Demokracja szlachecka i oligarchia magnacka.

1.Przywileje szlacheckie
a)1374 – przywilej koszycki – Ludwik Węgierski w zamian za zgodę szlachty na sukcesje jednej z jego córek zwalnia szlachtę od podatków z wyjątkiem 2 groszy z łana chłopskiego
b)1422 – przywilej czerwiński – Władysław Jagiełło w zamian za udział szlachty w wojnie z krzyżakami gwarantuje jej nietykalność majątkową
c)1423 – status warcki – szlachta otrzymała możliwość usuwania sołtysów z ich ziem
d)1430-33 – przywilej jedlnieńsko-krakowski – Władysław Jagiełło w zamian za zgodę na sukcesje jego syna Władysława gwarantuje szlachcie nietykalność osobistą (neminem capti abimus nisi iure victum – nikogo nie uwięzimy zanim nie osądzą go prawem)
e)1454 – przywilej cerekwicko nieszawski – król bez zgody szlachty nie mógł stanowić nowych praw, nakładać podatków, zwoływać pospolitego ruszenia
f)1496 – przywilej piotrkowski – w zamian za udział szlachty w wyprawie mołdawskiej ograniczono wolność osobistą chłopów (1 mógł opuścić wieś na rok)
g)1505 – konstytucja „nihil novi” – król nie mógł niczego stanowić bez zgody obu izb (senatorskiej i poselskiej)
h)przywilej toruński – wyznaczał liczbę dni pańszczyzny w tygodniu
konstytucja – uchwała sejmu
sejmik ziemski – zgromadzenie szlachty danej ziemi
instrukcje poselskie – zbiór zasad wg których posłowie mieli zajmować stanowisko wobec spraw rozpatrywanych na sejmie walnym
sejm walny – zgromadzenie posłów i senatorów (2 izby)
stany sejmujące – król, senatorowie, posłowie ziemscy(szlachta)
ruch egzekucyjny – działania szlachty zmierzające do przestrzeganie praw (zakaz łączenia urzędów – incompati biutos), odzyskania nieprawnie posiadanych dóbr królewskich oraz uregulowania stosunków polsko-litewskich. Istotą ruchu egzekucyjnego było osłabienie wpływów magnaterii i umocnienie pozycji szlachty
konfederacja – związek szlachty dla przeprowadzenia ważnych dla państwa spraw
rokosz – konfederacja związana przeciwko królowi
elekcja „viritim” – każdy szlachcic mógł przybyć na pole elekcyjne i wybrać króla
sejm konwokacyjny ->elekcyjny-> koronacyjny
artykuły henrykowskie – zbiór praw ustrojowych obowiązujących w Polsce (gwarancja nietykalności osobistej, wolnej elekcji itp.) gwarancje tolerancji religijnej oraz możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa przez szlachtę
pacta conventa – osobiste zobowiązania króla wobec szlachty
sejm ordynaryjny – zbierał się co 2 lata na okres 6 niedziel
sejm extraordynaryjny – nadzwyczajny
interrex – osoba, która zastępowała króla w okresie bezkrólewia, I interrexem został prymas Jakub Uchański
Przywileje szlacheckie przyczyniły się do rozwoju na ziemiach polskich folwarków-pańszczyźnianych
2.Królowie elekcyjni
a)Henryk Walezy
b)Anna Jagielonka, Stefan Batory
c)Zygmunt III Waza
d)Władysław IV Waza
e)Jan II Kazimierz
f)Michał Korybut Wisniowiecki
g)Jan III Sobieski
h)/i)August II Mocny(wettin)/Stanisław Leszczyński
j)August III Wettin
k)Stanisław August Poniatowski
3.Henryk Walezy zobowiązał się do:
a)w artykułach henrykowskich:
- monarcha nie mógł zwoływać pospolitego ruszenia
- monarcha musiał być powołany przez wolna elekcje
- nie mógł nakładać nowych podatków i ceł bez zgody sejmu
- bez senatu nie mógł decydować o pokoju i wojnie
b)w pacta conventa:
- wykształci młodych szlachciców w Paryżu
- wybudowanie floty
- wypowiedzenie wojny Moskwie
- małżeństwo z Anną Jagielonką
- wyposażenie akademii krakowskiej
4.Stefan Batory zreformował wojsko wprowadzając piechotę wybraniecką, trafiał tam co 20 chłop z ziemi króla. Nowy władca doprowadził do powołania Trybunału Koronnego, następnie Trybunału Litewskiego, jako sądów ostatniej instancji. Zasiadali w nim reprezentanci szlachty, wybierani po jednym lub dwóch z województwa. Tym sposobem władza sądownicza króla została częściowo ograniczona. Wypowiedział on wojnę Moskwie o Inflanty w 1577. Tym razem szlachta poparła króla nakładając nowe podatki zwiększyli armie. Batory zdołał uniknąć otwartej walki i zdobył twierdze w Połocku i Wielkich Łukach. Po dojściu Zamoyskiego do Pskowa doszła do podpisania rozejmu w Jamie Zapolskim w 1582. Moskwa oddała Polsce ziemie połocką i wycofała się z Inflant. Dzięki zwycięstwu Polska opanowała najważniejsze porty inflanckie i kontrolowała wybrzeże. Stefan Batory zmarł w 1586, na jego miejsce wybrano Zygmunta Wazę.

*(w sciadze jest brak wiadomosci o gospodarce folwarczno-panszczyznianej oraz statusie chlopow)