Spółka akcyjna
Tworzenie S.A. (założyciele)
S.A. powinna mieć przynajmniej trzech założycieli. Kodeks handlowy przewiduje dwa wyjątki, w świetle których dopuszcza się utworzenie jednoosobowej S.A. Spółkę tą może mianowicie założyć Skarb Państwa oraz związek międzygminny. Dalsze dwa wyjątki wynikają z ustaw szczegółowych . zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jednoosobowym założycielem S.A. może być jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powstała w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego. Ponadto na podstawie art. 19 par. 1 ustawy z dnia 22 marca 1991r. (prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych) osoba prawna jest uprawniona założyć jednoosobowo spółkę akcyjną prowadzącą fundusz powierniczy.
Obowiązek uzyskania zezwolenia właściwej władzy na zawiązanie S.A. wynika z przepisów szczegółowych rangi ustawy. Najważniejsze to:
a)zgoda prezesa NBP działającego w porozumieniu z Ministrem Finansów na utworzenie spółki bankowej
b)zgoda Ministra Finansów na utworzenie S.A. ubezpieczeniowej z udziałem zagranicznym lub S.A. przez ubezpieczycieli zagranicznych na terenie Polski
Czynności niezbędne do utworzenia S.A.
Czynności te można podzielić na dwie grupy, tj. czynności podstawowe oraz dodatkowe. Wspólną cechą obu grup tych czynności jest okoliczność, że bez ich podjęcia S.A. nie może zostać zarejestrowana, a więc nie nabędzie tym samym osobowości prawnej. Różnica pomiędzy nimi polega zaś na tym, że czynności grupy pierwszej musza być podjęte przy zakładaniu każdej S.A., a czynności grupy drugiej znajdują zastosowanie jedynie w wybranych stanach faktycznych tzn.:
a)wniesienie do spółki jakichkolwiek wkładów niepieniężnych
b)nabycie przed zarejestrowaniem spółki na poczet jej przyszłego majątku przedmiotów i praw majątkowych
c)świadczenie usług na rzecz spółki w stadium organizacji.
Grupę pierwszą stanowią następujące czynności:
a)zawarcie szeroko rozumianej umowy założycielskiej, na którą składa się akt zawiązania spółki oraz statut
b)pokrycie kapitału akcyjnego w części określonej przez kodeks handlowy
c)powołanie pierwszych organów spółki
d)rejestracja spółki w sądzie rejestrowym poprzedzona złożeniem stosownego wniosku
Charakter prawny S.A.
S.A. należy do grupy spółek kapitałowych, obok spółki z o.o. Nazywa się ją często „najbardziej kapitałową” spółką kapitałową. W związku z powyższym centralne miejsce w prawnej identyfikacji S.A. zajmuje kategoria kapitału akcyjnego, ale również brak w zasadzie jakichkolwiek elementów osobowych, w przeciwieństwie do spółki z o.o. Kapitał akcyjny spełnia dwie cechy. Po pierwsze jest on wyodrębniony prawnie, oraz po drugie stanowi element stały w stosunku do akcjonariuszy.
Prawne wyodrębnienie kapitału akcyjnego polega na tym, że jego wysokość z podziałem na akcje o równej wartości nominalnej musi być z góry określona w statucie spółki jeszcze przed jej rejestracją. Ponadto kapitał ten musi rzeczywiście istnieć w czasie funkcjonowania spółki, jego bowiem zmniejszenie przynajmniej o 1/3 część kwoty określonej w statucie wskutek np.: ponoszenia strat, stawia pod znakiem zapytania dalszy byt prawny spółki, nie wspominając już o obowiązku ogłoszenia upadłości.
Cecha stałości kapitału akcyjnego sprowadza się natomiast do tego, że wszelkie zmiany w składzie osobowym akcjonariuszy nie mają wpływu na wysokość tego kapitału. Wynika to z faktu, że udział każdego akcjonariusza w S.A. wyrażony w akcjach odzwierciedla zawsze tę samą część kapitału akcyjnego spółki, tj. część określoną w nominale akcji, bez względu na to, kto będzie w danym momencie akcjonariuszem spółki.
Zastosowanie S.A.
S.A. posiada bardziej uniwersalne zastosowanie niż inne typy spółek, łącznie ze spółką cywilną, ze względu na jej szerszy zakres przedmiotowy. Wynika to z faktu, że działalność S.A. nie musie się wiązać z osiągnięciem celu gospodarczego, ale może dotyczyć każdego prawnie dozwolonego celu, np.: kulturalnego, naukowego, wypoczynkowego.
