Techniczna
W krajach wysokorozwiniętych jest społeczna.
Istniejący potencjał gospodarczy ( 3 struktury )
a)struktura społeczno – ekonomiczna
jest efektem rozwoju gospodarki ( sektorów gospodarki np. jednostka rolnicza)
agencje rozwoju pomagają w rozwoju danej struktury.
b)struktura finansowa ( insynuacje finansowe, czyli banki, kasy, fundacje)
c)struktura polityczna (określa ośrodki i instytucje władzy oraz działalności politycznych)
uzupełniającym elementem są placówki szkolnictwa wyższego, placówki naukowo-badawcze wysokiej rangi instytucje kulturalne, obiekty turystyczne i wypoczynkowe.
Rynek Lokalny i rynki zewnętrzne
Czynnik budowany przez relacje miedzy producentami a konsumentami w ramach danej jednostki oraz miedzy ta jednostką a otoczeniem zewnętrznym.
Kapitał inwestycyjny i zasoby finansowe
-budowane przez 3 rodzaje kapitału
a) inwestorów lokalnych
b) samorządu terytorialnego (własny i zgromadzony z różnych źródeł)
c) kapitał zewnętrznych podmiotów gospodarczych (własny, zgromadzony)
Poziom nauki, kultury i techniki
Czynnik teoretyczny, który jest deklaratywny
Powinien być najwyższy a praktycznie jest słabo rozwinięty. Czynnik uzupełniający.
Nowoczesne technologie wytwarzania
Efekt współczesnego rozwoju gospodarki
Musi być transfer technologii aby był rozwój
Relacje miedzy wynalazcą a tym co chce mieć musi być dyfuzją technologii.
Adaptacja tej technologii w gospodarce
Teren i korzyść miejsca
Korzyści ekonomiczne wynikające z lokalizacji działalności gospodarczej prowadzonej w miejscu gdzie już inne działalności maja miejsce.
Współpraca międzynarodowa
Zmierza do budowania podstaw dla transferu technologii i innowacji oraz pozyskiwania zewnętrznych źródeł pozyskiwania inwestycji
Zagrodzenia dla rozwoju lokalnego
a)niedoskonałość, niespójność systemu prawnego
b)brak pełnego upodmiotowienia samorządu terytorialnego.
(szeroki wachlarz obowiązków obowiązków brak środków)
c)bardzo niska jakoś kultury politycznej
Proces Planowania Rozwoju Lokalnego ( Co to jest i jakie są etapy)
1)Jest to cały proces przygotowania rozwoju lokalnego, wyznaczania konkretnych zadan, ich realizacji, koordynacji, oceny przebiegu i bieżącej korekty
2) Kto jest autorem ?
Odpowiedzialny jest samorząd terytorialny, wspierany przez agencje, stowarzyszenia i biura rozwoju
3) Kto powinien realizować?
Podmioty gospodarcze, społeczności lokalne, zlokalizowane na terenie jednostki
Model planowania ( sekwencyjny) czyli etapy, które następują po sobie w odpowiedniej kolejności (5 etapów)
a)ocena stanu istniejącego
b) opracowanie strategii rozwoju
c) opracowanie projektów (programów) rozwoju
d) wybór, szczegółowe określenie zadań
e) ocena efektów rozwoju
ocena stanu istniejącego
Punkt wyjścia (musimy wiedzieć jak jest Ocena powinna być diagnozą perspektywą ) Musimy określić stan istniejący pod kątem możliwości jego wykorzystania dla dalszego rozwoju. Analiza SWOT ( słabe strony, silne strony, szanse, zagrożenia) Dotyczy ona:
- położenia geograficznego jednostki (dostępność terytorialna)
- struktura gospodarki, a zwłaszcza specyfika tej struktury (np. wielkość podmiotów, ruch podmiotów gospodarczych)
-sytuacja demograficzna, lokalny rynek pracy (struktura ludności, dynamika zmian ludności na danym obszarze
-rynek pracy (stan), czyli bezrobocie jest stanem rynku
-infrastruktura techniczna i społeczna
-środowisko przyrodnicze
-zasoby możliwe do wykorzystania
-wiodące dziedziny rozwoju
Strategia Rozwoju
Sposób osiągnięcia założonych celów poprzez planowanie rozwoju i sterowanie tym rozwojem, przy jednoczesnym zaangażowaniu w ten proces wszystkich dostępnych sil w danej jednostce. Jest narzędziem służącym do przejścia od stanu istniejącego do stanu docelowego przy wyborze określonych priorytetów.
Jest dokumentem wskazującym cele rozwoju oraz główne priorytety służące do osiągnięcia celu. Jest dokumentem deklaratywnym.
