Media lokalne i środowiskowe

MEDIA LOKALNE I ŚRODOWISKOWE ? WYKŁADY

WYKŁAD I

Andrzej Notkowski wyróżnił trzy okresy rozwoju prasy:
o I okres: 1918 ? 1919: Znaczny przyrost czasopism, zahamowany w momencie, gdy Polska zaczęła przeżywać problemy gospodarcze i polityczne.
o II okres: 1924 ? 1928: wolniejszy przyrost
o III okres: 1929 ? 1934: wyhamowanie rozwoju mediów lokalnych, efemerydy, kilka numerów ukazuje się, a potem pisma kolejno upadają.

*Media upolitycznione.

Jarosław Mądry ? Prasa lokalna:
?to suma wszystkich działań dziennikarskich realizowanych z myślą o wszelkiego typu lokalnych społecznościach?.

Marian Gierula ? świadome skierowanie:
Pisał on, że prasa lokalna to ta cześć systemu prasy, którą można wydzielić z całości na podstawie przeważającej wartości związanej z życiem i funkcjonowaniem społeczności lokalnych.

Jerzy Mikułowski ? Pomorski: Prasa lokalna to czasopisma, jakie ukazują się z przeznaczeniem dla zbiorowości węższej niż zbiorowość ogólnopolska.

Podsumowując - można stwierdzić, że pojęcie prasy lokalnej wynika głównie z zasięgu terytorialnego, jednak zważając na fakt, że nie jest to kryterium wystarczające. Drugim wyróżnikiem jest specyficzny rodzaj skierowania, a więc uwarunkowanie treści w piśmie problematyką związaną z życiem określonego, miejscowego środowiska. Prasą, pismem, tytułem lokalnym są więc wszystkie wydawnictwa prasowe, na których zawartość ?składają się relacje z wydarzeń, zjawisk i procesów związanych z miejscowym obszarem jego rozpowszechniania, a także pisma, które odpowiadają na zainteresowania i potrzeby wydzielonych grup odbiorców pochodzących z określonych środowisk?. (R. Kowalczyk)

Podział prasy lokalnej:
o Prasa lokalna władzy:
a. Poddaje się polityce informacji lokalnej władzy i dostosowuje się do jej priorytetów
b. Nie uwzględnia obiektywnej perspektywy w ocenie i analizie niektórych zjawisk i zdarzeń, oraz tendencji prezentując często stronniczość w ich referowaniu
c. Eksponuje rolę władz lokalnych w zaspokajaniu potrzeb i zainteresowań poszczególnych społeczności lokalnych.
d. Brak krytycyzmu, lub jest niewielki w podejściu do przedstawiania działalności władz lokalnych
e. Prezentuje krytykę patologicznych i dysfunkcjonalnych postaw społecznych, oraz upatruje w tych czynnikach niepowodzeń władzy w działaniach społecznych
o Prasa lokalna czytelnika

Teresa Sasińska ? Klass/ Czynniki rozwoju prasy lokalnej :

a. Zasobność kapitałowa wydawcy gotowego na finansowanie ewentualnego deficytu
b. Profesjonalizm zespołu radiowego i liczny zestaw korespondentów
c. Określony i wystarczający rynek czytelniczy oraz skalkulowana zasobność rynku reklamowo ? ogłoszeniowego
d. Sprawność kolportażu

Stanisław Michalczyk ? 4 kategorie tytułów na poziomie sublokalnym:
o Czasopisma samorządów terytorialnych
o Czasopisma osób prywatnych
o Czasopisma związków wyznaniowych
o Czasopisma osiedlowe, szkolne, studenckie, stowarzyszeniowe, parafii i ruchów społeczno ? politycznych

Sylwester Dziki - Media lokalne w Polsce. Etapy rozwoju:
o Etap heroiczno ? społecznikowski
o Etap polityczny 1991 -93
o Etap rynkowy 1993 do teraz

Ryszard Filas- Fazy rozwoju mediów lokalnych po 1989 r.:

1. Faza żywiołowego entuzjazmu, nowych wydawców i wymuszonych przekształceń starych tytułów
2. Faza pozornej stabilizacji i zmian podskórnych w prasie i radiu
3. Faza otwartej walk o rynek mediów, zwłaszcza o media audiowizualne
4. Faza nowego zagospodarowania rynku

