Metodyka pracy opiekuńczo- wychowawczej

Metodyka nie jest samodzielna dyscyplina, lecz szczegółowym opisem teorii wychowania, są to różne propozycje wychowania. Działania wychowawcze są wspólnym przedmiotem metodyki i teorii wychowania. Zadaniem metodyki wychowania nie jest proste zsumowanie bądź mechaniczne połączenie znanych i stosowanych metod i środków wychowawczych, lecz oddziaływanie wychowawcze pojmowane całościowo, oparte na wynikach bieżących analiz procesów wychowawczych pod katem prawidłowości i efektywności postępowania wychowawczego. Metodyka wychowania to zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wykonywanie czynności wychowawczych (H. Muszyński). Ze względu na rodzaje ograniczeń stosowalności określonych wskazówek można zgodnie z klasyfikacja H. Muszyńskiego wyodrębnić trzy rodzaje metodyki:
A)ze względu na rodzaj instytucji: np. metodykę wychowania w internacie, w domu dziecka, w szkole, w świetlicy szkolnej
B)ze względu na pełnione przez wychowawcę funkcje np. metodykę pracy wychowawcy klasowego, opiekuna grupy wychowawczej w domu dziecka, kierownika zajęć pozalekcyjnych
C)ze względu na cele, które chce się osiągnąć przez określone działania wychowawcze np. metodyka wychowania do czasu wolnego, kształtowania i rozwoju samorządności wychowanków określonych instytucji opiekuńczo- wychowawczych
Przedmiotem rozważań metodyki jest:
-analiza celów opieki i precyzowanie celów wychowawczych oraz warunków wykonywania tych zadań
-organizacja procesu opiekuńczo- wychowawczego, czyli tworzenie rozwiązań całościowych i alternatywnych
-koncepcje jednostki wychowania i techniki działań wychowawczych
-ocena skuteczności zadań wychowawczych i działań w poszczególnych formach opieki
-działania wychowawcy, (jaki powinien być, jego kompetencje), współdziałanie wychowawców z wychowankami i innych pracowników w celu optymalizacji celów
Skąd bierze się wiedze metodyki opiekuńczo- wychowawczej? (źródła treściowe)
źródła treściowe metodyki stanowią:
-wiedza ogólna z zakresu psychologii, socjologii, filozofii człowieka
-wiedza ogólna praktyczna z zakresu teorii wychowania opiekuńczego
-wiedza metodyczna, współczesna zawarta w najnowszych pozycjach dotyczących działalności opiekuńczo- wychowawczej w różnych instytucjach
-teoria opieki zakładowej przedstawiona w dorobku publicystycznym prekursorów pedagogiki opiekuńczej
-normy prawne regulujące działalność instytucji opiekuńczo- wychowawczej
metodyka pracy opiekuńczo- wychowawczej zajmuje się ustalaniem celów i zadań opieki i wychowania w odniesieniu do konkretnych instytucji opiekuńczo- wychowawczych, a następnie wykrywaniem i opisywaniem zasad, sposobów i warunków realizacji procesu opiekuńczo- wychowawczego w tych instytucjach i środowiskach wychowawczych (J. Brągiel)
zadanie metodyki opiekuńczo- wychowawczej:
a)poznawanie uwarunkowań społeczno- wychowawczych, osobowości wychowanków pod katem ich możliwości psychofizycznych, kontaktów ze środowiskiem rodzinnym, pobudzania aktywności w przygotowaniu do samodzielnego życia, aby odpowiednio prowadzić indywidualny plan rozwoju wychowania
b)wskazywanie zasad i form, metod i technik wychowania opiekuńczego, aby w przebiegu procesu opiekuńczo- wychowawczego uzyskać jak najlepsze efekty pracy wychowawczej
c)modernizowanie działalności op- wych na podstawie najbardziej nowoczesnych, sprawdzonych wzorów z uwzględnieniem specyfiki zadań konkretnej formy opieki
d)akcentowanie konieczności kształcenia i dokształcania nauczycieli- wychowawców, szczególnie w zakresie ich specjalistycznej edukacji zawodowej
e)akcentowanie zasadności opisywania doświadczeń i osiągnięć konkretnych placówek w pracy op- wych, w celu wzbogacenia poziomu metodycznej działalności praktycznej
etapy procesu wychowawczego:
1.sygnalizacja potrzeb