Budowanie strategii rozwoju należy do zadań samorządu terytorialnego i jest niezbędne do aktualnego procesu pozyskiwania środków pomocowych.
Składa się z 6 etapów
1)analiza proble mowa (wykorzystanie diagnozy prospektywnej )
2)ocena aktualnej działalności i roli organizacji lokalnych (ocena organizacji które są partnerami do budowania)
3)przegląd zasob ów
4)cele rozwoju (tworzenia nowych miejsc pracy i ograniczenie bezrobocia, poprawa wyposażenia infrastrukturalnego, tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości, poprawienie jakości i warunków życia ludności)
5)plan działania ( konkretyzacja celów, forma zadań)
6)monitoring i ocena ( zaplanowanie procesu ewolucji strategii czyli poprawienie tej strategii na podstawie doświadczeń podczas jej realizacji.
Projektowanie zadań rozwoju lokalnego
Program rozwoju jest dokumentem wykonawczym do strategii.
Zawiera m. in. Konkretne projekty, jako schematy działań, technologię, jakie są niezbędne do podjęcia w celu osiągnięcia zakładanych efektów
Strategia deklaratywna
Program – dokument wykonawczy
1)Wybór i szczegółowe określenie zadań
2)ocena i ewolucja procesu rozwoju
a) określenie wskaźników tego procesu, czyli sposób pomiaru prowadzonego przez nas procesu rozwoju ( co powinno być efektem tego rozwoju np. 150 miejsc pr)
b) ewolucja procesu rozwoju powinna prowadzić do działań korekcyjnych (jakie zmiany ewentualnie)
ROZWÓJ REGIONALNY
Rozwoj regionalny to :
Proces rozwoju społeczno –gospodarczego, który odbywa się w jednostce terytorialnej-region
Cechą charakterystyczną rozwoju gospodarczego jest brak jego równomierności
Rozwój spol-gosp jest różny w regionach
Odbywa się w 4 aspektach
a)gospodarczym
b)społecznym
c)postępu technicznego i technologicznego
d)rozwoju ekologicznego
Układy rozpatrywania:
a)poziomy
poziomy – np. układ regionalny Polski
(jednostki – województwa )
Unia Europejska ( NUTS 2- jednostki statystyczne poziom 2)
b)pionowy
pionowy – bada się jak pojedyncze jednostki. Proces zachodzący w granicach regionu terytorialnego jakim jest wjewodztwo.
Polityka Regionalna
-Ukierunkowane dzialanie zmierzające do aktywizacji celow rozwoju regionalnego.
-jest wyrazem interwencjonalizmu w proces rozwoju regionalnego (proces sterowania tym rozwojem)
Rodzaje polityki regionalnej
1)polityka intraregionalna
2)polytyka interregionalna
Polityka intraregionalna - upodmiotowienie kompetencyjnie i finansowo regiony
( W Polsce przez samorządy terytorialne )
Polityka interregionalna- prowadzona przez panstwo w stosunku do regionów
(redystrybucja –podział na polityke regionalna)
Podejścia do polityki:
a)EX ANTE ( promocyjnie )
b)EX POST ( interwencyjnie)
EX ANTE –takie działania które maja organiczyc możliwości pojawiania się w przyszłości barier rozwojowych
EX POST- naprawianie skutków roznych zjawisk negatywnych.
POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ
Pkt 19.
Agenda 2000 – zawiera podstawy założenia, opinie na temat członkostwa Polski z UE. Przygotowana przez Komisje w 1997r. na szczycie w Amsterdamie.
Agenda składa się z 2 części:
I część zawiera wytyczne reformy UE, która określa poszerzenia Unii. Ponad to wytyczne polityki regionalnej 2000-2006.
II część składa się z 6 rozdziałów. Każdy rozdział nazywa się od kraju, kótry złożył wniosek o członkostwo.
Opinia co do 6 krajów (który mógł być w Unii).
Ostateczne ustalenia zapadły na szczycie w Berlinie w 1999roku. Zatwierdzono finanse na lata 2000-2006.
*Ustalono, że należy utrzymać wszystkie zasady polityki regionalnej.
*2 pakiety D’lorsa należy dalej wykorzystywać.
*Większa koncentracja wsparcia z Unii - zamiast 7 do 3 celów. Lepsza efektywność wydatków i środków finansowych.
*Redukcja inicjatyw wspólnotowych z 11 do 4.