R. Kowalczyk ? Ograniczenia wewnętrzne i zewnętrzne w funkcjonowaniu mediów:

WEWNĘTRZNE:
1. System prawny
2 Czynniki ekonomiczne
3. Czynniki społeczne
4. Czynniki polityczne
5. Konkurencja
6. Źródło informacji

ZEWNĘTRZNE:
1. Zachowanie właściciela ? wydawcy, który określa cele i zasady funkcjonowania redakcji
2. Postawy pracowników redakcji, poziom, zaangażowanie i atmosfera w redakcji

Do zaproponowanych powyżej można dołożyć czynniki związane z nowymi technologiami (Internet). Poprzez globalną sieć prasa, radio i telewizja mogą być jednocześnie i globalne i lokalne. Pierwsze polskie pisma, które dostrzegły, jaką szansę daje Internet:
- Gazeta Jarocińska
- Kurier Dąbrowski

Pisma te miały swoje witryny już w 1996 roku. Ważnym determinantem prasy lokalnej jest wzrost znaczenia prasy regionalnej i jej koncentracja przez wielkie holdingi.

Dominik Księski - Ograniczenie w funkcjonowaniu prasy dziś:
1. Błędne wyznaczenie profilu pisma
2. Chęć wydawania politycznego tygodnika
3. Oparcie dystrybucji tylko na jednej sieci sprzedaży
4. Zezwalanie pracownikom na pisanie nieciekawych artykułów
5. Lekceważenie prawa prasowego przez jego nieznajomość
6. Zezwolenie konkurencji na zajęcie rynku reklam, który ze względu na obszar podległy jest pismu
7. Brak umiejętności zarządzania finansami

Media lokalne na rynku to prasa lokalna, która w komunikowaniu lokalnym spełnia podstawową rolę. Jednak nie można zapominać o mediach elektronicznych. W latach 1993 ? 99 KRRiT wydała 250 koncesji na nadawanie lub retransmitowanie programów radiowych, w tym około 230 stacji dostało koncesję na nadawanie programu regionalnego, lokalnego i sublokalnego.
Pod koniec lat 90tych na rynek radia lokalnego składało się 120 stacji komercyjnych. Oddziały lokalne radia publicznego, oraz 45 lokalnych, katolickich rozgłośni radiowych. Działało też kilka rozgłośni prowadzonych przez władze lokalne. W przypadku telewizji możemy mówić o regionalnej. Na przełomie lat 90tych i obecnej dekady lokalne stacje telewizyjne funkcjonowały w:
1. Opolu
2. Wrocławiu
3. Jeleniej Górze
4. Lubaniu
5. Legnicy
6. Zielonej Górze
7. Gorzowie Wielkopolskim
8. Szczecinie
9. Koszalinie
10. Radomsku

Rozwiązania prawne regulujące funkcjonowanie mediów lokalnych w Polsce
? Ustawa o Prawie Prasowym z 26 stycznia 1984 r.
? Ustawa o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r.
? Ustawa o dostępie do informacji publicznej
? Wybrane przepisy Konstytucji RP

WYKŁAD II - LOKALNOŚĆ A LOKALIZM. ŚWIADOMOŚĆ LOKALNA

Postnowoczesność: powrót do lokalizmu, lata 60-te, prasa
Roland Robertson: Globalność oznacza nieuchronne współwystępowanie i uzupełnianie się procesów zachodzących zarówno w skali światowej, globalnej, jak i lokalnej, regionalnej.
Localis (łac.)- oznacza konkretne miejsce albo usytuowanie w szerszej przestrzeni, można wiec przyjąć, że lokalny to tyle, co miejscowy, umiejscowiony, przypisany do jakiegoś miejsca.

B. Jałowiecki mówi, że lokalizm jest nurtem, który polega na dążeniu wspólnot lokalnych do uzyskania wysokiego stopnia samostanowienia. Lokalna więc będzie każda aktywność wspólnot dążących do osiągnięcia większego stopnia samostanowienia i wzrostu samorządności. Lokalne będzie odwoływanie się do własnych korzeni, historii, tradycji i wspólnot interesów.

