Oligarchia magnacka w Polsce
Oligarchia magnacka w Polsce
Oligarchia magnacka – grupa rodów możnowładczych mające decydujący wpływ na władzę państwa i jego politykę.
W Polsce ukształtowała się w XVII w. Wskutek włączenia do Rzeczypospolitej ziemi Wielkiego księstwa litewskiego ogromnie wzrosło znaczenie magnaterii. Posiadała ona olbrzymie majątki ziemskie (latyfundia) wraz z prywatnym wojskiem. Prowadziła niezależną politykę zagraniczną. Pierwsze próby wprowadzenia rządów o. M. W Rzeczypospolitej wystąpiły w początkach XVII w. Szlachta zawiązała rokosz zmierzający do osłabienia władzy królewskiej (rokosz Zebrzydowskiego 1606) Skutkiem rokoszu było osłabienie władzy monarchy i wzrost znaczenia magnaterii. Oligarchia magnacka ostatecznie zapanowała w II połowie XVII w. W schyłkowym okresie rządów Jana II Kazimierza i Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Za wydarzenie przełomowe uważa się pierwsze zerwanie sejmu przez liberum veto. Poseł Siciński działając z polecenia Janusza Radziwiła zgłosił protest przeciw przedłużaniu obrad Sejmu (1652). Sejm został zerwany. Unieważniono wszystkie uchwały już jednomyślnie powzięte. Zasada liberum veto uniemożliwiła działalność sejmu, prowadziła do pełnej anarchii , rozprężenia w stosunkach wewnętrznych. Do coraz większego znaczenia dochodziły sejmiki (przejęły funkcje wojskowe, administracyjne, finansowe) , które spowodowały decentralizacje władzy państwowej. W okresie rządów magnackich upadł autorytet władzy królewskiej, zanikało zainteresowanie dla spraw ogólnopaństwowych, zrozumienie i poczucie odpowiedzialności za losy i całość Rzeczypospolitej. Aby ugruntować władzę polityczne grupy magnaterii wiązały się z państwami ościennymi (zwłaszcza Prusy i Rosja), korzystał Z ich pomocy w osłabieniu władzy króla. Wzmocnieniu państwa miała służyć unia personalna polsko – saska. Doprowadziła do wzmocnienia i znaczenia pozycji dynastii saskiej. Budziło to niechęć i oburzenie polskiej magnaterii. Rzeczpospolita stała się „kartą przetargową” w rękach mocarstw ościennych. Jednocześnie rządy oligarchii magnackiej świadczyły o słabości wewnętrznej państwa (nastąpił rozkład aparatu państwowego, upadek gospodarczy, upadek kultury). Prywata i egoizm zostały przedłożone nad dobrem i sprawnym funkcjonowaniem państwa. Wieloletnie, wyczerpujące wojny, brak stabilnej władzy królewskiej prowadziły do upadku państwowości polskiej.