*Ograniczenie wydatków na politykę regionalną z 36% do 26% budżetu unijnego (1 powód - protest państw płatników NETTO; 2 powód – część budżetu przekazano na pomoc przedakcesyjną)
3 fundusze przedakcesyjne Polski: PHARE II, SAPARD, ISBARD.
Środki anulowano po wejściu.
CELE POLITYKI REGIONALNEJ 2000-2006
I CEL – Kryteria tych celów. Kto korzysta.
1 cel – aktywizacja obszarów zacofanych w rozwoju społeczno-gospodarczym.
Najważniejszy cel (3/4 środków)-środki zdobywane na: inwestycje infrastrukturalne, rozwój zasobów ludzkich, pomoc sektora produkcji.
Ten cel był ściśle określony przestrzennie (określony regionalnie)- wyznaczenie obszarom korzystania z funduszy. (Zawsze czegoś brakuje). Ustalono, że będzie to wyznaczane na podstawie NUTS2- czyli u nas województwa stare. Region będzie uwzględniony, gdy poziom PKB na mieszkańca będzie niższy niż 75% śred. PKB Unii.
Kryteria uzupełniające:
Np. dotacja na tereny peryferyjne lub na program Peace w UK.
II CEL – Wspieranie przemian społeczno-ekonomicznych na obszarach wykazujących problemy strukturalne.
Cel ma charakter uzupełniający – żaden obszar celu I nie może być objęty celem II. Na odwrót też, II cel nie może korzystać z I celu.
Wyznacza się jednostki NUTS3 (mniejsze znaczenie-12% wydatków).
Wyznacza się różne rodzaje obszarów problemowych (5):
1.PRZEMYSŁOWE
-występuje wysokie bezrobocie
-duży udział zatrudnionych w przemyśle (tendencja spadkowa w tym dziale)
2.OBSZARY ROLNICZE
-niska gęstość zaludnienia
-wysokie bezrobocie
-tendencja do depopulacji-zmniejszanie się liczby ludności.
3.OBSZARY MIEJSKIE
-brak dokładnej definicji
-duże bezrobocie
-wysoki poziom ubóstwa, przestępstw
-niski poziom wykształcenia
4.OBSZARY ZALEŻNE OD RYBOŁÓWSTWA
-Wysoki poziom zatrudnionych w sektorze rybołówstwa
-Restrukturyzacja tego sektora prowadzi do problemów społeczno-ekonomicznych
-Obszary muszą być położone nad morzem
5.OBSZARY INNE
-wszyscy ci, co „się nie załapali”
-kryterium sąsiedztwa
-obszary objęte … problemami strukturalnymi
III CEL – Wspieranie działań w regionach nie uwzględnionych w celu I i II, dotyczących adaptacji i modernizacji ich systemów edukacyjnych, szkoleniowych i zatrudnienia.
-nie jest celem zorientowanym regionalnie (Orientacja Horyzontalna) – czyli państwa decyduj, komu dać.
ANALIZA ZRÓŻNICOWANIA WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW:
-wszystkie regiony Grecji
-większość regionów Hiszpanii i Portugalii
-Płn-Zach. część Irlandii
-pojedyncze regiony UK
-Niemcy Wschodnie bez Berlina
-południowe regiony Włoch
-obszary płn. Finlandii i Szwecji.
94 regiony Unii- ponad połowa obywateli obszarów problemowych celu I
CEL II
1.OBSZARY PRZEMYSŁOWE
-stare drogi przemysłowe na obszarze starych państw Unii, które nie korzystały z celu I
-Zagłębie Ruhry w Niemczech, także nowoczesne, ale z dużym bezroboci m- Turyn i Barcelona
10 jednostek NUTS3 i 65 jednostek terytorialnych mniejszych, znajdujących się granicach jednostek NUTS3
2.OBSZARY ROLNICZE
- regiony rolnicze Francji
-Płn. Hiszpania
-Płn.-Zach. Finlandia
7 jednostek NUTS3i 69 mniejszych w granicach NUTS3. 5% Unii Europejskiej zamieszkuje te tereny.
3.OBSZRY MIEJSKIE
-wszystkie największe aglomeracje Europy (stolice państw, a także np. mniejsze ze starych państw członkowskich). Praga i Cypr też. 2,5% UE.
4.OBSZARY ZALEŻNE OD RYBOŁÓWSTWA
-jednostki NUTS3 UK, Włochy, Dania, Francja,
24 jednostki NUTS3 0,25% mieszkańców UE.
5.OBSZARY INNE
17 NUTS3 i 274 jednostki terytorialne wchodzące w skład NUTS3. Są wszędzie, poza Grecją, Portugalią i Irlandią. Obejmują także nowe kraje – Bratysławę oraz Cypr. 2,5% w UE.