Kazimierz Sowa: lokalizm może być też traktowany jako swego rodzaju odpowiedź na procesy standaryzacji i centralizacji zachodzące w społeczeństwach industrialnych i postindustrialnych. Sowa stawia więc lokalizm w opozycji do centralizmu.

*Od lat 90tych XX wieku prawne usankcjonowanie lokalizmu.
Nie bez znaczenia dla rozwoju lokalizmu w naszym kraju było wejście Polski do UE. W chwili, kiedy wiadomo już było, że Polska zaczyna się ubiegać o wstąpienie do struktur ? przy okazji rozmów akcesyjnych pojawiły się zagadnienia związane z regionem, regionalizacją, lokalnością, społecznościami lokalnymi, itd. Już w preambule Traktatu Rzymskiego stojącego u podstaw jednoczącej się Europy zapisano, iż: ?Państwa członkowskie pragną wzmocnienia jedności swoich gospodarek i zabezpieczenia im harmonijnego wzrostu przez redukowanie zróżnicowań istniejących miedzy regionami, oraz łagodzenia zacofania regionów mniej uprzywilejowanych?

SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA JAKO ODBIORCA MEDIÓW LOKALNYCH

Robert Park (badania socjologiczne, szkoła chicagowska) ? badania empiryczne, socjologiczne nad lokalnościami.
Społeczności lokalne ? określenie warunków ich istnienia i funkcjonowania: terytorium geograficzne, interakcje społeczne, trwała więź miedzy członkami

Paweł Starosta: społeczność lokalna jest typem, którego cechami konstruktowymi są:
o Terytorium geograficzne określające jakieś jedno skupisko ludzi
o Rozmieszczenie tam ludności
o System powiązań, instytucji i zależności sprawiających, że ta całość jest wewnętrznie zintegrowana, tzn. zdolna do podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwiązania nurtujących ją problemów
o Stopień psychicznego zespolenia całości lub części mieszkańców w dana strukturę społeczno ? przestrzenną jako znaczącą wartość kulturową

Społeczności lokalne: to te zbiorowości terytorialne, w których wytworzyła się silna wieź wynikająca z poczucia wspólnoty, tradycji, kultury, a związana z miejscem i odrębnością względem innej zbiorowości. Aby istniały społeczności lokalne i dobrze funkcjonowały niezbędna jest oprawa instytucjonalna, do której zaliczyć możemy szpital, przedszkole, szkołę, zakład pracy, punkty usługowe, punkty rekreacyjne, kościół, cmentarz. Ponadto funkcjonowanie społeczności lokalnej wymaga oprawy formalno - prawnej, bowiem współczesna społeczność lokalna w sensie formalno ? prawnym jest upodmiotowioną społecznością, która zamieszkuje na pewnym terytorium wyznaczonym przeważnie granicami aktualnego podmiotu administracyjnego kraju. Nieodzownym elementem społeczności lokalnej jest system komunikowania lokalnego, na który składają się:
o Jednostki zbiorowości
o Grupy społeczne
o Instytucje
o Ośrodki środowiska lokalnego
o Środki, narzędzia i technologie, jakimi posługują się one w procesie wymiany informacji
o Odpowiadające im normy, wartości, zasady działania oraz wynikające z nich postawy i zachowania
o Wzajemne oddziaływanie w trakcie procesów pozyskiwania, penetrowania, operacjonalizowania i dystrybuowania informacji

Ryszard Kowalczyk: Cechy komunikowania lokalnego:
1. Dynamizm terytorialny
2. Bezpośredniość
3. Konkretność przekazu
4. Weryfikowalność większości informacji
5. Powszechność partycypacji

*Dylematy definiowania mediów lokalnych. Media regionalne, lokalne, a sublokalne:

Kiedyś na prasę regionalną mówiono: prasa powiatowa, prowincjonalna, regionalna, terenowa, trzeciej siatki, alternatywna. Głównym kryterium pozwalającym określić medium lokalne jest zasięg terytorialny. Jednak jest to kryterium niewystarczające. Dodatkowe kryteria określające lokalność pisma to:
o Treść pisma
o Skierowanie do określonej społeczności

R. Kowalczyk: prasa lokalna to nie prasa ogólnokrajowa. Do prasy lokalnej zalicza się:
o Prasa regionalna
o Prasa wojewódzka
o Prasa powiatowa
o Prasa sublokalna