2.diagnoza sytuacji dziecka
3.kwalifikacja potrzeb op- wych i zastosowanie odpowiednich form opieki
4.indywidualna praca z dzieckiem

opieka, wychowanie jako podstawa działań pedagogicznych
opieka- łacińskie słowo "cura" to znaczy troska
opiekun musi być otwarty i wrażliwy. opieka ma miejsce wówczas, gdy występują zjawiska niekorzystne dla rozwoju człowieka takie jak: schorzenia i wycieńczenia fizyczne, zaburzenia psychofizyczne, brak sprawności i wykształcenia, samotność, złe nałogi (h. Radlińska)
rodzaje działalności:
-ratownictwo
-pomoc
-opieka (dostarcza brakujących środków, bierzemy odpowiedzialność za druga osobę)
wg Maciaszkowej opieka nad dzieckiem stanowi ogol działań jednostkowych lub zbiorowych podmiotów w celu stwarzania warunków do zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży. cecha tych działań jest intencjonalny, świadomy charakter. działania te mogą przyjmować charakter materialny- pomoc materialna. wg Maciaszkowej opieka wyszczególnia kategorie dzieci i młodzieży w szerokim rozumieniu odnosi się do całej populacji, której stwarza się warunki do prawidłowego rozwoju. w wąskim znaczeniu ogarnia 2 grupy dzieci i młodzieży, których rozwój jest zaburzony z przyczyn organicznych i wówczas podejmowane są zadania ratownictwa oraz dzieci i młodzież, których rozwój uległ zaburzeniu na skutek niedostatków środków wychowawczych, głównie rodzinnego i wtedy są to działania kondensacyjne. poszczególne elementy działań tworzą różne sytuacje Maciaszkowa nazywa je sytuacjami wychowawczymi.
sytuacja wychowawcza definiowana jest jako ogol warunków, które działają na jednostkę, powodując u niej określone przeżycia psychiczne i zachowania, przez co mogą wpływać na kształtowanie, pożądanych dyspozycji osobowościowych.
sytuacje wychowawcza wg Maciaszkowej:
1.kreacyjne- naturalne w rodzinie, sformalizowane w instytucjach edukacyjnych i kulturalno- oświatowych, wspomagają one rozwój dzieci i młodzieży
2.kompensacyjne- cecha ich jest zmieniony układ warunków i zadań w wyniku utracenia przez dziecko rodziny naturalnej, sytuacje te przebiegają w środowisku zastępczym
3.ratownicze- organizowane dla dzieci odbiegających od norm rozwojowych
"przez opiekę na dzieckiem rozumieć będziemy działania podejmowane przez osoby bądź instytucje wobec dzieci- w związku z faktyczna lub potencjalna sytuacja zagrożenia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia tej sytuacji przez same dziecko- w celu zapewnienia prawidłowych warunków rozwoju i wychowania młodego pokolenia" (A. Kelm)
wychowanie to proces w ramach, którego dokonuje się zmiana w osobowości ze względu na normatywny ideał, a efekt tego procesu zależy od uznawanego przez wychowanków systemu wartości. opieka natomiast jest świadczona niezależnie od tego, jaki system wartości uznaje podopieczny i czy pragnie zmian idących w kierunku uznawania norm społecznie aprobowanych.
wg Dąbrowskiego opieka odnosi się do najszerszego zakresu działań. opieka międzyludzka jest zaspokajaniem ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego, wynikających z przyjęcia za niego odpowiedzialności przez opiekuna, zaspokajanie w sposób ciągły- permanentnie i cyklicznie, bezinteresownym w nawiązanym stosunku z podopiecznym.
typy opieki:
-opieka profilaktyczna jest ukierunkowana na zapobieganie sytuacji zagrodzenia, usuwanie, zneutralizowanie czynników zagrożenia
-opieka interwencja- ma często postać ratownictwa, jej celem jest usuniecie podmiotu opieki z pod wpływu już działających czynników zagrożenia
-kompensacyjna- ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego
R. Wroczyński klasyfikuje placówki ze względu na rodzaj opieki:
-rodzina- opieka całościowa
-nad dzieckiem w szkole
-w miejscu zamieszkania- świetlice
-w placówkach opiekuńczo- wychowawczych np. dom dziecka, pogotowie