S.A. jest ponadto jedyną właściwą formą prawną dla spółek, które mają obejmować dużą ilość wspólników. Jest to konsekwencją okoliczności, że tylko przepisy o S.A. przewidują mechanizmy prawne pozwalające na odebranie oświadczenia woli od kilkudziesięciu czy nawet setek osób, które chcą stać się wspólnikami w spółce, co ze względów technicznych byłoby praktycznie niemożliwe w przypadku spółki z o.o., nie wspominając już o spółkach osobowych.
S.A. łączy się zawsze z prowadzeniem działalności gospodarczej na większą skalę, wymagających większych nakładów finansowych. Nakłady te z reguły nie mogłyby być poniesione przez jeden podmiot ze względu na brak wystarczających funduszy, czy obawę ponoszenia samodzielnie tak dużego ryzyka. Jednym z normatywnych wyrazów tego stwierdzenia jest znacznie wyższa kwota minimalnego kapitału akcyjnego w S.A. niż kapitału zakładowego w spółce z o.o.
Akcje S.A.
Akcje są dokumentami wystawionymi przez spółkę w formie określonej przez przepisy Kodeksu handlowego, będącymi papierami wartościowymi, które:
·wyrażają określoną część kapitału zakładowego spółki
·stwierdzają, że ich posiadacz jest wspólnikiem (akcjonariuszem spółki)
Wartość nominalną akcji stanowi suma pieniężna na jaką opiewa akcja tzn., że suma wartości wszystkich akcji stanowi kwotę kapitału zakładowego spółki.
Ceną emisyjną lub ceną sprzedaży akcji jest cena, za którą akcje wydaje się przy zakładaniu spółki lub podwyższaniu jej kapitału akcyjnego. Cena ta może być wyższa od wartości nominalnej a stosownie do ustaleń Kodeksu handlowego nie może być od niej niższa.
Kurs akcji jest rzeczywistą, zmienną wartością akcji spółek, które wprowadziły publiczny obrót nimi. Kurs akcji ustalany jest na giełdzie i może być wyższy od wartości nominalnej, w zależności od pozycji spółki na rynku.
Wartość nominalna akcji danej spółki jest jednolita, akcje są niepodzielne, mogą jednak stanowić współwłasność.
Przepisy Kodeksu handlowego wyróżniają kilka rodzajów akcji, klasyfikowanych wg. kryteriów:
·charakteru praw i obowiązków – akcje imienne i na okaziciela
·rodzaju lub rozmiaru uprawnień – akcje zwykłe, uprzywilejowane i użytkowe
W zakresie akcji imiennych, obligatoryjne jest prowadzenie przez zarząd spółki księgi akcji (i świadectw tymczasowych) i aktualizacji dokonywanych wpłat oraz przeniesień akcji na inne osoby.
Z akcjami uprzywilejowanymi wiążą się szczególnie uprawnienia ich posiadaczy, jak np.: w zakresie prawa głosu, dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Akcje użytkowe, bez wartości nominalnej, mogą wystąpić w przypadku umorzenie akcji – jeśli tak tanowi statut spółki – gdy ich posiadacz korzysta z pewnych praw.
Obrót akcjami tzn. ich kupno i sprzedaż jest cechą charakterystyczną akcji, jego ograniczenia dotyczą imiennych i uprzywilejowanych i są określone przez przepisy Kodeksu handlowego i ustalenia statutu. Obrót akcjami może być publiczny (dopuszczalny na zasadach przepisów o obrocie papierami wartościowymi) i niepubliczny.
Umorzenie akcjo polega na pozbawieniu akcjonariuszy praw z nią związanych, w zamian za spłatę przez spółkę co najmniej nominalnej wartości akcji.
Umorzenie akcji jest dopuszczalne wyłącznie w sposób i na podstawie ustaleń zawartych w statucie spółki, może być ono dokonywane: bez obniżenia kapitału akcyjnego – wyłącznie z czystego zysku, bądź z zachowaniem przepisów o obniżeniu kapitału akcyjnego.
Literatura:
1.„Zakładowy plan kont dla spółek prawa handlowego i cywilnego”
Maria Borkowska, Alojzy Karczykowski, Stanisław Koc.
Warszawa 2000 r.
2.„Spółki handlowe” Stanisław Gurgul
3.„Prawo spółek handlowych” A. Szajkowski