S. Michalczyk ? podział na prasę:
o Ogólnokrajową
o Regionalną
o Lokalną
o Sublokalną

Dla ustalenia jasnego znaczenia używanych terminów zaproponować można podział na prasę:
o Ponad ogólnokrajową
o Ogólnokrajową
o Regionalną - rozpowszechnianą zwyczajowo na uznanym za region wyodrębnionym za pomocą kryterium historyczno - kulturowego obszarze
o Mikro regionalną ? pisma będące pozostałością tytułów ukazujących się na terenie danych województw, lub pisma obecnie aspirujące do silnego tytułu, ukazujące się przynajmniej na terenie kilku powiatów

Dodatkowo w tej kategorii mieścić się będą dodatki do gazet regionalnych:
1. Lokalna ? ukazująca się na terenie jednego powiatu lub niewiele większym
2. Sublokalna ? rozpowszechniana na terenie mniejszym niż jeden powiat, a przypadku dużych miast, powiatów grodzkich ? ukazująca się na terenie dzielnicy, osiedla, parafii, przysiółku.

WYKŁAD III ? KATEGORIE WYDAWCÓW PRASY LOKALNEJ

- Istnieje niezliczenie wiele kategorii i kryteriów podziału wydawców prasy lokalnej (jednostki od powiatu w dół ? mikroregiony)

R. Kowalczyk ? wprowadził powszechnie uznawany i używany podział na sektory, w którym kryterium jest rodzaj własności medium:
? MEDIA PRYWATNE: komercja, zysk, reklama w dużej ilości, często gazeta jest prawnie działającą założoną w tym celu wydawanie) firmą, II sektor
? MEDIA PUBLICZNE: organy rządowe, samorządowe, powiatowe, rady, związki, zrzeszenia ? Sektor I
? MEDIA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH: niekomercyjne, III sektor

Sylwester Dziki/ Włodzimierz Chorązki:
MEDIA:
- neutralne
- antagonistyczne

Maciej Mrozowski:
MEDIA:
- komercyjne
- niekomercyjne

Stanisław Michalczyk:
Podział wydawców ze względu na:
- cele
- zadania
- zainteresowania

I) Grupa rynkowo ? komercyjna: nastawienie na osiągnięcie zysku
II) Grupa ideowo ? społeczna, gdy preferowane są głównie materiały społeczno ? edukacyjne i wychowawcze, socjalizacyjne
III) Grupa hobbistyczno ? edukacyjna, gdy wydawca dostarcza informacji o swoich bądź środowiska poczynaniach, by dzięki temu przyczynić się do edukacji społeczeństwa


*W. Sączyk proponuje podział pod kątem instytucjonalno ? prawnym:

1. Czasopisma wydawane prze lokalne struktury partii, ugrupowań
2. Czasopisma jako nieformalne organy władz samorządowych albo państwowych urzędów terenowych, które finansują dany tytuł w całości lub częściowo pokrywając koszty jego utrzymania
3. Czasopisma apolitycznych stowarzyszeń: tj. organizacji gospodarczych, towarzystw naukowych, organizacji skupiających mniejszości narodowe czy etniczne
4. Czasopisma zakładowe i wydawane przez firmy prywatne jak i większe zakłady i spółdzielnie.
5. Czasopisma prywatne wydawane przez specjalnie tworzone podmioty prawa handlowego (firma wydaje gazetę)
6. Czasopisma religijne wszystkich stopni hierarchii kościelnej (bardzo wpływowe środowisko)

Marian Gierula - podział wydawców mediów lokalnych:
1. Osoby fizyczne
2. Przedsiębiorstwa prywatne/ państwowe
3. Organy władzy samorządowej i państwowej różnego szczebla i organy od nich zależne
4. Organizacje pozarządowe różnego typu
5. Partie polityczne
6. Związki zawodowe
7. Organizacje samorządu gospodarczego
8. Towarzystwa społeczno ? kulturalne
9. Instytucje edukacyjne od szkół podstawowych do uczelni wyższych
10. Kościół katolicki i inne związki wyznaniowe
11. Mniejszości narodowe i etniczne

Szacunkowa liczba pism lokalnych i sublokalnych w Polsce: ok. 2400 tytułów, z czego:
- ok. 25 % procent: pisma wolnorynkowe: (tj. w przybl. 600 tytułów)
- 35- 36 % pisma samorządów lokalnych różnych szczebli
- 10 %: pisma III sektora ? stowarzyszeniowe
- 4 %: pisma zakładowe, wewnętrzne, Prowskie
- 2-3 %: pisma związków zawodowych i partii
- 20 ? 24 %: pisma religijne

*jedynie około 150 tytułów lokalnych w Polsce jest w stanie utrzymać się wolno bez żadnych zewnętrznych dotacji!