CEL III
-Największe wsparcie mają Niemcy, UK, Francja, Hiszpania
2007-2013
Początkiem perspektywy był: „3 raport UE opublikowany na temat spójności ekonomiczno-społecznej w lutym 2004 roku”. Wskazywał na uwarunkowania rozwoju regionalnego Unii.
1.Są to tzw. uwarunkowania tradycyjne
2.Nowe uwarunkowania
Ad. 1.
a)Spadające tempo rozwoju gospodarczego starych państw członkowskich
b)Starzenie się społeczeństw w niektórych państwach członkowskich zagrażający ich rynkowi pracy
c)Masowa emigracja obywateli państw trzecich na teren UE, głownie do dwóch aglomeracji (mniejszość turecka, chińska)
Współczesne uwarunkowania rozwoju
*Znaczne pomniejszenie różnic społecznych i ekonomicznych po rozszerzeniu Unii
*Prawdopodobne przyspieszenie zmian gospodarczych, wynikające ze wzrastającego pogłębiania globalizacji i konkurencji
*Wzrost znaczenia nowych technologii i rozwoju opartego na wiedzy
Są dwie drogi rozwoju Unii
1)Europa zamożna, stabilna i solidarna
*czyli dalej rozwijamy się tak, aby wspomagać najbiedniejszych
2) Europa jako mocarstwo
*strategia Lizbońska, przyjęta w 2000 roku. Zgodnie z jej wytycznymi: Europa w ciągu 10lat ma się stać najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie (wyprzedza Japonię i Amerykę)
Założenia reformy unijnej polityki spójności nalata 2007-2013
1)Postanowiono poszerzyć politykę na aspekt przestrzenny. Podjęto decyzję, że politykę regionalną nazywamy spójności.
2)Utrzymanie dotychczasowego wizerunku i budżetu. interwencja w zakresie polityki spójności, czyli te same cele wspierane oraz udział polityki spójności (26% będzie utrzymany)
3)Polityka spójności dotyczy 3 nowych celów
I CEL – Konwergencja – proces wyrównywania poziomu rozwoju, odbywa się na drodze procesu (obszary słabsze szybciej się rozwijają niż obszary wysoko rozwinięte)
2 mechanizmy statystyczne
*PHAZING IN (te które wypadły ze wsparcia po przyjściu nowych przyjściu nowych państw i tak będą dostawać kasę. Na ten cel idzie ponad 80% środków na cele spójności)
*PHAZING OUT
II CEL – Konkurencyjność regionów i zatrudnienie. Cel, który ma wspierać przemiany strukturalne w regionach, które nie kwalifikują się do celu I
III CEL – też regionalny. Europejska współpraca terytorialna. Wsparcia zróżnicowanego rozwoju UE w ramach trzech komponentów:
Transgranicznego
-Transnarodowego
-Międzynarodowego
Ważnym założeniem jest podporządkowanie interwencji polityki spójności w strategii Lizbońskiej. Polega na tym, że co najmniej 60% środków celu I i co najmniej 75% celuII muszą być przeznaczone na wspieranie przedsięwzięć zgodnych ze strategią Lizbońską ER – Marking Funduszy
FUNDUSZE STRUKTURALNE
Ograniczenie do 2 funduszy strukturalnych
*Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
*Europejski Fundusz Spójności
-Zrezygnowano z inicjatyw…
-Wprowadzono wspólne inicjatywy Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Centralnego Banku Odbudowy i Rozwoju
3 inicjatywy
*Jaremie (Dżeremi) program wzmocnienia funduszy pożyczkowych i doręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw
*Jaspers (Dżaspers) program pomocy technicznej dla nowych państw członkowskich, wspierający przygotowanie dużych projektów w zakresie ochrony środowisk i transportu (np. pomoc przy budowie autostrady, np. koszty związane z przygotowaniem tego)
*Jesica (Dżesika) program wspierania inwestycji w zakresie zróżnicowania rozwoju na obszarach miejskich (w zgodzie ze środowiskiem naturalnym-minimalna ingerencja)
Uproszczenie systemów wdrażania Fundusz Strukturalnych
-Zrezygnowano z uzupełnień do programów operacyjnych
-Zarządzania i dotacja środków odbywa się na poziomie priorytetów, a nie działań
-Wprowadzono zasadę indykatywnego programowania danych projektów
-Wprowadzono elastyczne reguły kwalifikalności kosztów
Indykatywne- na etapie projektowania, trzeba dawać listę najważniejszych priorytetów. Stworzona pred realizacją. Wyjęcie części budżetu i podanie na co to pójdzie.