TEMATYKA TYTUŁÓW LOKALNYCH

Czynniki, od których zależy zawartość tytułów lokalnych:
1. Wydawca
2. Środowisko społeczne (struktura geo-przestrzenna, społeczno ? zawodowa, predyspozycje psychofizyczne, kulturalne, ekonomiczno ? gospodarcze)
3. Polityka redakcyjna
4. Potrzeby, zainteresowania i oczekiwania odbiorców i reklamodawców

R. Kowalczyk - Tematy lokalne:

1. Życie prywatne
2. Życie społeczne
3. Przyroda ożywiona i nieożywiona
4. Rozrywka i humor
5. Reklama i ogłoszenia
6. Pozostałe materiały

D. Księski ? Tematyka pism lokalnych:
1. Kryminalna
2. Samorządowa
3. Gospodarcza
4. Rolnicza
5. Społeczna
6. Kulturalna i rozrywkowa

***
Dziennikarstwo obywatelskie: teraz to także zaangażowanie nie tylko na poziomie lokalnym

Bogdan Balcerowicz ? Dekalog Wskazówek Dziennikarza Lokalnego:

1. Pisać rzeczowo
2. Pisać uczciwie
3. Nie używać języka propagandy
4. Pisać rzetelnie prezentując różne stanowiska i w miarę możliwości pełne spojrzenie na sprawę
5. Pisać z pozytywnym nastawieniem na znalezienie rozwiązania problemu
6. Pisać spokojnie bez twardego formułowania zdań (Bez stwierdzeń kategorycznych)
7. Poruszać aktualne problemy
8. Pisać atrakcyjnym językiem
9. Pisać prosto, bez udziwnień i komplikacji składniowych
10. Pisać wywołując sprzężenie zwrotne: gazeta ? czytelnik, tak, aby poruszyć, wywołać odpowiedź, polemikę, kontakt z odbiorcą



ORGANIZACJE W POLSCE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ PRASY LOKALNEJ:

o Polski Związek Prasy Prowincjonalnej (zał. 1918/ II RP ? nie istnieje już)
o Stowarzyszenie Prasy Lokalnej
o Stowarzyszenie Gazet Lokalnych
o Polskie Stowarzyszenie Prasy Lokalnej
o Ogólnopolskie Stowarzyszenie Prasy Parafialnej

SYNTEZA SYNTEZY?

S. Dziki/ W. Chorązki: Podstawowe funkcje mediów lokalnych (nieustannie ewoluujące):

1. Wszechstronna, bieżąca informacja lokalna
2. Kontrola władz lokalnych
3. Promowanie inicjatyw lokalnych
4. Pełnie roli trybuny społeczności lokalnej
5. Integracja środowiska lokalnego
6. Kształtowanie lokalnej opinii społecznej
7. Wspieranie lokalnej kultury
8. Integracja społeczności
9. Promowanie ?małej ojczyzny?
10. Funkcja reklamowo ? ogłoszeniowa
11. Funkcja rozrywkowa

R. Kowalczyk:
Funkcje Prasy Lokalnej(2003):
1. Informacyjno ? kontrolna
2. Socjalizacyjno ? wychowawcza
3. Integracyjna
4. Mobilizująca
5. Reklamowo ? ogłoszeniowo

DZIENNIKARSTWO LOKALNE

Nie da się określić ilu dokładnie jest dziennikarzy lokalnych w Polsce, ale szacunkowo liczba ta to około: 20 000.
Przybierają jedną z dwu rodzajów postaw:
- neutralno obiektywna
- społeczno ? zaangażowana

* na Podkarpaciu: około 100 mediów lokalnych i sublokalnych